ITPko langileek 83 kaleratzeak bertan behera uzteko eskatu dute…
Epaiketa ITP Aeroko lan erregulazioko espedienteagatik, 2021eko apirilaren 26an. 83 langile kaleratu dituzte PCBko Barakaldoko eta Sestaoko lantegietan.
Elkargi akziodun izango da enpresetan
Baldintza batzuk bete beharko dituzte Elkargiren parte hartzea duten enpresek: errentagarriak izatea, burtsan ez kotizatzea, eta helburu gisa neurria handitzea, nazioartekotzea, edo dibertsifikazioa izatea. Elkargik 500.000 eta 1,5 milioi euro artean inbertituko ditu, eta ezingo du akziodun nagusi izan. Bost eta hamar urte arteko inbertsioak agindu ditu.
Navalen urtero lau ontzi egitea eta 700 enplegu sortzea…
Navalen orubearen eta makineriaren jabe berria, ordea, Belgikako VGP taldea izango da, epaileak adjudikazioa berresten duenean, eta VGPk logistika proiektu handi bat dauka esku artean, baina jarduera industrialik ez. Harekin lortu behar dute akordio bat ontziolan ontziak egiten jarraitu nahi dutenek. Izan ere, Navalek duen 300.000 metro koadroko azaleratik 120.000 metro koadroko orubea beharko luke A&M taldeak ontziola martxan jartzeko. Alemaniako taldeak urtero hiru edo lau ontziko lan karga ekar dezake Sestaora, Itsas Foroak dioenez, modua izango luketelako, besteak beste, Italiako eta Turkiako ontziola batzuen lan karga Euskal Herrira ekartzeko.
Korearra, «lehen mailakoa»
Navalen konkurtsoa eta likidazioa kudeatu duen epaileak ez du oraindik berretsi eskaintzarik onenaren egile VGPk jabe berria izateko eskubidea duenik. Euskal ontziolen patronalaren presidente Javier Lopez de la Callek dio eskaintza apalagoak egin zituzten talde bik helegiteak jarri dituztela, eta biek dituztela ontzigintzarekin aurrera jarraitzeko proiektuak. Itsas Foroko presidenteak badaki ez dela erraza izango VGPrekin akordio bat egin eta industriari bide emango liokeen proiektu bat aurrera ateratzea, «baina borroka egin behar da horren alde».
De la Callek jakinarazi du Hego Koreako «lehen mailako ontziola bat» litzatekeela A&Mk Naval suspertzeko izango lukeen bazkidea: «Aukera hori benetakoa da; 25 urteko kontratu batez ari gara, 300 lanposturen sortzeaz, eta beste proiektuekin batera garatu daiteke, hemen, logistikaren esparrukoak izan edo hidrogenoarenak». Hori dela eta, berriro laguntza eskatu dio Eusko Jaurlaritzari, «eragile desberdinen arteko elkarrizketak» sustatu ditzan, «Euskadi industria erkidego bat delako».
Itsas Foroko burua bat dator Bilboko Merkataritza Ganberako presidente Jose Angel Corresekin esatean «Euskadirentzat luxu bat» dela Naval bezalako instalazioak galtzea: «1.500 metroko itsas moila da hau, eta Euskadin ez dago beste lekurik baldintza horiekin; ezin da desagerrarazi». Belgikako VGP taldearen logistika proiektuak, ordea, ez du jasotzen jarduera industrialik azpiegitura horrentzat. «Ez du ez hankarik ez bururik hori guztia txatarra bihurtzeak, Euskadin ez dagoelako beste lekurik horrelakorik egiteko», gaineratu du De la Callek.
Jaurlaritza deseroso dago
Eusko Jaurlaritzak lehen eskutik ezagutu du Alemaniako A&Mren proiektua, baina Lakua ez dago prest Navalen truke eskaintzarik onena egin duen konpainia estu hartzeko, industria jarduera berreskuratu nahi dutenek nahiko luketen moduan; beste kontu bat da eragileen arteko harremanak sustatzea, eta horretan ariko litzateke Gasteiz. Navalen hartzekodunak boteretsuak dira, eta ehun milioi eurotik gorako zorra utzi zuen enpresak; VGPren 36 milioi euroak hartzekodun handienei zorra itzultzeko balioko dute, zati bat besterik ez bada ere.
«Ez da posible harriak jaurtitzea milioi euro asko inbertitzera eta jarduera ekonomiko bat garatzera datorrenaren aurka», esana dauka Jaurlaritzako Ekonomiako Garapeneko sailburu Arantxa Tapiak. Ez dago eroso Euskal Herriko ontziolen sektoreak izan duen erreakzio bortitzarekin VGPren aurka. Sailean bada uste bat: ontziolen jarduera berreskuratu nahi dutenek erakundeak erabili nahi dituztela VGP estu har dezaten, behar bezainbeste zoru saldu edo alokatu dezan ontziola historikoan, industria proiektu baten alde.
Banketxeen jokabidea salatu dute pentsiodunek
Pentsiodunen mobilizazioak apirilaren 26an: bankuen jokabidea salatu dute EAEko hiriburu eta herrietan egin diren manifestazioetan. Ilara luzeak sortzen dira.
ELAk Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan egingo ditu maiatzaren…
ELA sindikatuaren manifestazioak 2021eko maiatzaren 1ean: “Aldaketa garaia da” lelopean, mobilizazioak egingo ditu Bilbon, Donostian, Gasteizen eta Iruñean.
Lurralde bakoitzean prebentzio delegatuaren figura sortzea proposatu du UGTk
Lurralde bakoitzean prebentzio delegatuaren figura sortzea proposatu du UGTk, enpresa txiki eta ertainetan (ETE) dauden lan osasun arloan dauden hutsuneak arintzeko.
ISTRIPU IKUSEZINA
Alfonso Rios Euskadiko CCOO sindikatuko osasun arduraduna da, eta ondo ezagutzen ditu epaitegian ebatzi diren kasu horietako asko: «Gizarte Segurantzaren 156 artikuluak argi dio: lantokian zerbait gertatzen bada, lan istripua da. Berdin dio bihotzekoa edo beste gaitzen bat den, eta antsietate krisiekin, berdin». Orduan, zein da arazoa? «Askotan mutualitateek erabakitzen dute lan istripua den ala ez», azaldu du Maite Gomez Osalaneko teknikariak: «Tristea da, baina oraindik ez dago gaitz profesional gisa onartuta, eta ez da beti lan istripua. Langile bat garabi batetik erortzen bada, mutualitate batera eramaten dute; arazo psikosozialekin, berriz, auzitan jartzen dute iturria. Mutualitateak gaixotasun arruntzat jotzen du, eta Osakidetzara bideratzen du gaixoa. Beraz, ez da laneko gaitz gisa ikertzen, eta osasun zerbitzu publikoaren gastua handitzen du».
Mutualitateen jarduna gakoetako bat da, eta, enplegatzaileekin batera, epaiketetan salatuak izaten diren enpresak. Riosek hainbatetan tratatu du haiekin: «Mutualitateentzat erraza da langilea Osakidetzara bideratzea. Zera diote: ‘Hau beharbada ez da laneko arazoa; etxean edo haurrekin arazoa baduzu, joan Osakidetzara…’ Jendeak jakin behar du mutualitateetan medikuak daudela, baina interes batekin: ez ordaintzea». Beste bi aldagai gehitu ditu bere azalpenean: «Prestazioa eta tratamendua. Osasun arazo arrunta bada, mutualitateek ez dute diru saria ordainduko. Eta gero tratamendua dago, hori bai Osakidetzak ordaintzen duela. Amiantoari loturiko minbizien kasua antzekoa da».
Legediaren eta aplikazioaren subjektibotasuna ikusita, ulertzekoa da kasu asko epaitegietan ebaztea, hala langileen nola mutualitateen salaketen ondorioz. «Eta langileak ez du beti irabazten», azaldu du Riosek: «Baina salatu egin behar da. Askotan kosta egiten da lekukoak lortzea. Lekukoa askotan beste langile bat da, eta isiltzeko esaten diote. Beste froga batzuk daude: posta elektronikoa… Jazarpen moralarekin enpresek badakite nola jokatu. Bulegora deitzen bazaitut, ez dago lekukorik». CCOOeko kideak sindikatuen rola aldarrikatu du: «Ez da irtenbide magikoa, baina dena da errazagoa langile batzordea badago. Zaila da langileak salatzea, baina bere osasun mentala jokoan dago. Antsietatearen jatorri profesionala aurkitu behar da, mutualitateak dioena alde batera utzita».
Izu krisia izatea, izan ere, ez da hain arraroa. «Herritarren %15ek izaten dituzte», argitu du Salaberriak. «Beste gauza bat da nahastea deritzona. Izu krisia nahaste bihurtzeko, behin baino gehiagotan gertatu behar da epe jakin baten barruan, eta pertsona horren bizitza normala eragotzi behar du. Nahastea pairatzen duen populazioaren batezbestekoa %3 ingurukoa da». Eta lanean gerta daiteke? «Batzuetan, toki jakin batzuek sor dezakete izu krisia. Mehatxu bat sentitzen du gaixoak, eta ezin duela ihes egin, aurretik beldur handia pasatu badu lantokian. Testuinguru horiek, pertsona jakin batzuek, leku fisikoa… Baina ez bakarrik bertan egotean, ager daiteke hara joan behar dudala pentsatzen dudanean ere. Eztabaida gogor bat izan baduzu, esaterako, aurretik sentitzen duzu mehatxua».
Andreak, zaurgarriagoak
Psikologoak alderaketa grafikoa erabiltzen du krisiak azaltzeko: «soro bat dira», landaturiko zerbait, eta ez egun bateko kontua. «Zaurgarritasun hori da soroa, predisposizio bat badago. Guztiok ez dugu urduritasun maila bera: zer ikasi dudan familian, zer bizi esperientzia… Substantzien kontsumoaren ondorio ere izan daitezke; kanabisa erretzen duen gazte batek izan dezake izu krisia. Askotariko arrazoiak izan ditzakete. Guk haiek aztertzeko erabiltzen ditugun ereduak bio-psiko-sozialak dira».
Gomezek ere norabide beretik jo du: «Arrisku psikosozialetan, kaltea ez da bat-batekoa; denbora jakin batez luzatzen da. Gainera, prekaritateak ez du laguntzen arrisku psikosozialak murrizten. Fabrika batean babes hesirik gabeko makina bat erabiltzea arriskutsuagoa den bezala, aldagai jakin batzuek arrisku psikosozialak handitzen dituzte: lan karga, denboraren presioa, funtzioak argi ez edukitzea… Makina bat erabiltzean, babesa dut, arropa egokia… Eta, haiek gabe, langileak ebakia egin dezake eskuan. Bada, arrisku psikosozialekin, antzera».
Osalanek 2011n jarri zuen abian unitate psikosoziologikoa. 2017ra arte antsietatearekin zerikusia zuten 23 kasu iritsi ziren haiengana: hamabost gizon eta zortzi emakume. 2017tik 2020ra, berriz, eta soilik Araban, hamabost salaketa egon ziren, zortzi gizon eta zazpi emakume. «Emakumeek kontsulta askoz gehiago egiten zituzten, baina salaketa gutxiago jarri», gogorarazi du Gomezek. Hala ere, joera aldatzen ari dela uste du: «Salaketa jartzearen beldurra hor dago, baina, halako batean, emakumeak ‘aski da’ dio. Garaiz konpondu gabeko lan gatazka bat jazarpen bilakatzen da. Kasu larriak ezagutu ditugu, baita indarkeria eta jazarpen sexuala ere. Jendeak zenbat denboran jasan duen ikusteak harritu egiten gaitu, eta, arazoa barnean ezin duenez konpondu, kanpora jotzen du». Riosek ere berretsi du: «Langilea psikologikoki puskatuta egoten da; egunero itzuli behar du infernura, eta han zortzi orduz egon. Gero eta kontsulta eta salaketa gehiago daude: arazo bat dago».
Gomezek nabarmendu du emakume gehiagok jo zutela Osalanen atea. Rios ez du harritu: «Guk ere ikusi dugu. Lan osasunari genero ikuspuntutik begiratu behar zaio, eta argi dago emakumeek arrisku psikosozial gehiago jasaten dituztela. Esaterako, gizonezko gehiago daude aginte postuetan, eta emakume gehienak produkzio postuetan daude. Alegia, beheragotik hasten dira, eta horrek arrisku psikosozialak areagotzen ditu, zailagoa delako igotzea». Krisietara itzulita, beste ondorio bat plazaratu du: «Baldintza orokorrez gain, jazarpenaren ondorio direnean, biktimen artean gizonak eta emakumeak daude; aldiz, erasotzaileetan badago patroi garbi bat: gizona da».
Sarasolak azalpena aberastu du. «Emakumeok zaurgarritasun handiagoa dugu hersturaren aurrean; hori horrela da». Zergatik? «Aldagai asko daude, baina emakumeoi gutxiago sinesten digute. Esajeratuagoak omen gara. Gizon batek edo emakume batek hitz egiten badu, oraindik ez du balio bera. Eta hori horrela da. Enpresak esan dezake: ‘Baldintzak hain txarra balira, denak leudeke gaizki, eta ez da horrela’. Baina denak ez gara berdinak».
Ebaluazioa, funtsezkoa
Hazten ari den arazoa izanda, konponbidean pentsatu beharra dago. Salaberriak jarri du oinarria: «Lehenbizi, ebaluazio psikologiko sakona egin behar da. Osasun mentala beti ahizpa txikia izan da; ez zaio garrantzirik ematen. Pasatuko den zerbait dela pentsatzen da. Horregatik da garrantzitsua ebaluazio zehatza egitea, eta gaitzaren benetako jatorria zein den aurkitzea». Gomezek jarraitu du: «Osalanen, lan garrantzitsua egin dugu: enpresekin, sindikatuekin… Prebentzioan sakondu behar da. Enpresari guztiek egin behar dute arrisku psikosozialen ebaluazioa, baina konpromiso serio batekin».
Lantoki guztiak, izan ere, ez dira berdinak, eta, uste orokorraren aurka, arazo larrienak ez dira beti bulego txikietan agertzen. Riosen esperientziaren arabera, jazarpen kasu gehiago egoten dira administrazio publikoan. «Enpresa pribatuetan, askotan, diruarekin konpontzen da arazoa. Langilearen kaleratzea ordaindu, eta kito. Edo hark uzten du. Arlo publikoan, egoera zaildu egiten da. Jendea finko dago, eta toki aldaketa askotan urte askotako kontua izaten da».
Sendatu al daiteke nahastea? Terapeutaren hitzak: «Noski. Izu krisi batekin ez da inor hiltzen, baina itolarria erreala da. Jokabideak landu egin behar dira; hala egin ezean, litekeena da handiagoa egitea. Prozesu terapeutikoa da: ebaluazioa, ulermena, hezkuntza eta ikaskuntza. Kasu batzuetan, baliteke psikofarmakoak beharrezkoak izatea». Sendatu, bai, eta lanera itzuli? Hor ñabardura egin du Salaberriak: «Noski itzul daitekeela; hori bai, zaila izango da pertsona berberekin itzultzea. Krisiak eta nahasteak gainditzen dira, eta ikasi egiten da egoerak detektatzen. Betebehar bera egin daiteke, baina agian beste nonbait. Badaude kasu batzuk, baina zail ikusten dut aurreko lekura eta ardura berberekin itzultzea».
Hartu zure bitcoina, eta ospa
1 Lehen, bankuetako lapurrek diru poltsak eskuetan zituztela alde egiten zuten; orain, bitcoinekin? Ezin da esan Turkiako iruzurgileak bankuei lapurreta egin dienik, ezta bitcoinekin alde egin duenik ere. Thodex dibisa digitalen trukerako plataformako buruak 300.000 inbertitzaile utzi ditu esku hutsik, eta diru freskoarekin joan da herrialdetik, bezeroen 1.700 milioi dolarrekin. Ez Turkiako lirarik, ez dolarrik, ez bitcoinik, ezer ez du utzi plataformaren kontuetan: lapurrak dena eraman du berekin.
2 Kriptodibisekin loturiko halako iruzur kasuak ere entzun dira aurretik. Bai, iruzur piramidalak eta gisakoak. Dena den, Turkiakoak baditu bereizgarri batzuk. Azken urteetan bitcoinak sekulako arrakasta izan du herrialde horretan, eta diru trukerako plataforma ugari sortu dira. Zergatik gertatu da hori? 2018tik, Turkiako monetak (lirak) balioaren %55 galdu du, eta inflazioak izugarri egin du gora herrialdean. Gobernuak kanpoko dibisak erosteko zergak handitu ditu bere dirua gehiago debaluatu ez dadin, eta turkiar asko kriptodibisei erreparatzen hasi dira balio seguru gisa eta erosteko ahalmena ez galtzeko.
3 Eta halako egoeren aurrean iruzurgileak beti daude adi, ezta? Bitcoinen kasuan, jendeak ez daki zehazki zertan inbertitzen duen, horren oinarrian benetan zer dagoen, baina, beste gauza askorekin gertatzen den moduan, artalde jokaera irrazional eta, aldi berean, gizatiarra nagusitzen da. Turkian gertatu da, baina beste edonon gerta zitekeen.
4 Eragina Turkiatik kanpo ere nabaritu da, hala ere. Bai, beldurrak ez du mugarik, ekonomia globalak ez duen bezala.
5 Baina hori burtsako edozein aktiborekin gerta daiteke. Bai, baina bitcoina berezia da. Zer balio du? Bada, salerosleek ematen diotena. Erosle gehiago, balio handiagoa; erosle gutxiago, balio txikiagoa. Horregatik badago esaten duenik bitcoina edo kriptodibisaren funtzionamenduaren oinarrian iruzur piramidal bat dagoela. Turkiakoaren moduko iruzurrak izaten direnean, aldendu egiten dira bezeroak. Azken egunetan %20 inguru erori da diru mota horren balioa, horregatik eta Joe Bidenek iragarritako kapital irabazien gaineko zerga berriarengatik.
6 Baina bitcoina ez al zen salerosketarako asmatu? Oraindik oso gutxi erabiltzen da diru arruntaren gisa: inbertsiorako erabiltzen da, bereziki. Munduan gehien kapitalizatzen duen zazpigarren aktiboa da gaur egun, Amazon eta Googleren atzetik. Eta pandemiarekin izugarri hazi da bere balioa. Baina oso ezegonkorra da, eta ez dago ezer fisikoari lotuta.
7 Baina ez dute esaten urre berria dela? Badu antza: urrea bezala, mugatua da bitcoinen kopurua. Algoritmoak hala erabakita, 21 milioi bitcoin izan daitezke gehienez zirkulazioan. Banku zentralen kontrolik gabeko dirua denez, gainera, diru politiken mendekotasunik gabekoa da. Baina funtzionamenduagatik oso espekulatiboa da, eta hori arautzeko beharra ikusten dute banku zentralek.