Pentsio publiko “duin, bidezko eta nahikoak” eskatzeko manifestazio olatu berria, Hego Euskal Herrian. Protestak 12:00etan abiatuko dira Gasteiz (Correos plaza), Donostia (Alderdi Eder), Bilbo (Kale Nagusia) eta Iruñean (Baluarte plaza), baita Eibar, Ondarroa, Tafalla, Altsasu eta Lizarran ere.

Eusko Jaurlaritzak justizia alderdikeriaz erabiltzea leporatu dio PPri, Europako funtsen helegitea dela eta. Lehendakariak esanetan, “Euskadik Europako funtsen % 3,5 jaso du”, baina Kontzertuan oinarrituta egongo balitz, % 6,24 egokituko litzaioke.

Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiak oso modu irmoan itxi die atea Atalaya Generacion enpresak Gasteizen eta Subillan (Araba) Badaia mendilerroaren alde banatan eraiki asmo dituen bi ponpaketa zentral hidroelektrikoei: «Ez dira eraikiko; ezinezkoa da egitasmo hori egitea. Eskuduntza Espainiako Gobernuak izan dezake, baina ez dute joko tokian tokiko erakundeen iritziaren aurka». Gonzalezek, besteak beste, instalazioek eragingo luketen ingurumen kalte handia aipatu du bere ezezkoa argudiatzeko. Enpresak beste zentral bat eraikitzeko asmoa du Nafarroan, Uxue, Santakara, Murillo el Fruto, Caparroso, Erriberri eta Martzilla herrietako lurretan.

Atalaya energia parkeak eraikitzen dituen enpresa bat da, eta Arabarako bere asmoa asteazkenean egin zen ezagun. Haren eskaera Espainiako Trantsizio Ekologiko Ministerioaren datuetan agertu zen. Gasteizko zentralak 1.356 MW sortzeko ahalmena izango luke, eta Subillakoak, berriz, 1.040 MW. Dena den, badirudi asmoak bide motza egingo duela, aldundiak ez baitu erraztuko. Eusko Jaurlaritzak ere ez du begi onez ikusten, Euskadi Irratiak atzo jakinarazi duenez.

Gonzalezek nabarmendu du azpiegitura horiek oso kaltegarriak direla ingurumenerako eta bioaniztasunerako. Izan ere, horrelako egitasmo bat eraikitzea ez da erraza. Atalaya antzeko zentral bat egiten ari da Cuencan (Espainia), eta 150 hektarea lur behar ditu.

Ponpaketa zentral hidroelektrikoek bi urtegi erabiltzen dituzte, eta ura goikotik behera isuriz sortzen dute argindarra. Gero, kontsumo gutxiko orduak baliatuz, pilaturiko argindarra erabiltzen dute ur hori ponpa bidez goiko urtegira igotzeko. Arabako bi zentralen artean, 25 GWh metatzeko ahala izango lukete.

Oposizioa ere kritiko mintzatu da egitasmoarekin. Mikel Otero EH Bilduko legebiltzarkideak ez du bideragarri ikusten, eta informazioa eskatu dio Jaurlaritzari. Juantxo Lopez de Uralde Unidas Podemoseko diputatuak, berriz, eskaera bera egin dio Espainiako Gobernuari, eta energia enpresa publiko baten aldarria egin du: «Horrela eragotziko genuke enpresa pribatuek ingurumen kalte handia eragin dezaketen proiektu erraldoiak eraikitzen saiatzea».

Nafarroan, handiagoa

Arabako bi zentralak, dena den, Nafarroakoa baino txikiagoak lirateke, hark 2.165 MW sortuko bailituzke. El Periódico de la Energía agerkari digitalak eman zuen El Batan izeneko inguruan Atalayak eraiki nahi duen zentralaren berri. Egitasmo horretan, bi urtegiak berriak lirateke, ez bailuke baliatuko aurretik eraikitako besteren bat. Oraingoz, ez dago datarik, proposamena Trantsizio Ekologiko Ministerioaren mahai gainean baitago oraindik.

Hautsak harrotu ditu azkenaldian abere makroetxaldeen auziak. Izan ere, Alberto Garzon Espainiako Kontsumo ministroak jendaurrean salatu du makroetxaldeen funtzionamendua. Haren hitzetan, «baldintza txarretan» hazten dituzte abereak halakoetan, eta, azaldu zuenez, «kalitate okerragokoa» da bertan ekoizten den haragia. Ministroaren salaketarekin ados daude, oro har, Euskal Herriko harategiak. «Kezkatuta» daude egoerarekin, makroetxaldeetan ekoizten den haragia erostearen aldeko apustua egiten duelako jende askok, eta horrek «kinka larrian» jar ditzakeelako harategiak.

JUAN GALLASTEGI

Gallastegi harategia (Durango)

«Gure harategian kalitatea dugu bezeroei eskaintzeko»

«Lehertu arte hormonaz betetzen dute ganadua, ahalik eta etekin handiena ateratzeko». Hala mintzo da makroetxaldeez Juan Gallastegi, Gallastegi harategiko nagusia, Durangon (Bizkaia). Izan ere, Gallastegik argi du «oso baldintza txarretan» izaten dituztela abereak makroetxaldeetan.

Azaldu du Mallabian (Bizkaia) dutela familia baserria, eta bertan hazten dutela ganadua. Gallastegi harategian saltzen duten haragiaren %90 baino gehiago beraiek hazitako abereena da, eta, haren ustez, horrek «konfiantza» eman beharko lioke erosleari erosteko garaian. Dioenez, bere harategira joaten den jendea kalitatezko produktuen bila joaten da, «eta guk kalitatea dugu bezeroei eskaintzeko».

Kezkatuta dago makroetxaldeen funtzionamenduarekin, nahiz eta horrek berak saltzen duen haragian eraginik ez izan. Baina azaldu du gizartearen erosketa hautua dela harategiak «kinka larrian» jartzen dituena: «Eroskiren moduko denda handietan saltzen duten haragi gehiena makroetxaldeetatik iritsi ohi da, eta jendeak, askotan, erosoena aukeratzen du, bertara joan eta erostea, alegia».

Gaineratu du harategi txikietan erostea «kalitatearen truke ordaintzea» dela, eta, horregatik, bertan erosteko deia egin du: «Ez dut uste alde handirik dagoenik Eroskiko prezioetatik harategietako prezioetara, baina kalitate aldetik, ordea, alde handia dago».

JAVIER MUJIKA

Mujika harategia (Ordizia)

«Jendeak oraindik ere badu harategi txikietan erost eko ohitura»

Hiltegitik etxera. Hala egiten du lan Mujika harategiak. Izan ere, Javier Mujika harakinak dioenez, hiltegitik harategirako bidea «ahalik eta motzena» izan dadin ahalegintzen dira; inongo bitartekaririk gabe: «Hiltegitik zuzenean etxera ekartzen dugu haragia, ez dago beste eskurik». Hala, konfiantza eta kalitatea bermatu dezaketela nabarmendu du.

Ordizian dago Mujika harategia, eta bertan egiten dute lan Javierrek eta haren arreba Maitek. Mujikak ziurtatu duenez, saltzen dituzten produktuak ekoizle txikiei erosi izan dizkiete beti: «Ekoizle txikietatik ekarri ohi ditugu gure produktuak, Nafarroako familia etxaldeetatik, gehienbat».

Mujikak badu makroetxaldeen berri, eta, azaldu duenez, ez da haien jardunaren aldekoa: «Ez dut makroetxalde bat bera ere ezagutzen, baina badakit nola funtzionatzen duten, eta ez dute gure ideiekin bat egiten; guk ekoizle txikiak babestu izan ditugu beti».

Gallastegik bezala, Mujikak dio makroetxaldeek ez dutela eragin zuzena bere harategian, baina larritzen du makroetxaldeen botereak: «Gure etxalde txikietan eragiten badute makroetxaldeek, zuzenean eragingo diote gure harategiari».

Gaineratu duenez, «kezkatzekoa» da haragia supermerkatuetan erostea, baina ziurtatu du oraindik ere ohitura handia dagoela harategi txikietan erosteko: «Esango nuke jendeak sinesten duela harategi txikietan eta oraindik baduela bertan erosteko ohitura hori».

JUANJO LARRAÑAGA

Larrañaga harategia (Zumaia)

«Gu ezin gara lehiatu makroetxaldeen prezio txikien aurka»

Zumaiako Larrañaga harategiko harakina da Juanjo Larrañaga, eta baieztatu du Zumaia inguruan dauden baserrietatik jasotzen dutela haragia: «Baserritarrak gertuen duen hiltegira eramaten du aberea, eta handik, hozkailua duen kamioi batean ekartzen digute guri».

Larrañagak dioenez, supermerkatuekin alderatuz kalitate eta zerbitzu hobea eskaintzen diete bezeroei bere harategian. «Gure zerbitzua gertukoagoa eta indibidualagoa da. Whatsapp bidez egiten dizkigute askotan erosketak, eta, nahi izanez gero, etxera ere eramaten diegu. Produktu bakoitza bezeroek nahi duten bezala prestatzen dugu», gehitu du.

Makroetxaldeen funtzionamenduaren eta horiek gizarteari eragiten diotenaren jakitun, haien jarduna gaitzetsi du Larrañagak: «Kalitate txikiko haragia egiten dute makroetxaldeetan, eta, gainera, ez dute ingurumena errespetatzen».

Kezkaz bizi du Larrañagak ere eroslearen erosketa hautua. Dioenez, makroetxaldeetatik datorren haragia, kalitate okerragokoa izateaz gain, merkeago saltzen dute supermerkatuetan, eta zaildu egiten die salmenta harategi txikiei. «Gu ezin gara lehiatu supermerkatuetako haragiaren prezioen aurka».

Asmo politikoekin manipulatutako adierazpen batek mahai gainean jarri du berriro abeltzaintza estentsiboaren eta intentsiboaren arteko eztabaida. Kritikarien helburua zen Alberto Garzon Kontsumo ministroa egurtzea, eta hark auzitan jarritako makroetxaldeen eredua defendatzea, baina kontrako helburua lortzekotan dago: eskas izan duen ikusgaitasuna lortu du Unidas Podemoseko ministroak, eta ez zaizkio babesak falta izan bere eremu politikotik kanpo. Bestalde, makroetxaldeen ondorio ekologikoak eta ekonomikoak mahai gainera atera dira berriro, eta eredu horretatik urrundu nahi izan dute hainbat erakundek. Horien artean, Eusko Jaurlaritza; nekazari eta abeltzainen sindikatuen babesarekin, aldarrikatu du Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan familia ustiategi txikiena dela eredua.

«Euskadin ez dago makrogranjarik, ez delako geure eredua». Horrela dio Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak atzo Aiako Agerrosoro Haundi baserrian (Gipuzkoa) irakurritako agiriak. Haren alboan zeuden sindikatuetako —UAGA, EHNE Gipuzkoa, EHNE Bizkaia eta Enba—, Euskal Herriko Kontsumitzaileen Batasuneko eta Urkaiko kooperatibako ordezkariak.

Nabarmendu dutenez, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 15.487 ustiategi daude erroldatuta, eta horietatik 11.249 dira abeltzaintza ustiategiak. Nekazaritzan modu profesionalean 5.000 lagun aritzen dira —gutxienez errentaren % 25 nekazaritza jardueratik datorkienak—. Beste euskal lurraldeetan are garrantzitsuagoak dira nekazaritza eta abeltzaintza, ustiategi txikiekin eta ertainekin nagusiki, nahiz eta Nafarroan azken urteetan txerri asko biltzen dituzten etxaldeak jarri dituzten eta han dagoen Europako behitegirik handiena, Caparroson, esnetarako 5.200 behirekin.

Eredu intentsibo horretatik urrun, lurrari eta inguruari lotutako lehen sektore bat aldarrikatu dute Jaurlaritzak, abeltzainek eta kontsumitzaileek: «Euskadi nekazaritza eta abeltzaintza jasangarrien lurra da. Nekazaritzako inguruak Euskadiko lurraldearen %80 baino gehiago dira; lurralde hori %85ean, mendi eremua ere bada. Horrek familia nekazaritzaren eredu bat zehazten du, eskala txikikoa eta ertainekoa, nahitaez. Familia nekazaritzak lurraldea modu orekatuan eta errespetuzkoan kudeatzen du, eta gure nekazaritza ondarearen aberastasuna kontserbatzeko eta hobetzeko, gure paisaia moldatzeko, eta gure natura ingurunea babesteko arduraduna da».

Etxalde handien elikagaien kalitatea inplizituki auzitan jarriz, Aiako adierazpenak ziurtatu du familia nekazaritzak «tokiko eta kalitateko produktu osasungarriak» eskaintzen dituela, eta horiek eusten diotela euskal «kultura gastronomikoari». Eusko Labelaren, sor-marken eta Ekolurra ekoizpen ekologikoaren zigilu berriaren aldeko apustuak berritu dituzte Jaurlaritzak eta sektoreak, eta erosketen bidez horien alde egiteko eskatu diete herritarrei: «Gaur egun, familia nekazaritza aukera errentagarria eta erakargarria izan dadin, ezinbestekoa da kontsumitzaileon konplizitatea, erosketa aukera egiterakoan gure lehen sektoreko produktuak aukeratzea eta, hala, familia-nekazaritzaren, Euskadiko lehen sektorearen eta jasangarritasunaren aldeko babesa eta konpromisoa erakustea».

Ekoizleen lana eskertu du Jaurlaritzak —«haiek gabe, Euskadi ez litzateke izango dena»—, baina, aldi berean, onartu du laguntza behar duen sektore bat dela, nazioarteko merkataritza arauek «presio» egiten diotelako. Horregatik, «Jaurlaritzak konpromisoa hartu du egiturazko defizitak gainditzen laguntzeko, Euskadiko abeltzaintza ekoizpena barne merkatura bidera dadin».

Garzon, bereizgarrien alde

Jaurlaritzak abeltzainen sindikatuekin atzo erakutsitako sintoniarik ez du Garzon ministroak Espainiakoekin, baina harremanak onbideratzen hasteko urrats bat egin zuen atzo, UPA Nekazari eta Abeltzain Txikien Batasuneko ordezkariekin bilduta. PSOEtik hurbilen dagoen taldea da UPA, eta hark ere hartu du parte Garzonen aurkako kritika oldean, makroetxaldeen aurka dagoela aldarrikatu duen arren. Hain zuzen ere, Garzonek ontzat hartu du UPAren proposamenetako bat, etxalde txikietan eta makroetxaldeetan ekoiztutako haragia bereizteko labelak izatea. «Kontsumitzaileek eskubidea dute ahalik eta modu zehatzenean jakiteko nondik datozen kontsumitzen dituzten produktuak».

Bilera horren ondoren argitaratutako agirian, Garzonek berriro defendatu du abeltzaintza estentsiboa, «lanpostuak sortzen dituelako, eta biztanleen errotzea», eta makroetxaldeak mugatu behar direla berretsi du, «planeta, nekazaritza mundua eta abeltzaintza babesteko». Bera ez ezik Europako Batzordea eta «zientzia» ere etxalde erraldoien aurka daudela gogorarazi du.

Garzonen aurkako kritiketan nabarmendu den beste bat Emiliano Sanchez Page Gaztela-Mantxako presidentea da (PSOE). Hala ere, atzo bertan, sozialisten botoei esker, Gaztela-Mantxako Gorteek onartu egin zuten 2024ko abenduaren 31 arte etxalde erraldoi gehiago jartzeko debekua. Gaur egun daudenak zabaltzea ere ez da posible izango. PP eta Cs aurka azaldu ziren.

Gipuzkoak covid funtseko 25,1 milioi euro banatuko dizkie udalerriei. Oinarrizko zerbitzu publikoetara (osasungintza, hezkuntza eta gizarte zerbitzuak) zein bestelako gaietara bideratu ahal izango dituzte baliabide horiek.

Lan erreforma berriaren gakoak. Ezagutu hemen Espainiako Gobernuak alde sozialetik adostutako erreformaren ildo nagusiak.

Eusko Jaurlaritzak eta Confebaskek lan erreforma aurrera ateratzea espero dute. Lan erreforma “adostasun sozial eta politiko handienarekin aurrera atera ahal” izateko itxaropena azaldu du Jaurlaritzak. Era berean, Confebaskek erreforma babestu du Iñigo Urkullurekin egindako bileran.

Inork ez du kristalezko bolarik jakiteko Espainiako koalizio gobernuak nahikoa babes lortuko duen Kongresuan lan erreforma aurrera ateratzeko, baina alderdien jarreraren egungo argazkiak agerian uzten ditu zenbait ondorio, eta horietako bat da lan erreforma nekez onartuko duela Espainiako Kongresuak, behinik behin lan hitzarmenen lehentasuna aldatzen ez badute.

Negoziazio betean ari dira alderdi politikoak, eta argazki hori mugitzen ari da; horregatik ez da erraza aurreikustea PPren 2012ko erreforma ordezkatuko lukeen araudia indarrean jarriko den ala ez. Dena den, gaur-gaurkoz garbi dago blokeo egoera bat dagoela: PSOEk ez du ukitu nahi testua, beharbada CEOErekin konpromiso bat duelako haren baietzaren truke, eta estatuko lan itunen nagusitasuna bere horretan utzi nahi du, entzungor eginez Euskal Herriko eta Kataluniako alderdi abertzaleen eskaerari.

Erreformaren aurka bozkatzea «2012ko erreformaren alde bozkatzea» dela helarazi die PSOEk ezkerreko alderdiei, alde batera utzita gobernuak PPren lan araudia baliogabetzeko promesa bete duen ala ez, eta eztabaidan sartu gabe ezkerrak aukera historiko bat galdu ote duen. Kalkulagailua atera eta kontuak egiten hasiz gero, ordea, ezinezkoa ematen du erreformak aurrera egitea, alderdi bakoitzak jarri dituen baldintzei eusten badie behintzat.

Erreforma dagoen moduan onartzeko prest daudenek ez lukete gehiengo osoa, baina beharrik ere ez, beste zenbaitek abstentziora joko balute. PSOEk eta Unidas Podemosek 155 boto dituzte, eta horiei beste zenbait talde txikirenak gehituko zaizkie seguruenik. Kontua da Mas Pais, Koalizio Kanariarra, Teruel Existe eta Compromis baiezkora batuko balira ere ez litzatekeela nahikoa izango; are, Kantabriako PRC alderdi erregionalista baiezko taldean sartuta ere, gobernuak ez luke babes nahikorik izango erreforma aurrera ateratzeko.

Abertzaleak giltzarri

Izan ere, PPk eta Voxek jakinarazi dute aurka bozkatuko dutela (140 boto), eta, nahiz eta Ciudadanosek bere burua eskaini duen negoziatzeko, haren bederatzi diputatuekin ere ez litzateke babes nahikorik lortuko. Ez, behintzat, gainontzeko alderdiek aurka bozkatuko balute. Gobernua 170 botoren langan geldituko litzateke, gehiengo osoa iritsi gabe.

Hortaz, ERC, EAJ eta EH Bildu dira giltzarria Espainiako Gobernuaren lan erreformak aurrera egin dezan, eta, beste maila batean, PDeCAT (lau diputatu). Horien baietza edo abstentzioa lortu beharko du gobernuak lehenbailehen, otsailaren 7an bukatuko baita erreformaren dekretua berresteko epea. ERCko hamahiru diputatuen pisua funtsezkoa da berriro Pedro Sanchezen gobernuarentzat, eta Kataluniako independentistek negoziaziorako eskaini dute beren burua, baina «txeke zuririk gabe».

Beste hainbeste egin du EAJk, baina garbi utzita euskal lan itunen lehentasuna ez bada bermatzen ezezkora egingo dutela bere sei diputatuek. Jeltzaleek, ordea, bizitzeko gutxieneko diru sarreraren transferentzia egin gabea aipatzen dute erreformaz galdetzen dietenean, eta kontu horrek bere garrantzia eduki dezake azkenerako.

EH Bilduk, berriz (bost diputatu), oso garbi utzi du herrialdeko sektoreko itunak izan behar duela nagusi lan araudian, eta ez estatukoak; baina, horrez gain, beste zenbait baldintza jakinarazi ditu, eta horien berri eman zion Lan Ministerioari atzo. Kaleratze errazen eta merkeen araudia aldatu nahi du; kalte ordainak 2012ko erreformaren aurreko mailara lehengoratzeko eskatu du, eta kaleratze kolektiboak egiteko enpresek bete behar dituzten baldintzak zorrozteko. Gainera, lan agintaritzaren baimena derrigorrezkoa izatea exijitu du, PPren erreformaren aurretik zen moduan. 2020ko maiatzean, koalizioak itun bat egin zuen gobernuarekin lan erreforma baliogabetzeko, eta itun hori ez da bete.

Beraz, aurreikus daiteke EH Bilduk ezezkora joko duela, ELA eta LAB sindikatuek eskatu dioten moduan, eta EAJrekin eta ERCrekin bilatu beharko duela akordio bat Madrilek, eta erreforma itunen lehentasunari dagokion puntuan ukitu, haien baiezkoa edo abstentzioa lortzeko.

Kontakizuna eraikitzen

Baina erreforma dagoen moduan geratuko dela adierazi du gobernuak gaur arte, CEOE eta Brusela begira dituen bitartean. Aritmetikaren egiak aldaketak egongo direla islatzen du, ordea; hortaz, Sanchez bere kontakizuna osatzeko lanetan dabilela pentsa daiteke. CCOO eta UGT sindikatuekin eta CEOE patronalarekin egindako akordioan pitzadura handia eragin dezake azken testuan zenbait aldaketa sartzeak; are, CEOEk ituna utz dezake. Hala gertatuko balitz, gobernuak ahal duen guztia egin duela esateko tartea luke egunotako jarrerari erreparatuta. Segurua baita erreforma aurrera ez ateratzea porrota litzatekeela PSOE eta Unidas Podemosentzat, eta hori eragoztea dutela lehen helburua.

GASTEIZ. Operazio bakar batekin, Aernnovak fakturazioa %20 handitzeko urratsa egin du. Bi lantegi erosi dizkio Brasilgo Embraer hegazkin egileari, Evoran (Portugal), 151,3 milioi euroren truke. Bi fabrika horiek 500 langile inguru dituzte, eta Arabako aeronautikako multinazionalak gaur egun dituen 4.500 langileei batuko zaizkie. Euskal Herriko ekoizpen lantegirik handienean, Berantevillakoan (Araba), 360 langile inguru ditu Aernnovak, iaz baino 80 gutxiago.

Ricardo Txokarro Aernnovako kontseilari ordezkariak ziurtatu du Evorako lantegiak osagarriak direla gaur egun taldeak dituenekin. Fabriketako batean hegazkinen egiturak egiten dituzte, eta konpositezko osagaiak bestean. Taldeko ekoizpen gune nagusia bilakatuko da Evora, lantegiek 37.100 eta 31.800 metro koadro baitituzte, hurrenez hurren.

Lantegi horietarako lana bermatua du Aernnovak, Embraer hornitzeko kontratu bat sinatu baitu hurrengo hamar urteetarako. Gaur egun, Airbusentzat eta Boeingentzat ere lan egiten du Aernnovak, baina Embraer izan zuen lehen bezeroa, 1993an, Gamesaren adar aeronautiko gisa sortu zenean.