Jarraipena eta berrikuntza uztartzen dituen batzarra itxi du LAB Langile Abertzaleen Batzordeak, Miarritzeko Irati aretoan (Lapurdi). «Puntu eta jarrai bat», Garbiñe Aranburu orain arteko idazkari nagusiaren hitzak baliatuz. Berritasuna buruzagitzan dator, aurrerantzean bi buruko lidergoa izango baitu LABek: Aranburuk (Legorreta, Gipuzkoa, 1973) Igor Arroyorekin (Iruñea, 1978) partekatuko du lidergoa, koordinatzaile orokor izenarekin. Ildoei begira, aurreko biltzarrean bultzatutakoetan sakondu nahi du LABek: hala nola sindikatu feminista, euskalduna -nazioarteko kideen agerraldiak izan ezik, beste guztiak euskaraz izan ziren-, antirrazista eta independentista bat egin nahi du. «Euskal sindikalismo berria», LABen hitzetan.
Norabide horretan sindikatuko kideen babes zabala jaso du Aranbururen eta Arroyoren taldeak. Aranburuk aurkeztutako kudeaketa txostena ia aho batez berretsi zuten ostegunean batzarkideek, aldeko %99 botorekin. Eta hurbil geratu da nazio komite berriak atzoko saioan bildutako babesa: aldeko 389 boto jaso ditu, aurkako hamahiru, bi txuri eta hamar abstentzio. Hau da, %94ko babesa.
Hamalau kide izango ditu nazio komite berriak, eta horietatik zortzi izango dira emakumeak.
Etxaideren hitzak
Hain zuzen ere, LABek bere jarduera sindikala feminizatzeko eta feminista egiteko egindako urratsek eragin zituzten atzoko biltzarreko unerik hunkigarrienak. Gaia landu duen emakume taldea igo da oholtzara, eta Ainhoa Etxaidek hartu du hitza: 2008-2017an LABeko idazkari nagusi izandakoa da, eta alor feministako arduraduna orduz geroztik.
Txaloek etendako hitzaldian, Etxaidek emakume talde horren eta sindikatu osoaren lana aldarrikatu du, baina onartu du bidea ez dela «doakoa eta erraza» izan. «Bide hori izan da baita mina jasatea ere. Bide hori izan da emakumea izateagatik aurpegi txarrak jasotzea. Aitortu dezagun sindikatu honetan ere patriarkatuaren botere harremanak oraindik sufritzen ditugula. Oraindik badago zeregina».
Erreferentzia
Etxaideren ordezkoak, Aranburuk, feministen aldarri bat -bizitza erdigunean jartzea-bere eginez hasi du bere hitzaldia.«Bagara. Eta zer gara ba? Goizero haurrari agur besarkada eman eta presaka autoko giltzen bila dabiltzan eskuak gara. Ogia oratzen duten eskuak gara. Trapuak kristalei ematen dizkietenak. Bizitza berri bati eusten dioten eskuak gara […] Langileak gara. Eta gure eskuek, gure lanak, sostengatzen du bizitza».
«Euskal Herriko langileak» direla nabarmendu du Aranburuk, eta langile klasearen aldeko borroka eta Euskal Herri «independente, sozialista, feminista eta euskalduna» sortzeko borrokan «tinko» jarraitzeko gogoa azaldu du.
Arroyok gogorarazi egin du LABek azken hilabeteetan aldarrikatu duena: Parisen eta Madrilen lortzerik ez dagoena Euskal Herrian borrokatu behar dela. «Euskal Herrian posible egin dezagun premiazko trantsizio ekosozialista eta feminista. LAB izango da horretarako akuilua. LAB izango da ezker independentistaren erreferentzia sindikala. Euskal Errepublika aldarrikatzeaz gain, sindikalismotik ere Euskal Errepublika eraikitzera goaz. Euskal Lan Kodea, Euskal Gizarte Segurantza, euskal esparru sozioekonomikoa eraikitzera goaz. Bustitzeko prest gara, eta busti egingo gara». Bustitzeko tresna?, «lantokietan borroka eta greba gehiago antolatzea».
Arroyok ziurtatu du LAB langile guztien etxe bihurtu nahi duela, «ertzetan dauden langileak erdira ekarriko dituen sindikatua», eta hortik aurre egin nahi diela diskriminazioei. «Egoera salatzera mugatzen ez den sindikatua. Proposamenak egiten dituena. Eraldatzaileak gara, bai. Euskal sindikalismo berria gara».
Internazionala, Eusko Gudariak eta Bella Ciao Italiako partisanoen abesti baten moldaera kantatuz amaitu dute X. biltzarra.
1 McDonaldsek ez du zergarik ordaintzen, ala? Halakorik ezin da esan, baina bai behar baino askoz gutxiago ordaintzen duela. Ez da ezer berria. Multinazional estatubatuar asko baliatzen dira nazioarteko itun ekonomikoez zergapetze bikoitza saihesteko eta beste ihesbide juridiko batzuk bilatzeko: Europan, adibidez, McDonaldsek eta Amazonek Luxenburgon dute egoitza fiskal nagusia, sozietateen gaineko zerga apalagoa delako han; gauza bera Applek Irlandan, Starbucksek Herbehereetan….
2 Legezkoa da hori ? McDonaldsen kasuan, 2018an, Europako Batasunak erabaki zuen baietz. Apple, hasieran, 13.000 milioi euro ordaintzera zigortu zuten, baina Europako Batasuneko Justizia Auzitegiak zigorra kendu zion.
4 Eta nola da posible Frantziak zigortzea? Ez du zigortu, epairik ez dagoelako. McDonaldesek akordioa egin du hango justiziarekin. Epaileek ikerketa bat abiatu zuten; haien susmoa zen AEBetako kate horrek artifizialki murriztu zituela bere etekinak, baina hori ez da frogatu. Dena den, McDonaldsek akusazioa ukatu badu ere, ordaindu egingo du. Horrekin, onartu egin du zeozer irregularra egin zuela. Eta baliteke akordioarekin benetan ordaindu beharko lukeen baino gutxiago ordaintzea.
5 Toki guztietan egonda, harritzekoa da ia zergarik ez ordaintzea. Ingeniaritza fiskala esaten zaio horri. Nagusiki mekanismo bat erabiltzen du McDonaldsek: ez ditu bere produktuak zuzenean Europan saltzen, frankizien eredua erabiltzen du, eta negozio horien jabeak dira nagusiki sozietate zerga ordaintzen dutenak. Horrela, multinazionalaren faktura fiskala modu ikusgarrian jaisten da. Ikerketen arabera, legokiokeenaren %2 ordaintzen du zergetan.
6 Baina frankiziak izan arren, bera dago atzean! Bai, baina ezkutatzeko estrategia asko ditu, horietako batzuk ezezagunak, edo ikerketapean daudenak. Sozietate sare zabal bat du, irabaziak haien artean banatzeko eta lurrintzeko. Adibidez, maileguak Irlandako sozietate baten bidez ematen ditu; ekipoak eta bere produktuak saltzeko, beste sozietate batzuk ditu herrialde guztietan. Frantzian bezala Espainian ere ikertu dituzte sozietate horiek, baina 2018an, Auzitegi Nazionalak absolbitu egin zituen, ebatzita legezkoak zirela eta ez zutela iruzurrik egin.
7 Negozio eredua susmopean, baina hanburgesak ez. Hanburgesak ez dira McDonaldsen negozio nagusia. Irabazi gehienak ez datoz hortik. Haren negozioa da jabetza bat erostea, berritzea, apaintzea, alokatzea eta hornitzea lokala erosi edo frankizia gisa inbertitu nahi dutenentzat. Negozioen %95 frankiziatuak dira.
8 Azkenean hanburgesak ere ez dira bereak izango! Bai eta ez. McDonaldsek dio hanburgesen «ideia» frankiziatuei saltzen diela, ez haragia. Horrekin ere zerga asko saihesten ditu. Hanburgesarik sinpleena ekoizteak 0,27 zentimo balio du: %370eko mozkina du. Horrekin, denentzako irabazi tartea dago: ideiaren jabearentzat eta saltzailearentzat. Denak irabazle, eta zerga gutxiago ordainduta, gainera.
Baina gerrak fronte asko ditu, militar hutsaz gain. Eta Kremlinek bazekien, bere armada Kieven sartu nahi izan aurretik ere, energia gaiak arma direla.
Maiz frogatu du hori Moskuk, eta oraingoan ere, erasoa prestatzen ari zen seinaleetako bat izan zen Europarako gas hornidura murrizten hastea. Hori egin zuen 2014an ere; Europako eta batez ere Alemaniaren negurako gas biltegiratzeak mugatu, herrialde horren eta Europako beste askoren gas errusiarrarekiko menpekotasuna areagotu, eta, horrekin, erasoak izan zezakeen erantzuna baldintzatu.
Oraingoan, iazko urtearen bigarren zati osoa pasatu ostean Europa normalean baino gas natural gutxiagoz hornitzen, otsailean etorri zen Errusiaren eraso militarra, eta erregai ordurako garestia are gehiago garestitu zen. Mundu guztiak baitzekien hor gas naturalean zegoela Ukrainako gerrako lubaki garrantzitsu bat.
Lubakiek hor jarraitzen dute, gas naturalaren frontean. Europaren aldean, oraingoan badirudi Batasunak erabakitasuna duela Errusiako gasaren menpekotasunetik askatzeko, iturria eten edo mugatu diezaiokeen Kremlinen arma hori indargabetzeko. Baina, horretarako, batez ere denbora behar du Europak.
Bitartean, Moskuk badaki oraindik erabilgarri duela gasaren arma. Aste honetan bertan ikusi da: Errusiatik Alemaniara itsaso azpitik gas naturala garraiatzen duen Nordstream 1 gasbideko turbinetako batzuk, dirudienez, Montrealen daude, Kanadan. Han soilik konpondu omen daitezke, eta konpondu dira, baina ez dira itzuliko Baltikoko itsasora, Kanadak Errusiari jarritako zigorrengatik. Arazo tekniko horiengatik murriztu omen du Gazpromek hornikuntza aste honetan. Alemaniarako hornikuntza %60ra, Italiarakoa %65era. Noiz eta Alemaniako, Frantziako eta Italiako lider politikoak Kievera Zelenskiri bisita egitera joan direnean.
Berdin dio Mario Draghik esatea turbinena gezurra dela, gariarena bezala, Moskuk gasa eta garia arma gisa erabiltzen dituela. Errealitatea da inflazioa errekorrak hausten ari dela, gas garestiagoa sekulako arazoa dela Europarentzat. Nahi dute Errusiaren arma hori baliogabetu, baina oraindik ezin. Ez da nahikoa AEBetatik datorren gas natural likidotua, ezta hurrengo urteetarako Qatarrekin hitzartutako hornikuntzak ere. Eta pentsatu beharko da, halaber, bere arriskuak dituela menpekotasuna tokiz aldatzeak, AEBetara eta golkoko herrialdeetara.
Errusiaren mugimenduak badu bere ifrentzua. Gasa irits daiteke prezio batzuetara non ekonomiari kalte egin eta, ondorioz, eskaria deuseztatu dezakeen; non herrialdeak bultza ditzakeen energia askoz ere modu efizienteagoan erabiltzera. Hori gertatu zen 70eko petrolio krisiekin. Zenbateraino komeni zaio Kremlini gai honekin herrialdeak estutzea? Ez ote du bizkortuko Europak beste energietarako eta berriztagarrietarako egin duen apustua?
Izan ere, efizientziaren eta berriztagarrien apustu hori indartzeak zentzuzkoagoa dirudi Europarentzat, energia inportazioekin eragin mugatua duten interes tasak gehiegi igotzea baino. Baina, horretarako, inbertsioak, ohitura aldaketak eta denbora behar ditu Europak, eta, bitartean, gasa ere bai.
Gasarekin, energiaren prezioekin gauzak ez dira berehalakoan konponduko, eta, gerra tartean, egoera okertu ere egin daiteke inportatzaileentzat. Itxaropen handirik ez hor.
Bitartean beti egongo da hor diplomazialari eta enpresaburu errusiarren umore, nola esan… zirikatzailea: Vladimir Txizhovek, Errusiaren EBrako enbaxadoreak, esan du turbinen konponketan arazo gehiago izaten badira balitekeela Stream 1 gasbidea itxi behar izatea. Lasai. Gazpromeko kontseilari ordezkari Alexei Millerrek ostegunean bertan adierazi zuen beharrezkoa bada hor dagoela Nord Stream 2 gasbide estreinatu gabea, «Europa gasez hornitzeko».
Iazko urritik martxo erdialdera arte, 1.400 agerraldi zenbatu dituzte hegazti haztegietan EFSA Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak eta ECDC Gaixotasunen Prebentziorako eta Kontrolerako Europako Zentroak. Gehienak Frantzian atzeman dituzte (609); atzetik daude Italia (315), Hungaria (113) eta Polonia (91).
Indarrean dagoen legediari jarraituz, gaitzak jo dituen haztegietako hegazti guztiak hil dituzte: urritik martxora arte, 31 milioi. Ikusteko dago orain arte gaitzak zer bilakaera eta eragin izan duen. Herrialdekako datuen arabera, 16 milioi hegazti hil dituzte gutxienez Frantzian joan den azarotik; 18 milioi Italian, urtarriletik hona.
Europako Batasuneko Nekazaritza eta Arrantza Kontseilua bat etorri zen joan den maiatzaren amaieran: delegazioek iritzi zuten «ekintza kolektiboa» beharrezkoa zela influentzaren aurka. Europako herrialdeek irtenbidea bilatzeari ekin diote aurtengoa ez dadin berriz gertatu. Hizpidera ekarri dituzten aukeretako bat da txertaketarena.
Marta Barral Neiker zentroko Animalien Osasunerako Departamentuko ikertzailea da, eta, haren arabera, betidanik aplikatu diren osasun neurriak eraginkorrak izan dira oraintsu arte: biosegurtasuna bermatzea, behaketa, eskortako hegaztiak eta basatiak bereiztea, eta, azkenik, animaliak hiltzea.
Neurriok arrakasta izan dute kutsatze puntualak izan direnean. Haztegi ugari dituzten eskualdeek eta produkzio industrialeko eskortek, ordea, ez dute zorte bera izan. Hezeguneak gertu izateak ere arriskua dakar, inguru horietako hegazti migratzaileak gaitzaren gordailu naturalak baitira.
Hala, balantzaren bestaldean daude gaitza endemikoa bihurtu den eskualdeak. Horietan, «neurriek ez dute funtzionatu» guztiz, eta «txertaketa zentzuzkoa litzateke», Barralen ustez. Halere, ez da inolaz ere aldebakarreko alternatiba: «Hazleak ezin dira ahaztu gainontzeko prebentzio neurriez. Horiei gehitu beharreko neurri bat da txertaketa», gaineratu du ikerlariak.
Egoera perfektu batean, txertatuta leudeken hegaztiek ez lukete garatuko gripea, ez lirateke kutsatzeko gai izango. Halere, txertaketak ez du ziurtatzen eskortako animalia guztien immunizazioa. «Gaitza atzemanda, jarraipen egoki bat egin eta okerrera ez badoa, baliteke txertatutako hegaztiak hil behar ez izatea. Beste batzuetan, ordea, bai, baliteke premiazkoa izatea. Ez da zuria edo beltza».
Txertoaren eragina
Txertaketaz gain betiko neurriak ere aplikatuko balira, Barralek dio «egokiena» litzatekeela infekzio gehiago ez izatea, edo hain gutxi izatea non jada ez baitira hil behar haztegi edo gune batzuetako hegazti guztiak.
Hegazti gripearen aurkako txertoaren eraginkortasuna hainbat faktoreren menpe dago. «Ez dago influentza azpimota guztientzat guztiz eraginkorra den txertorik». Aldaeraren edo hegazti espeziearen arabera «apur bat desberdina» izan daiteke txertatutakoen erantzun immunologikoa. Horregatik, Barralentzat garrantzitsua da zirkulazioan dauden birusen monitorizazioa egitea, datorren aldian zer zabaldu daitekeen aurreikusteko. Hein handi batean, prest egoteko eta birusari aurrea hartzeko.
Dena dela, hegazti gripearen txerto komertzialak jada badira. «Aztertzen ari direna da oraingo baldintzetan, oraingo aldaerarekin zer efikazia duten», gehitu du Barralek. «Ez dut esango erraza denik, baina laborategiek ezagutzen dute gaitza, eta aise egin diezazkiokete aldaketak txertoari. Ez da hutsetik egin beharreko zerbait».
Europako Batasuneko Kontseiluak ziztadak onartu bitartean, Frantzia, Italia eta Herbehereak hasiak dira jada etxeko lanekin, txertoen eraginkortasuna frogatzearren. Lehena ahateekin ari da esperimentatzen, bi txertorekin; beste biak, oiloekin eta indioilarrekin.