2023an Bizkaiak banda zabal azkarra izango du lurralde osoan
2023ko ekainean zabalduko dute lurralde osoan abiadura handiko banda zabala, Bizkaiko Foru Aldundiak jakitera eman duenez, 10 milioi euroko inbertsioa egin ostean.
Sabadell bankuak berak zehaztu du ez duela «elkarrizketa formalik» hasi beste erakunde batekin. Baina horrek ez du esan nahi Josep Oliu Kataluniako bankuko presidenteak edo haren ingurukoek ez dutenik bat egite bati buruzko kontsultarik egin balizko hautagaiekin. Berez, Bankiarekin bat egiteko aukerak ihes egin zionean, Sabadellek Goldman Sachs inbertsio bankua kontratatu zuen zer aukera duen aztertzeko. Bakarrik jarraitzea da aukera bat, baina baita beste banku bati batzea, kostuak arintzeko —lantaldea txikituz eta bulegoak itxiz—, eta hartara errentagarritasuna handitzeko. Bankuen begiratzaileak, EBZ Europako Banku Zentralak, ohartarazi du errentagarritasun arazoak dituztela finantza erakundeek, eta batzera gonbidatu ditu. EBZk nahiago lituzke estatu desberdinetako bankuen arteko batasunak, EB osorako banku sistema bakar bat osatzeko urratsa izango litzatekeelako, baina ez ditu muga baten barruko fusioak gutxiesten.
Bankia de facto Caixabanken menpe geratu ondoren, aditu guztien begiak Sabadelli begira jarri ziren, Espainiako banku sisteman egoerarik zaurgarrienean dagoen bankua baita Sabadell, lehiakideek baino kapital gutxiago duelako, eta burtsan eroriko ikusgarria izaten ari delako —balioaren ia %70 galdu du azken urtean—.
Kinieletan, finkoa
Fusioetarako kiniela gehienetan agertu da Kutxabank, eta Gregorio Billalabeitia bankuko presidenteak aukera hori elikatu du, ez baitu inoiz ukatu aukera «interesgarri» bat sortzen bada heldu egingo diola. Hori bai, argi utzita ez duela «presarik», kapitala sobran duelako. Berez, Kutxabank bere lehiakide gehienen gainetik dago arlo horretan, %17,2eko kapitala baitzuen CET1 ratioaren arabera. Sabadellek, esaterako, %11,9ko kapitala deklaratu zuen ekainaren amaieran.
Sabadellekin ezein operaziotan sartzeko oztopoa neurriak dirudi. Izan ere, Kataluniako bankua asko hazi da azken urteetan, lehiakide txiki asko erosi baititu, haien artean Banco Gipuzcoano. Gaur egun 180.000 milioi euroren aktiboak ditu Espainian, eta Kutxabank, berriz, ez da 50.000 milioira iristen. Hau da, bat egite baten beharrean, irenste bat izango litzatekeela, eta ez dago argi zer interes izango luketen Kutxabankek eta haren hiru jabeek —BBK, Kutxa, eta Vital Kutxa— botere eta kontrol gutxi utziko liekeen operazio batean. Politikoki ere eragozpenak ez lirateke gutxi, Kutxabank bera sortzeko prozesuak erakutsi zuenez.
Bat egiteko urratsa egin dute, berriz, Kutxabanken neurriko bi bankuk: Andaluziako Unicajak eta Asturiasko Liberbankek. Iaz ere egin zuten saio bat, baina ez zuen aurrera egin, baina atzo onartu zuten negoziazioak hasi dituztela. Bata zein bestea burtsan daude, eta irabazi ikusgarriak izan zituzten.
Mikel Noval sindikatuko ikerketa taldeko kideak gogorarazi zuen Espainiako Gobernuak irailaren 30ean iragarri zuela 2020ko eta 2021eko ekitaldietarako kenduko zirela defizit eta zor mugak eta gastu araua lurralde eta administrazio guztietarako. Pandemiaren kalte ekonomikoei aurre egiteko harturiko ezohiko erabakia da, Europako Batzordearen oniritzia zuena, hark ere kontuak orekatzeko betebeharra kendu baitie estatu kideei, arrazoi berak argudiatuta.
Egun hartan bertan, baina, Jaurlaritzak eta Espainiako Gobernuak akordio bat itxi zuten defizita BPGaren %3,5era mugatzeko 2020rako —%2,6 Jaurlaritzari eta %0,9 aldundiei—; 2021erako, berriz, %3: %2,2 Jaurlaritzarentzat eta %0,8 aldundientzat. Berez, berritasuna ez zen Jaurlaritzaren defizita —uztailaren amaieran hitzartu zuten, eta bilera horretan berretsi—, baizik eta aldundiei onartzea aurrerantzean defizit kopuru propio bat izateko eskubidea, eta ez tratatzea tokiko administrazio gisa.
ELAk, baina, nabarmendu du porrot bat izan zela akordio hori. «Lorpen mo duan saldu zuten inork ez dituen mugak onartzea. Ia xanpaina edaten atera ziren», deskribatu du Novalek. Sindikatuko kideek muga zurrun bat balitz bezala deskribatu zuten, baina akordioaren berri ematean Pedro Azpiazu Eusko Jaurlaritzako Ogasun sailburuak zehaztu zuen «erreferentziazko kopuru» bat zela finkatutakoa, eta kopuru hori handitzeko aukera badagoela, krisiak okerrera egingo balu. Alegia, ez dela muga zorrotz-zorrotza, baina, edonola ere, betetzen saiatuko direla, eta %2,6ko muga batekin osatuko dituztela aurrekontuak. «Arduraz jokatuko dugu», aurreratu zuen. Ardura hori bera eskatu zuen atzo Maria Jesus Montero Espainiako Ogasun ministroak, erkidego guztien erreferentziazko defizita %2,6 izango dela iragartzean.
Lakuntzaren iritziko, horrelako muga bat onartuta bi ondorio atera daitezke. Batetik, «autogobernuari uko egin zaiola», eta, bestetik, euskal erakundeen tratu ezberdina «okerrera egiteko» erabili dela: «Aldebiko akordio historikoa zela esan zuten. Historikoa eginiko erridikulua izan da». Bestetik, akordio horrek agerian uzten du ez dagoela borondaterik «behar sozialak» konpontzeko: «Cristobal Montoro Espainiako Ekonomia ministro ohiak berak esan du pandemia egoera honetan defizit mugek ez dutela zentzurik. Bada, pentsa: Jaurlaritza are eskuinago kokatu da, eta han ez dago toki askorik».
ELAren eskaerak
Sindikatuak hiru eskaera egin zizkion Jaurlaritzari, eta aurrenekoa oso zehatza da: «Bertan behera utzi behar du akordio hori», eta, bide horretan, Nafarroako Gobernuari mintzatu zitzaion: «Eskatzen diogu ez diezaiola bide berari jarraitu». Era berean, muga hori desagertuta, gastu soziala handitzea nahiko luke ELAk, eta zerga erreforma egitea: «Irabaziak dituzten enpresek gehiago ordain dezatela: errenta handiena dutenek, ondasunen zerga igotzea… Badirudi Jaurlaritzak igaro nahi ez duen marra gorri bat dela hori».
Lakuntzak dei egin zien EH Bilduri eta Elkarrekin Podemosi: «Hau erdigunean jartzeko garaia da, dena hemendik jaiotzen da. Oso larria da gertatu dena, eta ahotsa altxatu behar dute».
Astelehenean, Gernika-Lumoko kale eta bazterrak ez dira beteko behi eta zezenenen orro eta marruen oihartzunez. Jende pilaketarik ere ez da izango. Plazek ez dute nabariko urriko lehen astelehena denik, ez baitute egingo egun hori ezagun bihurtu duen azokarik. Urriko azken astelehena ere letra txikiz dator aurten. Beste herrietan bezala, ez da-eta azoka handirik edo berezirik izango. Uzta jaso berri duten baserritarrek erakuslekurik garrantzitsuenak galdu dituzte. Eta abeltzainei ere ihes egin die diru iturri nagusiak.
Ondo ezagutzen dute egoera hori Adela Andikoetxea baserritarrak eta Jon Koldo Bikandi abeltzainak. Era horretako azoketan sari ugari jasotakoak dira biak ala biak. Lehenengoak 700 sari baino gehiago eskuratu ditu ortuariengatik; bigarrenak abelburu onenaren sari mordoa lortu du, azokaz azoka. Bikandi bezalako abeltzainek diru iturri garrantzitsuenetako bat galdu dute: «Azoketara joateko diru laguntzak egoten dira, ganadua prestatzeko eta hobetzeko. Azoketara joateak esan nahi du ganadua hobetzen ari garela. Azokarik ez badago, ez dago diru sarrerarik abeltzainentzat; ez dago laguntzarik baserritarrentzat».
Abeltzainentzat bestelako azoka txikiagorik ere ez dago, gainera. Abelburuak salerosteko Mungian hamabost egunez behin, domekaz, egiten zen azoka ere bertan behera utzi dute. Hori zen modu erregularrean ganadua salerosteko Bizkaian egiten zen azoka bakarra.
Baserritarrentzat urte zaila izan da COVID-19ak markatutakoa. Andikoetxea erretiroa hartzeko atarian dago. Amaren eta senarraren gaixotasunek erabakia azkartu zuten. Ia 35 urteko ibilbidea egin du azokarik azoka. «Egoera honetan, ez nekien aurten zerbait landatu edo ez. Azkenean, tipulak eta porruak landatuta nituenez, piper, tomate eta leka apur batzuk jartzea erabaki nuen, Bilbora eramateko». Udaletxe ondoan zapatuetan egiten duten azokara joaten da, tokatzen zaionean. «Lana uzteko asmoa nuenez, azoka berezirik ez egiteak ez dit kalte handirik egingo. Baina jarraituko banu, bai, handia, nire bizimoduaren oinarria azoka horiek zirelako. Baserritar gazteei eta azoka bereziotatik soilik bizi direnei kalte oso handia egingo die egoera honek».
Aurten, Bilbotik kanpoko erakusleku gutxitan izan da Adela Andikoetxea ikusteko aukera. Eta giroa eta azpiegiturak ez dira izan beste urte batzuetakoak, gainera. «Sopelako azokara bakarrik joan nintzen [irailaren 5ean egin zuten], etxe ondoan dagoelako, eta eurek deitu zidatelako. BBKren erakuslekurik ez zegoen. Ikusle gutxiago gerturatu ziren, baina oso ondo antolatu zuten: dena hesitu zuten, eta bi plazatan jarri gintuzten. Ekoizle gutxi geunden, beste urte batzuekin alderatuta. Hala ere, nik nahiko ondo saldu nuen. Ez naiz kexatuko».
Andikoetxea Urdulizkoa da, eta azaldu du bertako azoka ez dutela egin. «Nire inguruan egin dituzten bakarrak, nik dakidala, Gorlizkoa eta Sopelakoa dira».
Kezka, gazteengatik
Gazteen egoerak asko kezkatzen du. Bilboko azokara mutil gazte batekin batera joaten da. Negutegietan kalteak izan dituzte biek: «Egoera hau hondamendia dela esan zidan. Azoka berezirik gabe, are gehiago», ekarri du gogora, penaz. «Gaztea da. Uste dut etxez etxe, Internet bidez ere saltzen duela, baina oso gaizki pasatzen ari da. Haizeak negutegiak apurtu dizkio. Arazoa larria da».
Azoka berezi guztiak ere ez direla berdinak azaldu du. «Nik, esaterako, San Tomas egunean [Bilbon] oso ondo saltzen dut; Gernikako Urriko Azken Astelehenean, berriz, ez horrenbeste», aitortu du. «Nik nire esperientziari buruz hitz egiten dut, eta egia esatea gustatzen zait. Kontua da baserritar asko elkartzen garela. Gernikara askok eramaten ditugu barazkiak, eta asteleheneroko azoka ere egoten da. Ez dut esango gaizki saltzen dudanik, baina Gernikan ibiltzen den jende mordoa kontuan izanda, bai. Asko eta asko begiratzera baino ez dira joaten. Algortan Gernikan baino gehiago saltzen dut. Hala ere, Bilbokoa, Algortakoa eta Gernikakoa dira onenak. Gorliz eta Sopelakoak ere onak dira. Nik Sopelan Plentzian baino gehiago saltzen dut».
Kolore festa
Lan nekeza da haiena: «Santomasen gauerdia arte egon behar dugu bertan, udaltzainek ez digutelako materiala jasotzeko furgoneta sartzen uzten. Eta askotan goizeko bostetan iristen gara azokara». Prestaketa lanak ere zorrotzagoak dira, batez ere, lehiaketak dituzten azoketarako. Kolore festa ziruditen Andikoetxearen eta beste ekoizle askoren erakuslekuek. «Hala ere, gero eta sari gutxiago dago, eta saltokiak ez dira egoten lehen egoten ziren bezala».
Bost ordu behar izan zituen berak dena prestatzeko. «Eta gero, saldu ezean, beste bizpahiru ordu behar nituen dena jasotzeko. Sariak badaude, esfortzu handiagoa egiten duzu. Saririk ez baldin badago, eta helburua saltzea besterik ez bada, zuretzako erosoen den moduan jartzen dituzu espezie bereko ortuariak batera sailkatuta».
Erakusleihoak baino gehiago
Azoketarako diru laguntzez gain, erakusleiho garrantzitsua galdu dute abeltzainek, Bikandiren arabera. «Azokak egiten direnean, jende asko mugitzen da. Ganadua ikustera gerturatzen dira, eta lehiaketek beti mugiarazten dute salmenta. Lehiaketetan-eta ibiliz gero, errazagoa da saltzea».
Egoera ez du ondo ikusten. «Azokatako lehiaketetarako ganadutegia hobetu guran ibiltzen gara, eta zekor bat edo behi bat erostea pentsatzen dugu. Azokarik egin ezean, hoztu egiten zara. Ez dago horretarako poztasunik».
Gernika-Lumoko Urriko Lehen Asteleheneko eta Elizondoko (Nafarroa) azokak dira garrantzitsuenak eurentzat. Hala dio Bikandik. «Lehiaketak egiten direlako. Gainerakoak erakusketarako dira».
Beldur ere bada; azoka batzuk egiteari utzi ostean, horiek berreskuratzerik izango den beldur: «Udal diru laguntzak ere oso mugatuta daude. Bertan behera utziz gero, gauzak hoztu egiten badira, zer gertatuko da? Aurrerago jarraituko al dute denek era horretako azokak antolatzen?».
Aeronautikak ireki zuen iragarpen beltzen dantza, eta inor gutxi harrituko zen, sektore hori guztiz lotuta dagoelako seko geratutako bi jarduerari: turismoari eta lan bidaiei. Kolpea koiunturala dela eta aurki hegazkin berrien eskaera itzuliko dela argudiatu dute langileek kaleratzeen aurka egiteko, eta sektorea krisi aurreko hazkunde zenbakietara itzuliko dela defendatu dute. Baliteke egia izatea, eta hemendik gutxira munduko beste puntara joatea berriro gauza arrunta izatea, eta aurrez aurreko bilerek ordezkatzea Zoom eta Skype bidezko bilera hotzak. Baina kontrakoa ere gerta daiteke, hau da, gertuagoko bidaiak eta bilera telematikoak nagusitzea. Era batera edo bestera izanda, aeronautikak goranzko bidea hartzea ez da ziur aski hilabete batzuetako kontua, urte batzuetakoa baizik. Berri onak dira agian planetarentzat, baina txarrak Euskal Herriko hegazkingintza indartsuarentzat, eta Aernnovako, ITPko, Alestiseko, eta beste enpresetako langileentzat.
Zoritxarrez, dantza tristea beste sektore batzuetara hedatzen ari da, eta krisietan erraz hedatu ohi den susmo bat indartu dute: enpresa batzuk krisia baliatzen ari direla erabaki mingarriak errazago irentsarazteko.
Lantegiek galerak eragiten dizkietela argudiatu dute CAFek eta Gestampek; lehenengoak Trenasa ixteko (Castejon, Nafarroa), eta bigarrenak Matriceria Deusto eta GTS zarratzeko (Zamudio, Bizkaia). Konponketarik ez bada, lehenengoan 118 langilek galduko dute lanpostua, eta bigarrenean, 230.
Iragarpenak bereziki kezkagarriak dira, hainbat faktore direla eta. Batetik, ezin zaie errua urrutiko kapitalista bihozgabeei leporatu —Siemenseko alemaniarrei, esaterako—, CAF eta Gestamp bertakoak baitira, bertako multinazionalak, eta langile kaleratuen haserrea bertatik bertara jasan beharko dute.
Bestetik, biak ala biak enpresa indartsuak dira, errentagarriak, eta azken urteetan nazioartean hedatzen ari diren horietakoak —makina bat enpresa erosi ditu Gestampek azken hamarkadan, eta Galesen fabrika handia eraikitzen ari da CAF—. Arazoak dituztela orain? Bai. Hainbat urtez irabazi oparoak izan ondoren, Gestampek 120 milioi euro galdu ditu urteko lehen erdian, konfinamenduak kolpe gogorra eman diolako auto salmentari —Europako Batasunean, %32 jaitsi da urtarriletik abuztura—, modelo berriak urritzen ari direlako, eta auto elektrikoetarako jauziak osagaien industria birmoldaketa zail baten atarian jarri duelako. CAFi dagokionez, eskari berrien erritmoa asko moteldu zaio, eta itxaropena galdu du Renferen kontratu erraldoiarekin zakua berriro betetzeko.
CAF eta Gestamp batzen dituen hirugarren faktorea da batak zein besteak laguntza publikoak jaso dituztela proiektu berrietarako. CAFi dagokionez, 2018ko udan Nafarroako Gobernuak hitzartu zuen sei milioiren inbertsioa egingo zuela Vectia proiektuan, haren autobus elektrikoak Castejonen egin zitezen —Manu Aierdi Ekonomiaren Garapenerako kontseilariak, berriz, aspaldi emandako bi milioi euroz hitz egin du, eta berreskuratzeko modurik ez duela ikusten—. Vectiaren proiektuak, ordea, ez du aurrera egin, CAFek Solaris poloniarra erosi zuelako, eta horretan jarri duelako indarra.
Gestampi, berriz, zortzi milioi euro agindu dizkio Jaurlaritzak, Boroan (Zornotza, Bizkaia) auto elektrikoetarako materialak ikertzeko zentro bat egin dezan.
Ongi dago gobernuek industria proiektu berriak sustatzea, lurraldean aberastasuna eta enpleguak sor ditzaketelako. Baina laguntza ematearekin batera, ez al litzateke egokia izango diru publiko horrek gutxieneko baldintza batzuk ekartzea? Eta sobran al legoke diru horren jarraipena egitea, helburuak betetzen direla ikusteko? Nolabait, azken hori ez dela ongi egiten ari iradoki du Pedro Azpiazu Jaurlaritzako Ekonomia sailburuak, elkarrizketa batean iragarri baitu politika publikoen azterketa unitate bat sortzeko asmoa duela, emandako diru publikoaren helburuak betetzen direla egiaztatzeko. Badu lana.
Gaur gaurkoz, soilik Hego Euskal Herriko hiriburuetan dago eskuragarri 5G sistema: Gasteizen, Bilbon, Donostian eta Iruñean. Hori bai, toki jakin batzuetan baino ezin daiteke erabili oraindik, eta ez hiri osoan. «Populazio handiena dagoen eta jende kopuru gehien bizi den tokietan aurki daiteke oraingoz bakarrik», azaldu du Zaloa Campillo Euskadiko Telekomunikazio Ingeniarien Elkarteko arduradunak. «Pixkanaka ari da hedatzen. Norbanakoei dagokienez, jende kopuru gehien dagoen tokietatik hasten dira, eta gainerako lurraldeetara zabalduko dute gero. Erabilera pribaturako sarea ere ari dira hedatzen enpresetan, Industria 4.0 delakoan aplikatzeko, besteak beste».
Vodafone izan zen zerbitzua eskaintzen lehenengoa, iazko ekainean, baina harrezkero, gainerako konpainiak ere ari dira beren sarea egokitzen zerbitzua eskaini ahal izateko. MasMovil eta Dominionen ardura duen Guuk konpainia, esaterako, asteon hasi da 5G Bilboko, Gasteizko eta Donostiako bezeroei eskaintzen, eta iragarri du datozen hilabeteetan Iruñera eta Hego Euskal Herriko beste hiri eta herri batzuetara zabalduko duela. Zerbitzu horrek muga asko ditu, nolanahi ere, ez baita 5G erreala deiturikoa, hots, bere osotasunean garatutakoa.
Oraingoz, konpainiek ez diete kostu gehigarririk aplikatu 5G eskuragarri dagoen herrietako bezeroei, hain zuzen, estaldura eta zerbitzua ez delako bere osotasunean garatutakoa. Baina ikusteko dago zer gertatuko den aurrerantzean; izan ere, 5G teknologiak oso azkar kontsumitzen ditu datuak, eta, beraz, bezeroak datu gehiago beharko ditu sarearen ezaugarriez baliatu nahi badu. Eta horrek kostu gehiago esan nahi du, gaur egungo salneurriei edo eskaintzei erreparatuz gero. Aintzat hartu behar da, halaber, aurreko belaunaldietako sareak —2G, 3G, 4G— ez direla desagertuko.
Gaur egun konpainia guztiek eskaintzen duten 5G ez da bere osotasunean garatutakoa, 4G deritzonaren eboluzio bat da oinarrian. Horregatik, egungo 5G zerbitzuak muga nabarmenak ditu, eta ez da inolaz ere telefonia belaunaldi berriaren ezaugarrietara iristen, ez abiadurari dagokionean, ezta latentziari dagokionez ere. Behin-behineko sare horri 5G ez erreala edo Non Stand Alone deitzen diote: «Ez dauka potentzia osoa. Momentuz, bi gigabite segundoko abiadura eskaintzen dute 5G honetan, beraz, latentzia ere apur bat txikiagoa da, bost milisegundokoa», azaldu du Campillok. Eta erantsi du sarea bere osotasunean garatuta, «agian, hemendik hiru urtera» izango dela, ez lehenago.
Euskaltel izango da, hain zuzen ere, 5G bere osotasunean 5G erreala edo Stand Alone deitutakoa— Euskal Herrian garatzen hasiko den aurrenetarikoa. Hamahiru enpresa biltzen dituen enpresa talde baten koordinatzaile izango da konpainia, eta hark jarriko ditu sarea kudeatzeko elementu nagusiak. Proiektu pilotu bat abiaraziko dute, eta hiru urteko epean, 5G errealeko sare bat zabalduko da Gipuzkoako, Bizkaiko eta Arabako teknologia parkeetan. Tarte horretan, probak egingo dituzte, bereziki mugikortasunaren, energiaren, industriaren eta zibersegurtasunaren alorrean. Gerora, sare horri esker zerbitzua gainerako bezeroei zabaltzea espero du konpainiak. Jaurlaritzak babestutako proiektu bat da.
Hego Euskal Herrian, iaz hasi ziren zerbitzua eskaintzen, eta pixkanaka 5G hedatzen joatea espero bazen ere, COVID-19aren krisiak eragin nabarmena izan du sarearen ezarpenean, Campillok adierazi duenez. «Konfinamenduak bat-bateko jauzi teknologikoa egitera behartu gaitu, dena konektatuta izateko behar hori inoiz baino agerikoagoa izan da etxetik lan egiterakoan, adibidez: ordenagailua, mugikorra, telebista… Hainbeste tresna aldi berean konektatuta izateko behar da horri eutsiko dion sare bat».
Hala ere, Campillok azpimarratu du «trantsizio epe bat» beharrezkoa dela. Izan ere, sarea egokitzeaz gain, gailu elektronikoak eta tresnak ere aldatu beharko dira —sakelako telefonoak, batez ere—. «Gaur egungo gailuak 4G dira, eta ez daude prest 5G-aren onura guztiak eskaintzeko. Konexio horri eutsiko dioten txip bat behar dute». Eta, hain zuzen ere, hori da telefonia belaunaldi berriaren zerbitzua orokortzeko oztoporik handiena eta zailena; gaur egun, gutxi dira teknologia hori duten gailuak merkatuan, eta gehienak oso garestiak dira. Eskaintza pixkanaka zabaltzen eta handitzen joatea espero da datozen hilabeteetan. «Horrez gain, banda zabala ere egokitu eta ordenatu beharko da, eta horretarako denbora gehiago beharko da», Campillok esan duenez.
Erabiltzaile arruntak, batez ere, konexioaren abiaduran, latentzian eta estalduran igarriko du aldaketa nabarmenena. 5G konexioa 4G baino hogei aldiz azkarragoa baita, eta horri esker nabarmen txikituko da informazio bidaltzearen eta jasotzearen artean dagoen atzerapena —4G sarean baino ehun aldiz txikiagoa izango da latentzia—. Horrez gain, konektibitate gaitasuna ere asko handituko da, eta horri esker gailu gehiago konektatu ahalko dira sarera aldi berean, sareak gainezka egin gabe —4G-rekin baino ehun aldiz gailu gehiago konekta daitezke metro koadro bakoitzeko—. Gauzen Internet (IoT) delakoa edo sarera konektatzen diren objektuak garatzen lagunduko du horrek.
Etorkizunean, besteak beste, Industria 4.0 delakoa garatzeko balioko badu ere, COVID-19-aren garaiotan ugaritu diren bideodeiak kalitate handian egiteko ere balioko du adibidez, Campillok gogorarazi duenez. «Latentzia txikituko duenez, gainera, denbora errealean lan egin ahalko da distantzia dena delako izanda ere. Eta horrek esparru guztietan zabalduko ditu ateak, ez bakarrik industrian». Osasungintza eta larrialdiak jarri ditu adibide gisa, zehazki: «Mendian laguntza behar duen pertsona bat baldin badago, eta iristea zaila den toki batean egonez gero, drone bat bidali diezaiokegu beharrezko materialarekin edo lehen arretako tresnekin, eta zuzeneko harremana izan dezake aditu batekin, adibidez. Ari dira dagoeneko halako probak egiten».
Azkenaldian ozendu egin dira 5G teknologia osasunarentzat arriskutsutzat daukatenen ahotsak. Uhin gero eta indartsuagoek minbizia sortzen dutela ziurtatu dute ahots horiek. Gaur-gaurkoz, ordea, ez dago kalte horiek baieztatzen dituen ikerketarik. «Egia da antena kopurua handituko dela, baina ez da uhinen potentzia handituko: 5G-ren uhinen potentzia txikiagoa da telebistako seinale batena baino. Gainera, TDT-ko frekuentzia aldatuko da 5G ezarri ahal izateko, bat egiten baitute frekuentziatan», zehaztu du Campillok. «Uhinez beteta bizi gara: unibertsotik iristen zaizkigunak, eguzkitik datozenak, eguneroko kable elektrikoenak».
Aditu askok, halere, zibersegurtasunean edota gizarte kontrolean eragin ditzakeen albo kalteez ohartarazi dute. Bada, Campillok bat egiten du kezkarekin. Haren hitzetan, erabileran jarri behar da arreta. «Telefonoan aplikazio asko jaisten ditugu, zer baldintza dituzten jakin gabe, eta gehienetan sarbidea ematen diegu gure gailuaren mikrofonora, argazkietara… Erabileran jarri behar da arreta». Finean, gero eta gailu gehiago konektatuta izateak norberaren pribatutasunerako ate eta leiho gehiago izatea dakar, eta horrek berekin dakar arriskua ere. «Gero eta giltza gehiago behar ditugu, hori bai».