Gasteizko sorosle eta begiraleen greba bertan behera geratu da
2020ko abuztuaren 10etik egunero lau orduko greba egiten ari ziren Gasteizko sorosleek eta kirol jardueretako begiraleek bertan behera utzi dituzte lanuzteak.
Aurreikusita zegoen bezala, ixteko ordutegiak 01:00ak arte aurreratu dituzte, eta ezingo da bezerorik sartu eta kontsumitzekorik zerbitzatu 08:00etatik aurrera; gauza bera elkarte gastronomikoetan. Dantzaleku eta pub guztiak itxiko dituzte, eta baita gazteen lokalak ere.
«Ez naiz mediku aditua, baina argi dago birusak ez duela orduen arabera gehiago ala gutxiago kutsatzen», azpimarratu du Hector Sanchez Bizkaiko Ostalaritza Elkarteko kudeatzaileak. Eusko Jaurlaritzak iragarritako neurri batzuk «ulertezinak» direla uste du: «Segurtasuna baldin bazen helburua, aukera gehiago zeuden». Iragarritako neurriak birpentsatzeko eta sektorea laguntzeko plan bat galdegin die erakundeei. «Ostalari askok, bestela, ezingo dute iraun», ohartarazi du. Gauza bera eskatu du Kino Martinez Gipuzkoako Ostalarien Elkarteko idazkari nagusiak; zehazki, beste sektore batzuei emandakoaren antzeko tratua ematea. «Gure negozioak ixten direnean, zergatik ez da martxan jartzen erreskate ekonomikorako plan bat?».
Ostalarien arabera, zenbait erabaki ez dira behar bezala argudiatu. Sanchezen ustez, ulertzen zailena da gaueko aisialdiko establezimenduei irekitzeko ezarritako debekua. Uste du erabakia ez dela legezkoa, kategoria hori duten tabernek egunez irekitzeko «legezko ahalmena» dutelako. «Horietako batzuek arratsalde erdian kopak zerbitzatzen dituzte edo terrazak dituzte; ez da ulertzen itxiera erabatekoa izatea». Alternatibak ez zaizkiela eman salatu du. «Musika, ordutegiak edo zerbitzu mota batzuk arautu daitezke, baina ezin da erabateko ixtea agindu: halakorik ez da egiten beste sektoreetan».
Gaueko aisialdiaz gain, taberna eta jatetxeetan, lokalen barrualdean zein kanpoaldean, taldeek ezingo dute hamar pertsona baino gehiago izan. Gainera, bezeroak lokaletan bakarrik egon ahal izango dira eserita, mahaian zein barran, eta 1,5 metroko distantzia mantenduz pertsonen artean, eta ez mahaien artean, orain arte egiten zen bezala. Martinezen ustez, tabernetan zutik kontsumitzeko debekua «amaiera» izango da askorentzat. «Negozio asko daude barra bat direnak eta ezer gutxi gehiago».
Galera handiak
Sanchezen arabera, Bizkaiko tabernen fakturazioa % 50 inguru jaitsi da, eremuaren arabera. Kostaldeko herrietan ostalaritza mantentzen ari da. Hala ere, Bilbon edo Barakaldon egoera oso zaila dela ohartarazi du. Aurrera begira, ostalariek argi dute aldi baterako lan erregulazio espedienteak luzatu beharko direla: oraingoz, irailaren 30era arteko epea dute. «Horiek gabe ezinezkoa da lan kostuei eustea», azpimarratu du Sanchezek.
«Denok pentsatzen dugu lan erregulazioetara itzultzea», aitortu du Juan Carlos Antolin Arabako SEA ostalarien elkarteko presidenteordeak. «Udazken zail baten ideia saldu ziguten, baina birusaren agerraldiak aurreratu dira: gobernuak hartutako erabaki berriekin eta jaiak ez ospatzeko erabakiarekin, askok ezin izango dute urte amaierara arte iraun». Antolinen arabera, Araban Bizkaian baino handiagoa izaten ari da fakturazioaren jaitsiera: % 70. «Nahiago dut urte amaierara artekoan ez pentsatzea, baina erabateko hondamendia izango da». Antolinek aurreratu du taberna askok itxi egin beharko dutela, kaleratzeak egongo direla edo ez ordaintzeak ugarituko direla, eta hori beste sektore batzuetan ere nabarituko dela, ostalaritzak ekonomian duen pisuagatik.
Gaineratu dute Espainiako Gobernuak FEMP Espainiako udalen federazioarekin sinatutako akordioak ez lukeela ondoriorik izan behar Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. «Dirua hemen erabili behar da, eta hemen geratu behar du […] Foruen berezitasunak babesten gaitu, eta guk defendatu egingo dugu».
EH Bilduko alkateek, berriz, udalen finantzaketa defendatzeko eskatu zieten astelehenean Jaurlaritzari, Nafarroako Gobernuari eta aldundiei. Urrunago joan dira Nafarroako Parlamentua eta udalen federazioa, eskatu baitute indargabetzea tokiko erakundeei defizita debekatzen dien legea.
Koronabirusaren krisiaren aurretik ere sortu ziren zenbait pitzadura pentsiodunen mugimenduen artean: «pentsio duinak» aldarrikatzera mugatu nahi zuten talde batzuek, baina eskaera zabalagoak aldarrikatu zituen pentsiodunen batzarretan gehiengoa lortu zuen beste sektore batek, eta kale protesta jendetsuak egin zituen. Kritikoak «Bizkaiko mugimenduaren %5 baino gehiago ez direla» aldarrikatu du bozeramaileetako batek, Jon Fanok.
Pentsiodunen Mugimenduak manifestazioa antolatu du pentsio publikoak eta duinak aldarrikatzeko eta osasun eta zerbitzu soziosanitario publikoen alde egiteko. Azken urteetan Bilboko Aste Nagusian egin dute manifestazioa, eta, aurten, ohiturari eutsi diote, festak bertan behera geratu arrren.
Antolatzaileek azaldu dutenez, protestarekin salatu egin nahi dute zer jokabide izan duten Eusko Jaurlaritzak eta foru aldundiek COVID-19a agertu zenetik osasunaren eta zaintzaren alorrean. «Inbertsio publiko urriak, inprobisazioa eta autokonplazentzia» leporatu diete erakundeoi.
Manifestazioa 12:00etan hasiko da, Plaza Eliptikoan, eta Areatzan amaituko dute.
Bizkaiko Pentsiodunen Mugimenduak udan eten zituen astelehenero Bilboko udaletxearen aurrean egiten dituen elkarretaratzeak, irailaren 7ra arte. Izan dira, ordea, azken asteetan protestei eutsi dieten zenbait talde; Portugaleten, esaterako, astelehenero elkartu dira, eta Bilborako deia egin dute orain. «Egun seinalatua da partekatzen dugun borrokari berriro ekiteko».
«Zentzugabea»
Ados kolektiboko kideen arabera, ordea, «zentzugabea» da manifestaziora deitzea. Gogoratu dute Jaurlaritzak osasun larrialdia ezarri duela, Bilboko Udalak Aste Nagusia bertan behera utzi duela «aho batez», eta konpartsen koordinakundeak ere gauza bera egin duela prestatu zuen egitarau alternatiboarekin.
Era berean, deitzaileei leporatu diete «pentsio duinen defentsarekin loturarik ez duten eskaerak» egitea eta horiek defendatzen dituzten taldeekin solidarioak ez izatea. «Osasun arloko langileak ere kalera irtetea saihesten ari dira, beren aldarrikapen bidezkoak eskatzeko».
«Bakarrik Bizkaiko Pentsiodunen Mugimendua ordezkatzen dutela diotenek eusten diote manifestazioaren deialdiari», azpimarratu dute Adosekoek, eta salatu horko kideek asmo bakarra dutela mobilizazioarekin: «Protagonismo pertsonala» lortzea eta mugimenduaren izena «norberaren intereserako» erabiltzea.
Darraiduren hitzek talka egiten dute Elena Estonbarenekin, Donostiako Londres hoteleko zuzendari eta Gipuzkoako Hotelen elkarteko presidentearenekin. «Duela bi hilabete galdetu bazenit, udako aurreikuspenak %20-25eko betetze maila zirela esango nizuke; eta uztailean, azkenean, %50 inguruan ibili gara Donostian. Gurean, %57 uztailean, gaitz erdi. Baina ezin da alderatu ere egin beste urte batzuekin, %90etik gora ibiliko ginen. Eta abuztuaren erdi aldetik aurrera, okerragoa izango da». Lurraldeko betetze datuak, berriz, are ilunagoak dira. Adegi Gipuzkoako enpresarien elkartearen arabera, uztailean ez dira %30era iritsiko.
Ezpeletatik Donostiara 50 kilometro eskas daude, eta bi mundu dirudite. Angeluren (Lapurdi) eta Bilboren arteko distantzia hiru aldiz handiagoa da, baina ez nahikoa bi urtarotan bizi direla pentsatzeko. Angeluko turismo enpresen elkartearen arabera, 2020ko udako betetze maila «2019koarena bera da»; areago, «abuztuan, ostatuak ia beteta egongo dira; bai, behintzat, hilaren 22ra arte».
Eta Bilbon zer diote? Alvaro Diaz Ilunion hoteleko zuzendaria da eta Destino Bilbao hotel elkarteko bozeramailea. «Uztailean irekita egon diren hotelek diote ez direla %30era iritsi. Abuztua hobea izatea espero ze; iaz, hilabete onena izan zen, %93ko betetze mailarekin. Baina ezerezteak egon dira, eta uztaileko kopuruak izango dira berriro».
Darraiduk oso argi du zein den uda onaren gakoa: «Frantziako turista gehiago etorri dira [%7, AaDTren arabera]. Hortik kanpoko turista oso gutxi ditugu [-%44]. Halere, emaitzak beste urte batzuetan baino hobeak dira». Osasun krisi garai betean, historikoki bezerorik onena izan den horrek ez du kale egin Iparraldean. Donostiara jo zalea ere bada bidaiari frantziarra; aurten, baina, «gutxi» ikusi dituztela azaldu du Estonbak. «Abuztuaren lehen bi asteetan, betetze mailaren %60aren inguruan ibiliko gara, bezero espainiarrari esker. Baina bigarren hamabostaldian jaitsiera nabarmena dator. Atzerriko turistak eusten dio horri, eta ez dago».
Ipar Euskal Herrian, kostaldean zein barnealdean dabiltza bisitariak. AaDTren datuen arabera, betetze maila %98 izan da abuztuko lehen bi asteetan. Ipar Euskal Herriko museoak eta bisita guneak —Larhungo trena, Sarako leizeak, Baionako Euskal Museoa…— batzen dituen elkarteak datu horiek berretsi ditu: uztailean %80ko betetze maila izan zuten, eta %50koa espero zuten.
Hegoaldean ere datuak ezberdinak dira hiriburuan eta landa eremuetan. Horren eredu Nafarroako Gobernuak iragan astean sektorearen inguruan eginiko erradiografia: abuztuan %27ko betetze maila espero dute Iruñerrian; han, hotelak dira gehien. Landa turismoaren datuak, aldiz, onak dira: %87 lehen hamabostaldian, eta %85 bigarrenean.
Beste modu batera lanean
Koronabirusak hankaz gora jarri du sektorea, eta lan egiteko modua aldatu. «Ezjakintasuna da okerrena», onartu du Estonbak. Baina zergatik? «Gertatu izan zaigu egun batetik bestera hamar logela gehiago edo hamar ezerezte izatea. Oso zaila da aurrea hartzea». Diazek, aldiz, egunerokoa hartu du hizpide: «Garbiketa protokoloengatik, segurtasunarengatik… Horiei ohiko lana gehitu behar zaie. Betetze mailaren %30 duzu, baina lantaldearen %80 behar duzu. Baliabideak ez dituzu optimizatzen». Darraiduk hotel osoa desinfektatzen du egunero, baina jatetxean sumatu du alderik handiena: «Mahaiak urrundu behar izan ditugu gutxieneko distantziak ziurtatzeko. Zenbatuak ditut, berrogei aulki galdu ditut jantokian neurriengatik».
Eta iraila? Hegoaldean behintzat urrunegi dirudi aurreikuspenak egiteko. «Guretzat iraila, orain, ez da existitzen», bota du Diazek. Estonba argigarriagoa da: «Hondamendia. Iraileko bezeroa da Espainiatik kanpokoa eta bilera handietara etortzen dena, eta ez dago». Nafarroako Gobernuak ere ez zuen iraila sartu bere aurreikuspenetan. «Irailari buruz esan dezakedana da itxita dauden hotelek ez dutela orduan irekiko», aurreratu du Destino Bilbaoko zuzendariak. Carltonek ireki ondoren, zazpi dira Bilbon itxita dirauten hotelak.
«Ahalik eta gutxien galtzea»
Irailaren ondoren etorriko da kontuak egiteko garaia. Estonbak dio hotelek %30 inguru merkatu dituztela prezioak eta, betetze maila zein den ikusita, «erresistentzia urtea» dela. «Aurtengo helburua ahalik eta gutxiena galtzea da». Dioenez, aurten, Donostian hotel askok inbertsio handiak egin dituzte eta bederatzi berri ireki dituzte. «Hiriko logela kopurua %20 igo da azken urtean, eta hori ere kontuan hartu behar da alderaketak egitean. Eskaintza asko igo da». Probintzian ere ez da komeriarik faltako, eta Adegik mezu larria zabaldu du dagoeneko: «Udako betetze maila ez da nahikoa enpresa ehun honi eusteko».
Eta zenbaki gorrien eskutik, erabaki zailak. Iragarpena egin du Diazek: «Hotelik ez da eroriko; Bilbon, behintzat ez, baina batek baino gehiagok itxiko du udazkenean. Orain duten lanarekin ez die merezi. Urte amaieran kontuak egitean, inork ez ditu ezta erdi txukunduak ere izango». Estonbak ere uste du Donostian hotelen batek aldi baterako lan erregulazioren bat onar dezakeela, negozio askotan nola egin ikasi dutelako. Oso modu grafikoan laburbildu du zer espero duen udazken-neguetarako: «Lau otsail izango ditugu jarraian».