Prestakuntza-plana hiru fasetan oinarritzen da, eta ezagutza teorikoak eta praktikoak konbinatzen ditu 24 hilabeteko epean. Aurtengo deialdian unibertsitate-prestakuntza hiru euskal unibertsitateek eta Nazioartekotzeko Euskal Agentziak lankidetzan eskainiko dute.

Desgaitasuna duten pertsonak lan munduan txertatzeko laguntzak areagotzeko eskatu dio Fekoorrek Jaurlaritzari. Langileen Nazioarteko Eguna dela eta, federazioak adierazpen bat argitaratu du, administrazio publikoari kolektiboaren lan txertatze handiagoa eskatzeko enpresa arruntetan.

Oraingoz eutsi egin dio, eta ez du balazta sakatu. Ukrainako gerrak eta, hari loturik, energia kostuen eta inflazioaren igoerak bete-betean eragin diete Europako herrialde nagusien jarduera ekonomikoari, baina Nafarroan oraindik ez da nabaritu ondorio handirik. Edo bederen hori diote Nastat estatistika erakundeak aurreratutako lehen datu makroekonomikoek. Urtarriletik martxora bitartean, Nafarroako barne produktu gordina %1 handitu zen, aurreko hiruhilekoan izandako erritmo sendo berean. Halaber, estatistika erakundearen arabera, iragan urteko datuarekin alderatuta, %6,5 hazi da ekonomia; aurreko hiruhileko urte arteko datua baino hobea da, beraz (+%4,9).

Nafarroako ekonomiak oraingoz ez du galdu aurretik zekarren dinamismo ona, eta asteartean Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ekonomiak azaldutako joera bera berretsi du —+%1 han ere—. Dena den, inflazioaren bilakaera nabaritu da barne kontsumoan, Nastatek aurreratu baitu sendien eskaria apur bat apaldu dela. Alderantziz, enpresen inbertsioek eta industriak bultzatu dute batik bat ekonomia. Zerbitzuen merkatuak eta eraikuntzak ere joera ona azaldu dute.

Nahiz eta industriak goranzko joera azaldu, zantzu batzuek erakusten dute jada hasi dela nabaritzen inflazioaren igoera. Asteon, estatistika erakundeak sektoreko enpresen konfiantza neurtzen duen adierazlea kaleratu du: elikagai industriako enpresak baikor azaldu ziren martxoan, baina, gainerako sektoreetan, konfiantzak okerrera egin du, batik bat autogintzan. Era berean, industria prezioen indizeak %28 egin du gora lehen hiruhilekoan, iazko epe bereko datuarekin alderatuta. Bereziki deigarria da energiaren gastua %169 igo izana, batez beste, enpresei.

Kanpo merkataritzak bilakaera ona izan du. Martxoko daturik ez dago, baina, otsailekoek erakusten dutenez, Nafarroako enpresek 892 milioi euroren esportazioak egin zituzten, aurreko urtean baino %17 gehiago.

Nastatek ez du eman enpleguaren inguruko daturik, baina martxoan 294.526 langilek zuten izena emanda Gizarte Segurantzan. Iazko datuekin alderatuta, 10.425 lanpostu gehiago sortu dira.

Testuinguru orokor hori aztertuta, Nafarroako Gobernuak ez du aldatuko urte honetarako egindako aurreikuspen ekonomikorik. Elma Saiz Ekonomia eta Ogasun kontseilariak orain arte iragarri du tentu handiz aztertzen ari direla ekonomiaren bilakaera. Hala, aurten ekonomia %5 inguru haziko dela uste du. Aste honetan, BBVA Research zuhurrago azaldu da, eta esan du Nafarroako BPGak %3,4 egingo duela gora aurten; datorren urtean, berriz, %2,5. BBVAren ikerketa taldeak argudiatu du industriaren eraginez energia asko kontsumitzen duten lurraldeek gehiago nabarituko dutela egungo egoera zaila.

Euroaren eremuan, %0,2

Eurostatek atzo emandako datuaren arabera, jarduera ekonomikoa hamarren bat apaldu da hiruhileko batetik bestera, hala euroaren eremuan nola Europako Batasunean: euroa erabiltzen duten herrialdeen ekonomia %0,2 handitu zen urtarriletik martxora —%0,3 handitu zen iazko azken hiruhilekoan—; EBn, berriz, %0,4. Ekonomia handienen artean, Alemania izan da aurreikuspenei eutsi dien bakarra. Espainian, moteltzea erabatekoa izan da. Urritik abendura erritmo bizian (%2,2) handitu ostean, lehen hiruhilekoan indar handiz sakatu du balazta, %0,3 baizik ez baitu gora egin ekonomiak.

Espainiako Gobernuak Bruselari helarazi dio Defentsako gastua areagotuko duela 2030erako, BPGaren % 2raino. 2022-2025 Egonkortasun Programa berriak gastu militarraren aurrekontuaren areagotzea jasotzen du, BPGaren % 1,2raino 2025 urterako.

Euriborrak gora egin du apirilean, 2016ko urtarriletik aurreneko aldiz. Europako Banku Zentralak interes-tasak igotzeko asmoa azaldu ondoren izan da igoera, Ukrainako gerrak eta inflazioak baldintzatutako testuinguruan.

Pandemian jarritako terrazak “arrazoizkoa den epean”, uda baino lehen, kendu nahi ditu Donostiako Udalak, eta data zehazteko bilera deitu du tabernariekin 2022ko maiatzeko lehen asterako. Ostalariek udara amaierara arte eutsi nahi diote

BILBO. Prekaritateak langileak hiltzen dituela salatzeko Bilbon eta Iruñean manifestazioak egin zituzten atzo ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde eta Hiru sindikatuek, eta hildako langileak omendu zituzten, lore eskaintza banarekin.

Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Nazioarteko Egunean, sindikatuek azpimarratu zuten ezen, «murrizketen eta COVID-aren ondorioz lan jarduerak behera egin arren, Hego Euskal Herrian lan ezbeharren kopuruak goraka jarraitzen duela, modu kezkagarrian». Haien datuen arabera, 2021. urtean istripuen zenbatekoa %10,2 hazi da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta %16,7 Nafarroan.

Laneko gaixotasunei buruz, berriz, uste dute oraindik ere ez daudela behar bezala erregistratuta estatistika ofizialetan. ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde eta Hiruren arabera, mutualitateak eta enpresak dira egoera horren erantzule nagusiak, «baina erakundeek ez dute behar besteko kontrol eta neurririk hartzen».

CCOOk Bilbon langileekin eginiko batzarrean azpikontratazioa eta lan istripuak lotu zituen, eta esan zuen prebentzio legeak betearazteko enpresekin oso zorrotza izango dela.

Europako Banku Zentralak izozkailuaren atea ireki du. Inflazio handiari aurre egiteko interes tasa ofizialak uste baino lehenago igoko dituela onartuta, zeropetik atera du herritarrei zuzenean eragiten dien interes nagusia, Euriborra. Sei urtez zero azpitik egon ondoren, positiboa da berriro apirilaren 12az geroztik, eta goranzko joeran darama azken astea. Berri ona da bankuentzat —kexu dira interes tasa apalen ondoren beren negozio arruntak ez duela etekin handirik ematen—, baina txarra maileguak ordaindu behar dituzten herritarrentzat eta enpresentzat, fakturak igoko baitzaizkie.

Azken bi hilabeteetan hipoteka berrikusi dutenek jada antzeman dituzte lehen igoerak —Euriborra, negatiboan egon arren, gorantz zihoan jada—, baina nabarmenagoak izango dira aurrerantzean, Euriborra bizkorrago ari baita orain gora egiten. Bihar jakingo da ofizialki apirileko batezbestekoa zenbatekoa izan den, baina ia ziurtzat jo daiteke positiboa izango dela. Atzo %0,118ko kotizazioa izan zuen, eta, horri esker, hilabeteko batezbestekoa +%0,005era heldu da. Apirileko datua erabiliko da maiatzean berritu beharreko hipoteketan.

De Guindos efektua

Azken egunotako igoera Luis de Guindos EBZko lehendakariordeari lepora dakioke, neurri batean. Joan den astean, Bloomberg-i emandako elkarrizketa batean, De Guindosek onartu zuen EBZk agian udan bertan iragarriko duela lehen tasa igoera, %0tik %0,25era, nahiz eta azpimarratu ezer ez dagoela erabakita, eta dena ekaineko datu makroekonomikoen menpe dagoela.

Baina EBZko buruen komentarioak ez dira inoiz alferrikakoak, eta De Guindosen hitzetatik ondoriozta daiteke banku zentrala merkatuak prestatzen ari dela interes tasen igoerarako, ez ditzaten bat-bateko erreakzioak izan. Hala ulertu dute, De Guindosek hitz egin zuen egunean Euriborra %0,017tik %0,084ra igo baitzen. Urrun geratzen ari da abendukoa, inoizko txikiena, —%0,518ra jaitsi zen, EBZk iradoki ondoren interes tasak ez zirela handituko 2023ra arte gutxienez—.

Baina Ukrainako gerrak areagotu egin du udatik zetorren prezioen igoera, erregai eskasia izateko beldurra zabaldu baitu. Apirileko bileran bertan onartu zuen Christine Lagardek inflazioaren goranzko arriskua asko handitu zela, energia %45 garestitu zelako.

Horren ondorioz, interes tasen igoera atzeratzen ari ziren usoek —Lagarde barne— ezin diote jada aurre egin belatzen presioari. Zenbat igoko diren, hori beste kontu bat da; %0,5 diote zuhurrenek, baina merkatuak hasi dira %0,75 deskontatzen. Laboral Kutxa ez da ausartu kopururik ematera, baina aitortu du «igoera progresiboa eta biguna» espero duela, «datu historikoetara hurbiltzeko».

«Ez da traumatikoa»

Baina nolako garestitze erreala dakar horrek herritarrek pagatzen dituzten hipoteketan? «Zuhurtzia osoz, egoera oso ziurgabea delako», Laboral Kutxak uste du urte amaieran Euriborra %0,5era helduko dela, eta %1era 2023an. Eta adibide batekin azaldu du zer alde izango lukeen hipoteketan: 100.000 euro mailegatu dituena —hogei urtean itzultzeko— 449 euro ordaintzen ari da orain, eta 482,5 pagatuko lituzke Euriborra %0,5era iritsiko balitz; hau da, 33,5 euro gehiago hilean, eta 402 gehiago urtean. Euriborra %1era helduz gero, berriz, 506ra helduko litzateke kuota. Kopuru horiek handitu edo txikitu egingo dira oraingo kuota handiagoa edo txikiagoa bada.

Kutxabankek urrunago begiratu du: urtebete barru %1,5ean espero du Euriborra, eta %1,75ean 2024 amaieran. Historikoki «maila apalak» direla nabarmendu du, baina krisi bat dela eta bestea dela, badira hamar urte ez dela heltzen maila horretara —2012ko urtarrilean, %1,837—.

Edonola ere, bezeroei ezarriko zaien igoera «ez da traumatikoa», Laboral Kutxaren arabera, eta hori bera uste du Kutxabankek ere: «Ez da itzelezkoa, kontuan hartu behar baita nondik datorren, sei urte daramatzagulako tasa negatiboetan». Oraingoz hilean euro batzuk gehiago izango dira, baina kontuan hartu behar da erregaia, elikagaiak eta oinarrizko beste zenbait produktu ere garestitu direla. Okerragoa izango da baldin eta, analista batzuek uste duten moduan, 2023 amaieran Euriborra %2,5era iristen bada. Hala bada, azken urtean 470 euro ordaindu dituen familia batek 750 inguru euro ordaindu lituzke hilean, eta 3.300 gehiago urtean.

Mailegu aldakorrak

Euriborra berriro positiboan egoteak beste aldaketa bat ekar diezaioke maileguen merkatuari. Izan ere, azken urteetan finantza erakundeek tasa finkoetara jo dute, Euribor txikia izanda oso gutxi irabazten baitzuten tasa aldakorreko maileguekin. Horrela, Laboral Kutxak eta Kutxabankek iaz emandako hamar mailegutik zazpi izan ziren tasa finkokoak. Mondragon taldeko finantza erakundeak jarraitu egingo du aurten bere bezeroei halako maileguak eskaintzen, baina onartu du «poliki-poliki» halakoak gutxiago izango direla, Euriborra erreferentzia gisa duten tasa aldakorrekoen mesedetan. Historikoki, aldakorrekoak izan dira erabat nagusi Hego Euskal Herrian; Ipar Euskal Herrian, berriz, tasa finkokoak.

Azken urteetan, Euriborra negatiboan egonda, bankuek asko jaitsi dituzte tasa finkoko maileguen interesak, baina azken asteetan gorantz egin dute horiek ere. «Euriborra negatiboa izatea ezohikoa den bezala, ez da normala tasa finkoa %1etik behera edo haren inguruan izatea», justifikatu du Laboral Kutxak. «Epe luzeko maileguen interesek baldintzatzen dituzte tasa finkoak, eta horiek ere gora egin dute, uste baita tasa oso txikien epea amaitzen ari dela eta egoera normal batera itzultzen ari garela. Baina tasa finkokoetan eskaintzen ditugun irabazi tarteak duela hilabete batzuetakoak dira; beraz, ezin dugu esan baldintzak gogortu direnik». Kutxabankek, berriz, tasa aldakorrekoak merkatu egin ditu azken egunotan.

Berankortasunarekin arazorik ez dute espero Kutxabankek eta Laboral Kutxak, eta biek arrazoi bera eman dute: Hego Euskal Herrian hipoteka ez ordaintzeko arrazoi nagusia lanik gabe geratzea da, eta oraingoz ez da espero langabezia handitzea.

EHNE Gipuzkoa: “Erakundeak Maiatzaren Lehenean edo Artzain Egunean bakarrik oroitzen dira gurekin”. Abeltzainak eta ganaduzaleak erakundeen arteko “ika-miken” erdian harrapaturik daudela salatu du Garikoitz Nazabal presidenteak.

Apirilak 28, Laneko Segurtasun eta Osasunaren Nazioarteko Eguna: ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde e Hiru sindikatuak salatu dutenez, enpresa batzuek ez dute nahikoa prebentzio neurririk ezartzen, eta besteek, ez dute segurtasun neurriak bermatzeko kontrol nahikorik jartzen.