Ekainean eta uztailean 7 larunbatetan lan egitea proposatu du…
Ekainean eta uztailean 7 larunbatetan lan egitea proposatu du Mercedesek. Gainera, abuztuan bi astez jarraituko du aktibo ekoizpenak, abuztuaren 10etik 23ra.
Martxoaren 31n, funtsezkoak ez besteko jarduera ekonomiko guztiak eteteko dekretua sinatu eta bi egunera zu lanean aritu zinen metroaren obretan funtsezkoak ez ziren lanak egiten. Zergatik?
Dekretuaren biharamunean, obrako arduradunaren whatsapp bat iritsi zitzaigun, esanez lanera joan behar genuela, eta enpresak baimen agiri bat emango zigula. Arraroa iruditu zitzaidan, bezperan presidenteak esan zuelako larrialdi egoera bat zela, eta bakarrik ezinbesteko lanak egingo zirela. Baina obra hau ez da funtsezkoa, metro bat da, tunel bat, beraz…
Gainera, zure lana ere ez da funtsezkoa, mekanikaria baitzara.
Horixe da. Nik makinen olioa aldatu, iragazkiak begiratu eta halakoak egiten ditut. Beraz, lanera joan nintzen, eta esan zidaten makina baten filter tutuari mantentze lana egin behar niola, hau da, pieza horren iragazki guztiak kendu, hautsa garbitu… Harrigarria iruditu zitzaidan egoera hartan lan hori egitea, urteko edozein garaitan egin dezakezulako. Zergatik egin behar zen egun haietan, pandemia bete-betean?
Horretan ari zinela, istripu bat izan zenuen, eta makina erori egin zitzaizun.
Tuneletik ateratzen ari nintzen makina teleskopiko batean. Balaztak ez zituen ondo. Lankide batek makina eskatu zidan, eta ni jaitsi egin nintzen bertatik, baina malda zegoenez, eta nahiz eta balazta jarrita eduki, erori egin zen. Bost metro amildu zen, eta kolpearekin kristal bat hautsi zitzaion eta gurpil bat lehertu. Hori bakarrik. Horren ondorioz, baina, hamabost egunez bidali ninduten etxera zigortuta soldatarik gabe.
Zur eta lur geratu zinen. Zergatik jokatu du enpresak horren gogor zurekin?
Oso gogor jokatzen dute langileekin, nagusiarentzat garrantzitsuena delako obrak aurrera egitea. Aurrera egitea, horren ondorioak aintzat hartu gabe. Une horretan nik bukatu nuen iragazkiak garbitzen, eta tuneletik ateratzen ari nintzen nire lan tresnak bizkarrean hartuta. Oso pisutsua da zama hori, eta ez dago autorik handik ateratzeko, beraz, oinez joan behar da. Bi kilometro egin behar dituzu oinez 30 kiloko kutxa batekin.
Egoerarekin haserretu eta ELAra jo duzu. Ondorioen beldur zara?
Oso litekeena da hamabost egun barru esatea kaleratuta nagoela argitara emateagatik metroaren obretan zer gertatzen ari den. Badira segurtasun aldetik gauza oso larriak. Mila volteko kable bat ohiko zinta batekin bilduta egotea oso larria da, lurrean eta urez inguratuta, gainera. Lankide bat lurrera bota zuen argindar korronteak, eta txiripaz ez zitzaion ondorio larririk gertatu. Istripu asko gertatu dira, eta oso larriak.
Segurtasun baldintzak oso kaskarrak direla salatu duzu.
Makinak oso gaizki daude. Balaztak likidorik gabe egoten dira gehienetan makinetan, eta malda horietan oso kontuz ibili behar da. Makina batek pertsona bat eramaten badu, oso larria izan daiteke. Gainera, tunel barruan ez dago sorosle zerbitzurik, anbulantziara eta ospitalera iristeko tunel osoa zeharkatu behar duzu. Ez dago autorik tunelean mugitzeko. Nola atera zaitezke handik istripu bat gertatuz gero?
Lanaldi oso luzeak egiten ari zarete.
[Lankide bati deitu dio eta galdetu dio ea aurreko larunbatean (apirilaren 25ean) zenbateko lan jarduna egin zuen. Hark goizeko zazpietatik goizaldeko ordu bietara aritu zela erantzun dio, BERRIAko kazetaria lekuko dela]. Hemeretzi orduko lan jardunak ere egiten ari gara. Pertsonen osasunarekin ari gara jolasten. Ez gara robotak, langileak gara. Enpresak lan eginarazten digu, baina ez du inbertsiorik egin nahi gure segurtasunean. Erakundeek egin beharko lukete zerbait hori hobetu dadin.
Ospitaleetako ZIUek koronabirusaren krisia baino lehen zuten gaitasuna bikoiztea edo hirukoiztea ekarriko du neurriak. Hala, Espainiako Gobernuaren helburua da ez galtzea azken asteetan lortutako gaitasuna.
Hego Euskal Herrian ez dirudi arazo izango denik Madrilek eskatutako bermeak betetzea. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ospitaleetan 230 ohe inguru zeuden ZIUetan pandemia baino lehen, eta, orain, datu ofizialik ez dagoen arren, bostehun baino gehiago daude, hainbat iturriren arabera. Nafarroako Gobernuak, berriz, martxo amaieran iragarri zuen bikoiztu egingo zituela ZIUetan zituen oheak, eta guztira 120 ohe jarriko zituela.
Gainera, osasun zerbitzuek azken asteetan esan dutenez, ospitaleratuen kasuek gora eginez gero, bazuten ohe kopurua are gehiago handitzeko gaitasuna. Osakidetzak eremu berriak prestatu zituen kutsatuen kasuek gora egiten bazuten, eta Txagorritxuko ospitalean (Gasteiz), adibidez, alboko eraikin batean 56 ohe jarri zituzten krisian zehar.
Zero fasetik lehen fasera igaro ahal izateko, Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak bihar 14:00 arte dute Madrili eskariak bidaltzeko epea. Jaurlaritzak herrialde bakoitzeko bat bidali beharko du, eta Espainiako Osasun Ministerioak hartuko du azken erabakia. Aurrerantzean, erkidegoetako gobernuek gutxienez astebeteko epearekin egin beharko dute fasez igarotzeko eskaera, prest daudela erabakitzen badute behintzat.
24 ordu PCR proba egiteko
Gainera, Salvador Illa Espainiako Osasun Ministroak herenegun adierazi zuenez, erkidegoek izango dute «euren lurralderako proposamen zehatzak egiteko aukera». Adibidez, printzipioz onartzen ez diren jarduera batzuk baimentzea proposatu ahal izango dute. Ospitaleetako oheen gaitasuna, ordea, ez da fase aldaketa baimentzeko kontuan izango duen aldagai bakarra. Beste zenbait baldintza ere bete beharko dira: kutsatze fokuak kontrolatzeko gaitasuna izatea; alerta berriak identifikatzeko sistemak izatea; babes neurri kolektiboak bermatzea; eta azken egunetako kasu berrien garapena ona izatea, besteak beste. Kontuan hartuko dute ospitaleetan pazienteak artatzeko gaitasuna ere, eta, horregatik, osasun langileak lanean mantentzeko eskatu du Madrilek. Hala ere, oraingoz, Espainiako Gobernuak oheen kasuan soilik eskatu ditu kopuru zehatzak.
Bestalde, iragarri du saiatuko direla sintomak dituztenei PCR probak 24 orduko epean egiten. Orain arte, sintomak zituztenei probak egiterako astebete edo denbora gehiago joaten zen. Bizkortu egin nahi dute tarte hori, gaixoak lehenbailehen atzemateko, bakartzeko, eta haiekin kontaktua izan dutenak aurkitzeko. Lehen arretako zentroak funtsezkoak izango dira lan horretan.
45 urte dira negozioa jarri zutela, eta Sanjuanek ez du oroitzen inoiz 50 egunez lan egin gabe egon izana. Zorionez, lehen bi egunetako agenda beteta du; «bezero oso onak ditut», goratu du, baina itzulera ez da arrunta izan. «Segurtasun neurriak hor daude, baina gauza logikoak dira, guk bezeroa ukitu egiten dugulako; maskara eta eskularruak erabiltzen ditut. Bezeroari, aldiz, harreran jartzen diogu kapa. Lehen ilea tindatzen gehienei jartzen geniena, orain guztiei. Bere gauzak uzteko poltsa bat ematen diogu, lan bakoitzaren ondoren eserlekua desinfektatzen dugu… Tira, gu beti izan gara txukunak, eta ez da hainbesterako aldaketa».
Ile apaintzaileek bezeroa ukitzen dute, baina are gehiago fisioterapeutek, eta Ignacio Suarezek babes guztiak jarrita artatu zituen atzo pazienteak: maskara, eskularruak, bisera, babes jantzia… «Fisioterapeuta elkargoak lan handia egin du horrelako materiala lortzeko. Lehen gauean egiten genuen garbiketa orain paziente bakoitzaren ondoren egin behar dugu. Askorentzat zailena izango da saihestea pazienteak gurutzatzea, baina nik aurretik nuen kontsulta horretarako prestatua, pribatutasun arrazoiengatik».
Fytman zentroan egiten du lan Suarezek, Bilbo erdialdean. Hark ere lehen aste osorako hitzorduak hartuta ditu ohiko bezeroekin, eta, Sanjuanek bezala, ez du horrelako etenaldirik oroitzen 41 urte ditu. «Autonomoen patua hori da, baina itzultzeko irrikan nengoen. Batetik, diru sarrerarik gabe egotea zama bat delako; eta, bestetik, nire lana pasioz bizi nuelako. Itxialdia hasi bezain laster hasi zitzaizkidan bezeroak ordua eskatzen, eta haien minak arintzeko gogoz nengoen. Horrelako itxialdi bat jasatea ez da mesedegarria gorputzarentzat».
Itxialdian larrialdi zerbitzurik eman behar izateko moduko kasurik ez du izan Suarezek. Gabriel Larrinaga dentistak, aldiz, Donostian dituen bi kontsultetako bat irekita mantendu du, ospitalak hagineko minekin bete ez zitezen. Atzo ere lan egin zuen, Espainiako Gobernuaren dekretuak bere jardunaren inguruan sorturiko «zehaztasun faltan». Dioenez, segurtasun neurriak ez dira normalean hartzen dituztenen oso ezberdinak, baina argi gehiago eskertuko luke. «Gobernuaren esku gaude. Metodologia argia ematen dutenean, hori jarriko dugu martxan. Esaten badute: halako kontsulta batean egon daitezke hiru lanean eta hiru paziente bakarrik, eta laguntzaileek kalean itxaron beharko dute; bada, kito, hori jarriko dugu martxan. Guretzat, gauzak zenbat eta argiago, askoz hobeto, oso formalak gara».
Oraingoz, lan karga dute hirurek, baina ez dakite zer etorriko den lehen olatu horren ondoren. Larrinagak uste du familia batzuetan kutsatzeko beldur izan daitezkeela, eta ahalegin ekonomikoak egiteko zuhur ibiliko direla beste asko. «Mina izanez gero, gastu horiek egingo dituzu, baina, bestela, jendeak beldurra izango du dirua gastatzeko. Leku guztietan izango da berdina, ez soilik dentistan; ez du inork auto berririk erosiko tarte handi batean, ezta sukaldea aldatuko ezta arropa erosiko. Jendeari kostako zaio konfiantza hartzea».
Sanjuanek ere errezeloz begiratzen dio etorkizunari. Itxita egon direneko zenbakiak ez ditu egin, baina aitortu du arnasa eman diela erabiltzen duten lokala ordainduta izateak. «Guk zerotik hasi bagina bezala egingo dugu. baina badakigu hurrengo hilabeteetan eguneroko lanarekin eutsiko diogula. Ez da ospakizunik egingo, ezta lagunarteko afaririk ere. Jendea horietarako prestatzen da, eta lan hori gabe urte gogorra izango da». Negozio txikiei laguntzeko garaia dela argi du, eta sektorearen eskakizun zahar bat jarri du mahai gainean: «Lagundu nahi bagaituzte, BEZa %10era jaisteko une aproposa da. %21era igo zutenean asko jaitsi egin zuten».
Suarezek ez du epe luzerako aurreikuspenik egiten. Pozik dago orain duen lan karterarekin, eta ohiko pazienteei beste batzuk gehitu zaizkie itxialdiaren eraginez. Etenaldia luzea izan da, baina, eta momentuz ez du konturik egin. Aurrera begira zalantza bakarra du: «Urtero hamabost eguneko oporrak hartzen ditut abuztu amaieran, Bilboko jaiak baliatuz, eta aurten ez dakit posible izango den».
Hauek dira orain arte argitu diren datak: maiatzarean 4an denda eta negozio txikiak hasiko dira, bezeroei txanda hartuta; tabernetako janaria, eramateko, eta enkarguz; maiatzaren 11n, dendak txikiak, oinarrizko segurtasun neurriekin; saltoki handiak ezingo dira ireki oraindik; tabernetako terrazak, %50ean; hotelak eta lotarako lekuak, eremu komunak itxita. Maiatzaren 25ean, tabernak, barneko edukieraren %30ean, eta barran, ez; aretoak, museoak… %30eko edukierarekin. Aire zabalean, 400 lagun gehienez, eserita. Ekainaren 1ean, saltoki guztiak, %50ean. Ekainaren 8an, tabernak, barruan eta terrazetan, %50ean.
Bederatzi dendatako jabeen iritziak eta ezinegonak bildu ditu BERRIAk, datorrena nola ikusten duten eta zer prestaketa egiten ari diren jakiteko.
Marisa eta Nuria Iturbe. Iturbe altzariak, Urnieta (Gipuzkoa)
«Telematikoki lan gehiago egiteko egokitu dugu enpresa»
«Uste dugu krisi honen eraginez aldaketa egon daitekeela bezeroen ohituretan, eta prestatzen ari gara», azaldu du Marisa Iturbek. Ahizparekin daraman negozioa itxita eduki du azken bi hilabeteetan, eta etorkizunean pentsatzeko nahi beste denbora izan dute. «Orain arte sukaldea aldatzen zuen bezeroa hiru edo lau aldiz etortzen zen dendara, eta uste dugu hemendik aurrera gehiago kostatuko zaiola pauso hori ematea. Horregatik, erabaki batzuk telematikoki hartu ahal izateko egokitzen ari gara». Hogeita hamar urte dira familiako negozioari heldu ziotela, eta hilaren 11n irekiko dituzte berriz Urnietako Igarategi industrialdean duten dendako ateak. Iturbetarrak, baina, beste data baten zain daude: «Guk sukaldeak eta etxe osoak berritzen ditugu. Denda irekitzea ondo dago, baina, gremioa edo muntatzailea ezin bada etxeetan sartu, ia alferrik gabiltza. Horren zain gaude. Orain, eraikin hutsetan egin daiteke lan, eta guk etxebizitzetan hasi ahal izatea behar dugu».
Zain, edo irrikan, hobe esanda; izan ere, dioenez, bezeroak izan badituzte. «Hainbat eskaera ditugu abian, eta, momentuz, inork ez digu deitu esanez atzera egingo duela». Ez da zantzu txarra, baina Iturbek uste du goizegi dela krisiaren eragina zenbatekoa izan daitekeen neurtzeko: «Deirik ez dugu jaso, baina, orain, guri dagokigu dei horiek egiten hastea. Nik ez dut espero enkarguak bertan behera gelditzerik, baina gerta liteke bateren batek urtebetez-edo atzeratzea. Orduan jakingo dugu nolako lan karga dugun benetan».
Aintzane Murelaga. Aintzane ile apaindegia, Lekeitio (Bizkaia)
«Urte hau galdutzat eman daiteke; barre egiten badugu, pozik»
Lekeitioko alde zaharrean du negozioa Aintzane Murelagak, eta etzi irekiko du berriz. 48 urte ditu, 13 urte zituenetik ari da ofizioan, eta lanera itzultzeko «oso gogotsu» dago. Egunotan ez du zerbitzurik eskaini, ohiko bezero batzuei tindua etxera eraman baino ez. Berak, baina, badaki itzulera gogorra izango dela, eta «lan gehiago» egin beharko duela: «Nik bi bezero izan ahalko ditut batera, baina inor ez zain barruan, eta horrek ordu kopurua handituko du. Gero ere gehiago garbitu beharko dut. Lehen, egunaren amaieran egiten nuen garbiketa; orain, bezero bakoitzaren ondoren egokituko da».
Baikortasuna transmititzen du Murelagak hitz egitean, baina argi du krisiak «luze» joko duela. «Aurten, esaterako, ez da ezkontzarik egongo, ezta ospakizunik ere, eta nabarituko dugu. Eta hurrengoan, auskalo. Asteroko bezero horrekin eutsiko diogu, finkoarekin. Urte hau galdutzat eman daiteke. Barre eginez gero, pozik». Alde horretatik, gertuko merkataritza aldarrikatu du. «Herrian kontsumitu behar da. Zerbitzu batzuk, agian, Bilbon merkeagoak izan daitezke, baina herrian gastatzen den dirua herrian gelditzen da, eta hori guztion mesederako izaten da». Analisia egitean, bere kasuaz mintzo da, eta lokalaren jabea izateak ematen dion babesaz, baina alokairuan dauden saltokiekin oroitu da. «Zoritxarrez, askok ezingo diote eutsi».
Eñaut Urzelai. Berezao auto denda eta tailerra, Oñati eta Antzuola (Gipuzkoa)
«Autoak bi aldiz desinfektatu beharko ditugu; protokoloak hala zehazten du»
Itxialdiaren legeak modu ezberdinean arautu dituen bi jarduerak bat egiten dute Berezaon: auto salmenta eta tailer mekanikoa. Denda «aukera eduki bezain laster» irekitzeko asmoz daudela azaldu du Eñaut Urzelaik; tailerra, berriz, ez dute itxi. «Gutxieneko zerbitzuetan egon gara, baina. Ezinbesteko lanak bakarrik: osasun langileak, anbulantziak, bateria aldaketak… Jardun normalaren %5 baino gutxiago. Auto mugimendurik ez badago, tailerrean ez dago lan bolumenik. Etxekalte aritu gara, baina zerbitzu hori bermatu egin behar diozu bezeroari eta gizarteari». Momentuz aldi baterako enpleu erregulazioan daude, eta lana aktibatuz joan hala egokituko dute lantaldea -20 langileren bueltan ibiltzen badira-. Hori bai, badakite hurrengo hilabeteetan lan egiteko modua aldatu egingo dela. «Bai, hartu beharreko neurriak prest ditugu. Esaterako, autoa desinfektatzen dugu, giltza eta guzti. Bi aldiz, hartzean eta entregatzean. Markek ezartzen duten protokolo bat da. Litekeena da pertsona bat horretara bakarrik jarri behar izatea. Are gehiago, aire girotua barrutik ere desinfektatzeko aukera ematen dugu».
Urzelaik pertsona baikortzat du bere burua, eta, negozioan galerak izango dituztela argi duen arren, berriz ere hasteko gogotsu ikusten du lantaldea. «Guk iaz urte polita izan genuen, baina oraindik ezin da jakin zenbateko eragina izango duen krisi honek autoen salmentan. Gure kasuan, urteetako bidea egin dugu, eta hori berme bat da guretzat, baina argi dago horrelako krisiek mesede gutxi egiten dutela». Benetako ondorioak luzera begira nabarituko direla uste du.
Nagore Lazkano eta Anne Palacios. Txapelarri taberna, Gasteiz
«Laguntzak? Langileen soldaten ordainketa lehenetsi ahal izatea»
Buruhauste eta kalkulu garaia da Lazkanorentzat eta Palaciosentzat, ostalaritzaren irekiera arautzen duen legedia aztertzekoa. «Nola itzuli pentsatu behar dugu, ea noiz merezi duen. Aiztogile kaleko beste tabernekin ere biltzekoak gara, erantzun bateratua ematea posible den ikusteko». Epekako irekiera sistemak zalantza logikoak sortu dizkie, «kolpe bakarrean» izango zela espero baitute, eta bezeroak hartzeko aukera handiagoekin. Txapelarri martxoaren 11n itxi zuten, agindua iritsi baino hiru egun lehenago. «Gizarte erantzukizunagatik; Gasteiz kutsatze foku nagusietako bat zen, gainera, eta arduraz jokatu behar zen». Hala ere, ez dute ezkutatu espero baino luzeago jo duela itxialdiak, eta aste honetan, esaterako, San Prudentzio eguna joan zaiela. «Bezperan lan egiteko egun egun polita izaten da, eta, dirudienez, abuztuan ere ez da jairik izango. Halakoak nabarituko ditugu, ziur. Baina, tira, gauza on bat ere badugu: eguneroko bezero dezente ditugu».
Irekiera dute buruan, eta, kontuak egiten hasi ez diren arren, garbi dute «zero azpitik» hasiko direla. Lokalaren jabea «ondo portatu» dela diote, baina gastu finkoetako askok berean jarraitzen dute. Autonomoentzako eta negozio txikientzako laguntzak aipatzean, berriz, biak beraien langileekin oroitu dira. «Gizarte segurantzaren, argindarraren edo halako ordainketen aurretik, gure langile multzoaren soldatak lehenetsi ahal izatea eskatuko genuke. Asteburuan lantalde polita dugu, gaztea, eta diru sarrera horiek behar dituzte».
Lourdes Andueza. Zangua zapata denda, Elizondo (Nafarroa)
«Plastikozko galtzerdiak lortu ditut zapatak probatzeko»
Ahizpak eta biak elkarrekin egiten dute lan; maiatzaren 11n irekiko dute negozioa, eta pentsatu dute nola. «Nik plastikozko galtzerdiak lortu ditut bezeroek zapatak proba ditzaten, eta ahizpak zutik erabiltzen diren baporezko plantxa bat erabiliko du jendeak probatzen dituen arropak desinfektatzeko». Irudimena astindu besterik ez zaie gelditu, baina, bi hilabetez negozioa itxita egon ondoren, ateak irekitzeko gogoz daude. Izan ere, eta lokalaren jabea eskuzabala izan den arren, urte gogorra datorrela argi du Anduezak: «Krisi hau ez da ateak irekitzean bukatuko. Guk, adibidez, asko nabaritzen dugu turismoaren eragina. Turistak kolpean erosten du: sartu, probatu, eta eraman. Eta aurten ez dakigu hainbeste jende mugituko den». Dendari txikien garrantzia aldarrikatu du, eta Interneteko plataformek izan duten abantaila handia: «Ingalaterran eta beste herrialde batzuetan muga handiak ezarri zaizkie Amazoni eta horiei. Han oinarrizko gauzak bana zitzaketen bakarrik; hemen, aldiz, nahi beste. Jendeak herri txikiak bizirik nahi ditu; bada, horretarako, saltokiak ezinbestekoak gara. Guk, gainera, zergak hemen ordaintzen ditugu, eta plataforma horiek auskalo non ordaintzen duten».
Patrice Duhin. Kioskoa, Baiona
«Espero dut egoera hobetzea, baina guretzat ez da berehala izanen»
Aurpegia maskaraz estalia, baina irribarretsu jarraitzen du Patrice Duhin Baionako Pannecau karrikako kioskoko nagusiak. Krisia hasi denetik bere baitarik eta ahal zuen bezala moldatu dela kontatu du. «Garaian, farmazeutika industrian aritu nintzen lanean, eta, beraz, gela eta eskularruak banituen etxean, baina maskararik ez. Ez da erraza izan bat atzematea».
Ondoko asteetan bere dendan saltzeko maskarak jaso beharko lituzke, baina ez daki noiz iritsiko diren. Gel bidoi handi batzuk ere lortu ditu, inguruko dendarien artean banatzeko.
Frantziako Gobernuak agindutako konfinamendua hasi zenetik, goizetan bakarrik irekitzea erabaki du. «Pentsatu nuen hori zela egokiena. Pertsona gehienak goizetan ateratzen dira erosketak egitera, eta egunkaria eta tabakoa ere orduan erosten dituzte. Ez nuen nahi jendea edozein momentutan etorri zedin txikikeria bat erostera. Ordutegiak murriztuz, konfinamendu neurriak errespetarazten laguntzen ditudala espero dut».
Muga itxita, Hego Euskal Herrira tabakoa erostera joateko aukerarik gabe geratu dira bezero asko, eta haien irabaziak emendatzen ikusi dituzte Iparraldeko tabako denda anitzetan; ez da Duhinen kasua. Azaldu duenez, martxoan, iaz baino %36 gutxiago irabazi du; apirilerako %50eko apaltzea aurreikusi du. «Aurten ez da xingar feriarik izan; guretzat galera handia da».
Aurkitu dituen laguntza eskaera guziak bete, baina arranguraz ikusten du etorkizuna. «Ikusi beharko da nola pasatzen den maiatzaren 11tik aitzina. Espero dut egoera hobetzea; guretzat ez da berehala izanen».
Xabier Izagirre. Xirimiri txokolategia, Tolosa (Gipuzkoa)
«Lehen eta bigarren fasean irekitzea, ezinezkoa; hortik aurrera, ikusi behar»
Zenbat mahai, terraza, noiz ireki, langile bat, bi… Ostalaritzaren irekiera arautzen duen legedia publiko egin zenetik halako zalantzekin dabil Xabier Izagirre. «Lehen eta bigarren faseetan irekitzea ezinezkoa ikusten dut, eta hirugarrenean, ikusi behar». 62 urte ditu, azken 28ak Errementariko kaleko txokolategia gobernatzen, eta, dioenez, gutxitan eman dizkio hainbeste buelta buruari. «Ni bizi naiz eguneroko kafeekin-eta. Bezero finkoak ditut, baina jende kopurua murriztu edo terraza mahaietako bat kentzen badidate, ikusi beharko da horrekin aski dudan aurrera egiteko. Tira, eta ez naiz ni bakarrik,Tolosan taberna txiki asko dago, eta haiek ere nabarituko dute ». Izan ere, jendearen ohiturak ere aldatuko direla uste du. «Ez dakit beldurra den, edo ardura handiagoa. pare bat aldiz pentsatuko dute jende pixka bat pilatzen den tokietara sartu aurretik».
Autonomoentzako laguntzak eskatu zituen berak, eta momentuz ez ditu jaso. Lokalaren jabea delako uste du. «Baina gastu finkoak hor diraute: autonomoen ordainketa, asegurua, egunkaria, argindarra…». Sektorearentzako laguntzak eskatu ditu, eta neurriak ordainketen atzerapenetik haratago joan behar dutela uste du. «Orain, esaterako, BEZaren hiruhilekoa ordaindu behar zen, eta atzeratu egin dute. Berdin udal zerga batzuekin. Baina atzeratzeak bakarrik ez du laguntzen. Orain ordaintzeko gaizki, baina bi hilabete barru ez gara askoz hobeto egongo. Sinetsita nago estualdi honekin negozio askok itxi egin beharko dutela».
Ernesto Leitza. Lonbren elikagai denda, Arbizu (Nafarroa)
«Bezero berriak izan ditugu, gazteak, eta mantenduko ditugu batzuk»
«Guk lan asko egin dugu; goiz eta arratsalde aritu gara. Herriko denda bakarra gara, eta erritmo handian jardun dugu. Enkarguak Whatsapp bidez egiteko aukera jarri genuen, eta gero bila pasatzekoa, eta egunen batean hogeita hamar ere izan genituen». Elikadurarekin zerikusia duten saltoki txikiak besteen kontrapuntua dira, baina Leitzak -44 urte, azken seiak negozioarekin- dioenez, olatua hasia da baretzen. «Halere, ez naiz kexu. Oso eskertua natzaie bezeroei. Jende kopurua bost pertsonara mugatu genuen, eta egun batean egon zen bi orduz kanpoan zain egon zenik». Segurtasun neurriak aspaldi hartuta dauzka, eta ez daki zenbat luzatuko diren. «Edukiera agian pixka bat handituko digute. Manpara jarria dugu, eta orain arte gelak eta eskularruak izan ditut, baina orain eskularruak aurkitu ezinik nabil», zehaztu du.
Konfinamendu neurriak arinduz doaz, eta krisiak gizartearentzat ezer on gutxi izango duela argi du, baina alde positiboa ere aurkitu nahi dio. «Bezero berri batek ezagutu gaitu, gazteak. Nola lan egiten dugun ikusi du, bertako produktuekin, eta uste dut horietako batzuk mantenduko ditugula». Berdina opa die herriko beste merkatariei, badakielako asko gorriak ikusten ari direla. «Herrietan saltokiak izatearen garrantzia ikusi da. Mundu guztiari bere herrietan kontsumitzeko esango nioke».
Xabier Olmo. Olañeta arropa denda, Bilbo
«Kalkuluak egiten hasi naiz, eta aurten %40 gutxiago salduko dudala uste dut»
Posta kalean duen lokala barrutik margotzeko baliatu du itxialdia Olmok, eta jarduna minutu batzuetan utzi du BERRIArekin mintzatzeko. Dendari familia bateko hirugarren belaunaldia da, eta ez du ezagutu krisi honen parekorik. «2008koa bezalakoa da, baina kolpetik», azaldu du. Biltegia goraino du; udaberriko eta udako enkargua egina zuen, eta sasoia hasi berritan iritsi zen itxialdia. Irekiera du buruan orain, eta, osasun neurriez haratago, badaki itzulera ez dela arrunta izango. «Iazkoarekin alderatuta %40 gutxiago salduko dudala uste dut. Itxita izandako bi hilabeteak %20 inguru izango dira, eta krisiak kontsumoan eragingo duen beherakada, beste hainbeste». Kontsumoaz hitz egitean, baina, kritiko mintzo da. «Jaitsiko da, baina itxialdi honetan banatzaileak jo eta su lanean ikusi ditut nik. Internet bidezko salmentek sekulako gorakada izan dute; hori ere zerbaiten seinale da». Izan ere, erakundeei ardura eskatu behar zaiela uste du, baina baita herritarrei ere. «Denda txikietara jo behar dute, guk mantentzen ditugu bizirik kale ta hiriak. Zergak hemen ordaintzen ditugu».