Urte hasieran zituen aurreikuspenetatik urrun dabil Tubacex. Joan den astean, lantaldearen %20 kaleratzeko asmoa iragarri zuen enpresak, eta atzo, berriz, datuen bidez erabakia arrazoitzen saiatu zen: 8,3 milioi euroren galerak izan ditu 2020. urteko lehen seihilekoan. Salmentak 282 milioi eurorenak izan dira, iaz baino %12,8 gutxiago.

Tutugileak azaldu duenez, sektorea krisian dago duela urte batzuetatik, eta hori bereziki azaleratu da bigarren hiruhilekoan, COVID-19aren krisia dela eta: Tubacexek 6,7 milioi euroren galerak izan ditu apiriletik ekainera. Iaz, hiru hilabete horietan, 3,3 milioiren irabaziak izan zituen, nahiz eta ez zen urte ona izan.

Dena den, tutugileak ez du datuen analisi erabat ezkorra egin, eta nabarmendu du «emaitza operatibo positiboak» mantendu dituela egungo egoeran ere. «Taldearen egitura finantzario sendoari esker» luze gabe eta luzera begira ere etorkizuna bermatua duela gehitu du Jesus Esmoris kontseilari ordezkariak.

Hala ere, enpresak Araban dituen fabriken kostutik hamar milioi euro murrizteko helburua jarri du 2021. urterako, eta, beste neurri batzuen artean, lantaldea murriztuz egingo du hori. Amurrioko eta Laudioko fabriketan 150 langile kaleratzeko asmoa du zuzendaritzak —zortziehun langile inguru dira guztira—, baina beharginek argi utzi dute lanpostuak defendatuko dituztela.

Enpresak langileen ordezkariei esan zien, hain zuzen, kaleratzeak ez diren beste bide batzuk azter daitezkeela helburu hori lortzeko. Soldatak eta lan baldintzak murriztea izan daiteke bat, eta, dirudienez, konponbide horixe babesten du Eusko Jaurlaritzak ere, Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapenerako sailburuak azken egunetan adierazi duenez. ELA eta LAB sindikatuek patronalaren alde jartzea egotzi diote sailburuari.

Aernnova, soldatak izoztuta

LABek esan du enpleguari eusteko konpromisoa hartzea dela enpresei negoziatzeko jartzen dien baldintza bakarra, eta honela erantzun dio sindikatuari Iñaki Garcinuñok, Cebek Bizkaiko patronaleko presidenteak: «Enpresa batek aurreikusten badu urte batean edo bitan ez duela berreskuratuko lehengo jarduera ekonomikoa, ez du ezertarako balio soldatak jaisteak». Azpimarratu du langileak geldirik badaude enpresek beste neurri batzuk hartu behar dituztela, eta abisatu zuen gehiago izan daitezkeela «euren produkzioa egokituko dutenak». Dena den, Garcinuñok uste du kaleratzeak iragarritakoak baino gutxiago izango direla negoziazioen ostean.

Aernnova da kaleratzeak egingo dituela iragarri duen azken enpresa. LABek gogorarazi du hango beharginek hamar urte daramatzatela soldatak izoztuta, eta, beraz, soldatak murriztea ezin dela «inondik inora ere» izan egoerari aurre egiteko formula.

COVID-19ak sortu duen ziurgabetasunaren erakusle da lan merkatua; haren estatistiketan igartzen da luze gabeko emaitzak baldintzatuko dituztela pandemia- ren eboluzioak eta hartzen diren neurriek. Gaindegiaren arabera, lehen hiru hilabeteetan gora egin du langabeziak Euskal Herrian: 7.800 pertsona gehiago (133.800 guztira). %9,34 da tasa, %0,89 handiagoa martxoan baino.

Baina, aurrera begira, datu horrek baino hobeto erakuts dezake zer gerta daitekeen martxotik hona izandako enplegu galerak: 57.300 pertsona aktibo gutxiago daude; bestela esanda, lanpostu horiek galdu egin dira. Horiei gehituz gero aldi baterako lan erregulazioetan daudenak, Euskal Herrian 150.000 behargin inguruk eten behar izan dute euren jarduna COVID-19a agertu zenetik.

Eta bereziki datu horri erreparatu behar zaio. Sekula ez da halakorik izan: 2006tik abiatutako serie historikoan, inoiz ez da hainbeste enplegu galdu, eta are gutxiago hain denbora laburrean. Egun lanean ez daudenetako askok konfinamendu garaian ezin izan zuten langabezia erregistroetan izena eman, eta horregatik azaltzen dira hor, baina beste askok ez dute eman luze gabe lanera itzultzeko esperantza dutelako; bereziki, aldi baterako lanak nagusi diren sektoreetan: ostalaritzan, merkataritzan eta eraikuntzan, esaterako. Hain justu gisa horretako kontratuak galdu dira gehien. Hego Euskal Herrian 47.500 langile ez dira lanera itzuli, horietatik 32.900 besteren kontura ari ziren, eta 23.500ek aldi baterako kontratua zuten.

Erregistratu gabekoei gehitu behar zaizkie enplegu erregulazioan edota gobernuek lanpostuei eusteko hartutako beste neurriekin jarraitzen duten langileak —horiek ere ez dira langabe gisa zenbatzen—: apirilean, 202.629 ziren Hego Euskal Herrian, eta, ekainaren hasieran, 87.143k jarraitzen zuten egoera horretan. Espainiako Gobernuaren baldintza eta babes bereziak dituzte koronabirusarekin loturiko erregulazio espedienteek, baina horiek, oraingoz, irailaren 30ean iraungitzen dira. Zenbait sektoretan, ohartarazi dute ezingo dietela lanpostu askori eutsi dosierrak ezin badituzte luzatu.

Baina pandemiak baldintzatuko du etorriko dena. Gaur-gaurkoz, langabeziarena da argazki finko bakarra. Azken hiruhilekoan, lurralde guztietan igo da, baina, bereziki Nafarroan (+%1,53; 3.800 gehiago), Araban (+%2,22; 3.100 gehiago) eta Ipar Euskal Herrian (+%2,66; 2.400 gehiago).

Estatistikek beste irudi bat agertzen dute: emakumeek eta gazteek nabaritu dute gehien koronabirusaren lehen kolpea. Hego Euskal Herrian, 5.300 emakume gehiago geratu dira lanik gabe, eta 300 gizon. Langabezia tasa handiagoa da emakumeen artean: %10,2, gizonezkoena baino puntu bat handiagoa. Era berean, gazteen langabezia %31,6 da, %10 handiagoa; eta 25 urtetik beherakoen artean, %16,7 handiagoa.

Europako testuinguruan, berriz, Euskal Herrian dago langabezia tasa handienetan seigarrena: EB-27an baino 2,5 puntu gehiago. Gainetik ditu Grezia (%16), Espainia (%15,3), Katalunia (%12,8), Lituania (%9,8) eta Letonia (%9,4).

Datorrenari so

Ekonomia alorreko erakunde eta eragileak kezkatuta azaldu ziren atzo. Datuak jakin berritan, Cebek Bizkaiko enpresarien elkarteko presidente Iñaki Garcinuñok esan zuen «txarrak eta aurreikusteko modukoak» zirela, baina ohartarazi zuen «krisi ekonomikoaren garairik okerrenari» dagozkiola, eta urteko azken hilabeteetan gertatuko balira kezkagarriagoak izango liratekeela. «Pentsatzekoa da ordurako susperraldian egongo garela».

CCOOk, berriz, azpimarratu du datuek ez dutela benetan islatzen egungo «egoeraren larria». Gogoratu du milaka langilek aldi baterako erregulazioetan jarraitzen dutela eta horien geroa ezbaian dagoela, eta ohartarazi du arriskua dagoela kaleratze masiboak izateko, berriki Tubacex, Gamesa, ITP Aero edo Aernnova industria alorreko enpresetako zuzendaritzek iragarri dituztenak horren erakusgarri. Datuei buruz ere, emakume, gazte eta oro har «sektore prekarizatuenen» egoera nabarmendu du sindikatuak. «Pandemiak eragindako krisiaren ondorioak gordinago pairatuko dituzte haiek».

LABek ere azpimarratu du horiek nabarituko dituztela gehien estatistikek erakusten duten enplegu galeraren ondorioak. Eta administrazioek patronalaren jarrerekin bat egiteko «arriskuaz» ohartarazi du: «Bide ezaguna da hori. Pandemia aurretik jasan behar genituen arazo estrukturalak —soldata desberdintasunak eta lan prekaritatea— larritzera baino ez garamatza horrek».

ELAren arabera, «egoera kezkagarria» da, eta ohartarazi du ezinbestekoa dela egungo enplegu politikak aldatzea: «Bestela, aurreko krisiaren murrizketa eta austerizidio formula berberak erabiliko dituzte».

Irailean eskuratu ahalko dira turismo eta kontsumorako 620.000 bonuak. EAEko turismoa eta kontsumoa bultzatzea dute helburu.

Tubacex: enpresak 8,3 milioi euroko galerak izan ditu 2020eko lehen seihilekoan. Horrela justifikatu dituzte Amurrio eta Laudioko 150 lanpostu suntsizea.

LABek egungo kutsatzeak lan istripu gisa aitortzeko eskatu du. LABen arabera, COVID-19ak “albo-ondorio garrantzitsuak” sortzen ditu, estali gabeko gastuak sortuz.

Rolls & Royce harremanetan jarri da AEBetako Carlyle, Blackstone eta KKR funts handiekin, ITP Aero saltzeko, Erresuma Batuko prentsak argitaratu duenez, eta konpainiak berak ez du ukatu informazio hori. Esan du ez duela erabakirik hartu ITPren inguruan. Aurreko astean lantaldearen %15 kaleratuko duela jakinarazi zuen ITPk; Bizkaian kolpe izugarria litzateke hori. 4.000 langile ditu mundu zabalean ITPk, eta 600 aterako lirateke lantaldetik.

Sener euskal ingeniaritza konpainiak Rollsekin batera zabaldu zuen ITP, 1981ean, eta, 2016an, Senerren %53,1 erosi zuen Erresuma Batuko taldeak; geroztik, Rolls & Royceren jabetzakoa da ITP.

Aeronautika sektorea gogor jotzen ari da pandemiak eragindako krisi ekonomikoa, hegaldiak erdira baino gehiagora murriztu direlako mundu osoan. Hegazkinak lurrean daudenez, aire konpainiek eten egin dituzte inbertsioak, eta, hegazkin berriak saltzen ez direnez, sektorea gain behera doa. «Hainbat aukeraren hasierako zikloan gaude», esan du Rollseko arduradun batek; «balantzea sendotu behar dugu, baina ez dugu oraindik erabakirik hartu, gaur egun gure finantza egoera irmoa delako oraindik ere» .

Aeronautikaren eboluzioa ikusita, ez da ezuste handia izan Aernnovaren iragarpena. Joan den astean ITP Aerok iragarri zuen lantaldearen %15 kaleratuko zuela, eta Aernnovak atzo jakinarazi zuen antzeko asmoak dituela: langileen %20 kaleratuko ditu. Euskal Herrian eta Espainian 650 behargini eragingo die neurriak, eta 350i gainontzeko herrialdeetan. Prozesuak 2021. urteko lehen hiruhilekora arte iraungo du, eta datozen hilabeteetan zehaztuko dute lantoki bakoitzean zenbat behargin kanporatuko dituzten.

Aernnovak Araban du egoitza nagusia, Berantevillan; han 448 langile ditu, eta horietatik 260 enplegua aldi baterako erregulatzeko dosierrean daude urte amaierara arte. Enpresak maiatzean hartu zuen neurri hori, lan karga asko apaldu zela argudiatuta, eta hedapen proiektu berri baterako iragarritako kontratazioak ere bertan behera utzi zituen. Aeronautikak instalazioak ditu Gasteizen, Miñaon eta Legution (Araba), baita Bizkaian ere.

Beraz, ez da harritzeko albistea izan Aernnovaren erabakia; luzea da koronabirusaren krisiak sektorean kalte egindakoen zerrenda. Enpresak aurreikusi du jardueraren %30 galduko duela datozen hiru urteetan —%40 aurten—, eta, atzo adierazi zuenez, enpresak «inoiz ez bezalako krisi honen ondorioz» hartu behar izan du kaleratzeak egiteko erabakia: «Gure bezeroen eskariak nabarmen murriztu dira».

Hegazkinen egiturak egiten ditu Aernnovak: hegoak, egonkorgailuak, fuselajea… Besteak beste, Airbus eta Boeing dira enpresaren bezero nagusiak, eta, ITP Aerori bezala, gogor eragin dio konpainia erraldoi horiek jardunean izan duten beherakadak; Airbusek, adibidez, heren bat murriztu du bere ekoizpena.

Hegazkingintza sektore garrantzitsua bilakatu da Euskal Herrian: Hegan klusterreko enpresek 5.000 langile dituzte Hego Euskal Herrian, eta beste 10.000 kanpoan. Apirilean ohartarazi zuenez, krisiak luzarorako kalteak eragingo dizkie.

Iritzi berekoa da Aernnova: aurreikusi du bidaiarien aire bidezko trafikoa ez dela lehengo mailara itzuliko gutxienez hiru, lau edo bost urte igaro baino lehen. Azken hilabeteetan langileen osasunaren eta segurtasunaren alde jardun duela dio aeronautikak, baina aurrerantzean lehentasuna izango dela enpresak irautea eta krisitik osasuntsu irtetea.

ELA sindikatuaren arabera, enpresak prentsari filtratutako informazioen bidez jaso dute albistea Aernnovako langileek. Gaitzetsi egin du kaleratzeak egiteko enpresaren asmoa, baita jakinarazteko modua ere: «Langileekiko errespetu falta arau bihurtzen hasi da euskal enpresen jardunean».

Kaleratze olatua

Sindikatuak azaldu duenez, enpresak dibidenduak banatu ditu akziodunen artean azken ekitaldietan; 2017. urtean, adibidez, bana zitzakeen 140,8 milioi euroetatik 139,4 banatu zituen. Aurtengo urtarrilean ere 490 milioi euroko kreditu bat eskatu zuen, eta horietatik 100 dibidendu gisa banatzeko asmoa zuela salatu du ELAk: «Enpresa zorpetzeko prest dagoen zuzendaritza baten irrika islatzen dute zenbaki horiek».

Sindikatuak gaineratu du Aernnovak langileen gain utzi nahi duela egoera, eta Jaurlaritzari ardurak hartzeko eskatu dio: «gizarte gisa pobretzeko gonbidapena» da haien iritziz Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapenerako sailburuak enpresa handien jarrera justifikatu izana.

Tapiak, atzo, esan zuen «beste albiste txar bat» dela Aernnovarena, eta «beldurgarria» izaten ari dela azken astea. Egoerari aurre egiteko, elkarlana eskatu zien eragile guztiei —erakundeei, enpresei eta langileei— , eta azpimarratu zuen badaudela kaleratzeak ez diren beste bide batzuk gastuak murrizteko. Sailburuaren arabera, «Euskadi ez da kostu baxuko herrialde bat», eta denak ez du soldata murritzagoei lotuta egon behar: «Formula horrekin lortuko dugu krisi honetatik irteteko bidea».

Euskal Herrian ere hasi dira nabarmentzen krisiak izango dituen ondorioak, eta, egoera horretan, behin eta berriz patronalaren alde kokatzea egotzi diote sindikatuek Tapiari azken egunetan.

«Gobernuak eta patronalak langileon bizkar gainean jarri nahi dituzte krisiaren ondorio guztiak». Garbiñe Aranburu LAB sindikatuko idazkari nagusiak garbi dauka zer joera hartzen ari den krisia; azken egunotako kaleratze iragarpenez aritu da Aranburu. «Pobrezian eta bazterketa sozialean dauden herritarren kopurua gorantz doa, eta erreferentziazko enpresa handiak, bitartean, enplegu suntsiketa gehiago iragartzen dabiltza».

Egiturazko arazo bat ikusten du LABek, «azken krisiaren ostean sistema kapitalista ezin baita berreraiki». Beraz, sindikatuaren ustez, aro berri bat hasi beharko luke orain, baina ez ditu sintonia horretan ikusten gobernuak eta patronalak, eta argi du Confebaskek ez duela itun sozialik nahi: «Gastu publikoa handitzeko eskatzen dutenean, diru publikoa enpresa pribatuen eskuetan jartzeaz ari dira».

Gamesak, Tubacexek, ITP Aerok eta Aernnovak murrizketarik gabe aurre egin diezaiokete egoerari, LABeko idazkari nagusiaren iritziz, azken urteetan dibidenduak banatu dituztelako: «Gauzak egiteko modu horren helburua da langileen artean etsipena nagusitzea, azkenean borrokarako ahalmena ahuldu eta murrizketak onar ditzagun».

Arantxa Tapiaren jarrera

Azken egunetan Arantxa Tapia Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuak erakutsitako jarrera gaitzetsi du LABek; Tubacexena albiste txarra dela esan zuen Tapiak, baina «errealismoz» hartu behar dela. «Itxierak daudenean albiste txar bat dela esaten du soilik, eta enpleguaren izenean soldata murrizketak zuritzen ditu».

Horiek horrela, negoziatzeko prest dago LAB, baldintza batekin: enpresek enpleguari eusteko konpromisoa hartzea. Enpresen unean uneko arazoak «aintzat hartzeko prest» legoke sindikatua, betiere ohiko egoerara itzultzeko helburua jarrita aurretik: «Enpresek ez dituzte horrelako akordioak nahi izaten».

Koronabirusaren krisia: Aernnovak % 20 murriztuko du langile kopurua. Neurriek 650 langileren kaleratzea eragingo dute espainiar Estatuan, guztira 950 kaleratze.

Lan-Ikuskaritza 2020ko lehenengo seihilekoan. 5.682 kontratu berrikusi dira, eta horietatik 1.959 eraldatu behar izan dira legezkotasunera egokitzeko.