Hilaren 15ean izango dira, laugarren urteurrenean, hain justu. Pandemia dela eta, ez da manifestazio bakarra egingo, eta Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan eta hainbat herritan egingo dira martxak, guztiak 12:00etan.

Ezbeharra 12: 00ak aldera jazo da Olarizu auzoan, Errekaleorretik gertu. Azpikontrata bateko langilea zen.

Aranburu: “Espainiako Gobernuak onartutako lan-erreforma ezin da babestu”. LAB sindikatuko idazkari nagusiak ez dagoela kontrarreformarik uste du, ezta indargabetzerik, ezta lan-harremanen modernizaziorik ere. Euskadin esparru propio baten alde lan egitearen alde dago.

Galdera ikur handi bat bihurtu da Espainiako Gobernuak zer bide aukeratuko duen lan erreforma onartzeko. Pedro Sanchezen gobernuak CEOE patronala erakarri du akordiora, eta horrek porrot handi bat eragin du PPren lan araudia baliogabetzeko promesari dagokionez. Baina alde batera utzita kaleratze kolektibo errazek eta merkeek bere hartan segituko dutela, talka handi bat gertatzen ari da gobernuaren eta Kongresuko haren ohiko bazkideen artean, lan hitzarmenen lehentasuna dela eta. EAJk, EH Bilduk eta ERCk argi utzi dute ez dutela babestuko erreforma, baldin eta ez bada aldatzen Espainia mailako sektore itunen lehentasuna. Herrialdeko sektore itunak nahi dituzte lehentasun horrekin, euskal gehiengo sindikalak etengabe eskatu duen moduan, lan harremanak ez daitezen gehiago estatalizatu. Madril entzungor egiten ari da, ordea.

Gobernuak nola atera nahi duen aurrera erreforma Espaniako Kongresuan, hori da taula politiko orokorrean ere albo ondorioak ekar ditzakeen galdera handia. Egunotan, zenbait zalantza argitzen lagundu dezaketen adierazpenak egin dituzte hala Sanchezen gobernuko arduradunek nola CCOO sindikatukoek; aditzera eman dute lan erreformaren koma bat ere ez dutela aldatu nahi; ez dutela asmorik estatuko lan hitzarmenen nagusitasuna aldatzeko, eta, hortaz, Madril prest legoke, agian, EAJ, EH Bildu eta ERC ez beste aliatuak bilatzeko Kongresuan. Espainiako Gobernuak, CCOO eta UGT sindikatuek, eta CEOE patronalak adostutako lan araudi berria otsailaren 7rako berretsi behar dute diputatuek; Sanchez prest ote dago benetan bere ohiko bazkideak albo batera utzi, eta, esaterako, Ciudadanosen babesa bilatzeko? Hain da sendoa CEOErekin eta CCOO eta UGT sindikatuekin hartu duen konpromisoa idatzi hori alda ez dadin Kongresuan?

ELAk eta LABek CEOEren betoa salatu dute lan erreformaren edukiak ikusi ondoren, eta ikusita gobernuak zer jarrera duen lan itunen lehentasunaren inguruan, hipotesi horrek indarra hartu du. Dela Bruselaren aginduz edo hura gustura egon dadin, dela hauteskunde garaiko promesen gainetik PSOEn real politik delakoa gailendu izan delako ia beti, Sanchezek eta haren Lan ministro Yolanda Diazek ez dute baliogabetu PPren lan erreforma, eta, gainera, bere egin dute haren espiritua, enpresen barne malgutasuneko mekanismoak indarrean utzita. Argi dago Europako funtsen pisuak aldea egin duela, nahiz eta Madrilek esan berri duen Europako Batzordeak ez duela derrigortu CEOEren oniritzia bilatzera. Batera edo bestera, CCOO, UGT eta PSOErentzat 2012an eskandalagarria izan zena idatziz jarri du orain lege berrian Espainiako Gobernuak, sindikatu horien txalo eta guzti; Unidas Podemoseko Lan ministroaren euforiak jarri du ginga.

Mendia zortziko txikian

Txan magoaren trukoak jatorragoak ziren PSEko eta Euskadiko CCOO sindikatuko buruek erabili dituztenak baino, erakusteko lan erreformak ustez herrialdeko lan hitzarmenaren lehentasuna gorde duela. Jaurlaritzako Lan sailburu Idoia Mendiak onartu du saiatu zela idatziak jaso zezan Confebaskek eta euskal sindikatuek sinatutako lanbide arteko esparru akordioa, baina ez dela horrela izan; hala ere, Mendiak dio «segurua» dela euskal akordioek lehentasuna izango dutela itun horri esker, eta EAJri «zentzuz» jokatzeko eskatu dio. CCOOko idazkari nagusi Loli Garciak, berriz, euskal negoziazio kolektiboa «blindaturik» dagoela ziurtatu du. «Ez dagoen alarma bat eragiten ari dira».

Zer ez duten esan ez batak eta ez besteak? Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako itunei indarra ematen diela Confebaskek eta ELAk, LABek, CCOOk eta UGTk sinatutako 2017ko esparru akordioak, baina horretarako itunak egin behar direla aurrena, eta, patronalak egin nahi ez baditu, Espainiako itun batek harrapa dezakeela sektore bat. Aurrerako eragin mugagabea ekarri du atzera erreforma berriak, baina iraungitako itun asko daude Euskal Herrian, eta haiek berritu arte ez dute izango eragin horren babesa. Bien bitartean, beti egongo da arriskua Espainiako patronalak eta sindikatuek egindako itun bat Euskal Herrian agintzen hasteko, bertako eragile sozialei subjektu izaera kenduta; alegia, euskal langileen ordezkaritza sindikala eta enpresakoa baliogabetuta. Esparru ituna auzitara eraman zuten 2018an; gaur arte zutik dago, baina, lan legeak euskal itunen lehentasuna jasotzen ez duen bitartean, berriro salatu nahi duenaren esku egongo da hura ezbaian jartzea, erreformak estatuko sektoreko itunen nagusitasuna berretsi baitu. Halaxe dira gauzak.

Greba Bizkaibuseko hainbat lineatan 2022ko urtarrilaren 7an. Gaur greba eguna dute Bizkaibusen zerbitzua ematen duten Avanza Durangaldea enpresako langileek iraungita dagoen lan hitzarmena berritzea eskatzeko.

60tik gora izan ziren 2021ean lanera joan eta etxera itzuli ez ziren euskal langileak. ELAk lanean hildako 63 langile zenbatu ditu Hego Euskal Herrian, eta bat gutxiago, berriz, LABek bere Internetako atarian, Euskal Herri osoan —aurten ez du bakar bat ere zenbatu Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan—. Istripu hilgarrien kopuruan jaitsiera bat izan da 2020arekin alderatuz gero, orduko hartan 77 hil zenbatu zituelako LABek, haietako hiru Ipar Euskal Herrian eta beste lau atzerrian.

Sektoreka aletuz gero, eta 2020arekin alderatuta, nabarmen garraiolari gutxiago hil zen; aldiz, baso lanetako istripuetan askoz gehiago hil ziren. Guztira sei izan ziren zuhaitz baten azpian harrapatuta edo egur lanetan hildako langileak.

Pandemia urteak ilunak gertatzen ari dira euskal langileentzat, bietan gainditu baita 60 hildakoen langa. Kopuruaren analisi zuzena egiteko, baina, atzerago begiratu beharra dago. LABek bildutako datuen arabera, 2019an 44 hil ziren; 2018an, 68; 2017an, 53; 2016an, 55, eta 2015ean, 54. Alegia, iazkoak duela bi urteko datuak baino hobeak badira ere, pandemia aurreko ohiko kopuruen gainetik egon ziren, baina, aldi berean, Atzeraldi Handiaren aurretik ohikoak ziren kopurutik behera: 2007an 125 hil ziren, eta 2008an, berriz, 112.

2020 urte bereziki beltza izan zen garraiolarientzat. Pandemiaren eraginez logistika sektoreak gorakada izan zuen, eta, harekin batera, sindikatuen arabera, garraiolarien zein banatzaileen baldintzak gogortu ziren. Duela bi urte, guztira hamalau izan ziren eskuak bolantean hildako gidariak; iaz, aldiz, sei, eta beste hiru kamioiekin harreman zuzena duten jardunetan: zama kargatzen, deskargatzen…

Beherakada nabarmena da, baina isla txikia du estatistika orokorrean, beste sektore batek hartu zuelako lekuko beltza: baso lanak. 2020an langile bakarra hil zen egurretan —baita basozain bat ere—; iaz, aldiz, sei izan ziren. Euskal Herriko baso askotan ari dira lanean. Egurrak salmenta ona du papera zein kartoia ekoizteko, eta hainbat menditan eukaliptoa landatzen ari dira pinua ordezkatzeko. Sindikatuek urte osoan salatu dute baso lanetan diharduten langileek jasaten dituzten baldintza txarrak: arriskuak, erritmo bizia… Aldagai horiei egotzi diete kopurua hainbeste handitzea.

Hildako langileen beste bloke handiak istripu ez-traumatikoak eta in itinere gertaturikoak dira; lanerako bidean, alegia. Osalanek, esaterako, horietako asko ez ditu zenbatzen. Ez-traumatikoak hamasei izan ziren guztira (bihotzekoak, zorabioak…), eta in itinere gertaturikoak, hamar.

Sindikatuek, halaber, zenbatua dute ustez lan baldintza makurren ondorioz Azpeitian (Gipuzkoa) bere buruaz beste egin zuen langilea. Hildakoen adinari erreparatuz, seik 30 urte baino gutxiago zituzten, eta bostek, 60 baino gehiago. Gehien-gehienak gizonezkoak izan ziren.

Sindikatuen datuen arabera, iaz ez zen langilerik hil koronabirusak jota. 2020an, aldiz, hiru ilangile hil ziren, euren lanpostuetan kutsatu eta gero gaitzak jota: ospitale pribatu bateko erizain bat, zahar etxe bateko garbitzaile bat, eta Lesakako (Nafarroa) altzairutegi batean kutsaturiko olangile bat. Sindikatuek, baina, urte osoan nabarmendu dute datu hori kontu handiz hartu behar dela. Lan osasun erakundeek ez dituzte datu horiek ematen, eta informazio gabezia salatu dute. Ondorioz, hainbat kasutan oso zaila da frogatzea hildako pertsona hori bere lantokian kutsatu zen ala ez.

Itsasoan bi

Lurraldekako banaketari dagokionez, ia istripu guztiak Hego Euskal Herrian izan ziren. Ipar Euskal Herrian ez zen langilerik hil 2020n hiru hil ziren, ezta atzerrian ere. 21 langile hil ziren Bizkaian, hemeretzi Nafarroan, hamabost Gipuzkoan eta zazpi Araban.

Itsasoan, aldiz, bi langile hil ziren: Ondarroako (Bizkaia) ontzi bateko arrantzale bat —Frantziako uretan izan zen istripua—, eta La Gaviota gas plataforman, Bizkaiko kostaldean, lanean ari zela eroritako behargina.

Azkenik, Joaquin Beltranen kasua dago. Zaldibarko (Bizkaia) zabortegiaren hondamendian hil ziren bi langileetako bat. Istripua 2020ko otsailean izan zen, baina bilaketa lanek iazko maiatzera arte iraun zuten. Iaz eman zuten ofizialtzat Beltranen heriotza, baina duela bi urteko estatistikei gehitu behar zaie. Alberto Sololuze beste langilearen gorpua, berriz, 2020an aurkitu zuten.

Merkatariek “saltzeko gogoz” hartuko dituzte beherapenak, aurten ere galerak izan ostean. Urteroko balantzea oraindik ixteko badago ere, salmenten erorialdia 2020koa baino txikiagoa izango dela espero dute, eta ez dela % 10era iritsiko.

Urteko lehen lan-heriotza salatu dute Barakaldon. Zenbait kolektibo sozial eta sindikalek elkarretaratzea deitu dute Euskadin 2022an atzemandako lehen lan heriotza salatzeko.

ARRASATE. Iazko susperraldi ekonomikoak eta lan merkatuak erakutsitako datu onek ez dute kontsumitzaileen konfiantza handitu. Aurrera begira, oraindik ere «zuhurtzia eta mesfidantza» dira nagusi, azken hilabeteetako joera inflazionistagatik, bereziki. Horixe ondorioztatu du Laboral Kutxak, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako kontsumitzaileen konfiantzari buruz egindako azterketan. Horiek hala, herritarren artean aurrezteko joera nagusitu dela dio, eta datozen hilabeteetan ere «ziur asko» gastuarekin eta inbertsioarekin lotutako erabakiak atzeratuko dituztela.

Laboral Kutxaren arabera, 2021eko laugarren hiruhilekoan «okertu» egin da herritarrek egoera ekonomikoari buruz duten iritzia, eta negatiboa da oraindik ere (-9). Kontsumitzaileek oro har jarrera «ezkorra» dutela dio (0). Dena den, are ezkorragoa da herrialde hauetan: Espainian (-10) eta Frantzian (-6). Europako Batasunean -7koa da.

Prezioen igoera da kezka handiena eragiten duen faktorea, bereziki energien garestitzea (-64). Etxebizitzen eta autoen gisako erosketa handiak egiteko konfiantza lau puntu okertu da azken hiruhilekoan, eta guztira -21ekoa da.

Cecobi patronalak negoziazio mahaian proposatu dituen «atzerapausoak» salatu dituzteBizkaiko hainbat merkataritza sektoretako langileek. Hainbat lan hitzarmen berritzen saiatzen ari dira bi aldeak, eta negoziazioak «blokeatuta» daude. Hori aski ez, eta, ELA eta LAB sindikatuen iritziz, patronalak atea ireki dio lan baldintzak okertzeko aukerari. Besteak beste, salatu dute Cecobik ez duela itunean sartu nahi igandeetan eta jaiegunetan lan egiteko debekua. Gauzak hala, sindikatuek mobilizazio aro bati ekingo diote; printzipioz martxora arte luzatuko da, eta ez dute baztertzen udaberrian urrunago jotzea. Iazko ekainaren 25ean egin zuten azken greba eguna, eta Bilboko hainbat arropa denda handi itxi egin zituzten.

«Gure lan baldintzak ez daude beherapenetan», hori izan zen ELAk eta LABek atzo Bilboko Kale Nagusian eginiko protestaldietan erabili zuten leloa. Cecobirekin izandako bileren berri emateko antolatu zuten. Besteak beste, ehungintza merkataritzakoa, merkataritza orokorrekoa eta zapata eta larrugintza dendetako lan itunak dituzte mahai gainean. Ez dira gatazka berriak; azken itun hori, esaterako, 2007az geroztik berritu gabe dago. Ezta txikiak ere: ehungintzakoa 2015ean berritu zen azkenekoz, eta orduan 5.505 langileri eragiten zien bakarrik Bizkaian.

Sindikatuen arabera, merkataritza patronalak denda fisikoetan izandako salmenta beherakada erabiltzen du argudio gisa hobekuntzak ukatzeko. ELA eta LAB, baina, ez datoz bat: «Argudio hori ez da baliagarria, ez baitute kontuan hartzen Internet bidezko salmentetan izandako jauzi handia. Mozkin erraldoiak izaten ari dira, eta zuzendaritzakoek sumatzen dituzte bakarrik». Merkataritza langile askok, ehungintzakoek kasurako, multinazional handien dendetan dihardute.

Hobekuntzarik ez, eta, langileen ustez, «atzerapausoak» ikusten ari dira negoziazio mahaian. Esaterako, sindikatuek espresuki jaso nahi dute lan itunean igande eta jaiegunetan lan egiteko debekua. Patronalak, berriz, ez dio zentzurik ikusten, igandean irekitzen ez dutelako. Langileek, baina, zehaztea nahiago dute; esaterako, elikagai merkataritzaren hitzarmenean agertzen den bezala. Sindikatuek, halaber, patronalak aipaturiko beste bi baldintza gaitzetsi dituzte: batetik, antzinakotasunaren desagerpena; eta, bestetik, udako larunbat arratsaldeetan lan egitea.

Bretxa, igandean itxita

Bilbon bakarrik ez, Donostian ere merkataritza langileak igandean lan egiteko aukeraren aurka agertu ziren atzo. ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuek, Jaietan denok jai plataforman bat eginda, Donostiako Udalak turista asko jasotzeko gunea handitu izana arbuiatu zuten. Izendapen horren menpeko eremu berriak Bretxako merkatua ere hartzen du, eta, horrenbestez, bertako dendek igande guztietan irekitzeko baimena dute. Sindikatuen ustez, aldaketa horrek «ondorio tamalgarriak» izango ditu. Salatu dutenez, igandean irekitzeko askatasunak kate handiei egingo die mesede, eta, aldiz, «kalte baino ez» denda txikietako merkatari eta langileei.