Belgikako VGP taldeak La Navalen orubea eskuratu du 36 milioiren truke eta 175 langile ohiek laster jasoko dute kaleratzeari dagokion behin betiko kitapena. Talde belgikarrak parke logistiko bat eraikiko du lehen ontziola zegoen tokian.

Langabeziaren erreforma osoki indarrean da Ipar Euskal Herrian. Lege joan-jinkarian ibili ondotik, azkenean, gaurtik aplikatuko dira neurri guziak. Urriaren 1etik erreformaren parte bat indarrean da jadanik, baina, sindikatuek zenbait neurriri helegitea ezarri zieten Frantziako Estatu Kontseiluan, langabezia saria lortzeko baldintzak zorrotzegiak izanen direla argudiatuta. Kontseiluak ez du onartu helegitea, eta, onespena eman ondotik, dekretua Frantziako Agerkari Ofizialean agertu da, osotasunean.

Dena den, erreformak bide luzea egin du. Izan ere, Emmanuel Macron Frantziako presidenteak 2020eko urtarrilean ezarri nahi zuen plantan, baina COVID-19ak eragindako pandemiaren ondorioz gibelatzea erabaki zuen. Urtea pasatu ondotik, osasun egoerak eragin duen krisi ekonomikoaren kari, «lanaren balioa» indartzeko asmoa adierazi zuen Macronek, iragan azaroan, koronabirusari aurre egiteko neurriak iragartzeko egindako agerraldi batean. Langabeziaren erreforma bururaino eramanen zuela berretsi zuen orduan.

Sindikatuen ustetan, indarrean sartzeko gorabeherek «nahasmendua» eragin dute. «Zernahi epe eman dizkio Frantziako Gobernuak erreformaren plantan jartzeari; gibelatzen aritu dira etengabe. Jendearentzat zaila izan da ulertzea noiztik aitzina sartuko zen zinez indarrean. Galduak ibili gara, eta, nahasmendu horretan, neurriak ongi ulertzea zaila da», gaitzetsi du Stephane Blondel Ipar Euskal Herriko LABeko permanenteak.

Sariaren apaltzea

Frantziako Gobernuaren arabera, hiru helburu nagusi ditu erreformak: gehiegizko epe motzeko lan kontratuen kontra egitea; langabezia saria kalkulatzeko moldean lan egindako epeak lanik gabekoak baino gehiago kontuan hartzea, eta enplegu galdegileak are gehiago laguntzea lanerako bidean.

Sindikatuek, ordea, «prekarioenak prekarioago eginen» dituen erreformatzat jo dute. Izan ere, langabezia saria lortu ahal izateko baldintzen ingurukoa da hautsak harrotu dituen neurria. Orain arte, langabezia saria eskuratu ahal izateko lau hilabete lan egin behar ziren azken 28 hilabeteetan. Hemendik aitzina, azken 24 hilabeteetan sei hilabetekoa beharko du lan epeak.

Bestalde, langabezia saria kalkulatzeko metodoa aldatzea erabaki du Frantziako Gobernuak. Aldaketak lan epeak eta lan etenak aldizkatzen dituztenei eraginen die gehienbat. Izan ere, sariaren zenbatekoak kontuan hartuko ditu lan egindako eta lanik gabe egondako epeak. Horren eraginez, egunkako sari erreferentziala apalduko da, lanik gabeko egunak ere kontabilizatuko baitira. Hilabeteko langabezia saria ere apalduko da, beraz.

Haatik, erreformak manera emanen du langabezia saria hilabete gehiagoz hunkitzeko, apalagoa izanik ere. Blondel: «Kalkulatzeko modua lausoa da; horretan aditua ez bazara, ulertezina da. Frantziako Gobernuak plantan jarri duen kalkulatzeko modu berriak eragiten du herritarrek beren eskubideetatik are urrunago sentitzen dutela beren burua». Izan ere, Blondelek azpimarratu du langabezia saria ukan dezaketen herritarren erdiek ez dutela baliatzen eskubide hori, «desmartxen zailtasunagatik».

Aldi berean, lan kontratu mugatu «gehiegi» egiten dituzten enplegatzaileentzako bonus-malus sistema bat ezarri du plantan erreformak. Hala, kontratu labur gehiegi egiten dituzten enplegatzaileek langabezia aseguru gehiago ordaindu beharko dute; lan kontratu luzeak hobesten dituztenek, berriz, gutxiago.

Sindikatuek salatu dute lan arlo gutxi batzuetan besterik ez dela aplikatuko neurri hori, eta, gainera, 11 langile baino gehiagoko enpresetan soilik izanen dela indarrean. Hala, sindikatuen ustez «enpresa gutxi batzuei» eraginen die neurriak, eta langabezia sariaren apaltzeak, haatik, «langabeen gehiengoari».

Erraterako, langabeziaren araubidea kudeatzen duen Unedic erakundeak egindako ikerketa batek hauxe dio: langabezian dauden herritarren %63k ez dute agortzen langabezia saria. Bestela erranda, erreformaren ondorioz saria hilabete gehiagoz hunki badezakete ere, epe hori amaitu aitzin lan bat atzematen dute. Ondorioz, Unedic erakundeak dio langabezian diren herritarren %63ri apalduko zaiela hunkitutako sariaren zenbatekoa erreformaren ondotik.

Erreforma «maltzurra»

Sindikatuek salatu dutenez, erreformak «ez du lanerako bidea errazten», eta pandemia betean burura eramatea «maltzurra» da. CGT sindikatua kexu agertu da: «Pandemiak pobreenak —batez ere langabeak— kolpatu ditu gogorrenik. Frantziako Gobernuak krisiaren ondorioak areagotuko ditu, eta pobrezian murgilduko ditu langabezia aseguruen sistema mantendu izan balitz estuasunik gabe egon zitezkeenak».

CGTk uste du langabezian dauden herritarrak «are gehiago estigmatizatuko» dituela erreformak. «Langabezia garaiak bizi izan dituen edonork estresa areagotzen sentitu du, eskaera anitzen erantzunik ezagatik, elkarrizketa etsigarriengatik, bilaketa antzu hori frogatu ez izanagatik, eta justifikatu ezinak eragindako zigorrengatik. Langabezia garaiak bizi izan dituenak larritasunez ikusten du langabe sariaren amaiera; gizarteak alfertzat jotzen ditu, gainera, eta iritzi publikoaren zati batek iruzur egiten dutela susmatzen du».

LABeko Blondelek ere langabeen egoeraren okertzea salatu du: «Frantziako Gobernuak dirua aurreztu nahi du jendearen biziaren bizkar, sistema sozial bat deseginez». Eta uste du gaur egungo gizartean langabezia garaiak «iraute» garaiak direla. «Prezioak etengabe igotzen ari dira. Iparraldean, adibidez, etxebizitza bat alokatzea geroz eta garestiagoa da. Langabezian izanik oso zaila da; saria apaltzen bada, are gehiago». Laburbiltzeko, Blondelen ustez, «gizartearen pobretzea» dakar erreformak.

EHNE sindikatuak salatu du esnea ekoizten duten abeltzainak egoera oso larrian daudela daudela, produkzioren kostuak handitu direlako eta industriak ordaintzen dituen prezioak baxuegiak direlako.

Sindikatuen hitzetan, grebaren jarraipena “ia erabatekoa” izan da Bizkaiko kontserba sektorean. Lanuztearen jarraipena % 90ekoa izan dela esan du LABek. CCOOren ahotan, langileen borroka “eredugarria” izaten ari da. “Blokeoaren” aurka mobilizatzen asteak eman dituztela gogorarazi du ELAk.

ELAk bost greba egun deitu ditu Bizkaiko autoeskoletan abenduaren 13tik 17ra, patronalak ez diolako erantzun lan hitzarmena berritzeko sindikatuak aurkeztu dion azken proposamenari. Halaber, negoziazio mahaiaren bilera deitu du abenduaren 9an eta batekin joateko eskatu dio patronalari.

Arabako Mahastiak erregistratzearen aurkako helegitea jarri du Errioxa Jatorri Izena Arautzeko Kontseiluak. Arautzeko Kontseiluaren iturriek azaldu dutenez, azaroaren 24an errekurtsoaren edukia zehaztu zuten, irailaren 10eko batzarrean adostu ondoren.

Jack Dorseyk Twitter utziko du, eta Parag Agrawal kontseilari delegatu berria izango da. “Twitter uztea erabaki dut, konpainia fundatzaileak atzean uzteko prest dagoela uste dudalako”, iragarri du Dorseyk. Parag Agrawalengan konfiantza “handia” duela erantsi du Dorseyk.

kotizazio bidezko pentsioak % 2,5 igoko dira 2022an. Minimoak eta ez-kontributiboak, berriz, % 3 igoko dira. Nolanahi ere, azaroko KPIaren behin betiko datua ezagutu arte itxaron beharko da, Estatistikako Institutu Nazionalak abenduaren 15ean argitaratuko duena.

Mundua nolakoa izatea nahiko genukeen eta errealitatean nolakoa den. Lezio garratza izan daiteke jabetzea tarte horretaz, batez ere uste baino handiagoa denean. Europako Batasunari ere gogorra gertatzen ari zaio jabetzea mundua aldatu egin dela; konturatzea munduaren zilborretik gero eta urrunago dagoela. Ulermen ariketa hori egiten saiatu zen analista sorta bat astelehenean Kursaal jauregian, Eurobasquek eta Eusko Jaurlaritzak antolatutako jardunaldian, Europa geopolitikoa: mendekotasunetik autonomia estrategikora goiburupean.

Izan ere, «geopolitika itzuli da», Marian Elorza Eusko Jaurlaritzako Kanpo Harremanetarako idazkari nagusiak bere hitzaldian esan zuen moduan. «Geopolitikako ohiko bektoreei, baliabide naturaletarako sarbideari eta komunikazio bideen kontrolari, orain klima larrialdiaren eta digitalizazioaren erronka itzelak gehitu zaizkie». Elorzak azaldu zuen nola aldagai horiek tentsioa areagotu egin duten nazioarteko agertokian, eta nola markatuko duten munduaren etorkizun geopolitikoa. «Europa bere bidea egiten saiatzen ari da mundu batean zeina gero eta multipolarragoa den, baina, aldi berean, biratzen duen AEBen eta Txinaren arteko antagonismo gero handiagoaren inguruan».

(Teorian guztientzat aberasgarriak diren) harreman komertzial-ekonomikoak nagusi zituen munduaren ikuskera hori agortuz doa, eta geopolitikaren itzuleran, tentsioak areagotuz doazen unean, gai horietarako ahots bateraturik ez du Batasunak. Ezer gutxi egiten du, edo ezer gutxi egin dezake, «kezka» agertzeaz aparte. Kazetarien txantxa modukoa bihurtu da halako edo besteko gatazka bati buruzko jarrera azaltzean EBko eledunaren «kezka» zenbaterainokoa izango den asmatzea. Berdin diolako Bieloerrusia edo Txinako Itsasoa, Europako Batasuna «concerned (kezkatuta)» agertuko da; «very», «really», «deeply», «strongly», «seriously», «gravely», «extremely» edo «unprecedentedly concerned». Adibideak egunero ikusgai, Twitterreko Is EU Concerned? kontuan.

Azkenean, neurri handi batean, gaur egun atzerri politikarako EBren tresna bakarra bere merkatua da, hori baita, praktikan, bateratua duen gauza bakarra. Merkatu boteretsua da Europakoa, baina kanpo arazo eta harreman guztietarako tresna bera erabiltzea noraino iristen da? Eta noiz arte izango da boteretsua merkatu hori?

Nazio ala federazio?

Alicia Garcia Herrero ekonomistak «xalotasunaz» hitz egin zuen Kursaalean, etsituta, Asiaren eta batez ere Txinaren indarraz egiaz jabetzen ez den Europa gero eta ahulagoarekin. «Inportantea zer da, orain arte lortutako BPGa edo sortuko den berria? Etsigarria da, merkatua non egongo da? Hemen ez». Beste kezka bati ere hitzak jarri zizkion Bruegel think-tank-eko kideak. «Hemendik gutxira munduaren parte handiena ez da demokratikoa izango». Eta «horri aurre egiteko», jarraitu zuen, «ez da nahikoa ‘halako plan bat dut’ esatea».

Garcia Herrerok uste du Europak nazio bat izan behar duela. Patxi Aldecoa katedraduna eta Antonio de Lecea irakaslea, berriz, eredu federalean sakontzearen aldeko agertu ziren, Europaren Etorkizunari buruzko Konferentzia buruan. Hain zuzen, Europa terapia moduko batean dagoela esan daiteke, ‘Zer gara, nora goaz’ hausnarketan. Horretara zetorren asteleheneko jardunaldia ere. Baina prozesuak ez du ikusmin handiegirik piztu, eta gainera, EBn gauza guztiekin gertatzen den bezala, hori ere geldo doa, aldaketak munduan askoz ere bizkorrago doazenean. «Zibilizazioa» eta «demokrazia» beti ahoan dituen Europak perlesiak jota dirudi.

Ildo horretan, ez baztertu beste ideia bat: Garcia Herrerok Asiako herrialdeetan antzematen duen sentimendu antikolonialistaren ispiluan, eta Enric Juliana kazetariak astelehenean COVID neurrien kontrako protestetan antzematen zuen erresuminaren ifrentzuan gordeta, ez ote dago, muinean, munduan erakutsitako nagusikeria zanpatzailearekiko Europaren eta europarren oroimin bat ere?

Lehen sektorearen egoerari soluzioak ematea «ez da batere erraza», Euskadiko Elikaduraren Klusterreko zuzendariaren arabera.

Nekazariak muturreko egoeran daudela diote. Zer-nolako soluzioa behar du auzi horrek?

Ez da erraza, ez baita lehen sektoreko arazoa bakarrik kostuen garestitzearena. Errentagarritasunak behera egin du, bai eta elikaduraren industrian ere, energia prezioen gorakada tarteko. Kartoia, beira, garraioa… dena joan da gora.

Katearen begi desberdinek eusten duten zamaren desoreka ikusten dute nekazariek?

Janaria kontsumitzaileena iristeko bi modu nagusi daude: Horeca ostalaritzarekin lotutako bidea da bat, eta retailing-a bestea, txikizkako salmenta. Azken horretan, errentagarritasun apalagoa dago, eta ez da erraza izaten prezioak garestitzea; Horeca, berriz, pandemian erabat bat izozturik geratu zen. Arazoa da ekoizle batzuek lortu dutela prezioak gaurkotzea, eta beste batzuek, ez.

Nola lor daiteke %5etik gora dagoen inflazioaren aurrean prezio egokiagoak iritsaraztea janariaren jatorrizko jarduerara?

Argi dago kostuak igotzen badira eta produktuaren prezioa ez, irabaziaren aldeak behera egiten duela. Lehen sektorea da katearen begirik ahulena, seguru. Banaketa enpresek prezioak igotzen badituzte, oro har, salmentak apal daitezke, eta beldur horrek galarazten du prezio gaurkotua ekoizleengana iristea.

2020. urtea, pandemiaren gordinarena, oso ona izan da banaketarentzat, ordea.

Txikizkako salmentak handitu egin dira, baina ez hainbeste errentagarritasuna. Hurbiltasunaren ereduan aritu direnek ikusi dute salmenten hazkundea, baina hiper merkatuek, adibidez, behera egin dute, itxialdiak tarteko. Batzuek merkatu kuota irabazi dute, baina badira galdu dutenak. Eta egoera horretan askok uste zuten prezioen gerra bat hasiko zela, lehia gogortuz, baina ez da gertatu. Apustua dago prezioei eusteko, hori bai, kontsumoa jaitsi ez dadin.

Janaria ez da inflazioa bezain beste igo, energiak finkatu duelako KPIa, baina igo da, hala ere.

Bai, igo da, baina ez asko. Seguruenera, produktu askoren eskasiak eta munduko hainbat herrialdetan dagoen espekulazioak gora bultzatu dituzte zertxobait prezioak. Aldagai asko sartzen dira ariketan: ez da batere erraza ulertzea zergatik igotzen diren produktu batzuk eta beste batzuk ez.

Azken bi urteotan janariaren industriak prestigioa lortu du, zerbitzu ona eman duelako, eraginkorra. Ez ote da irudi on hori lausotuko nekazariek protesta handiak egiten badituzte?

Ez da erraza izaten janariaren sektorearentzat irudi ona lantzea; sarritan, hedabideetan agertzen denean, osasun alertak-eta izaten direlako albiste. Dena den, sektore egonkorra da, haizea alde duenean ez da asko-asko igotzen, baina haizea aurka duenean ere ez da beste sektoreak bezain beste jaisten. Urdailaren kuotak finkatzen du egonkortasuna. Beti jan behar dela, alegia. Pandemian eman genuen erantzuna urte askoren lanaren emaitza naturala izan da. Kate osoa dabil ondo, eta logistika ere oso ona da.

Ekoizleek kaleak hartzeak ez du zikinduko irudi on hori?

Ez dakit. Kontsumitzaileak ikusten ari dira energiarekin zer gertatzen ari den, eta uste dut prezioen igoera espero dutela. Baina soldatak igoko dira neurri berean? Agian ez, eta orduan nola jokatu beharko du sektoreak? Kontsumo maila zaindu egin behar da, ahal dela. Kontsumitzailearen konfiantza sustatu behar dugu, emaria gelditu ez dadin.

Zuk esana da lehen sektoreari bere balioa eman behar zaiola, baina ematen du industriak ez duela une egokia topatzen haien prezioak igotzeko.

Bertako produktuei eman behar zaie balio handiagoa, baina ez bakarrik lehen sektoreari. Bertako janariaren industriari buruz ere aritzen gara gure produktuei balio gehiago emateko beharra azpimarratzen dugunean. Hego Euskal Herriko ekonomian, lehen sektorea oso apala da. Espainian, aldiz, janariaren sektorea lehena da: txerria, olioa, ardoa, barazkiak… produktu horiekin industria oso indartsua egituratu dute. Gure ekoizleak neurri txikikoak dira, baina pandemian ikusi da etxeko produktuak kontsumitzeak balio erantsi bat ematen diola gizarteari. Kate osoari balio hori ematen saiatzen gara gu, jakinda ez prezioan, ez neurrian ezin dugula beste batzuekin lehiatu. Guk kalitatera jo behar dugu, eta gero ikasi behar dugu ongi helarazten gureak kalitate handiagoa duela. Batzuetan, errelatoan huts egiten dugu.

Hurbiltasuna, jasangarritasuna, produktu osasuntsuak, ekologikoak… horiek dira klusterrean jorratzen dituzuen lerro nagusiak?

Batzuk orokorrak dira, baina gure produktuen sendotasunak identifikatu behar ditugu, eta baliatu. Gure ardatzak dira kontsumitzaileak aintzat hartzea produktuak garatzean; sektorean gero eta profesional hobeak edukitzea, hobeto eta gehiago saltzeko, salmenta digitala kontuan hartuta; eta gero, berrikuntzan sakontzea, gure gaitasun guztiak garatzeko. Talentuari begira ere bagaude: talentuak bihurtzen du sektorea erakargarri, pertsonak.