Aldi baterako erregulazio txostenak bi fasetan luzatzea adostu dute. Berdin mantenduko dira urriaren 31ra arte eta gero aldatu, 2022ko urtarrilaren 31 arte. Denbora eman nahi zaie enpresen eskaerak berritzeko eta Administrazio-isiltasuna positibotzat hartuko da.

Iberdrolaren ustez, Espainiako Gobernuaren “izuak” neurri “okerrak” hartzera eraman du. Asis Canalesek esan du onartutako Errege Lege Dekretuak “sektore oso baten diru-sarrerak konfiskatzea” dakarrela, “diru asko irabazten duelako”.

GASTEIZ. Mercedesek semieroaleak lortu ditu bere furgoneten galga sistemetarako, eta, horri esker, beste aste baterako produkzioa bermatu du. Astelehenetik ostiralera lan egingo dute Gasteizko lantegian. Gainera, nahiko txip badituztenez, gaueko txandan beste ordubetez egingo dute lan. Abuztuaren 30etik iragan astelehenera arte itxita izan da Gasteizko fabrika, semieroaleak falta zirelako, eta asteartean ekin zioten berriro ekoizpenari.

Tarte horretan aldi baterako enplegu erregulazioko hamabi egun erabili dituzte Mecedesko 5.000 langileek. Antzeko neurriak hartu behar izan dituzte haren hornitzaileek. Haien artean dago Gestamp; Abadiñoko lantegiko ekoizpenaren hiru laurden inguru Mercedesera doa, eta hura geratuta egon denez, aldi baterako erregulazioan izango dira Gestampeko langileak ere.

Semieroaleen edo txipen eskasiak milioika ibilgailuren ekoizpena atzeratu du Europan, eta ez da berehalakoan konponduko. Europako Batzordeak iragarri du hornikuntza normalik ez dela izango gutxienez 2023. urtera arte. Gaur egun, txip gehienak Txinan eta Taiwanen egiten dira, baina ekoizpenaren zati bat Europara ekartzea da Bruselaren helburua.

Kutxabankek beste urrats bat egin du desinbertsioetan. IDE Informatica de Euskadin geratzen zitzaizkion akzioak —%10— dagoeneko saldu dizkio Accenture AEBetako enpresari, enpresa batzordeak iragarri duenez. Salmenta oso gaizki hartu dute IDEko langileen ordezkariek, uste baitute horren ondorioz beren lan baldintzak okertu egingo direla eta enpresa bera arriskuan dagoela.

BBK-k eta Accenturek sortu zuten IDE duela hogei urte inguru, gero eta garrantzia handiagoa hartzen ari ziren informatika zerbitzuak emateko. BBK-k, Kutxak eta Vitalek bat egin zutenean, 2012an, Kutxabanken zerbitzu informatiko gehienak geratu ziren IDEren esku, eta bigarren maila batean utzi zuten Kutxak sustatutako enpresa: Ibermatica.

2017an, Kutxabankek akzioen %40 saldu zizkion Accentureri, eta uda honetan hitzartu zuen geratzen zitzaion %10 AEBetako enpresaren esku uztea, hamar urtez haren zerbitzuak kontratatzeko sinatutako akordioan.

IDEk Zamudioko parke teknologikoan du egoitza (Bizkaia), eta 320 langile ditu. Haien lan baldintzei buruzko kezka adierazi du enpresa batzordeak —CCOO, LAB eta SIE sindikatuek dute ordezkaritza—. «Salmentak euskal enpresa bat atzerriko kapitalaren esku uzten du, horrek herrialde honentzat eta bertako 320 langileentzat dakarrenarekin».

Lan baldintzak okertuko diren beldur dira sindikatuak. «Lehen neurri traumatikoa» jada hartu duelako Accenturek. Bizkaiko bulegoen hitzarmenera lotutako lan itunaren dinamikarekin «hautsi» du, eta aholkularitzetako langileen Espainiako hitzarmena «inposatu» nahi die. Negoziazio mahai bat eskatu dute langileen ordezkariek, eta hor bi eskaera egingo dituzte: IDEk gaur egun duen enpleguari eta lan baldintzei eustea, eta Bizkaiko bulegoen hitzarmenari lotutako enpresa itunak mantentzea.

Beren eskaerak plazaratzeko eta zuzendaritzari presio egiteko, CCOOk, LABek eta SIEk iragarri dute mobilizazio sorta bat hasiko dutela hurrengo asteetan. «Egungo bazkideei erakutsi nahi diegu ez gaudela prest onartzeko haien murrizketak eta etorkizuneko kaleratze posibleak».

Ibermaticaren %15 ditu

Informatica de Euskadiren parte hartzeak ez ezik, Ibermaticarenak ere saldu ditu Kutxabankek azken urteetan. Akzioen ia %48 izan zituen bankuak, baina gaur egun %15 besterik ez zaizkio geratzen.

Iazko azaroaz geroztik, Glendower funts britainiarra da Donostiako zerbitzu informatikoen enpresako akziodun nagusia, tituluen %55 erosi baitzizkion ProA Capital funtsari.

Etxegabetzeek % 12 behera egin dute Euskadin, baina bahiturek % 253 gora. Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak 2019ko bigarren hiruhilekoarekin alderatuta aztertu du bilakaera; izan ere, pandemiak eragin handia izan zuen organo judizialen jardueran 2020an.

Pandemia aurreko turismo datuak izan dira abuztuan Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Javier Hurtado sailburuak azpimarratu du abuztuan “aurreikuspenak gainditu” direla, hoteletan 2019ko abuztuan baino bezero gehiago izango direlako.

Euskadik 540 milioi euro inguru jasoko ditu 2021etik 2023ra Europako funtsetatik.Azpiazuren esanetan, erkidegoek “gaitasun mugatua” izan dute, eta batzuetan “gaitasun eza” laguntzen edukiak egokitzeko. Gainera, izaera inbertitzaile edo eraldatzaile argirik ez dutela kritikatu du sailburuak.

Bilboko postal ezagunetako bat da Guggenheim museoa. 2019an 1,2 milioi bisitari hartu zituen. Hiriaren biziberritze arkitektoniko eta komertzialaren ikurra da. Titaniozko geruza distiratsuaren azpian, baina, guztiak ez du dir-dir egiten, eta museoko garbitzaileek orain arte itzalpean gordetako beren errealitatea azaleratu dute: mila eurora iristen ez diren soldatak eta ordutegi oso aldakorrak. Baldintzak hobetzea eskatu zuten udaberrian, eta, bilerek fruiturik eman ez zutenez, grebara jo zuten ekainean. 103 egun daramatzate protestan, eta langile gehienentzat beren bizitzako lehen greba da. Esan gabe doa gehienak emakumeak direla.

«Hau zen une aproposa. Orain edo inoiz ez. Kaleratze mehatxuak jaso ditugu, baina aurrera egitea baino ez dugu». Susana Marcosena da esaldia. 44 urte ditu, eta 2016tik dago museoan, hogei orduko kontratuarekin. 600 euroko soldata du, eta greban dauden garbitzaileetako bat da. Hemeretzi garbitzaile dira guztira, eta hamabost daude greban. Mari Carmen Casas (53 urte, 2014tik Guggenheimen) eta Vitori Lopez-Roso (62 urte, 2011tik museoan) grebalarietako beste bi dira. Beteranoenak ez du ezkutatu «gordetako amorrua»: «Gure lanaz abusatu dute. Urte asko izan dira ordutegi tamalgarriekin: 06:45etik 10:00etara, eta gero 15:00etatik 20:00etara. Askotan aste batetik bestera aldatzen dituzte, gainera. Hilabete asko igaro ditut nik asteburu oso bat jai hartu ezinda».

Guggenheimek Ferrovial enpresaren bitartez egiten du garbiketa. 24 urte dira azpikontratatu zutela, eta aurten berritu dute akordioa. Garbitzaileak Ferrovialen langileak dira, baina kontratuaren plegua Guggenheim fundazioak idazten du, eta hark erabakitzen du nork irabazten duen. Eskaintza egitean, kasu honetan Ferrovialek, langileei zenbat ordainduko dien zehazten du, eta museoaren esku dago hura onartzea ala ez. Garbitzaileek museoarekin duten lotura, dena den, harago doa, kontratuak eraikinari subrogatuta baitaude, eta haien begiralea museoko mantentze zuzendariordea da. Are gehiago, negoziazioen hasieran museoarekin ere bildu ziren. Museoak ez dio BERRIAri grebari buruzko baloraziorik egin nahi izan; Ferrovialek, aldiz, esan «beti» egon dela negoziatzeko prest, eta azaldu du museoko garbitzaileek soldata handiagoak eta opor luzeagoak dituztela Bizkaiko bulegoetako garbitzaileen hitzarmenetakoek baino.

Ferrovialek eta garbitzaileek bilera izan zuten atzo: enpresak baldintza hobeak eskaini zituen, eta grebalariek batzarra egingo dute gaur haiei buruz erabaki bat hartzeko. ELAren Bilboko egoitzan batu ziren, sindikatu hark irabazi zituelako udaberriko hauteskunde sindikalak. Orduan hasi ziren baldintza hobeak eskatzen. Casasek azaldu du: «Enpresa hitzarmena nahi dugu, bulegoko garbitzaileen lan ituna hobetzeko. Asmoa da bost urte barru kale garbitzaileekin berdintzea. 8.000 euro gehiago lirateke urtean. Soldata arrakala bat dago, eta hori onartzea nahi dugu. Negoziazioetan plusen bat eskaini digute, eta lanaldi erdian dauden langile batzuk osora igarotzea, baina gutxi da». Izan ere, jardunaldi osoan dauden langileek 998 euro irabazten dituzte, iturri sindikalen arabera, eta antzinatasuna da gehigarri bakarra. Museoan 24 urteak daramatzan langile batek 1.100 euro pasatxo jasotzen ditu.

Museoak 28 milioi euroko aurrekontua izan zuen iaz, eta 24 milioikoa aurten. Asko iturri publikoetatik datoz, eta %70eko autofinantzaketa du. Horietatik 2,1 milioi bideratzen ditu garbiketa eta mantentze kontratura. Langileek argi dute badagoela baldintzak hobetzeko tartea: soldatak, ordutegiak, lan kargak… «Lan karga asko handitu da azken urteetan, are gehiago COVID-19arekin. Gero, ekitaldiak egon izan direnean —festak, afariak…—, guk garbitu behar dugu, eta langile kopuru bera da», azaldu du Casasek.

Udal garbitzaileen jarduna

Udan, halere, museoa nahiko garbi mantendu da, eta garbitzaileak harrituta daude. «Hemeretzi lagunen lana lauren artean egiten ari dira». Iruzurrak aipatu dituzte: greba egiten ari ez direnen aparteko orduak, catering enpresetako garbitzaileak, udaletxekoak… Udal garbitzaileak? Nola? Marcosek argitu du. «Kanpoaldea ere gure ardura da, espaloiraino: Puppy dagoen zatia, eserlekuak… Azken asteetan udal garbitzaileak ikusi ditugu hor».

Onartu dute espero baino luzeago doala, eta ELAren erresistentzia kutxak garrantzia izan duela. Udan, baina, ekintza koloretsu ugari egin dituzte bisitarien arreta bereganatzeko: dantza saioak, futbol partida parodikoak… «Hiru ertzain patruila etorri ziren egun horretan. Baloia kendu ziguten! Baloia izateko baimenik ez omen genuen eskatu…», gogoratu du Casasek.

Itxaropentsu daude. Badakite beren lantokia ezaguna dela, eta sektorean ikur bilakatu daitekeela. Lopez-Roso: «Ez naiz eredu sentitzen, baina poztuko nintzateke gure atzetik beste garbiketa langile batzuek bide bera urratuko balute». Marcosek jarri dio azken puntua kidearen esaldiari: «Lotsagarria da garbitzaileei ordaintzen digutena. Miseria. Oinarrizko langileak ginela esaten ziguten, eta ikusi gure baldintzak».

Aldi baterako lan-erregulazioak 2022ko urtarrilaren 31a arte luzatzea proposatu du Espainiako Gobernuak. Luzapena ez da automatikoki ezarriko eta enpresek urriaren 10a baino lehen egin beharko dute eskaria. Halaber, konpainiek beharginak trebatzeko ekintzak antolatu beharko dituzte.

Gasteizko Mercedes-Benz lantegiko beharginek ekoizpenari heldu diote berriro. Hiru txandetan eta sektore guztietan hasi da produkzioa, ostiralera arte, oraingoz.