Guggenheim Bilbao Museoko garbitzaileek 223 egun daramatzate greban. Gaur manifestazioa egin dute Bilboko kaleetatik soldata arrakala eta astean 52 ordura arteko lanaldiak salatzeko.

Euskadik eta Nafarroak esne ekoizpenerako etxaldeak “modernizatu eta jasangarri egingo” dituzte. Ekimenak haragi ekoizpenerako etxalde erraldoien polemikarekin zerikusirik ez duela esan du Tapiak. Kantabriak eta Kataluniak ekimenarekin bat egin dute.

Epailearen aurrean ostrukarena egin du Ignacio Sanchez Galanek. Zabaldu denaren arabera, Iberdrolako presidenteak onartu du Juan Manuel Villarejo Espainiako Poliziako komisario ohiaren enpresetako bat kontratatu zuela, baina ukatu du leporatzen dizkioten helburuetarako egin izana hori, eta azpimarratu du hala izan bazen berak ez zuela eman horretarako agindurik edo baimenik; hala, edozein erantzukizun kendu du bere gainetik. Horrekin batera, azaldu du dakienaren arabera Iberdrolak Villarejorekin sinatutako lan guztiak legezkoak izan zirela, eta faltsuak direla hori zalantzan jarri duten akusazioak.

Ikerketaren arabera, 2004 eta 2012 bitartean Iberdrolak hainbatean kontratatu zituen Villarejoren zerbitzuak, sektore bereko lehiakideak zelatatzeko, administrazioekiko harremanetan laguntzeko, eta Sanchez Galanek konpainian zuen boterea sendotzeko, besteak beste. Horretarako, Villarejoren Cenyt enpresak legez kanpoko espioitza metodoak erabili zituen, mehatxuak eta beste.

Sanchez Galan Espainiako Auzitegi Nazionalean izan zen atzo. Ateak itxita deklaratu zuen, ikertu edo inputatu gisa. Epaileari esandakoetatik, berri gutxi: espero zitekeen defentsa estrategia bati dagozkion adierazpenak, oro har. Atzo, argazkiak zuen garrantzia. Sanchez Galan saiatu zen komunikabideen fokuei izkin egiten, eta deklarazioa telematikoa izan zedila eskatu zuen, baina epaileak ez zuen onartu. Ikertu gisa sartu zen auzitegiko atetik, eta ikusteko dago auzipetu gisa itzuli beharko duen berriz, ala haren aurkako akusazioa artxibatzen duten.

Besteena da erantzukizuna

Villarejo hainbat urtez aritu zen lanean Espainiako politikako eta ekonomiako pertsona boteretsu askorentzat, eta haren paperek eta adierazpenek guztiak zipriztindu dituzte, baita Euskal Herriko enpresa nagusietako bat ere. Villarejoren itzala handia da, 30 auzibide baitauzka zabalik, PPren legez kanpoko finantzaketarekin loturikoak eta Espainiako errege ohi Juan Carlos Borboikoaren negozioei buruzkoak, besteak beste.

Beste enpresaburu batzuek ere deklaratu dute epaileen aurrean. Adibidez, Repsoleko presidente Antoni Brufauk, Caixabankeko presidente ohi Isidro Fainek eta BBVAko presidente ohi Francisco Gonzalezek. Aurreneko bien kasuak artxibatu egin dituzte, eta Sanchez Galan haien defentsa estrategia bera erabiltzen ari da: Villarejorekin hartu-emanak izan zituztela onartzea, baina erantzukizuna konpainiako beste buru batzuen bizkarrean uztea, ezer ez zekiela argudiatuta.

Hala, atzo, epailearen aurrean, Sanchez Galanek azpimarratu zuen enpresako sail bakoitza gaituta dagoela erabakiak modu autonomoan hartzeko, eta horregatik ez zuela inoiz ezer jakin komisario ohiarekin egin zitzaketen kontratuez. Epailearen, fiskalaren eta defentsaren galderei erantzunez, gaineratu zuen «kontratazio bidegabe» horien erantzukizuna segurtasuneko buru Antonio Asenjorena izan zela, norbaitenak izan baldin bazen.

Herenegun, Rafael Orbegozo Iberdrolako Presidentetza Kabineteko buru ohiak deklaratu zuen, eta esan zuen bere karguan egon zenean ez zuela gainbegiratu salatutako enkarguekin lotutako fakturarik, eta baimendu zituenak bat zetozela kontzeptu errealekin eta zuzendariek egindako bidaiekin. Bertsio hori ez dator bat Asenjok adierazitakoarekin: hark esan zuen Orbegozok fakturak manipulatu zituela bat etor zitezen zerbitzu horiekin.

Jose Antonio del Olmo Iberdrolako Funtzio Korporatiboen Kontrolerako burua da beste inputatuetako bat. Sanchez Galanek hari buruzko aipamen berezia egin zuen. Del Olmoren deklarazioa dago Iberdrolako presidentearen inputazioaren oinarrian. Faktura batzuk ordaintzeko, Sanchez Galanen oniritzia jaso zuela adierazi zuen. Iberdrolako presidenteak adierazi zuen salaketa hori faltsua dela eta horren frogarik ez dagoela. Horrez gain, Del Olmok txosten bat egin zuen Villarejorekin egindako kontratuen irregulartasunei buruz, baina horren berri hamalau urte geroago eman zuela azpimarratu zuen Sanchez Galanek, eta gogoratu zuen orain dela gutxi Bilboko epaitegiak zigortu egin duela dokumentazioa lapurtzeagatik.

Florentino Perezen «itzala»

Sanchez Galanek deklaratu aurretik Iberdrolak ohar bat zabaldu zuen. Galanen inputazioaren atzean «kanpaina sistematiko» bat dagoela esan zuen, eta horren «helburu bakarra» multinazionala eskuz aldatzea dela. Hori guztia enpresari min egiten ari zaiola azpimarratu zuen, inbertsoreak eta proiektuak aldendu baititu.

Interes horrekin lotuta, izen bat aipatu zuen: Florentino Perez ACS eraikuntza enpresako eta Real Madril futbol taldeko presidentea. 2009an, Iberdrolako buru izateko urratsa egin zuen, eta, ikerketaren arabera, konpainiak Villarejoren zerbitzuak kontratatu zituen hori eragozteko. Iberdrolak, ordea, azpimarratu du auzibidean Perezek ez duela frogatu kalte egin diotenik eta bai, ordea, Sanchez Galani kalte egiteko interesa duela.

Espainiako bankuen erreskatearekin batera PPren gobernuak sortutako banku txarrak apenas duen etxebizitzarik salgai Euskal Herrian. Banku eta kutxen jabetza toxikoekin eratu zuten Sareb, 2012an, eta 46.162 etxebizitza dauzka salgai oraindik, baina horietako 139 baizik ez Hego Euskal Herrian: %0,3. Sarebek eskaintzen dituen lurzoruei dagokienez ere antzekoa da proportzioa: 30.016 lursail saltzen ditu, eta horietatik 201 baino ez Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroan; hau da, %0,7. Kopuru horiek berretsi egiten dute aspaldian ezaguna dena: adreiluaren burbuila handia izanik ere, Euskal Herrian ez zen egon aktibo toxikoek eragindako Espainiako finantza entitateen kolapso handia.

2008ko krisiak eta etxebizitza burbuilaren leherketak puztu egin zuten bankuen eta kutxen esku geratutako higiezinen kopurua, herritar, enpresa eta etxe sustatzaile asko maileguak itzuli ezinik geratu zirelako. Milaka etxebizitza, lursail, eraikuntza proiektu eta bestelako areto eskuratu ziren finantza entitateek. Aktibo horien balioa amildu zenez, entitate askoren bideragarritasuna auzitan geratu zen. Bankuei eta kutxei aktibo toxiko horiek gainetik kentzeko sortu zuen Espainiako Gobernuak Sareb edo banku txarra. Bada, aurrerantzean Espainiako Estatuak izango du haren kontrola, akzioen erdiak baino gehiago lortzeko urratsa egin baitu gobernuak.

De Guindosen promesa

Luis de Guindosek, 2012an Espainiak zuen Ekonomia ministroak eta EBZko egungo presidenteordeak, ozen esan zuen banku txarrak ez zuela diru publikoa xahutuko, baina 2021eko martxoan Bruselak Sareben zorra zor publiko gisa zenbatzera behartu zuen Espainia; hain zuzen, aldagai horrek bultzatu du Madril Sareben kontrola hartzera.

Banku txarraren kontuak negargarriak dira hura sortu eta bederatzi urtera: banku eta kutxen 50.781 milioi euroko zorra pilatu zuen eratu zutenean; 15.863 milioi euro berreskuratu ditu salgai zituen etxebizitzarik onenak saldu ondoren, eskaintza osoaren %40, eta, gaur egun, 34.918 milioi euroko zorra dauka oraindik, dagoeneko zor publiko ofiziala. Luze gabe beste 1.000 milioi kitatuko dituela zabaldu dute zenbait iturrik, baina adituek diote ezinezkoa izango dela ia 35.000 milioi horiek berreskuratzea, Sarebek oraindik salgai dituen etxebizitza eta lokal gehien-gehienak ez direlako batere erakargarriak, eta nekez lortuko dituztelako erosleak. Asko eta asko hutsik dauden eraikuntza bakartietan daude, bukatu gabe geratu ziren azpiegituren artean. Izan ere, duela urtebete, 21.000 milioi euroko balioa zuten merkatuan Sareben aktiboek, eta horien truke 31.000 milioi pagatu zituen banku txarrak.

Banku, kutxa eta aseguru etxe asko dira Sarebeko akziodun Espainiako Estatuarekin batera, eta horien artean Kutxabank eta Laboral Kutxa daude. Lehenak 100 milioi euro jarri zituen Sareb eratu zenean, eta haren %2,53 dauka; Laboral Kutxa, berriz, akzioen %0,59ren jabe da. Banco Santander (%22,21), Caixabank (%12,24), Sabadell Guipuzcoano (%6,6), Ibercaja Banco (%1,43) eta Bankinter (%1,37) dira akziodun nagusiak, Estatuaren FROB Bankuen Moldaketa Ordenaturako Funtsaren atzetik (%45,9). Mapfre, Mutua Madrileña, Axa eta Generali aseguru etxeak ere badira akziodunak. Madrilek Sareben kontrola hartzeko erabakiak ez du zertan ekarri horiek guztiek akziodun izateari utzi behar izatea, baina zerrenda laburtuko da.

Estatuak banku txarraren akzioen gehiengoa edukitzeko erabakiak diru publiko gehiagoren gastua ekarriko duen, hori ere bada herritar askoren kezka orain. Gobernuak dio ezetz, prezio sinboliko batean bereganatuko duela Sareben lema hartzeko behar duen akzio kopurua.

Alokairu bonuaren ordainketa nola egin erkidegoen esku utziko du Espainiako Gobernuak. Oraingoz, erkidego guztiekin biltzarra noiz egingo duen ez daki Ministerioak, baina Exekutiboko iturriek “lehenbailehen” biltzea espero dute.

Beraunberrik eta Onchenak Bizkaia Dorrea erosteko aurreakordioa itxi dute. Datorren asteetan operazioa behin betiko itxi ondoren, jabe berriek inbertitzaile taldeei parte hartzeko aukera emango diete. Sektoreko iturrien arabera, 165-175 milioi euroko prezioa du eraikinak.

Sanchez Galanek esan du Villarejo kontratatzeko agindurik eta baimenik eman ez zuela. Iberdrolako presidenteak bi orduko agerraldia egin du, eta benetan zelatatua bera izan dela adierazi du. Era berean, Galanen aurkako kanpaina bat salatu du Iberdrolak, konpainia bereganatzeko helburuarekin.

COVID-19aren seigarren olatuak ez du bidetik atera jarduera ekonomikoaren hazkundea. Are gehiago, urteko azken hiruhilekoa hobea izan da hirugarrena baino, jarduera bizkortu egin baita. Hiruhileko arteko tasan, udako hilabeteetan %1 hazi zen Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako BPG barne produktu gordina, eta %1,2, berriz, udazkenekoetan. Ondorioz, Eustaten lehen estimazioaren arabera, 2020. urte osoan %5,5 hazi da hiru lurraldeetako BPGa.

2020ko datuaren ispilua izan da 2021ekoa, orduko eroriko historikoaren errebotea izan baita oraingo hazkundea. Baina ez da, inondik ere, ispilu perfektua izan, orduan galdutakoaren (%9.9) erdia eskas berreskuratu baitu ekonomiak. Iragarpenek diote litekeena dela aurtengo lehen erdiaren amaieran iristea ekonomia pandemiaren aurreko mailara.

Aurreikuspenak ez dira bete

Urtearen joanean hazkunde iragarpena apalduz joan da Eusko Jaurlaritza, ikusita iaz egindako iragarpen oso baikorrak (+%8,7) ez zirela beteko. Lehenik, urte hasierako bi olatuek jarduerari kalte egin ziotelako —joan-etorriak mugatzeko neurriek turismoa geratu zuten, eta ostalaritzak baldintza gogorrak izan zituen—, eta, gero, txertoak orokortu ahala, industria ez zelako gai izan eskaria handitu izanak hornidura katean sortutako inbutuak gainditzeko eta energia neurrigabe garestitu zelako. Horrela, martxoan hazkunde iragarpena %6,7ra murriztu zuen Pedro Azpiazu Ekonomia sailburuak, eta %5,6ra, berriz, abenduan.

Eustatek dioenez, bi izan dira 2020tik gehien berreskuratu diren sektoreak: industria eta merkataritza, eta ostalaritza eta garraioa izan dira. Hain zuzen ere, koronabirusaren agerraldia gehien sufritu zuten sektoreak dira, eta, beraz, erreboterako aukera gehien zutenak. Estatistika erakundeak aurreratu du kanpo eskariaren ekarpena positiboa izan dela 2021. urtean, oro har, eta barne eskarian kapital finkoaren eraketa gordina nabarmendu dela, hau da, inbertsioa.

Enpleguari dagokionez, denbora osoko baliokidetzako lanpostu gisa neurtuta, %5,2 egin du gora, aurreko urtearekin alderatuta.

Eustatek martxoaren 4an emango ditu datu osoagoak.

Manifestazio handiak bai, baina greba orokorrik ez. Ez behintzat ezusteko handirik ezean. ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek lan erreformaren aurkako mobilizazioetara deitu dute hilaren 30eko eguerdirako (12:00). Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan irtengo dira kalera, Lan erreforma honi, ez lelopean. Egun horretan, Katalunian eta Galizian ere egingo dituzte manifestazioak, sindikatu deitzaileek erreforma ez babesteko eskatuko dietelako Espainiako Parlamentuan ordezkaritza duten «alderdi subiranistei». Legearen bozketaren bezperan ere egingo dituzte elkarretaratzeak —data zehazteke dago oraindik—. Hori bai, ondo bidean, lanuzterik ez da egongo. Are gehiago, ELAk eta LABek ez dute argibiderik eman greba antolatzeko aukeraren eta negoziazioen inguruan.

Euskal Herriko gehiengo sindikalaren ustez, oraindik aukera dago lan erreforma indargabetzeko edo aldaketa garrantzitsuak egiteko. Proposamena onartzeko epea otsailaren 7an amaituko da, eta astebete lehenago saiatuko dira azken estualdia ematen. ELAk eta LABek batasun irudia berreskuratu dute deialdi bateratua egiteko, baina, haren aurkezpenean, agerian gelditu da grebaren inguruko jarrera ezberdinak dituztela. Mahaian Mitxel Lakuntza ELAko idazkari nagusia eta Garbiñe Aranburu LABekoa egon arren, greba deialdiari buruzko kazetarien galderak Nagore Landa Steilaseko ordezkariak saihestu ditu: «Erreformaren inguruan eta mobilizazioei buruz hitz egitera etorri gara gaur». Baztertua dago greba orokorra? «Greba erreminta bat da. Ikusiko dugu».

Galiziako eta Kataluniako hainbat sindikatuk ere deituko dute 30eko mobilizazioetara, eta erreformaren inguruko bi eskakizun egingo dituzte. Batetik, kaleratzeak zailtzea, eta inor kaleratzekotan 45 eguneko kalte ordaina berreskuratzea. Bestetik, Euskal Herriko eta probintziako lan itunek lehentasuna izatea. Lakuntzak azken eskaera horren inguruan dauden zalantzak argitu ditu: «Euskal Herriko itunak Espainiakoaren aurretik daudela diote, baina ez dago horren bermerik, eta Confebaskeko zerbitzu juridikoek badakite hori. Lanbide arteko 2017ko akordioak gabezia batzuk dauzka, eta gabezia horiek segurtasun juridiko faltan oinarritzen dira. Hemen akordio bat egon da, baina guk beti esan dugu: norbaitek erabakitzen badu epaitegietara jotzea, arriskuan jartzen du akordioa. Berme juridikoa nahi dugu, eta, egun gaiarekin eztabaida badago, horregatik da, berme hori ez delako sartu erreforman».

Aranburuk gehitu du bi eskaera horiek zentralak direla, eta, besteak beste, lan erreforma horregatik ez dela baliagarria Euskal Herriko langileentzat. LABeko idazkariak kirol metafora bat erabili du presio sozialak izan dezakeen garrantzia nabarmentzeko: «Minutu garrantzitsuak Madrilen jokatzen dira, baina ez partida osoa». LABek, halaber, hilaren 27an Aldarrikapen Eguna egitekoa zuen lantokietan, eta aurreratu zuen agendaren arabera erabakiko dutela deialdi horri eutsi ala ez: «30ean eta legearen bozketaren bezperan elkartuko gara. Azken data horren arabera ikusiko dugu 27koa nola gelditzen den. Agendaren esku dago. Dena den, balioa eman nahi diegu sindikatuen artean adostutako mobilizazioei».

Lakuntzak egoeraren analisi politikoa egin du, eta kritika zorrotza egin dio Yolanda Diaz Espainiako Lan ministroari: «Gezurretan ibili da behin eta berriz. Negoziazioa antzerki bat izan da, patronalak nahi zuena». Espainiako Gobernuari eta CCOO eta UGT sindikatuei atzera egin izana egotzi die, eta iritzi dio demokratikoki arbuiagarria dela patronalari men egin izana. Legea eztabaida parlamentariorik gabe onartua izatea ere gaitzetsi du.

UGT aipatuta, Raul Arza UGT Euskadiko idazkari nagusiak, Radio Euskadin eginiko elkarrizketa batean, ELAri eta LABi eskatu die azaldu dezatela lan erreformak zer kalte egiten dien langileei. Bi idazkariek erantzun diote. Lakuntza: «Langileei ez dizkie itzuli galdutako eskubideak. Lorpen gutxi batzuk baino ez daude, eta horiek beste guztia ez ukitzearen truke lortu dira». Eta Aranburu: «2010eko eta 2012ko erreformak indargabetzeko borrokan ibili gara, eta hori ez da gertatu».

Euskadik mugikortasun elektrikoa, eraginkortasuna eta berriztagarriak sustatzeko 40,6 milioi jasoko ditu. Era berean, ospitaleak eta ikastetxeak berritzen, osasun eta gizarte zerbitzuak sendotzen eta ekonomia digitalerako trantsizioa sustatzen lagunduko dute Europako funtsek.