Arabako Tubacex enpresaren emaitza ekonomikoak 2022ko lehen hiruhilekoan: 3,4 milioi euroko irabaziak. Arabako enpresak nabarmendu du emaitzak hobeak izan zitezkeela, baina inflazio handiak eta hornidura-kateko tentsioek kalte egin dietela.

Jendaurreko tentsioa ez da baretzen Ignacio Sanchez Galan Iberdrolako presidentearen eta Espainiako Gobernuaren artean. Gatazkarako azken gaia Iberiar penintsulan argindarra merkatzeko Europako Batzordearekin hizartutako sistema da. Haren aurka lobby lanetan huts egin ondoren, Iberdrolako buruak ukatu egin du EBk salbuespen iberiarra baimentzeko eman duen argudioa —«ez da uharte energetiko bat»—; «irtenbide komunak» eskatu ditu, eta ez «erregimen bereziak edo salbuespenezkoak».

Horren inguruan, Teresa Ribera Espainiako Trantsizio Energetikorako ministroak azpimarratu du argindarra ekoizteko gasari lehenik 40 euroren muga eta ondoren 50 eurorena jarrita %30 merkatuko dela argindar faktura PVPC merkatu arautuan dauden herritarrentzat, baina baita epe luzeko kontraturik ez duen industriarentzat ere—hamarretik zazpi—.

RNEn, Riberak onartu du gasarentzat prezio merkeagoa proposatu zutela, 30 euro gas megawatt-ordu bakoitzeko, baina trukean beste zerbait lortu dute: «Hamabi hilabetez ezartzea, hasieran hiru edo bederatzi hilabeteen ordez. Egonkortasuna ematen digu hurrengo negurako». Iberdrolako buruaren kritikei ere erantzun die: «Galan jaunak bere akziodunen interesak defendatzen ditu. Gobernuari dagokio Espainiako kontsumitzaileen interesak defendatzea».

Sistema berriak Iberdrolaren kontuetan «inolako eraginik» ez duela izango ziurtatu du Sanchez Galanek, baina horren ordez berriro eskatu du tarifa arautua aldatzeko, merkatuaren gorabeheretatik babesteko. Gainera, gezurtatu egin du Espainiako Gobernuaren justifikazioa argindar merkatuan esku hartzeko —argindar konpainiek zerutik eroritako irabaziak jasotzen dituztela, ziklo konbinatuko zentralen prezioan kobratzen dutelako iturri merkeagoen ekoizpena—. Irabazi horiek gas eta petrolio konpainiek jasotzen dituztela dio Sanchez Galanek, «eta ez enpresa elektrikoek».

1.028 milioi irabazi ditu

Baieztapen horren adibide gisa har daitezke Iberdrolak atzo kaleratutako emaitzak. 1.028 milioi euro irabazi ditu 2022ko lehen hiruhilekoan, iaz baino %3 gehiago, baina mozkin hori AEBetako Avangrid filialari (+%33) eta Brasilgo Neonergiari (+ %20) egotzi die, eta ez Espainiako adarrari. Azken horrek %29 gutxiago irabazi du. Iberdrolak ziurtatu du merkatu librean dituen bezeroei argindarra aurretik finkatuta zegoen prezioan ordainarazi diela, eta, hortaz, azken hilabeteetako garestitzeak ez diela eragin. Kontratuak bete dituela, funtsean. Horren ondorioz, «Iberdrolako merkatu libreko bezeroen energiaren %80 tarifa arautuan daudenen erdia edo heren bat txikiagoa izan da».

Iberdrolak azaldu du energia berriztagarrien ekoizpena txikia izan dela urtearen hasieran, Cofrentesko zentral nuklearra (Valentzia) aste batzuetan geratu behar izan zuela, eta, horren ondorioz, merkatuan 4,5 terawatt- ordu garesti erosi behar izan zituela.

Iberdrolak espero du aurten inoiz baino diru gehiago irabaziko duela, 4.000 eta 4.200 milioi euro artean —iaz 3.884 milioi euroren mozkina izan zuen—.

Formaldehidoa da orain kontrolatu beharreko substantzia. Ez da bakarra, baina, egunerokoan behintzat, haren arrastoari jarraitzen diote gehienbat. «Minbizia eragin dezake, eta sektore askotan erabiltzen da», azaldu du Maria Jesus Arenaza Osalaneko teknikariak. Arenaza, baina, ez da Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundeko ohiko teknikari bat; haren jokalekua laborategia da, eta atorra, bata zuria. Bi teknikari eta hiru laguntzaile dira taldean, eta haiek aztertzen dute produktu kutsagarriekin lan egiten duten langileek lantokietan arnasten duten airearen kalitatea.

«Enpresa oso handiek normalean laborategi propioak dituzte, eta gurea txikiagoentzat da», zehaztu du Lourdes Iscar Osalaneko zuzendari nagusiak. Laborategia Osalanek Basatxu mendian (Barakaldo, Bizkaia) duen egoitzan dago, 1990ean jarri zuten martxan, eta ikerketa zientifikoan oinarrituriko edozein polizia telesailen agertokia izan zitekeen. Tutu txikietako osagaiak banatzeko zentrifugazio gailu ugari dituzte, eta gas mota askoren hodiak. Lehen, gernu eta odol analisiak ere egiten zituzten, adibidez, berun arrastoak-eta aurkitzeko; baina, orain, batez ere, arnasbideetan zentratzen dira.

Osalan bera lantoki batek azterketa zehatza behar duela uste duenean sartzen da jokoan laborategia, eta lehen pausoa, nola ez, lagina jasotzea da. Langileari maskaran itsatsita doan lagin ponpa bat jartzen diote, haren bitartez arnasa hartu dezan, eta hark jasotzen du froga. «Batzuetan filtroan bertan geratzen dira arnasten ari den horren partikulak, beste batzuetan makinak jasotzen ditu edo likido erreaktibo bat duen tutu batean», deskribatu du Arenazak. «Lanpostu bakoitza mundu bat da, eta jardunaren arabera produktu jakin batzuen bila jotzen dugu», gehitu du.

Laborategiko makinarik deigarrienetako batek burdin arrastoak bilatzen ditu. Orratz fin bat mugitzen duen beso mekaniko txiki batek laginak aztertzen ditu etengabe. «Orain langile baten emaitzak ikertzen ari da, eta kromo zantzuak bilatzeko programatu dugu. Tanta hori tenperatura altuan jarri, lurrundu eta gas hori neurtzen du. Kromoa, esaterako, lan askotan dago: aleazioak erabiltzen diren tokietan, katalizatzaileak egiteko, altzairu herdoilezina… eta batez ere, metalezko gaiak kromatzen diren tokietan», aletu du. Osalanen ikerketen arabera kromoaren arnasketa bronkitis kroniko kasuekin lotzen da, baita minbizi kasu batzuekin ere. Biriketan gain, gibelean ere pilatu daiteke.

Silize kristalizatua, amiantoa… ohiko susmagarriak dira, baina ez bakarrak. Esan bezala formaldehidoarena da orain jarraitu beharreko usaina: «Erretxinetan dago, egurrezko aglomeratuetan, pneumatikoen osagaietan… Pneumatikoak egiten dituzten edo haiek eraldatzen dituzten lantegietan beti agertzen da». Baina zer da, zehazki? «Osagai kimiko bat da. Bapore gisa aurkitzen dugu, eta horregatik neurtzen dugu arnasbideetan». Osalanek hainbat ikerketa eginak ditu haren inguruan, eta produktuarekiko gehiegizko esposizioa hainbat gaitzekin lotzen dute, esaterako, leuzemia edo arnasbideetako minbiziarekin.

Laborategiak ez du legerik idazten, baina bai datuak eman, eta, haien arabera, aztertzen da langileek produktu jakin batekiko duen esposizio maila. Legezko parametroetan badaude emaitzak jakinarazten dira bakarrik; aldiz, gehienezko maila baino handiagoak badira, Osalanek arazoa konpontzeko prozedura hasten du. Alde horretatik, eta, zaintzan pauso bat gehiago emateko, Eusko Jaurlaritzak Lan Osasun eta Segurtasuneko Espainiako Institutuaren transferentzia eskatua du. Hura ere Basatxun dago, eta Osalan indartuko luke. «Bizkaiko zentroak, gainera, eskarmentu handia da industriaren arloan», zehaztu dute Osalaneko ordezkariek. Laborategian ere eskertuko lukete.

Igoera antzekoa izan da Europako beste herrialde batzuetan. Gasaren ia erdia (% 42,7) Aljeriatik inportatu zen iaz, eta Errusiatik, aldiz % 8,9, Espainiako Merkatu eta Lehia Batzordearen azken txostenaren arabera.

Osakidetzako mahai sektorialaren bilera: Sindikatuak ez joatea ulergaitza da Osasun sailarentzat. Sindikatuak osasun mahai sektorialaren bilerara ez joatea ulergaitza da, Gotzone Sagardui Osasun sailburuaren arabera.

Iberdrolak % 3 igo ditu irabazi garbiak 2022ko lehen hiruhilekoan, 1.058 milioi eurora arte. Nazioarteko negozioek eta bereziki Ameriketako Estatu Batuetan eta Brasilen egindakoek bultzatu dute konpainia. Izan ere, Espainian bere mozkin garbiak % 29 jaitsi dira, 337 milioi euroraino.

Espainiak eta Portugalek “akordio politikoa” lortu dute Bruselarekin gasaren prezioari muga jartzeko. Gasaren erreferentziazko prezioa megawatt orduko 40 euro ingurukoa izango da, eta batez besteko prezioa 50 eurokoa, akordioa indarrean dagoen 12 hilabeteetan.

Bizkaiko autoeskolek % 36ko soldata igoera adostu dute eta grebari amaiera eman diote. Sektoreak hitzarmena berritu du 12 urteren ostean, eta 1.200 euroko gutxieneko soldata bermatzen du soldata prekarioenak dituzten kategorientzat.

Gazteen alokairuari laguntzeko Gaztelagun programaren agindu berria onartu du gaur Eusko Jaurlaritzaren Gobernu Kontseiluaren bileran. Eusko Jaurlaritzak 36 urtera arte zabaldu du gazteen alokairua diruz laguntzeko Gaztelagun programa.

Azken hilabeteetan zabaldu den jokaleku sozioekonomiko berriaren inguruan ELAk egiten duen diagnosiarekin lotu du Maiatzaren Lehena haren idazkari nagusi Mitxel Lakuntzak. Ukatu egin du Ukraina izatea inflazio handiaren eragile bakarra, «gerra hasi aurretik ere» energia oso garesti baitzegoen. «Eredua da arazoa, eta konponbidea ere bai», esplikatu du. Hala, langileek erosteko ahalmen gehiago ez galtzea izango da ordezkaritza handien duen euskal sindikatuaren zeregin nagusia datozen hilabeteetan: «Aurrerantzean ere grebak beharrezkoak izango digutu». Maiatzaren Lehenean, erdigunean jarriko du soldatak «behintzat KPIa bezainbeste igotzeko borroka».

Lakuntzak salatu du iruzur energetikoa egiten ari direla enpresa handiak, eta gobernuek beste alde batera begiratzen dutela. «Urkulluk, Txibitek eta Sanchezek ez dute ezer egiten enpresa handi horien etekinak ukitzeko, haiek egiten dutena egiten dutela ere». Eta ELAk proposamen zehatz bat dauka: energiaren prezioei muga bat jartzea. Argindarra eta erregaia «herritarren eskubide gisa» hartu beharko lirateke, haren ustez. «Benetan egingarria da», gaineratu du.

Inflazioari eusteko eta aberastasuna hobeto banatzeko, erreforma fiskal baten beharra azpimarratu du sindikatu buruak. Enpresen gaineko irabaziak gutxieneko %25eko tasa batekin zergapetu behar dira, harentzat. Europako Batasunean gutxieneko %15ekoa adosten saiatzen ari dira azken hilabeteetan, baina ELAko buruak uste du gutxienez %25 izan behar duela tasa horrek.

Grebaren balioa

Edonola ere, Lakuntzak argi ikusten du «pobretze fase batean» daudela euskal langileak, «azken hamarkadan %10 galdu ostean erosahalmenean». Horregatik, esan du «langileak antolatuko» dituztela «inoiz baino gehiago», soldatak igo daitezen KPIaren arabera. «Uzten diguten bide bakarra grebaren balioa da. Gure esku dago borrokarako antolatzea. Sinatuta dauden itunetan, iazko inflazioa aplikatzen ari dira; esaten digute ezin dela, baina gertatzen ari da dagoeneko».

Lakuntzarentzat, «lotsagarria da» agintariek KPIa ez ordaintzeko beste formula batzuk helaraztea, «enpresa handiek inoiz baino irabazi gehiago izan dituzten honetan». Hori dela eta, «hain zuzen, alderantzizkoa» egingo du ELAk; hau da, inflazioa bezainbesteko soldata igoerak eskatu. Greba deialdi batzuk egin dituzte sindikatuek, Arabako metalean eta zahar etxeetan, adibidez: «Talka batera goaz; ez digute beste biderik uzten», esan du, luze gabe egon daitezkeen gatazka gogorrei erreparatuz.

Hori horrela, erosteko ahalmenaren balizko galeraren auzia ardatz jarrita egingo du Maiatzaren Lehena ELAk. Hego Euskal Herriko hiriburu guztietan antolatu ditu manifestazioak, 11:30ean, Gasteizen salbu, 12:00etan izango baita hura. Borrokan ari gara, prekaritatea buka dezagun izango da manifestazio horien leloa. ELAk kalkulatu du 541.600 langile prekario daudela Hegoaldean, eta garrantzia kendu dio lan erreformaren ondoren egon den finko-etenaren kontratuen hazkundeari, «horietako langile askok lanaldi partziala dutelako eta beste asko egun gutxitan aritzen direlako beharrean urte osoan».