Tubacex hodi ekoizleak 32,2 milioi euroren galerekin amaitu zuen urtea iaz, 2020an baino %27 gehiago. Araban egoitza duen multinazionalak 365 milioi euroren salmentak egin zituen, aurreko urtean baino %23,9 gutxiago, eta pandemiaren aurreko ekitaldietan baino ia % 50 gutxiago. Dena den, 2018koak eta 2019koak baino emaitza hobeak espero ditu aurten, sektoreko prezioen igoerengatik. «2022ari baikortasunez aurre egingo diogu», adierazi du Jesus Esmoris Tubacexeko kontseilari delegatuak.

Kontuan izan behar da konpainiak iaz ia zortzi hilabeteko greba bati egin behar izan ziola aurre Arabako bi lantegietan —Laudion eta Amurrion—. Horiez gain, beste herrialde batzuetan ere baditu plantak: AEBetan, Italian eta Indian, besteak beste. 2021ean, taldeak doikuntza plan bat aplikatu zuen bere planta guztietan, eta horren bidez 30 milioi euro «aurreztu» ditu.

Urtea, gainera, ez da emaitzek erakusten duten bezain txarra izan, Tubacexek adierazi duenez. Laugarren hiruhilekoan enpresak irabazietara itzultzea lortu zuen. Urritik abendura bitartean salmenten irabazi garbiak 12,6 milioirenak izan ziren (urte osoan lortutakoaren %72). Enpresak azpimarratu du urte amaierako emaitzek «hurrengo ekitaldietan mantenduko den joera aldaketa berresten» dutela.

2022an energiaren eta, oro har, horniduren prezio handia mantendu egingo dela espero du, eta horrek eragina izango duela jada hitzartuak dituzten salmentetan. Tubacexek 500 milioi euroko eskaera zorroarekin ekin dio urteari, eta espero du datozen hilabeteetan kontratu gehiago lortzea, bereziki gasaren eta nuklearraren sektoreetan.

Despidorik ez leloa idatzia duen txaleko laranja izan da ITP Aero PCBko kaleratzeen aurkako ikurra. «Lanera itzultzen naizen egunean buzoaren gainean eramango dut, eta koadro batean sartuko dut gero». Iragarpena atzokoa da, eta PCBk egin nahi zuen lan erregulazioko zerrendan ageri zen langile batek egin zuen, harro asko jantzi baitu azken hamabost hilabeteetan. Hark eta berronarturiko beste 83 langileek Barakaldoko (Bizkaia) plantaren aurrean egin zuten Auzitegi Gorenaren sententziaren balorazioa, eta zuzendaritzaren dimisioa eskatu zuten. Era berean, azaldu zuten lan karga goraka doala, eta ITP taldearen iazko datuek uste hori berretsi dute: 67 milioi euroren irabaziak izan zituen.

Dimisio eskaeraren zergatia azaldu zuen Angel Rodriguez batzordeko presidenteak. Langileek iritzi diote zuzendaritzak ez duela «egoerak eskatzen duen maila» eman Gorenak berretsi ondoren egin nahi zuen lan erregulazioa baliogabea zela. Era berean, nabarmendu zuten lanik ez dela falta, eta zuzendaritza ordu poltsa delakoa husten ari dela: «Malgutasun erreminta bat da, eta han pilaturiko orduak husteak esan nahi du lana gora egiten ari dela».

Emaitzen berri emateko oharrean, ITPk ere nabarmendu du joera ona. Turbina enpresaren ustez, aeronautika komertziala «berrindartzen» ari da, eta militarra «egonkor» dago, «joera positiboarekin». Guztira 915 milioi euroren fakturazioa izan zuen iaz, 2020an baino 180 milioi gehiago (%24,5). 2020an hamahiru milioi galdu zituen; galerak izan dituen urte bakarra izan da.

PCBk kaleratu nahi zituen langileek 15-20 egunetan itzuli beharko lukete lanera, hori baita sententziak betetzeko tartea. Asteazkenean batzordeak bilera du zuzendaritzarekin, eta orduan lotu beharko lituzkete xehetasunak. Oraingoz ez dute zuzendaritzaren deirik izan, baina komunikaziorik ez egoteak ez du batzordea harritu: «Bere erabakiek, malgutasun neurriak adosteko ezintasunak eta langileen aurkako irizpideak ezartzeko ahaleginek arriskuan jarri dute PCBren bideragarritasuna».

Jaurlaritzak izandako jarrera ere kritikatu zuten langileek: «Hitz politak esan ditu, baina erantzukizunik hartu gabe. Beste lan gatazka batzuetan bezala, gauza bakarra egin du: errepresioa erabili eta patronalaren jarrerekin bat egin.». Era berean, ITPren gisako taldeek duten «inpunitate instituzionala» salatu zuten. Langileak akusazio faltsupean jasotzen ari diren zigorrak bertan behera uzteko eskatu zuten. Era berean, martxoaren 12rako esker ona adierazteko mobilizazio batera deitu dute Sestaon.

Zer jurisprudentzia?

Gorenak berretsi zuen PCBko erregulazioa baliogabea dela, baina goizegi da zer jurisprudentzia ezarri duen jakiteko. Gorenak ebazpenaren laburpena ezagutarazi zuen, ez osoa, eta hura jaso arte ezingo da zehaztu. Hori bai, laburpenean ez zuen aipatu COVID-19arengatik kaleratzeak egitea debekatzen duen dekretua, EAEko Auzitegi Nagusiak bere ebazpenean gehituriko arrazoi subsidiario bat baizik: enpresako 2020ko enplegua aldi baterako erregulatzeko espediente bat baliogabetu ondoren egin zuela lan erregulazio berria, eta berme printzipioa urratu zuela. Alegia, ezin dela jakin ebazpenak eragina izango duen Aernnovaren epaiketan.

Errusiak Ukrainaren kontra abiatu duen gerraren ondorioz, gas naturalaren eta petrolioaren prezioak garestitu egin dira, eta Europako burtsek behera egin dute.

Greba Osakidetzako Lehen Arretan, 2022ko otsailaren 25ean. Sindikatuek langileen eta herritarren ezinegona eta nekea salatuko dituzte. Eusko Jaurlaritzaren arabera, ez da lanuzteak egiteko momentua. Sindikatuen eta Osasun Sailaren arteko negoziaketak etenda daude.

Mercedesek ekoizpena eten du datorren astean horniduren “egoera kritikoagatik”. Otsailaren 28an eta martxoaren 1ean, 2an, 3an eta 4an ekoizpeneko hiru txandak bertan behera utzi ditu zuzendaritzak erdieroaleen faltagatik.

DONOSTIA. Hiru garraiolari autonomoen sindikatuak kritikatu egin du Gipuzkoako Aldundiak A-15 eta N-1 errepideetako bidesariekin «modu irregularrean» kobratutako dirua itzultzeari «uko egin» izana, eta auzitara joko duela iragarri du. Bidesari horiek iaz baliogabetu zituen justiziak, hiru urtez indarrean egon ondoren. Aldundiak hurrengo urtean jarriko ditu berriz, araudia berrituta. Herenegun jakinarazi zuen kamioilarien erreklamazio guztiak atzera bota dituela. Hiruko garraiolariek 123 erreklamazio aurkeztu zituzten, eta 600.000 euro inguru eskatu zuten.

Angel Rodriguezen (Portugalete, Bizkaia, 1976) telefonoak etengabe jo zuen atzo goizean. Azken hamabost hilabeteak ez dira gozoak izan PCBko langile batzordeko buruarentzat (CCOO), eta jende askok zoriondu nahi zuen.

Zer moduz zaude?

Ondo. Oso pozik, langileengatik eta, bereziki, kaltetuengatik eta haien familiengatik. Borroka eredu izan dira guztiak. Eta pozik lantalde osoak izan duen inplikazio handiarengatik. Harro nago langile batzorde honetako kide izateaz. Multzo polita osatu dugu, eta lan ona egin. Esker ona adierazi nahi diet guztiei: batzordeari, CCOOko nire batzorde sindikalari, eta lantaldeari.

Gorenaren ebazpenak harritu egin al zaitu? Espero al zenuen?

Zuhurtziaz hartzen genuen: epaiketa batera itzultzea zen, eta inoiz ez dakizu zer emango duen. Zuhurrak ginen, baina bagenekien arrazoi asko zeudela kaleratzeen baliogabetzea berresteko. EAEko Auzitegi Nagusiaren ebazpena irmoa zen, lan ikuskaritzak ere arrazoia eman zigun… Biek zioten behin-behineko arazoa zela, eta malgutasun neurriekin konpon zitekeela egoera. Enpresak, aldiz, kontrakoa zioen. Estatuan babes mekanismoak aktibatu ziren industria ehunari eusteko, eta ezin da onartu multinazional handiek egoera erabiltzea lantaldeak murrizteko.

Gorenera ez iristeko aukera eskaini zenioten enpresari, eta ezezkoa jaso zenuten.

Askotan esan genion malgutasun neurriak zirela bidea. Lehenbizi kaleratuak onar zitzala, eta gero aztertuko genuela zer neurri hartu. Lantaldea ahaleginak egiteko prest dago, baina enpresak ere izan behar du borondatea. Denbora asko galdu dugu, eta diru asko xahutu da. Enpresa askotan ezarritako malgutasun neurriekin hau guztia aurreztuko genuen.

Orain bai hitz egin beharko duzuela enpresarekin.

Noski. Martxoaren 2an bilera bat genuen hitzartua, beste kontu batzuetarako, baina orain kaltetuen itzulera izango da bilera horretako mamia. Modu ordenatuan egin dadin, eta normaltasunaren bidera itzultzeko. Enpresak irakurketa egin behar du, modu basatiek, nahi dutena egiteak, ez dutela balio. Handiuste horrekin ez doa inora, eta argi gelditu da horrela jokatuta enpresaren bideragarritasuna kolokan jarri duela. Epaileek behin eta berriz esan diote zuzendaritzari oker dabilela.

Lan kargarik ba al duzue orain?

Bai, ez pandemia aurreko garai oparoenetan adina, baina badugu lana. Sektore indartsua gara, balio erantsi handiko produktu bat ekoizten duena, eta hegazkinak hasi dira hegan. Proiektu interesgarriak daude, ITP taldea mundu osoko erreferente bat da turbinen sektorean. Lana iritsiko da, eta bitartean aurkituko dugu kaltetuak lanera itzultzeko modua. Eta, beharko balira, malgutasun neurriak azter daitezke. Orain enpresako zuzendaritzari esan diezaiokegu eginikoa gaizki dagoela, baina ez gure ustea delako, ebazpen guztiek «ez joan hortik» esan diotelako baizik.

Aurrera begiratzeko garaia da.

Bataila bat irabazi dugu, baina honek aurrera jarraituko du. Langile klaseak gaur ikusi behar du borrokak merezi duela. Halaber, esker ona adierazi nahi diegu alboan izan ditugun kolektiboei: Ezkerraldeko gazteak, pentsiodunak, sindikatuak… Babestu gaituzten guztiak. Borroka egiten ez duena galduta dago hasieratik.

«Gabonetako otarrean eman ziguten xanpain botila ireki gabe nuen, gaurkoaren zain». ITP Aero PCBk kaleratu nahi zuen 83 langileetako baten esaldia da, atzo lantegiaren aurrean eginiko ospakizun inprobisatuan botarikoa, Barakaldon (Bizkaia). Freskatzen jarria zuen botila, eta baita ireki ere, Espainiako Auzitegi Gorenak arrazoia eman baitie, eta, ondorioz, haien lanpostuetara itzuli ahal izango baitira. Bide batez, amaiera jarriko diote maiatzaz geroztiko egoera absurdoari, etxean baitzeuden soldata eta gainsari guztiak kobratzen, ukitu gabeko Gabonetako otar eta guzti.

Precision Casting Bilbaok (PCB) kaleratu nahi zituen 83 langileak Sestaoko eta Barakaldoko plantetara itzuliko dira. Auzitegi Gorenak ez du onartu enpresako zuzendaritzak jarritako helegitea, eta berretsi egin du EAEko Auzitegi Nagusiak duela bederatzi hilabete emaniko ebazpena: PCBk egin nahi zuen lan erregulazioa baliogabea da. Ontzat eman ditu bere garaian Auzitegi Nagusiak emaniko argudioak, eta langileak beren txandetara itzuli ahalko dira.

Gorenaren ebazpen osoa hurrengo astean jakingo da, baina haren erabakiaren laburpenean dio enpresak ez duela frogatu kaleratzeen arrazoia egiturazkoa dela eta ez behin-behinekoa. 2020ko abenduko lan erregulazio saiakeraren aurretik, 2020ko udan, PCBk aldi baterako erregulazio bat egin zuen, eta epaitegiek baliogabetu egin zuten gero.

Gorenak uste du harremana dagoela aldi baterako erregulazio haren baliogabetzearen eta ondorengo kaleratze saiakeraren artean, eta enpresaren arazoen arrazoia egiturazkoa balitz ez zukeela zentzurik izango aldi baterako erregulazio bat egiten saiatu izanak. Horregatik uste du kaleratze kolektiboak oinarrizko eskubideak urratzen dituela, eta, horrenbestez, «baliogabea» dela.

Ebazpenak hamabost hilabete egiten du atzera, gatazka 2020ko abenduan hasi baitzen. Urte hartan ITP Aero hegazkin turbina ekoizlea bere planta guztietan kaleratzeak egiten hasia zen, negozio aeronautikoaren hondoratzea argudiatuta. Udazkenean beste lan erregulazio bat egin zuen lantegi nagusian, Zamudion (Bizkaia), eta abenduan iritsi zitzaion txanda fundizioari, PCBri. Hasieran 136 langile finko kaleratzea zen asmoa, baina ordurako 120 behin-behineko langileren kontratua berritu gabea zen. Negoziazio epean ez zen akordiorik egon, baina enpresak 87ra murriztu zuen kaleratze kopurua.

Behin-behineko krisia

Langileek, baina, ez zuten onartu zuzendaritzaren erabakia. Hasieratik mantra bera errepikatu zuten: enpresaren krisiaren arrazoiak «behin-behinekoak» zirela, eta pandemiaren ondoren aeronautika berpizten zenean ekoizpenak gora egingo zuela. Bi plantetan 410 langilek dihardute, eta guztiek egin zuten greba. Langile batzordeak batasun handia erakutsi du ekinaldietan. CCOOk eta UGTk seina ordezkari dituzte; LABek, lau, eta ELAk, ordezkari bakar bat.

Greba gogorra izan zen, piketeak egin baitzituzten lantegiko sarreran. Ertzaintzarekin tentsio handiko uneak egon ziren, eta langileek askotan salatu zuten polizien jarrera. Oro har, oso urrun nabaritu dituzte erakunde publikoak, eta iragan astean onartu zuten «etsipena» eragiten ziela Jaurlaritzaren jarrerak; ITP Aeroko akziodunen taldean sartzeko asmotan dabil, eta langileek egotzi diote ez duela hatzik mugitu kaltetuei laguntzeko.

Mugarria, lehen ebazpena

Maiatzean iritsi zen EAEko Auzitegi Nagusiaren ebazpena. Tubacexekoaren ondoren izan zen, eta, hodigintza enpresaren kasuan bezala, lan erregulazioa baliogabetu zuen. Pandemiak eragindako edo hark areagotutako krisiak behin-behineko neurriekin konpondu behar zirela ebatzi zuen. Kalteturiko langileak berriz kontratatzera behartu zuen enpresa, baina hark, legearen zirrikitu bat baliatuz, plantetan sartzea debekatu zien. Egin zezakeen, Gorenak ebatzi arte behintzat.

Auzibidea eta eztabaidaren atzean lan gatazka osoa baldintzatu duen faktore bat egon da: ITP Aero saltzeko nahia. Rolls Royce aurreko jabeak turbina fabrika salgai jarri zuen duela bi urte. Sindikatuen ustez, kaleratzeak egiteko arrazoia soldaten zama arintzea zen, enpresa erakargarriago bihurtzeko. Bain Capital funtsak enpresaren %70 erosi du, eta gainerako akziodunen multzoan egongo dira, besteak beste, Sapa euskal arma enpresa eta Jaurlaritza. Salmenta prozesua ekainean amaituko da, eta sindikatuek ziurtzat jotzen dute ekoizpena asko handituko dela. Dagoeneko badakite eskaera jakin batzuk ugaritu egingo direla.

Madrilgo oposizioak Ayusoren anaiaren kasuari buruzko salaketak zabaldu ditu datu gehiagorekin. Madrilgo Asanbladako ezkerreko talde parlamentarioek Isabel Diaz Ayuso presidentearen nebari lotutako maskarak erosteko kontratuetan “zatikatzeak” ikertzeko eskatu diote Fiskaltzari.

Eusko Jaurlaritzako Ekonomia eta Ogasun sailburuaren esanetan, baliabide horiek euskal produkzio-sarera heltzea “premiazkoa” da. Gaur egun, 665,4 milioi euro jaso ditu Euskadik, kopuru osoaren % 3,9.