Gasteizko Mercedes lantegiak astelehenetik ostiralera lan egingo du datorren astean. Mercedesen Gasteizko lantegian hiru txandatan arituko dira datorren astean, astelehenetik ostiralera. Halaber, muntaia eta pintura sektoreetako langileek otsaileko hiru larunbatetan lan egin beharko dute.

Mitxel Lakuntza: “Patronalak erabaki du lan erreforma ez indargabetzea”. ELAko idazkari nagusiaren esanetan, lan erreformaren balioa eskasa da oso, eta Espainiako Gobernua gezurretan ibili da, ez baitu bere hitza bete.

ELAk deituta, lau egun daramatzate greba mugagabean Zamudioko (Bizkaia) DHL Supply Chain enpresako langileek Euskaltelen zentro logistikoan. DHL enpresak Euskaltelentzat esklusiboki jarduten duten hogei langile ditu bertan. Baina, orain, DHLk langileei esan die bertan behera gelditu dela Euskaltelekin zuen zerbitzu logistikoaren kontratua. Logistika hori lekuz aldatzea eta zerbitzua Guadalajarara eramatea da Euskaltelen helburua. Horrek, ELAren arabera, «Zamudioko langile guztien enplegua suntsitzea ekarriko luke».

«Gure lanpostuetan jarraitzea da Euskalteli eskatzen dioguna», azaldu du Ainara Zorrilla ELAko ordezkariak. Sindikatuak irmo salatu du Euskaltelen jarrera: «Aspaldi pribatizatutako enpresa batez ari gara, espekulatzaileentzako produktua izan dena. Orain ikusten dugu nola aurreztu nahi dituen kostuak, prekarizatu lan baldintzak. Eta gure herrialdean nola enplegua suntsitu nahi duen bere zerbitzu logistikoa deslokalizatuz». Hori guztia MasMovil akziodun berriaren irabaziak maximizatzeko logikaren barnean egingo dutela dio Zorrillak.

Grebalariek argi dituzte beren helburuak: «Lan baldintza duinak izatea, lanpostuak defendatzea, deslokalizazioa deuseztatzea eta lan prekariorik ez izatea». Hargatik, langileak «bermeen zain» daudela dio Zorrillak. Azaldu du langile guztiak ari direla greban: «Denok batera gabiltza gure lanen defentsan». Beraz, grebarekin jarraituko dute langileek helburua lortu arte, baina, hala ere, Euskaltelen erantzunaren zain daudela azpimarratu du Zorrillak.

Lan hitzarmen duina nahi dute, soldata duineko eta prekaritaterik gabeko fabrika bat izateko. 2019tik berritu gabe dago enpresaren eta langileen arteko hitzarmena. Baina oraingoz ez dago erantzun egokirik beste aldetik. Bi hilabete pasatxo egin dituzte dagoeneko greban Orozkoko (Bizkaia) Artiacheko langileek.

Langileek aho batez salatu dute zuzendaritzaren jarrera. Grebalarien arabera, fabrikak milioika euroren etekinak izan arren, zuzendaritzaren asmoa inbertsioetarako dirua langileen patriketatik ateratzea ei da. LABek, ELAk, ESK-k, UGTk eta talde independente batek osatzen dute langile batzordea, baina LAB, ESK eta ELA sindikatuak dira grebarekin bat egin dutenak. «Lan hitzarmen duin bat eskatzen dugu», dio LABeko Juan Andres Larrinagak.

Kexu dira langileak, ez baitaude ados enpresak proposatutako baldintzekin. Larrinagak azaldu duenez, enpresak lan baldintzak okertu nahi ditu: «Lanaldiak luzatzeko eskatzen digute, antzinatasuna murrizteko, malgutasuna handitzeko… Ez dauka ezer onik». Gainera, ezarritako baldintzak bete ditzaten, «mehatxua» egin die enpresak langileei: «Esan digute baldintza horiek sinatzen ez badira ez direla egingo fabrikak egoki funtzionatzeko eta hura modernizatzeko beharrezkoak diren inbertsioak».

Espero dute enpresak erantzunen bat emango diela halakoren batean, baina oraindik ez du hala egin. «Badakigu nolakoak diren enpresak horrelakoetan, baina oraindik ez dute ezer mugitu». Larrinagaren hitzetan, «bada garaia» Galletas Artiachen lan baldintzak nabarmen hobetzeko: «Badago horretarako aukera ekonomikoa, eta handia, gainera. Enpresaren etekin ekonomikoak oso handiak dira». Grebalariek diote pandemiak ez diola kalte ekonomikorik eragin fabrikari, azken hiru urteetan hogei milioi euroren etekinak izan baititu. «Fabrikak 18 milioi euro inbertitzen ditu zein diren ere ez dakigun beste negozio batzuetan. 10 milioi euro ditu bankuan epe finkoan, eta beste 20 milioi diru funts batean». Gainera, grebalarien arabera, Galletas Artiachen jabe Adams Foodsek, irabazi handiak izan ditu azken urteotan. «Urtetik urtera enpresak handitu egin ditu irabaziak, eta 2019an zazpi milioi eurotik gorakoak izan dira».

Kezkatuta daude egoerarekin Artiacheko langileak: «Kezkatzen gaitu enpresak erakutsitako diru goseak eta egiten ari denak, argi eta garbi adierazten baitute langileongan eragin nahi dutela, eta presio egin».

«Helburua lortu arte»

LABeko ordezkariak dio enpresak etekin handiak lortzen dituela langileen eguneroko jardunarekin: «Orain da garaia langileek egunero egiten duten ahalegina konpentsatzeko».

Lan hitzarmen duin bat lortu arte borrokan jarraituko dutela adierazi du: «Oso argi daukagu enpresa honek gure eskubideak ez lapurtzeko modu bakarra antolakuntza eta borroka dela. Beraz, horrela jarraituko dugu, gure helburua lortu arte».

Bi hilabete daramatzate Artiacheko Orozkoko fabrikaren aurrean protestan. Egunero eteten dute ekoizpena, goizean 10:00etatik 14:00ak arte, eta arratsaldean, berriz, 14:00etatik 18:00ak arte. Gauean ere aldarrikapenerako tartea hartzen dute, 02:00etatik 06:00etara elkartzen baitira fabrikaren atarian. «Planteamendu berari eutsiko diogu», azaldu dute grebalariek.

Hego Euskal Herriak %8,78ko langabezia tasarekin amaitu zuen 2021. urtea, eta pandemia aurreko datuetara itzuli da. INEren azken inkestan datu onak islatu ditu, azken hiruhilekoan 21.000 lanpostu sortu baitziren. Langabe kopuruari dagokionez, egun 119.900 dira guztira, iazko irail amaierako neurketan baino 19.000 gutxiago (137.400 ziren orduan). Lanpostu horietatik gehienak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan sortu ziren, eta batez ere zerbitzuen sektorean. Industrian, berriz, langile kopurua murriztu egin da tarte horretan.

Antzeko langabezia tasa aurkitzeko, 2019ko azken lau hiruhilekora jo behar da. Orduan %8,86koa zen, eta seigarren urtez jarraian egin zuen behera. Hortik aurrerako neurketa guztiak, baina, pandemiak baldintzatu ditu. Urtetik urterako alderaketa eginda, 2020ko amaieran langabezia tasa %10,3 zen, eta 138.500 langabe zeuden. Beraz, iaz 18.600 pertsona irten ziren langabeziatik; landunak, berriz, 46.400 gehiago dira. 1.198.500 ziren duela urtebete, eta 1.244.900 dira orain (+%3,8).

Esan bezala, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako bilakaera hobea izan da azken hiruhilekoan, eta gaur egun %8,4 da langabezia tasa. Alde horretatik, nabarmentzekoa da Gipuzkoak egun duen %6,5eko tasa. Epe horretan, 18.700 kontratu berri sinatu dira hiru probintzietan (%2 gehiago), eta, urteko balantzea eginez gero, 36.900 landun gehiago dira. Langabe kopuruari dagokionez, 88.100 dira lan bila dabiltzanak, 2020ko urte amaieran baino 13.700 gutxiago.

Nafarroari erreparatuta, hobekuntza apalagoa izan da, eta %9,93 da langabezia tasa. 2020aren amaieran baino 5.000 langabe gutxiago daude —%11,6ko langabezia tasa zuen orduan—, eta 31.800 pertsona dabiltza lan bila. Langile kopuruari dagokionez, 287.900 dira, 2020. urtearen amaieran baino 9.500 gehiago, eta iazko irailean baino 2.700 gehiago. Dena den, kostatzen ari zaio 2019ko datuetara gerturatzea, orduan langabezia tasa %8,2ra ere jaitsi baitzen.

Datuetan murgiltzen hasita, deigarria da sexuaren araberako banaketa. Izan ere, emakumezkoen langabezia tasa (%8,7) gizonezkoena baino txikiagoa da (%9,5). Joera hori bereziki nabarmena da Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, emakumezkoen tasa gizonezkoena baino puntu bat txikiagoa baita. Egoera hori azaltzeko, arrazoi bat baino gehiago egon daitezke: esaterako, gizonezko gehiago daudela orain lan egiteko prest. Baina azalpenik argigarrienetako bat lupa sektorekako banaketan jartzean azaleratzen da. Izan ere, zerbitzuen sektorean eta lehen sektorean sortu da lan gehien, hau da, emakumeek pisu handiagoa duten sektoreetan. Industrian, berriz, behera egin du okupazioak.

Azken hori da inkesta honen datu ilunetako bat: industriaren motelaldia. Irailean, 291.700 langilek ziharduten industrian Hego Euskal Herrian; urte amaieran, berriz, 277.600 ziren. Osagaien gabeziak eta argindarraren kostuak gogor eragin dute, eta, esaterako, automozio eta altzairugintzako hainbat lantegi oso gutxi ekoizten ari dira. Egoera horretan ez dute behar behin-behineko langilerik.

Behin-behinekotasun handia

Zerbitzuen sektorean, 29.000 langile kontratatu dituzte: 854.400 ziren lehen, eta 885.200 orain. Kontratazio horietako askok harremana izango dute Eguberriekin, eta hurrengo neurketara arte itxaron beharko da joerari eusten dion ala ez ikusteko. Deigarria da, halaber, lehen sektorean izandako gorakada, azken hiruhilekoan ia 5.000 langile hasi baitira sektorean 14.300etik 19.100era—. Dena den, aroen arabera asko aldatzen den sektore bat da, eta goizegi da ondorioak ateratzeko.

Sindikatuek datuen balorazio ezberdinak egin dituzte. ELAk, esaterako, nabarmendu du «lau gaztetik bat» lanik gabe dagoela eta behin-behinekotasuna handitu dela: «Azken hiruhilekoan 7.200 gehiago dira behin-behineko kontratua duten pertsonak; aldiz, 1.800 gutxiago dira kontratu mugagabea dutenak». Sindikatu abertzaleak gogoratu du Europako Batasuneko langabezia tasa %6,7 dela. EAEko CCOOk ere behin-behinekotasun tasa handia nabarmendu du, baina oro har datu onak direla iritzi dio: «Ikusi da zer garrantzitsuak diren lanpostuei eusteko neurriak. Erronka, orain, kalitatea hobetzea da».

Euskal gehiengo sindikalak indar politikoei lan-erreformak “osorik” indargabetzea eskatuko die. ELA, LAB, Steilas, ESK, Hiru eta Etxaldek “gogor” kritikatu dute “Madrilen adostutako akordioa, aurreko lan-erreformekin beharginei inposatutako neurri kaltegarrienak baliogabetzen ez dituelako”.

ELAk azaldu duenez, 2020ko akordioan adostu zuten lan hitzarmena indarrean zegoen bitartean soldata KPI-aren arabera igoko zela eta horren ondorio da gaur sinatutako soldata igoera.

Lehen Arretan dauden arazoak Jaurlaritzari egotzi dizkio ELAk. Egoera horren aurrean, “neurri garrantzitsuak” hartzeko beharra azpimarratu du, “Jaurlaritzak pertsonen osasunarekin duen konpromisoa indartu, eta kalitatezko osasun sistema publikoa bermatu behar du”, sindikatuaren iritziz.

BILBO. CCOOk, UGTk eta sektoreko patronalek %6,5eko soldata igoera adostu dute Bizkaiko eraikuntzaren sektorean. Igoera hori bat dator abenduko KPIarekin. CCOOk ohar batean azpimarratu duenez, hori aintzat hartzen duen Hego Euskal Herriko lehen lan hitzarmena da. Akordioa sinatu dute Ascobi eraikuntzako sektoreko Bizkaiko patronalak, AVE hondeamakinenak eta AMPV margolarienak. CCOOk azaldu du horri esker «eskulan gehiago erakarri» ahal izango duela sektoreak. Ohartarazi du akordioa enpresa handi, txiki eta azpikontratetan ezarri behar dela.

CCOOk, UGTk eta patronalek % 6,5eko soldata igoera sinatu dute Bizkaiko eraikuntza sektorean. CCOOren hitzetan, “albiste ona” da, “eraikuntza erakargarri egiten duelako profesional onak eusteko”.