Manu Nuñez Petronor Innovacioneko buruaren arabera, oraintxe bertan Euskal Herriko findegi bakarra ez da Ural petroliorik prozesatzen ari .«Eta krisiaren aurretik ere Ural gutxi hartzen genuen; beti zegoen zaintzako saskian, baina, gero, prezioa eta halako kontuak aintzat hartu eta aztertu egin behar zen merezi zuen ekartzea edo ez».
Petronorren
Izan ere, upelaren prezioarekin beste zenbait findegi baino malguagoa da Petronor: 2011. urtean egindako eraberritze lanen ondorioz, Muskizko findegia gai delako petrolio astunagoetatik diesel gehiago ateratzeko.
Nuñezek azaldu du petroliotik diesela ateratzeko prozedura: «Petrolioa osagai anitzeko nahasketa bat da, gero butano, propano, nafta, keroseno, diesel eta gasolina izango diren molekulekin, eta gainerakoa fuel olioa da. Horiek bereizten ditugu, petrolioa 350 gradura berotu (gas naturalarekin) eta destilazio bidez. Eta gai gara itsas garraiorako litzatekeen fuel oil hori ere diesel edo gasolina bihurtzeko ere».
Lehen bereizketako emaitzak, dena den, oraindik ez ditu ezaugarri egokiak. Sufrea eta zetanoa murriztu behar zaizkio, errekuntza motorretarako ezaugarri egokiak izan ditzan. Eta hemen erabiltzen da berriz ere gasa. «Gai guztiekin egiten dugu, eta dieselarekin ere bai. Desulfurazio unitate batera eramaten dugu, hor hidrogenoarekin sufrea kentzeko».
«Gas naturala ur lurrunarekin nahasten dugu, eta katalizatzaile batetik pasatu. Hidrogenoa eta CO2 ateratzen dira orduan: hidrogenoa erregaiaren sufrea gutxitzeko erabiliko dugu; CO2-aren zati bat atmosferara isurtzen dugu, eta beste zati bat saldu egiten dugu, erabilera industrialeko gasetarako eta elikagai industriarako -adibidez, edari karbonikoetarako-». Sufrea ere gero azido sulfurikoa egiteko erabil daiteke, ongarrietarako, edo industria kimikorako.
Orain gutxi, lehengaiei buruzko Financial Times-en topaketa batzuetan, munduko petrolio salerosle handienek ahots ozenez esan zuten gero eta gehiagok ahapeka ziotena. Dieselaren urritasunaren larriaz hitz egin zuten Vitoleko, Trafigurako eta Gunvor Groupeko buruzagiek; zuzenean errazionamendurik aipatu gabe aritu ziren, baina antzeko neurriak etor daitezkeela iradokiz.
Lehendik ere diesela ez zegoen sobera Europako merkatuan. Gaur egungo Europako errepideetatik dabiltzan autoei begira, edozeinek usteko luke dieselak galdu duela garai bateko garrantzia. Baina Europako Ingurumen Agentziaren arabera, nahiz eta %40 izan gasolioa darabilten autoak, 2019. urtean dieselak erregai salmenta guztien %72,2 hartu zuen Batasunean. Pandemia osteko suspertze ekonomikoak industriaren, garraio astunaren eta beste arlo ekonomikoen diesel egarria handitu zuen iaz. Gasolioarekin elikatzen direlako, oraindik ere, garraio astuna eta halako jarduera ekonomiko garrantzitsuak.
Eskaintzaren aldean, ordea, diesel ekoizpena ez da erabat suspertu pandemiaren etenetik, eta horri gehitu zaizkio azken hilabeteetako petrolio eta gas garestiak. Izan ere, petrolioa soilik ez, gas naturala ere behar da diesela ekoizteko. Emaitza: dieselaren ekoizpena murritza (eta garestia) da Europan.
Errusiako diesela
Eta bai, Ukrainako Gerraren eta haren inguruko zigor ekonomikoen ondorioz, gauzak are gehiago estutu dira, besteak beste Europako herrialdeek Errusiatik gasolioa ere inportatzen dutelako. Gutxi gorabehera eguneko 760.000 upel dira, hots, diesel inportazioen erdiak; beste erdia Ekialde Hurbiletik dator.
Nola ez, Europako ekialdeko herrialdeen inportazioetan hartu du zatirik handiena Errusiako dieselak. Adibiderako, Alemaniak bere gasolio inportazioen %30 betetzen du Errusiako destilakinarekin. Are menpekotasun handiagoa dute Poloniak, Errumaniak eta Bulgariak.
Albiste agentziek diote Errusiako diesel emaria oraindik Europara iristen dela, baina energia konpainia batzuek uko egin diote karga hori jasotzeari, eta agerikoak dira haren garraioan dituzten zailtasunak.
Diesel egarria; eskaintza oraindik pandemiaren aurreko kopuruetara iritsi gabe; gas garestiak murriztutako produkzioa; eta orain, inportazioen zati esanguratsu bat galduta. Horren guztiaren ondorioz, energia gaietako aholkularitzek diote esku pribatuetan eta estatuen erreserba estrategikoetan diesel inbentarioak aspaldiko txikienak direla. Anberes, Rotterdam eta Amsterdam osatzen duten petrolio nodo logistikoan, azken hamalau urteetako txikienak dira gasolio biltegiratzeak.
Gasolina baino garestiago
Horrek guztiak esplikatzen du Europako zenbait herrialdetan, eta Euskal Herrian ere, diesel erregaiak dagoeneko gasolinaren prezioa gainditu izana azken prezioan, nahiz eta gehienetan dieselaren gaineko zergak txikiagoak izan: Hego Euskal Herrian, gasolio litro batek 38 zentimoko zerga du, eta gasolinak, berriz, 47 zentimo; Ipar Euskal Herrian, berriz, 61 eta 69 zentimo, hurrenez hurren.
Ezin dute findegiek diesel gehiago egin? Bai, baina horrek esan nahi du ahalegin gutxiago egingo dutela gasolina eta beste gai batzuk ekoizteko. Horrez gain, ezin da ahaztu dena garesti dagoela oraindik ere, baita petrolioa eta gasa ere. Eta hori dela eta, dieselak ere garesti jarraituko duela denbora batean behintzat. Gainera, diesela egiteko petrolioaren jatorriak berak ere garrantzia du.
Petrolio guztiak ez direlako berdinak. West Texas petrolioak omen du ekoizpen handien artean sufre gutxien -garrantzitsua diesela ekoizteko orduan-, eta Brent upelak ere sufre gutxiago du LPEE Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeko petrolioak baino. Petrolio gehiago merkaturatzeko gaitasuna, izatekotan, karteleko kideek lukete. LPEEko herrialdeen artean, dena den, badaude sufre txikiko petrolioak, Nigeriakoa eta Angolakoa kasurako. Baina horiek aukera gutxi dute petrolio ekoizpena handitzeko.
Europako Batasunak Errusiako gasik nahi ez, eta gas natural likidotua nondik demontre aterako duen pentsatzen ari den bezala, gasolioarekin ere antzeko zerbait gerta daiteke. Ehiza hasi besterik ez da egin, Errusiako gasaren, petrolioaren, erregaien eta zehazki dieselaren ordezkoen bila. Gunvor Groupeko Torbjorn Tornqvistek argi utzi zuen: «Diesela ez da arazo europar bat, arazo global bat da».
Izan ere, eskaintza mugatua dela, gasolio garestia ordaintzeko gai izango dira herrialde aberatsenak, gehiago edo gutxiago kosta. Beste herrialde batzuek, ordea, zailtasunak izango dituzte erosteko, gaur egun dagoeneko gas naturalarekin gertatzen den moduan. Pakistanen, gas natural likidotua erosteko lizitazio bat bertan behera gelditu da, saltzailerik gabe, eskaintza garestiegiengatik.
Gasolioaren ezaugarrietako bat da inflazioan eragin zuzena duela, gaien garraiorako erregai nagusia baita. Europako Batasuneko herrialde askok egoera baretzeko neurriak hartu dituzte, baina zerga jaitsierek, dieselarekin behintzat, nekez konponduko dute arazoa, eskaria eskaintza baino nabarmen handiagoa den honetan.
Espainiako Gobernuak Ukrainako gerrak eragindako kalte ekonomikoei aurre egiteko neurri sorta bat diseinatu du. Gaur onartuko du, baina atzo eman zuen haren berri. 16.000 milioi euroko plan bat da, eta bost ardatz nagusi ditu: langile eta familiei laguntzeko neurriak, energia, industria ehuna, garraioa eta zibersegurtasuna. Erregaia da neurri gailena, baina horrez gain, besteak beste, alokairuaren igoera %2ra mugatuko du hurrengo hiru hilabeteetan, eta aldi baterako lan erregulazioak bigunduko ditu kaleratzeak egiteko debekuaren baldintzapean. Pandemian erabilitako neurria da hori.
LAGUNTZEKO NEURRIAK
«Erregaiaren garestitzeak familia guztiei eragiten die, ez sektore jakin batzuei bakarrik». Sanchezek horrela azaldu du erregaia merkatzeko neurria zabaldu izana. Apirilaren 1etik ekainaren 30era erregaiak hogei zentimo merkatuko ditu. Horietatik hamabost estatuaren kontura izango dira, eta bost, petrolio enpresen kontura. Konpainia batzuk, dena den, dagoeneko esan dute beherapen handiagoak egingo dituztela. Deskontua gasolindegian bertan egingo da, zuzenean. Gauzak hala, 50 litroko biltegia duen —ohiko neurria da— auto bat erregaiz betetzea hamar euro merkeagoa izango da.
Erregaia neurririk deigarriena da, baina ez bakarra. Gauzak hala, krisiak eragindako kaleratzeak debekatuko ditu, eta enpresek baldintza hobeagoetan eskatu ahal izango dituzte aldi baterako erregulazioak. Pandemian harturiko neurri bati segida emango dio, beraz. Haren babesean jo zituzten legez kanpoko, besteak beste, Tubacexeko edo PCB ITP Aeroko lan erregulazioak.
Etxebizitzen alokairuen berrikuspenek %2ko muga izango dute hurrengo hiru hilabeteetan, KPItik oso behera; eta, tarte horretan, %15 igoko da bizitzeko gutxieneko diru sarrera. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, Jaurlaritzak du laguntza hori kudeatzeko eskuduntza; eta Nafarroako Gobernuak, ondo bidean, etzi lortuko du transferentzia.
Kontsumitzaile txikien argindar fakturarekin zerikusia duten bi neurri onartuko dituzte halaber: batetik, ekainaren 30era arte luzatuko du zergen beherapena (%10eko BEZa kontsumitzaile txikientzat), eta, bestetik, bonu sozialaren onuradun kopurua handituko du. Iazko neguan, 68.759 ziren bonu horren onuradunak Hego Euskal Herrian, eta oraindik ezin da jakin zenbat handituko den kopuru hori.
Muga gasaren prezioari
Energia merkatzeko neurrien artean, argindarra sortzeko erabiltzen den gasari ere gehienezko prezio bat ezarriko dio Espainiako Gobernuak, baina Sanchezek ez du aurreratu zenbatekoa izango den. Portugalekin batera egingo du eskaera zehatza, eta, horretarako, Iberiar penintsularen berezitasunak kontuan har daitezela eskatuko dute bi presidenteek. Sanchezen ustez, gehienezko muga horiek «berehalako» eragina izango dute, eta «modu nabarmenean» merkatuko dituzte argindar fakturak.
Energia berriztagarrien zergetan ere eragingo du Espainiako Gobernuak, eta Sanchezek iragarri du 1.800 milioiko beherapen bat egongo dela sistemaren karguetan. Era berean, ekainaren 30era arte luzatuko da zerutik eroritako irabaziak deiturikoen kontrol mekanismoa. Iragan neguan konpainiekin adostu zuen kontrol hori ezartzeko modua.
LAGUNTZEKO NEURRIAK
Garraio sektorean 1.000 milioi euro txertatuko ditu Espainiako Gobernuak. Erregaia merkatzeaz gain, 450 milioi euroko funts bat sortuko du garraio enpresak laguntzeko: 1.250 euro banatuko ditu kamioi bakoitzeko; 900 autobusentzat, eta 300 taxi eta anbulantzientzat. Autonomoei ere iritsiko zaiela espero da.
Hidrokarburoen gaineko zergaren itzulera hiru hilabeteko tartetik bakarrera murriztuko da, eta, era berean, garraiolariek «bidezko prezio» batean lan egitea ahalbidetuko duen lege bat onartzea hitzeman du Sanchezek. Garraiolarien eskaera zehatzetako bat betetzen ikusi behar da: espresuki debeka dadila kostuaren azpitik lan egitea.
EKONOMIKORAKO NEURRIAK
Ehun ekonomiko eta produktiboak «likidezia» behar duela uste du Sanchezek, eta norabide horretan doaz enpresei laguntzeko neurriak. 10.000 milioi euro jarriko dituzte ICO kredituetarako, eta haiek itzultzeko epeak luzatuko dituzte. Azken hilabeteetan enpresa askok onartu dute pandemian garaian eskatu zituzten ICO kredituak itzultzeko arazoak dituztela. Horrez gain, 362 milioi euroren laguntzak emango dizkiete nekazaritzari eta abeltzaintzari, eta beste 68 milioi euro arrantzari.
Energia kontsumitzaile handi diren industriek, berriz, 500 milioi euroren laguntzak izango dituzte eskura argindarraren bidesarien %80 ordaintzeko. Euskal Herriko enpresa asko daude multzo horretan: Sidenor, Arcelor, Acerinox… Batek baino gehiagok etenaldiak egin ditu, energia prezio horretan izanda ekoizpena ez delako errentagarria.
Azkenik, 1.020 milioi euroko zibersegurtasun plan bat jarriko du abian, eta, haren bitartez, 5G sareak erabiliz egiten diren komunikazioen segurtasuna indartuko du. «150 ekintza» egingo ditu, besteak beste, garraio edo osasun zerbitzuetako sareetan.
Normal ez da ari sektorea oraindik, baina normal luze gabe aritu ahal ziateko beste aldagai bat ere nabaritu da azken orduetan: arrandegi batzuetan antxoa eta berdela dago. Ondarroan eta Getarian, 5.000 kilotik gora antxoa eta 10.000 kilo berdel porturatu dituzte, eta, datozen egunetan, arrain gehiago sartuko dela espero dute. Bi aste osorik loturik egon da baxurako flota portuan, baina bukatu da geldialdia. Arrantzaleek ezin zuten iraun itsasoratu gabe, berdela eta antxoa urruntzen hasiko direlako laster, eta garraiolariekin edozer gerta ere, arrantzara joango zirela erabaki zuten joan den ostiralean. Ez da izan aparteko arazorik arrain fresko hori arrandegietara eramateko.
Piketeak portuan
Merkantziei dagokienez, Bilboko Portuan, kamioien joan-etorria biziagoa da aurreko astean baino; izan ere, siderurgia produktuak garraiatzen dutenek lanuztea bazter utzi zuten joan den ostiralean, Madrilek ezagutarazitako gasolioaren deskontuak eta zuzeneko laguntzak aztertu ondoren. Atzo, berriz, kontainerrak garraiatzeko autonomoak kontratatzen dituzten portuko enpresek jakinarazi zuten kamioilarien eskaera nagusiak onartu dituztela. %12ko igoera eskaini diete gasolioan, eta prezio hori hilero gaurkotzea, erregaiaren igoera-jaitsieren arabera. Horrez gain, beren zerbitzuen truke KPIaren araberako igoerak ere jarri dituzte mahai gainean.
«Autonomo horiek ez dituzte inoiz ere kargak eta deskargak egin, eta ez dituzte 250 kilometro baino gehiago egiten egun bakarrean; horregatik, etxean lo egin dezakete gauero». Hori guztia kontuan hartuta, Bilboko Portuaren «blokeoa» amaiarazteko eskatu diete enpresek, «eta jarduera arriskuan jartzeari uzteko».
Eskaerak eskaera, greba aurrera doa Hego Euskal Herrian, eta Bilboko Portuan egon ziren pikete batzuk goiz partean. Plataforma Nacional por la Defensa del Transporte por Carretera elkarteko bozeramaile Jon Gonzalez Garciak salatu zuen «atzerriko garraiolariak» ekartzen ari direla enpresak, «greba apurtzeko». Madrilgo plataformaren eskaera nagusia azaldu zuen portuan bertan: legez jaso dadila garraiolariek ezin izango dutela lan egin kostuen azpitik. Plataforma horretako buru Manuel Hernandezek, berriz, beste bilera bat eskatu dio Espainiako Garraio ministro Raquel Sanchezi hori bera exijitzeko. Grebalariei protestan jarraitzeko esan die, gatazka «azken txanpan» sartu dela.
Ez dago batere argi, ordea, Hernandezek berriro lortuko ote duen ministro batekin elkartzea. Nadia Calviño Ekonomia ministroak esan baitu grebaren eragina ez dela nabaritzen «kasik». Aurreko astean jarduera gelditu edo apaldu behar izan zuten enpresa batzuek, baina hasi dira berriro lanean, adibidez, CAF eta Michelin.