Bilboko auzitegiak «justifikazio gabekotzat» jo du Petronorrek maiatzean indarrean jarritako ABEE aldi baterako enplegu erregulazioa. CCOOk eman du epaiaren berri, eta ziurtatu du enpresak kontratuak berregin beharko dituela eta aldi baterako langabezian geratutako langileen soldatak ordaindu beharko dituela.

Maiatzean abiatu zen Petronorren aldi baterako erregulazioa. Beste malgutasun neurri batzuk agortuta, 965 langileetatik 364 erregulazioan jarri zituen findegiak, erregaien kontsumo jaitsierak haientzako nahiko lan bermatzerik ez zuela argudiatuta. Urrian zen amaitzekoa. Sindikatuek kontra egin zioten enpresari, besteak beste langile askoren faltak enpresan segurtasun arazoak sortuko zituela adierazi baitzuten, eta auzitegietara jo zuten.

CCOOk langileen borroka «ausarta, kementsua eta bateratua» goraipatu du, eta zorionak eman dizkie langileei. Enpresari, berriz, eskatu dio epaia berehala betetzeko.

Alba filialaren sorrera

Hain zuzen ere, Petronorrek jakinarazi zuen atzo enpresa bat sortu duela deskarbonizazioarekin eta trantsizio energetikoarekin lotutako jarduera guztiak biltzeko. Alba Emission Free Energy SA izena izango du enpresak, Petronorren filiala izango da %100ean, eta Bizkaian izango du egoitza.

Hidrokarburo enpresa gehienak bezala, Petronor ere bere burua prestatzen ari da erregai fosilek energiaren alorrean orain baino askoz leku gutxiago izango dutenerako. Eguzki energiaren arloan hasi da, hidrogenoaren inguruan hainbat proiektu ditu abian, eta erregai sintetikoak garatzen ari da. Arlo horiek guztiak Alba adarrean bildu ditu Muskizko findegiak.

Tubos Reunidos (TR) taldearen berregituraketak udazken edo negu parteko folletoietako bat izango dela dirudi. Hodigintza enpresak batzen dituen taldeak jakinarazi du Iruñeko laminazio planta eta Sestaoko (Bizkaia) altzairutegia ixteko asmoa duela ekoizpena Amurrio (Araba) inguruan biltzeko. Sindikatuek, baina, ez dituzte begi onez ikusten itxiera horiek, Sestaokoa bereziki. Altzairutegi handi eta bakar bat eraikitzeko asmoaren atzean «iruzurra» dagoela uste dute. ELA, LAB eta ESK aurka daude, eta hiru sindikatu horiek gehiengoa dute TR osatzen duten enpresetako langile batzordeetan.

TR multzoa hiru hodigintza enpresak osatzen dute: Tubos Reunidos Industrial TRIk —Amurrion du laminazioa eta altzairutegia—; PT Productos Tubularesek —Babcock Wilcox zenaren orubearen zati batean dago: laminazioa Trapagaranen du, eta altzairutegia Sestaon—; eta Acecsak (Iruñean). Hiruren artean 1.400 langile dituzte eta batzeko bidean daude. Multzoa zorretan murgilduta dago, besteak beste iaz 100 milioi eurotik gorako galerak izan zituelako. Aurten, baina, 112 milioi euro eman dizkio Espainiako Gobernuaren SEPIren bidez. Industria Ministerioak uste du TR bideragarri izan daitekeela, eta horregatik erreskatatu du.

Berregituraketan ez du erregulazio espedienterik abian jarriko, baina bai erretiro aurreratuak eta bai kaleratze ordainduak. Enpresak atzo jakinarazi zuenez, 60 urtean jarri du erretiroen langa, eta horrek hirurogei bat langileri eragingo lieke. LABek «diru publikoarekin ordainduriko enplegu suntsiketa» dela esana du.

Enpresak Amurrion zentralizatu nahi du ekoizpena, eta horrek piztu du sindikatuen argi gorria. Itxi nahi dituzten lantokietako langileak Amurriora lekualdatzea da asmoa, ekoizpen prozesuak batu eta baliabideak deskarbonizazioaren bidean berritzeko aitzakian. 60 milioi euro bideratuko ditu azpiegituretara, eta horietatik 22 «altzairutegi berri» batera. ESKren ustez —LABekin ordezkaritza bateratua du PTn—, baina, altzairutegia «egokitu» egingo dute bakarrik, kopuru horrekin ezin delako fundizio berririk muntatu: «Diotenez, altzairu herdoilgaitza ekoitzi nahi dute, eta deskarbonizazioan aurrera egin; ezinezkoa da hori sinestea inbertsio makal horiekin».

Sestaoko altzairutegia ixteko asmoa ez da berria, 2018an ere saiatu baitzen. Hura ixtea Ezkerraldearentzat kolpe handia litzakeela iritzi diote, eta beldur dira altzairutegiaren ondoren Trapagarango laminazio plantak ez ote dion bide berari jarraituko. Sindikatuak bilerak egiten ari dira lantegietan. Batzordeen osaketa hau da: TRIn ELAk zortzi ordezkari ditu, UGTk bost, LABek lau, eta CCOOk eta ESK-k bina. PTn, ELAk bost ditu; UGTk eta CCOOk hiruna; eta ESK-LABek bi.

Akordiorik gabe Tubacexen

Hodigintzaren sektorea ez dagoela garai onean ageri da sektoreko beste enpresa handian ere, Tubacexen. Enpresak aldi baterako erregulazio espedientea luzatu nahi du, eta gaur du langile batzordearekin akordioa lortzeko azken eguna. Zuzendaritzak ezetz esan zion atzo sindikatuen eskaintzari eta beste eskaintza bat egin zion. Enpresa kaleratu asmo zituen langileak erregulazioan sartzeko prest dago; batzordeak, baina, EAEko Auzitegi Gorenaren ebazpenari jarritako helegitea kentzeko eskatu dio.

Pedro Sanchezek aurreko astelehenean gutxieneko soldata «berehala» igoko zutela iragarri ondoren, segurutzat jo daiteke Espainiako Gobernuaren neurri hori. Baina ematen du iragarpen horrek eta atzo bertan Ekonomia ministro Nadia Calviñok egindako beste batek—hamabost euroko igoera izango dela eta urrian aplikatzen hasiko dela — PSOE eta Unidas Podemos gobernuko alderdien arteko oreka politikoen timing-ari eragin diola.

Izan ere, Yolanda Diaz Lan ministroak ez zuen presarik erakutsi atzo bere helburu nagusietako bat den edukia lotzeko, nahiz eta aurreko astean, mahai sozialaren bileraren bezperan, esan zuen «beharbada» bigarren saioan (atzo) itxiko zela. Batera edo bestera, Diazek hamabi eta hemeretzi euro arteko tarteari eutsi dio 2021. urtea amaitu arteko igoera zehazteko. UGT eta CCOO sindikatuentzat ez da nahikoa, eta 25 euro inguruko igoera eskatzen dute; patronalak ez du aldatu bere jarrera: «Ez da garai egokia gutxieneko soldata igotzeko».

Gauzak horrela, Espainiako Elkarrizketa Sozialerako Mahaiak berea eman du, eta aurrerantzean kontsulta epea zabaldu du gobernuak negoziazioari fokurik gabeko bideak emateko. Horregatik da erraza aurreikustea gutxieneko soldataren igoera irailean bertan adostu dezaketela exekutiboak eta sindikatuek, eta ez dela ibiliko hogei eurotik urrun; oraingoan, oso zaila ematen du Diazek patronalaren oniritzia lortzea. Aurreko igoeren eta aldi baterako erregulazioen akordioetan CEOEk gobernuari emandako baietzak nahikoak direla ematen du, are gehiago eskuinak eta eskuin muturrak Antonio Garamendi presidentea estu baino estuago hartu ondoren.

Hegoaldean, oso urrun

Orain arte gutxienekoaz plazaratu diren kopuruak hauek dira: hamabi eta hemeretzi euro arteko igoera 2021. urtea amaitu arte, eta 1.027 euroko gutxieneko soldata 2023. urterako, datozen bi urteetan beste 46 euro igota. 2020 hasieran lortu zen azken akordioa eragile sozialen artean, eta gutxieneko soldata %5,5 igo zuten, 950 euroraino; hamalau ordainketa dira: 13.300 euro urtean. Akordio berriak 970 euro inguruan utziko du gutxienekoa; Madrilek bide orria betez gero, 1.027 euro ingurukoa izango da 2023rako.

Eragile sozialek Espainiako lan merkatuaren errealitatea ardatz hartuta mahairatu dituzten kopuruak oso urri geratzen dira Hego Euskal Herriko lan merkatura ekartzean. Confebask patronalak garrantzia kendu izan die gutxieneko soldataren igoerei, «oso gutxi» ei direlako lan hitzarmen baten aterkirik gabe aritzen diren euskal beharginak; baina, datuek berresten badute ere ia 1,3 milioi langileen artean gutxiengoa direla, zenbaki absolutuek igoera horren garrantzia islatzen dute, 64.000 langile inguru baitira lanbide arteko soldata txikienarekin ari direnak gaur egun, prekaritateak jotako sektoreetan.

Bada, legezko soldata txikienarekin aritu behar duten langile horiek ez dute jasotzen batez besteko soldata dutenen sariaren erdia ere, eta errealitate gordin hori ez du aldatuko Madrilen adostuko duten igoerak. Izan ere, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2.332 eurokoa da batez bestekoa, eta 2.217 eurokoa Nafarroan, INEk 2019. urterako emandako datuen arabera. Beraz, ia 1.400 eurokoa beharko luke gutxienekoak Eusko Jaurlaritzaren eskumeneko lurraldeetan, Espainiako Gobernuaren aditu taldeak gutxieneko soldata dela-eta gomendatutakoa betetzeko: batez bestekoaren %60 ingurukoa beharko lukeela. Nafarroan, 1.330 eurokoa beharko luke, gomendio horri jarraituz.

Eta inflazioa zer?

Baliteke Espainiako Gobernua %60ko helburu horretatik hurbil gelditzea legegintzaldia amaitu aurretik, baina Hego Euskal Herriko lan merkatuari dagokionez, oso urrun geratuko da. Hain urrun, ezen aurtengo igoera egin arren gutxieneko soldata 1.166 eurora ere ez baita iritsiko, hau da, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako batez besteko soldataren erdira. Nafarroako batez bestekoaren erdia ere (1.108 euro) Espainiako gutxienekoa baino dezente gehiago izango da.

Gainera, ezin da ahaztu inflazioak hartu duen gorako bidea. Madril %1,6ko igoera proposatzen ari da gutxieneko soldatarentzat, eta ez da zaila Espainiako eta Hego Euskal Herriko KPIak %3tik gorakoak izango direla aurreikustea; beraz, gutxieneko soldataren igoerak ez luke estaliko inflazioa. Espainiako sindikatuak, ordea, prest daude igoera handienak 2022. eta 2023. urteetarako uzteko.

Pentsiodunen mugimenduak argindar enpresen eta bankuen aurka protesta egingo du hilabete honetan. Horrela, datorren astelehenean, irailak 13, argindarraren igoeraren kontra protesta egingo du martxa batek, eta irailaren 20an bankuen aurka bulegoak eta kutxazainak ixteagatik.

Bilbok ostalaritza eta kulturarako bonuen kanpaina berri bat jarri du martxan. Zehazki, 124.000 bonu ostalaritzarako izango dira, eta 30.529 kulturarako. Horietan 1,5 milioi inbertituko dira covid-19aren pandemiak kaltetutako sektoreak suspertzeko.

Petronorreko lan-erregulazioa “justifikaziorik gabea” dela adierazi du epaitegiak, CCOOren arabera. Horrela, enpresak etenda jarraitzen zuten kontratu guztiei ekin beharko die berriro, eta jaso ez dituzten soldatak ordaindu beharko ditu.

Gutxieneko soldataren aurtengo igoera adosten saiatzeko bilera erabakigarria egingo dute astelehen honetan. Gai honen inguruko “behin betiko bilera” da; izan ere, aurten gutxieneko soldatak izango duen igoeraren zenbatekoa bilera horren ostean erabakiko du Espainiako Gobernuak.

Sanchez: “Argindarraren prezioa 2018an ordaindutakoaren parekoa izango da urte amaieran”. Bere esanetan, Espainiako Gobernuak egiturazko erreformak abiatu ditu, eta, argindarraren prezioa jaisteko asmoz, “ezinbesteko gutxieneko kontsumoa” sortzea aztertzen ari da.

Hegazti gripeak 2016an eragin zuen krisian ELB laborari sindikatuak borrokalari irudi azkarra irabazi zuen, hiru etxaldetan ahateak prebentzioz hiltzea oztopatuz mobilizazioei esker. Uda honetan, berriz, hilabeteetan negoziatzen aritu ondotik, Bidaxuneko ahate haztegiko 1.600 ahate hil zituzten agorrila hastapenean. Aitzineko krisian bezala ahate sanoak baziren ere, urtarrilean hegazti gripearen aztarnak atzeman ziren Bidaxuneko ahateetan, eta ahate haztegia «infekzio gune» gisa deklaratua izan zen. Panpi Sainte Marie (Landibarre, 1963) ELBko bozeramailearen ustez, desberdintasuna handia zen.

ELBren borrokak, hegazti gripearekin, garaipenak izan dira. Agorrilan, aldiz, ahateak hiltzea onartu duzue. Ez da ohikoa izan.

Kasuak ez dira berdinak. Ahateetan antigorputzak atzeman zituzten, eta, aldi honetan -aitzineko aldian bezala- ez ziren eri, baina positiboak baziren. Horrek dena aldatzen du legedian, infekzio gune izendatua baitzen Bidaxuneko ahate haztegia. Ondorioz, bortxaz hil behar zituzten; bestel,a Frantziak ez zuen esportatzen ahal. Aitzineko aldian ez zen ondorio hori, esportazioak ez ziren blokatuak. Infekzio gune deklaratuz gero ezin da hori kendu. Beraz, goiz ala berant hil behar dira; bestela, Frantziak ez zuen esportatzen ahalko. Aldi honetan ere posible genuen ELB garaile ateratzea, baina bazen estatuaren alimaleko presioa gibeletik.

Nolako presioa?

Uste genuen baimen berezi bat ukanen genuela, salbuespen bat edo kasu berezi bat zelakoan, baina ez dute onartu, Frantziak ez baitzuen esportatzen ahalko ahateak hil gabe. Momentu batez ministerioak laxatu gaitu; ordu arte harreman ona bagenuen [Kriaxera] arraza salbatu behar zelakoan, baina, arraza salbatua zela frogatu delarik -aski ahate tipi eta arrautza atera baikenuen Bidaxunetik-, administrazioak erran zuen hil behar zirela. Ez genuen onartzen sano zirelako, baina aldi honetan mehatxua zen blokatzen bagenituen ez zela kalteordainik izanen. Hala ere, gure asmoa zen azken momentua arte erresistentzia egitea, baina hori eginez ELBk borroka irabazten zuen, Bidaxuneko ahate haztegia sakrifikatuz. Presionatzeko, bazuten haztegiaren bezeroen zerrenda osoa. Nahi bazuen estatuak zinez izorratzen ahal zuen etxalde hori, eta Kriaxerekin ari ziren etxaldeak oro.

Nola geratu da ELB?

Kanpotik begiratzen duen batentzat, afera honen fineziak ezagutu gabe, ELBk aldi honetan galdu du. Nonbait, hala da, utzi baitugu ahate sanoak hiltzera, baina gibeleratze taktiko bat izan da, etxaldeak salbatuz bihar segitzeko. Halako munstro baten aitzinean zaila genuen: edo ELBk epe motzeko borroka hori irabazi, etxaldeak sakrifikatuz, edo galtzea epe laburrean, baina bihar etxaldeak bizituz, Kriaxerak izanez berriz heldu den udaberrian. Aldi honetan amore eman dugu, baina ezinbestean.

Gobernuak esportazioa zuen lehentasuna. Ahate esportatzea ez da hemengoen merkatua.

Bistan dena ez da Kriaxera esportatzen, ez. Gainera, ez da baitezpada ahatea, Frantziak anitz esportatzen duena oilaskoa baita; oilasko zikinkeria bat, arrunt merkea eta fite hazia dena. Oilaskoa eta genetika -ahate tipiak eta arrautzak- esportatzen ditu Frantziak, Afrikara eta. Oilasko industrialean ari diren talde handiek presio anitz ezarri dute. Aldi honetan ez dugu denborarik ukan, baina berriz gertatzen bada Bidaxunekoa bezalako afera bat, baimen berezi bat galdetu beharko da Europan. Ahate horiek ez ziren eri; momentu batez positibo izan dira, baina gero antigorputzak egin dituzte eta hiru hilabeteren buruan ez zen gehiago birusaren herexarik batere. Nahi genuen horren oharpen bat egitea eta baimen berezi bat ukaitea; justifikazioa bagenuen, argudioa bagenuen, baina lan hori ez genuen guk egin behar gure ahal urriekin, Estatuak egin behar zukeen. Izenpetu genuen protokoloan esperimentazio sailak hori zioen: zergatik Kriaxerak hala ihardokitzen duen ikertzea, beharbada hegazti gripearen aitzinean konponbidea hor da, Kriaxerak buru egiten baitio eritasunari. Analisiak Tolosan [Okzitania] ikertzen dituzte, baina oraino ez dute lana itzuli. Parean ez zuten gehiago igurikatu nahi esportatzeko; beraz, presioaren borroka hori galdu dugu.

Erakutsi duzue mobilizazioekin posible zela ahateen hiltzea saihestea. Baina kasu honetan lege aldaketa behar litzateke. Hori ere posible ikusten duzu?

Bai. Irudi bat lortu dugu aitzineko borrokei esker. Badakite jendea biltzen ahal dugula eta ez garela beldur gauza batzuk arriskatzeko; gainera, beti erraten digute komunikatzaile onak garela. Lotsa dira. Frantzian denetan hil dituzte ahateak batere erresistentziarik gabe, baina hemen laborariak CRSen partetik zanpatuak izatea, ahate sanoak hiltzea…; badakite jendearen onarpena ukan dugula. Kasu honetan ez dugu irabazi, legeak ez baitzion estatuari aterabide bat ematen. Horregatik aldi honetan prest ziren indarrez pasatzeko, nahiz eta irudi txarra eman; hori hala erran digute.

Hegazti gripearen azken borrokan ez duzue garaipen irudia kausitu, baina paraleloan bada Arbonako okupazioa, irabazi arte asmoz segitzen dena.

Okupazioak lehen planoan ezartzen du hor badela arazo bat. Ahateekin bezala hor ere badira bi helburu: bat, taktikoa -epe motzekoa-, eta, bestea, estrategikoa. Bat da etxalde horren lurrak salbatzea, eta ez dakigu kausituko dugunez, saltzailea eta eroslea ados jartzen ahal baitira eta ez dugu deus egiten ahal, baina esperantza dugu presioarekin gibel eginen dutela. Epe luzean, gure helburua da legedia aldatzea. Jean-Bernard Sempastous diputatuak Lurraren legea hobetu nahi du eta guk ekarpenak egiten dizkiogu haren emendakinari. Arbonako lurrek 100.000 euro balio lituzkete SAFERaren arabera, baina etxea gehituz hiru milioi euroz goiti saltzen dira… Lehenago lur hori salduko zen eta etxea bereiz; orain konprenitua dute elkarrekin salduz -nahiz eta geografikoki bat eta bestea ondoan ez izan-, kario saltzen ahal dutela.

Zer diozue zuek?

Guk galdetzen dugu laborantzarako diren lurrak eta etxea bereiztea salmentan. Bi xede horiekin abiatu genuen okupazioa, salatzea eta proposatzea: salatzea egiten dugu han egonez eta sostengua bilatuz. Proposamenak egiten ditugu legea aldatzeko, fintzeko. Ez ditugu etxalde guztiak okupatzen ahalko.

AHTren Gipuzkoako tarteko lanak 2024an amaituko direla aurreikusi du Arriolak. Europako herritarren “konektibitatea hobetzeaz gain”, AHTk Euskadiren garapena, lehiakortasuna eta Europan duen presentzia indartuko dituela nabarmendu du Eusko Jaurlaritzako Garraio arduradunak.