MOSKU. Itxiko al du Errusiako Europako Batasunera doan gasaren iturria? Hori da orain energiaren merkatuan egiten den galdera nagusia, Vladimir Putinek dekretu baten bidez ohartarazi ondoren atzodanik gasa errublotan ordaindu behar dela. Dekretu horrek dio erosleek bi banku kontu ireki behar dituztela, bata errublotan eta bestea dibisan: dibisekin errubloak erosi behar dituzte, eta horrekin ordaindu. Horrela, kontratuak bete egiten direla eta prezioak errespetatzen direla ziurtatu du Putinek.

Presidentearen adierazpenei ñabardura bat jarri zien atzo Kremlineko bozeramaileak, Dmitri Peskovek: «Orain entregatzen den gasaren ordainketa ez da berehala egin behar […]: apirilaren bigarren erdian edo maiatzaren hasieran egin behar da».

Errusiako Gobernuaren eskaerei muzin egin diete orain arte EBko herrialdeek. Nabarmendu dutenez, Gazprom esportatzailearekin sinatutako kontratuek esaten dute eurotan ordaindu behar dela gasa, eta kontratu horiei eutsiko dietela ziurtatu dute.

Egoera nahasia da, eta ez dago garbi zer gertatuko den, bi aldeek elkarren beharra dutelako: EBk ezin du aste batetik bestera Errusiako gasarekiko menpekotasuna hautsi, eta haren beharra du hurrengo negurako biltegiak betetzeko. Errusiak, bere aldetik, zaila du EBra bidaltzen duen gasa beste nonbaitera bidaltzeko, eta diruaren beharra du.

Putinen mehatxuen ondorioz, gasaren batez besteko prezioak 103 eurotik 125era egin dute gora azken astean, baina atzo berriro beheranzko bidea hartu zuten, eta arratsaldean 111 euroan zeuden.

Ez zen auto ilararik izan. Arazoa beste bat izan zen. Atzo, aurreko egunetan baino mugimendu handiagoa izan zen Euskal Herriko zerbitzuguneetan, baina oro har «lasai» aritu ziren lanean. Hori bai, Hegoaldeko konpainia batekoetan —Repsolen eta eta haren sarekoetan, Petronorrenak barne— arazoak izan zituzten fakturak egitean, sistema informatikoa blokeatu egin zitzaielako, lehen orduan bereziki. Horren ondorioz, gasolindegi batzuk tarte batez itxi zituzten.

Atzo sartu ziren indarrean erregaiei ezarritako deskontuak, Hegoaldean litroko hogei zentimokoa eta Iparraldean hemezortzikoa. Mugako alde bietan, gainera, ez dira modu berean aplikatzen. Hegoaldeko gasolindegien sarreretako paneletan eta hornigailuetan azaltzen den prezioak ez du deskontua jasotzen; tiketean zehaztu behar da, xehatua. Iparraldekoetan, ordea, zuzenean aplikatzen da, eta errepidetik edo makinetan ikusten den bera da. Horregatik sortu ziren arazoak Hegoaldean. Konpainiek sistema informatikoak egokitu behar dituzte orain, eta hamar egun dituzte horretarako.

Sestaoko (Bizkaia) Repsolen, adibidez, «inbutua» sortu zen lehen orduetan, hango arduradunak azaldu duenez. «Txartel bidezko ordainketekin izan dugu arazoa, eta eskudirutan egin behar izan dute. Lehen orduan bezero ugari etorri dira, beste zerbitzuguneetan gauza bera gertatu da, eta sistema blokeatu egin da». Sestaoko gasolindegiko langileak aitortu du azken egunetan baino bezero gehiago izan zituztela atzo. «Argi dago jendea deskontuaren zain zegoela».

Repsolen sareko Nafarroako gasolindegietan ere arazoak izan zituzten ordainketekin, eta batzuek eguerdian itxi zuten, konpondu arte. Hala gertatu zen Leitza aldeko zerbitzugune batean. «Guk ezin genien bezero batzuei aplikatu deskontua, eta beste batzuei ez; salaketa jar diezagukete horregatik», azaldu du hango langile batek. «Bezero batek 140 euro sartu ditu, eta deskontua egin gabe joan da, billeteekin pagatuta. Baina Tuterara zihoan pasaitar bat txartela hemen utzita joan da; gero arratsaldean jasotzeko. Ezin dugu horrela jarraitu». Itxi aurretik, lanez gainezka aritu ziren han. Batetik, elurragatik A-15eko gidariak errepide zaharretik desbideratu zituztelako, eta, bestetik, depositua betetzeko zain zeuden batzuk joan zirelako. «Atzo arte oso jende gutxi izan dugu, eta gehienek 20 euro-edo sartu dute. Zain zeuden».

Ordainketa sistemarekin arazorik izan ez zutenik ere badago: Lasarte-Oriako (Gipuzkoa) Repsoleko zerbitzugunean, esaterako. N-1 errepidean dago. Atzo, ohi baino bezero gehiago izan zituzten, baina ez zen auto ilararik sortu. Hango arduradunak aitortu du jendea «despistatu samar» zebilela, paneletako prezioak deskontuekin ala gabe azaltzen ziren galdezka. «Hobe zen benetan kobratuko den prezioa jarri izan balute, baina hori ez dago gure esku», azpimarratu du.

Barakaldoko (Bizkaia) Eroskiko zerbitzugunean ere ez zuten arazorik izan. Han, espero zuten moduan joan zen eguna: auto gehiago, bai, baina «uholderik» ez, eta kobratzeko orduan ere arazorik ez. Bezeroak, oro har, «oso ongi informatuta» joan zirela adierazi du hango arduradunak. Zurbaoko (Araba) Aviaren gasolindegian, berriz, hango langileak «azalpen ugari» eman behar izan zizkien. N-1 errepidean dago zerbitzugunea, baina, halere, eguna «lasai»joan zen, «elurrarengatik ziurrenik». Irungo (Gipuzkoa) Zaisa zerbitzugunean, berriz, kamioilariak dira bezero gehienak. Hango langileen arabera, goizean kosta egin zitzaien deskontuen sistemara egokitzea, baina «arazo berezirik» ez zuten izan. Aldeak alde, eta arazo teknikoak gorabehera, kontsultatutako gasolindegi gehienetan pozik zeuden atzo, bezero ugari eta gehienek deposituak bete zituztelako.

Prezioak behera

Atzoko beste zalantzetako bat zen deskontuak direla-eta gasolindegiek azken egunetako prezioak igoko zituzten ala ez; azkenean, zen halakorik gertatu. Asteartetik, Espainiako Gobernuak neurria onartu zuenetik, atzo arte, neurria indarrean sartu arte, apur bat apaldu dira gasolinaren eta gasolioaren prezioak. Baita Iparraldean ere —Parisek martxoaren 14an iragarri zituen deskontuak—. Era berean, BERRIAk Euskal Herri osoko hamar gasolin- degitan egin du azterketa, eta hori hala izan dela baieztatu du. Azken egunetako beherapenak, baina, oso urriak izan dira azken asteetako igoerekin alderatuta: hamar zentimotik beherakoak. Joera hori zenbat egunez iraungo duen ikusteko dago, oso aldakor baitago petrolioaren merkatua Ukrainako gerraren ondorioengatik.

Kontsumobidek gasolindegietako ordainagiria gordetzeko eskatu du, kexa aurkezteko aukera izateko. Beherapena agertu beharko da fakturan, zenbateko zehatzea eta beherapen bat dela.

Osakidetzako mahai sektorialaren bilera akordiorik gabe amaitu da. Osasun Sailak eta sindikatuek deitoratu egin dute EAEko Osasun Zerbitzu Publikoan akordioak negoziatzeko “borondaterik” ez izatea.

“Sektorearen egoera larria” salatu dute ENBA eta EHNE sindikatuetako abeltzainek
Donostian; bidezko prezioak eskatu dituzte euren produktuentzat. Ekoizpen kostuetatik behera saltzen ari direla diote eta horixe sinbolizatu nahi izan dute herritarrei haragia oparituta.

Espainiako Gobernuak eta Errepideko Garraioaren Batzorde Nazionalak adostu zuten erregai litroko 20 zentimoko beherapena ostiral honetan, apirilaren 1ean, sartuko da indarrean. Neurria ekainaren 30era arte izango da indarrean, baina hortik aurrera ere luzatu ahalko dute.

Erregaien eta argindarraren prezioek markak hautsiz itxi dute martxoa. Aspaldiko urteetan lehen aldiz gasolioa gasolina baino garestiagoa da, eta maximo historiko berri bat ezarri du. Bitartean, gasolina marka berria haustetik % 0,3 eskasera geratu da.

Bilboko Portuko 700 bat kamioilarik greban jarraitzen dute 2022ko martxoaren 31n. Kamioilariek ez dituzte onartu Portuko enpresek eskainitako baldintzak. Izan ere, tarifak % 28 igotzea eskatu dute langileek, eta enpresek % 12ko igoera eskaini diete.

Euskal gizarteak etxeko langileekin duen «zor historikoa» kitatzen hasteko garaia dela erabaki du LAB sindikatuak. «Sindikatuek, erakunde publiko guztiek eta patronalak haien jarrera zein den erakutsi beharko dute. Alde batera edo bestera lerrokatu beharko dute», aurreratu du Garbiñe Aranburu sindikatuko idazkari nagusiak. Hitz onetatik ekintzetara igaro behar dela nabarmendu du, eta ekintza horrek bi alde zehatz ditu: sindikatuan alor sindikal berezitu bat sortzea eta lan hitzarmena bultzatzea. Itunean sartu beharreko aldarrikapenak zehaztu dituzte dagoeneko. Besteak beste, ordutegiak eta atsedenak arautzea; baimenak, lan-osasun eskakizunak, eta gutxieneko soldata bat —LABek 1.400 euroan du jarria gutxieneko langa—.

Ikerketa batzuen arabera, Hego Euskal Herrian 46.300 etxeko langile daude, eta %30 inguruk ez dute kontraturik. Etxeko Langileen Bizkaiko Elkarteak sektoreak Bizkaian duen egoeraren erradiografiak egiten ditu urtero. Haien arabera, %30 bakarrik dira Hego Euskal Herrian eta Espainian jaioak. %71,56k 60 ordu baino gehiago egiten dute lan, legezko muga hor egonda ere. Hirutik bik ez dute legeak finkatzen duen atsedenik, eta %21,56k inoiz ez dute atsedenik. Barneko langileei dagokienez, hamarretik zazpik 800 eta 1.200 euro arteko soldata dute. Gizarte Segurantzari dagokionez, enplegatzailearen etxean bizi direnen %80k kotizatzen dute, eta bizi ez direnen %74k. Kotizatzen ez duten gehienek ez dute agiririk.

Legezko egoeran daudenek lan marko propioa dute, erregimen orokorretik kanpo dagoena, eta horrek eragiten dituen eskubide galerak amaitu nahi ditu LABek. «Bazterketa egoeran bizi gara. Oraingoz ez dugu langabezia eskubiderik; lanaldien kontrolik ez dago; 60 ordu ere lan egin dezakegu, baina normalean gehiago izaten dira; lan eremuan indarkeria handia jasaten dugu… Gizarte eragileei dei egiten diegu hori guztia amaitzeko», aldarrikatu du Melissa Andrade etxeko langileak.

Solaskidea, Confebask

Bi urteko bilera prozesu baten ondorioa da LABen proposamena. Etxeko langile ugarirekin eta kolektibo askorekin eztabaidatu dituzte osagaiak. «Entzuten eta ikasten aritu gara», azaldu du Aranburuk. «Lehen aldia zen horrelako agiri bat diseinatzen genuena. Askotan erdi esklabo aritzen diren langileak dira. Klase sindikalismoak gainditu gabeko ikasgai bat du etxeko langileen eskubideen defentsan».

Sindikatuak aldarrikapen plataforma bat egin du, eta Confebask interpelatuko du lan itun hori negoziatzeko. LABen ustez, hura legitimatuta dago negoziazioari heltzeko. Beste sindikatu batzuei egin die proposamena, eta aldeko erantzunak jaso ditu. Jaurlaritzaren atea joko du orain, eta Lan Sailarengana joatea da asmoa. «Balizko blokeo baten» inguruan jarrera axolagabea izan ez dezan eskatu dio. Lehenbizi Araba, Bizkai eta Gipuzkoan hasiko dute prozesua, eta gero joko dute Nafarroara. Uda aurretik hasi nahiko lukete negoziazioekin.

Langabezia sariaren zain

Erakundeei egin diete dei, itunaz gain auzi politikoa delako: «Zaintzaren merkantilizazioan eta pribatizazioan dauden gabezien aurrean, etxeko langileak kontratatzea bihurtu da euskal gizartearen zaintza-premiak asetzeko iturri nagusia», kritikatu du Andradek.

Alde horretatik, Europako auzitegiek ebatzi dute Espainiako Gobernuak langabezia saria jasotzeko eskubidea aitortu behar diela etxeko langileei. Yolanda Diaz ministroak herenegun esan zuen tramiteak bukatu dituela. LABen, baina, zuhurrak dira. «Kezka pixka bat sortzen digu nola garatuko den, behartuta egin dutelako. Tentuz jarraituko dugu», iragarri du Aranburuk.

Aurreikuspenik ezkorrenak egia bihurtu dira, eta, energia garestiari garraiolarien grebaren eragina batuz gero, inflazioa bi digituko zenbakietara hurbildu da martxoan. Hego Euskal Herriko datua apirilaren 13an jakinaraziko du INEk, baina ez da oso urrun izango estatistika institutu horrek Espainiarako eman duen datu aurreratuarekin: azken urtean, %9,8 igo dira prezioak. Ez da oraindik bi digitura iritsi, baina kontsolamendu txikia da aintzat hartzen bada azken 37 urteetako handiena dela.

INEk azaldu duenez, esparru ia guztietan igo dira prezioak azken hilabetean, bereziki energiaren eta janariaren alorretan. Egoera horrek azpiko inflazioa, hau da, energia eta prestatu gabeko janariak kanpoan utzita ateratzen den adierazlea, %3,3ra eraman du Espainian. Hegoaldean ere antzekoa izango da: otsailean, %3,1ekoa izan zen, 2008. urteko irailaz geroztik ikusi gabea, eta hor ere hamarren batzuk igotzea espero da. Edonola ere, %7,5ekoa izan zen otsaileko inflazioa Hego Euskal Herrian, eta bi puntutik gorakoa izango da igoera, kontsumitzaileak saltokietan sumatzen ari diren bizitzaren garestitzeari kopuru zehatza jarrita.

Espainiako Gobernuak azaldu du inflazioaren igoera horren zatirik handiena Ukrainako gerrari egotzi behar zaiola. Hain zuzen, Pedro Sanchez presidenteak esan du igoeraren %73 Errusiaren inbasioaren ondorioek eragin dutela, eta ez du ezkutatu datua txarra dela. Espainiako gobernuburuak onartu du «zaurgarrienei» eragiten diela gehien, baina sinetsita ei dago inflazioak behera egingo duela laster, eta horretan lagunduko duela argindarraren prezioa finkatzeko gasak duen pisua gutxitzeak. Espainiak eta Portugalek hurrengo egunotan zehaztu behar dute gehienezko zer prezio jarri nahi dioten argindarra lortzeko gasari eta nola konpentsatuko dituzten ziklo konbinatuko zentralak. Bruselaren onespena apirilaren amaiera baino lehen espero dute Madrilek eta Lisboak.

Nadia Calviño Ekonomia ministroak aitortu du argindarra merkatzeko sistema indarrean jarri bitartean litekeena dela inflazioak gora egiten jarraitzea. Agertu diren informazio batzuk gezurtatuz, Calviñok pentsiodunei ziurtatu die haien saria indarrean dagoen legearen arabera eguneratuko dela; hau da, 2021eko abendutik 2022ko azaro arteko batez besteko inflazioaren arabera; orain arteko lau hilabeteetan, %7,5 izan da.

Ardura eske

Espainiako Gobernuak zerbitzuguneen jabeei eskatu die «arduraz» joka dezatela, eta ez ditzatela erregaiaren prezioak puztu hogei zentimoko deskontua iritsi aurretik. Raquel Sanchez Garraio ministroak ohartarazi du CNMC lehiaren ikuskaritzak gainbegiratuko duela gehiegikeriak egon ez daitezen. Ostiralean hitzartu zuen laguntza hori garraio enpresekin, eta astelehenean jakinarazi zuen Sanchezek ibilgailu guztientzat izango zela laguntza. Ostiralaz geroztik, zentimo eta erdi garestitu da gasolina Hego Euskal Herrian, eta bi zentimo gasolioa.

Bihartik aurrera, gasolio eta gasolina litroko hamabost zentimo emango dizkio Espainiako Gobernuak bere ibilgailuaren depositua betetzen duenari, eta beste bost zentimo jarri beharko lituzkete zerbitzuguneek. Deskontuak automatikoak izango dira, eta zerbitzuguneek gero jasoko dute ordaina.

Ipar Euskal Herrian, berriz, deskontua hemezortzi zentimokoa izango da, bihartik aurrera.