ELAk eta LABek gutxieneko soldataren igoera “urria” dela kritikatu dute. EAJrentzat “gauza ona” da, eta ez du ulertzen “patronalak zergatik egin dion uko”. PSOE CEOEri zuzendu zaio akordioarekin bat egin dezan.

EAEko ekonomia % 2,2 hazi da bigarren hiruhilekoan, aurreikusitakoa baino gehiago. Eusko Jaurlaritzak azpimarratu du EAEko ekonomiaren “errebotea” inguruko herrialde gehienena baino handiagoa izaten ari dela, eta “baikorrak izateko arrazoiak” daudela uste du.

MUSKIZ. Pandemiaren aldirik gogorrenak atzean utzita, jarduera ekonomikoa eta garraioa aurreko mailetara itzultzen ari dira, eta findutako hidrokarburoen eskaria ere leheneratzen ari da. Eskariaren gorakada ikusita, Petronorrek erabaki du bere jarduera osoari ekitea. Hala, asteburu honetan amaitu asmo du Muskizko (Bizkaia) 2. Plantako Gordin 2 Unitatea abian jartzeko sekuentzia. Unitate horrek egiten du Petronorren destilazio osoaren %40.

Petronorrek berretsi du datorren urriaren 1ean utziko duela bertan behera Gordin unitatea itxi eta hilabete batzuetara, maiatzean, aktibatu zuen ABEE aldi baterako enplegu erregulazioa, 350 langile ingururentzat. Bilboko 8. epaitegiak irailean «justifikazio gabekotzat» jo zuen enpresaren neurria, eta Petronorrek iragarri zuen epaia errekurritu egingo zuela.

Azkenean CCOO eta UGT sindikatuen oniritzia jaso du SMI lanbide arteko gutxieneko soldata hamabost euro igotzeko Espainiako Gobernuaren asmoak, eta irailaren lehenetik aurrera, 965 eurokoa izango da SMI gordina. Sindikatuen akordioa lortzeko azken unera arte ibili da negoziatzen Madrilgo gobernua azken asteetan, bere kabuz har dezakeen neurriak behintzat langileen ordezkarien oniritzia izateko. CEOE patronalak garbi utzi du aurreko asteetan ez duela bat egingo igoerarekin, hura edozein dela ere, «ez delako une egokia eta enplegua galaraziko duelako».

Azkenean, CCOOk eta UGTk erabaki dute adostasunaren argazkia ematea Yolanda Diazi, baina ez da izan haien eskakizun nagusiak erdietsi dituztelako. Hasieran 25 euroko igoera eskatu zuten sindikatuek, eta, azkenerako, hamabost eurokoari oniritzia emateko prest zeuden; baina igoera xume hori onartzearen truke, gobernuaren konpromiso bat nahi zuen CCOOk: 2023. urte arteko gutxienekoaren igoeraren bide orria zehaztea. Alegia, 2022. eta 2023. urteetako igoerak ere paperean jasotzea, Lan Ministerioaren aditu taldeak gomendatutakoa bete dadin: 2023. urterako, Espainiako batez besteko soldataren %60 inguru izatea gutxienekoa.

Gomendio horrekin, 2023an gutxieneko soldatak 1.049 euroak iritsi beharko lituzke, eta sindikatuen ustez, aurretik, 2022. urtean, 1.000 euroen inguruan kokatu. Azkenean, soilik 2021erako igoera adostu zuten atzo arratsean, eta ondoren argitaratutako agiri bateratuan 2023an soldata 1.049 euroetara iristeko «konpromisoa» bakarrik aipatu zuten.

Ministroen arteko lehia

Hor egon da azken orduotako negoziazioa. Sindikatuen eta Lan Ministerioaren artekoak baino garrantzitsuagoak dira Espainiako Gobernua osatzen duten alderdi bien ministroen artekoak. Yolanda Diaz Lan ministroa 2023. urte arteko konpromisoak jasotzearen aldekoa zen. Gutxieneko soldataren igoera Unidas Podemoseko ministroaren banderetako bat da, eta sindikatuen oniritzia nahi zuen kosta ahala kosta. Bazekien patronalarena ezinezkoa zela, batik bat Antonio Garamendi ez dagoelako prest ezkerreko ministroari beste akordio bat oparitzeko; eskuin muturrak estu baino estuago hartu du Garamendi, azken igoerak adostu dituelako.

Nadia Calviño Ekonomia ministroa ere izan du aurrez aurre Diazek; Elkarrizketa Sozialerako Mahaiko negoziazioak bukatu gabe zeudela, hamabost euroko igoera aurreratu zuen hark, eta urrian igoko zela. Irailean izango da, baina Calviñok ez du beste ezertan amore eman. Esaterako, ez zuen nahi gobernua 2023. urtera arte lotuko duen konpromisorik, eta Lan ministroaren (beste) lorpen politiko bat iluntzea ez lukete begi txarrez ikusiko Ferrazen; are gutxiago, ikusita gehien baloratzen duten lider politikoa dela Diaz, CIS inkestaren arabera.

Hegoaldean, oso urri

Eragile sozialek Espainiako lan merkatuaren errealitatea ardatz hartuta negoziatu dituzten kopuruak oso urri geratuko dira Hego Euskal Herriko lan merkatura ekartzean. Confebask patronalak garrantzia kendu dio gutxieneko soldataren igoerei, «gutxi» ei direlako lan hitzarmen baten aterkirik gabe aritzen diren euskal beharginak, baina «tentu handiz» egin beharreko igoera dela erantsi du aurreko egunetan.

Izan ere, 64.000 inguru behargin dira gutxienekoa jasotzen dutenak Hego Euskal Herrian, prekaritateak jotako sektoreetan gehienbat. Bada, legezko soldatarik txikienarekin aritu behar duten langile horiek ez dute jasotzen batez besteko soldata dutenen sariaren erdia ere, eta errealitate gordin hori ez du aldatuko Madrilek ezarriko duen igoerak. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2.332 euro da batezbestekoa, eta 2.217 euro Nafarroan, INEk 2019. urterako emandako datuen arabera. Beraz, gutxienekoak ia 1.400 euro beharko luke Jaurlaritzaren eskumeneko lurraldeetan, Europako Batasunean gutxieneko soldata dela-eta gomendatutakoa betetzeko: batezbestekoaren %60 inguru beharko lukeela. Nafarroan, 1.330 euro beharko luke.

Baliteke Espainiako Gobernua %60ko helburu horretatik hurbil gelditzea legegintzaldia amaitzerako, baina Hego Euskal Herrian oso urrun geratuko da Madrilek ezartzen duena. Hain urrun, ezen gutxieneko soldata 1.166 eurora ere ez baita iritsiko, aurtengo igoera egin arren; hau da, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako batez besteko soldataren erdira. Nafarroako batezbestekoaren erdia ere (1.108 euro) Espainiako gutxienekoa baino dezente gehiago izango da.

Gutxieneko soldataren igoera ez da iritsiko 2021. urteko inflazioa orekatzeko, eta, Hego Euskal Herrian, soldatarik apalena duten 64.000 inguru behargin erosteko ahalmena galtzeko bidean dira aurten. Hamabost euro igoko da gutxienekoa, eta iraileko soldatan jada izango du isla igoera horrek. Aurrerantzean, 965 euro izango da legez behargin batek jaso dezakeen lansaririk apalena, hamalau ordainsarikoa (13.510 euro urtean). %1,6ko igoerarekin nekez estaliko da 2021eko inflazioa, Hegoaldeko KPIa %3,3 delako orain, eta urtea bukatzean ez delako %3tik oso urrun egongo, azpitik geratzen bada ere.

Espainiako Gobernuak eta CCOO eta UGT sindikatuek lanbideen arteko gutxiengo soldata handitzea adostu dute: 15 euro gehiago hilean. Hala, aurrerantzean hileko soldata minimoa 965 eurokoa izango da. Neurri berria 2021eko irailaren 1etik aplikatuko da.

Bestalde, gaur sartu dira indarrean Espainiako Gobernuak handizkako merkatuko prezio handien eragina leuntzeko onartu dituen neurri berriak.

Euskadik 1.600 milioi eurora igoko ditu bere inbertsioak 2022an, eta 250 milioiko plana gauzatzen hasiko da. Lehendakariak “berehalako” eta “lehentasunezko” 20 konpromiso aipatu ditu politika orokorreko osoko bilkuran, inbertsioa bultzatzeko eta Euskadi berrindartzeko.

Espainiako argindar sistemako zentral nuklearren geroa berriro mahai gainean jarri dute Madrilgo gobernuak faktura txikitzeko asmoz hartu dituen neurriek. Zentral nuklear guztiak baimena agortu aurretik ixteko mehatxua egin dute argindar konpainiek, sistema berriarekin errentagarriak ez direla argudiatuta. Espainiako Gobernuak erantzun die ixteko azken erabakia berea duela, sektore arautua delako argindarrarena. Baina gauza bat da funtzionatzeko baimena ,eta beste bat, itxiera praktikoa, Santa Maria de Garoñako zentralak (Burgos, Espainia) erakutsi zuen moduan: haren jabeek, Nuclenorren bildutako Iberdrolak eta Endesak, 2012ko abenduan itzali zuten, errentagarritasun eskasia aipatuz, baina 2017 arte ez zuen galdu funtzionatzeko baimen ofiziala.

Argindar konpainien etekinetatik 2.600 milioi kentzea eta horiekin herritarren eta enpresen hileroko faktura gutxitzeak garraztu egin du harreman ona izan ohi duten bi aktoreen arteko giroa. Argindar konpainien artean lau handienak biltzen dituen patronala, Aelec, aztertzen ari da azken neurriak bilduko dituen lege dekretu «interbentzionista» auzitara eramango ote duen. Onartezina iruditzen zaio, batez ere energia hidraulikoaren eta nuklearraren truke jasotzen duen diruaren zati bat itzuli behar izatea. Aurtengo energia hidraulikoa, nuklearra eta eolikoa eta hurrengoaren zati handi bat jada prezio baten hitzartua dutela ziurtatu du —merkatu librean dauden erabiltzaileei, hamarretik seiri—, eta handizkako merkatuko prezioaren oso azpitik dagoela.

Ministroaren erantzuna

Neurriek konpainia elektrikoen errentagarritasuna arriskuan ez dutela jartzen;hori erantzun die Teresa Ribera Trantsizio Energetikorako ministroak. Riberak «beroaldian egindako lehen erreakzio» gisa definitu du Foro Nuclearraren mehatxua, eta onartu du haien irabaziak ez direla handitu tarifa handitu den hein berean, gasaren prezioa eta CO2 isurketen eskubideak ere asko garestitu baitzaizkie. Defendatu egin du gobernuaren esku hartzea, «udazken zaila» datorrelako, eta zerbait egin behar zelako argindarraren handizkako prezioaren igoera itzelak «hainbesteko itzala ez izateko etxeen eta industrien poltsikoetan».

TVE telebista kateari emandako elkarrizketan, Riberak zentral nuklearretako jabeei oroitarazi die instalazioak ixteko azken erabakia ez dela haiena, Espainiako Gobernuarena baizik. Horretarako nahikoa du Red Electrica argindar sarearen kudeatzailearen txosten negatibo bat, esanez zentral jakin bat ixteak hornikuntzan arazoak sor ditzakeela. «Oso litekeena da Red Electricak pentsatzea nuklearrak funtsezkoak direla hornikuntza bermatzeko». Azken urtean, sistemako elektrizitatearen %22 sortu dute zentral nuklearrek.

Riberaren oharrik ez dute behar enpresa elektrikoek jakiteko ofizialki azken erabakia gobernuena dela. Baina konpainiek ere badituzte beren bideak zentralak itzaltzeko; haien artean, segurtasun arrazoiak argudiatzea eta ustiapen baimenak berritzeko ez eskatzea.

Aurreko gertakari bat ere badago, Euskal Herritik gertu, gainera: Garoñako zentraleko erreaktorea itzali egin zuten 2012ko abenduan Endesak eta Iberdrolak, kritikatzeko asmoz 2013ko urtarrilean zentral nuklearren gaineko zerga bat indarrean jartzekoa zela. CNE merkatuaren arautzaileak hemezortzi milioi euroren isuna jarri zien alde bakarreko erabaki horrengatik, baina Garoña ez zen berriro martxan jarri. Endesaren eta Iberdrolaren desadostasunak izan ziren, eta CSN Segurtasun Nuklearreko Kontseiluak 2031 arte funtzionatzeko baimena emateko prest egon arren, Espainiako orduko gobernuak, PPren esku, zentrala behin betiko ixtea erabaki zuen 2017an. Hura eraisteko lanak atzeratzen ari dira, baina 2022an dira horretan hastekoak.

Bat eraisten, beste bat zain

Beste zentral bat, Zorita herrikoa (Guadalajara, Espainia), jada ari dira eraisten. Urte batzuk barru bide bera hartuko du Vandellosko lehen erreaktoreak: 1989an itzali zuten, sute baten ondorioz, eta 2004az geroztik latentzian dago ; hau da, erradioaktibitatea apaltzeko zain daude, eta 2028an dira hastekoak suntsitzeko lanak.

Gaur egun bost zentral nuklear eta zazpi erreaktore daude martxan Espainiako Erresuman: Katalunian, Vandellos II, eta Asco I eta II ; Valentzian, Cofrentes: Extremaduran, Almaraz I eta II, eta Gaztela-Mantxan, Trillo.

2019ko martxoan, zentral horiek ixteko epeak negoziatu zituzten Espainiako Gobernuak eta argindar konpainiek. 2027an da hastekoa, Almarazko zentralarekin, eta 2035. urtean bukatu, Trillorekin.

Tubacexeko gatazka konpontzeko bilera berria egingo dute ostiralean. Asteazken honetan hiru aldeko bilera egin dute zuzendaritzak, enpresa-batzordeak eta Eusko Jaurlaritzak.

“Europako txip ekosistema” sortzearen aldeko apustua egin du Bruselak. EBk bere “burujabetza teknologikoan” inbertitzearen garrantzia azpimarratu du Von der Leyenek hitzaldian.