Jose Antonio Jainaga Sidenorren presidenteak hobetu egin du Talgoren % 29,9 erosteko eskaintza, BBK-k, Vital Fundazioak eta Eusko Jaurlaritzak operazioarekin bat egin eta gero: akzio bakoitzeko 4,15 euroko eskaintza aurkeztu du, 0,65 zentimoko aldagarria gehituta.

Torresek Talgo “euskal enpresa baten esku” gera dadin egindako lana azpimarratu du

Aurrekontu baten bozketak definitu ohi du parlamentu batean nork babesten duen gobernuaren ekintza eta nor kokatzen den oposizioan. Hala erran diete behin eta berriz Frantzia Intsumisoko kideek Alderdi Sozialistakoei, sozialistek zentsura mozioa ez babesteko erabakiaren berri eman ondoren. Izan ere, François Bayrou lehen ministroak 49.3 artikulua erabili du, eta, hala, aurrekontuaren inguruan bozkatzeko aukera kendu die diputatuei. Zentsura baizik ez dute, beraz, desadostasuna agertzeko eta posizionatzeko. «Zentsura ez babestea gobernuari babesa agertzea da gobernuan parte hartu gabe. Bayrouri eta Macroni modua emanen diozue urtebetez austeritate politikak eta suntsiketa sozialekoak egitea. Ez dute horretarako bozkatu zuen alde», zioen Eric Coquerel Frantzia Intsumisoko diputatuak astelehenean. Uztaileko bozen ondotik, Alderdi Sozialistaren talde parlamentarioan sartu zen Peio Dufau EH Baiko diputatua. Argudiatu zuen horrela «errazagoa» izanen zela Iñaki Etxaniz eta Colette Capdevielle Ipar Euskal Herriko beste bi diputatuekin lan egitea —biak PSkoak dira—. «Ez du erran nahi bat egiten dugula gai guzietan», azpimarratu zuen. Bayrou izendatu ondotik, PSen erabakiarekin bat egin ez eta zentsura babestu zutenetarik izan zen Dufau —baita Etxaniz ere—. Aldi honetan ere, lehen zentsura mozioa babestea erabaki du Dufauk; gobernuari babesa agertzea ulergaitza zatekeen. Era berean, PSk Fronte Popular Berriarekin haustea erabaki duen honetan sozialisten taldean segitzeak ere duda sor lezake. Bozketa aitzin ez komunikatzea erabaki du Dufauk. Ikusteko dago hemendik aurrera zer erabakiko duen.

Espero zen moduan, François Bayrou Frantziako lehen ministroaren aurkako zentsura mozioek ez dute gehiengorik lortu; hala, Frantziako Asanbleak aurrekontu orokorrak onartu ditu 2025erako, eta bihar bozkatuko dituzte senatuan. LFI Frantzia Intsumisoak aurkeztu dituen mozioetan lehengoan 128 diputatuk eman dute aldeko botoa, eta bigarrengoan, 122k; bietan ala bietan, gehiengo absolututik urrun (289). Astelehenean, bozketarik gabe onartu zituen lehen ministroak aurrekontu orokorrak eta Gizarte Segurantzaren aurrekontuaren lehen zatia, konstituzioaren 49.3 artikuluaren bidez. Horrek ahalbidetu zuen LFIk bi zentsura mozio aurkeztu ahal izatea. RN Batsun Nazionalak eta PS Alderdi Sozialistak ez dituzte mozioak babestu. Asanblean eserleku gehien duen alderdia da RN, eta, Frantzia Intsumisoaren ostean, ezkerreko blokeko alderdirik handiena da Alderdi Sozialista. LFIko diputatuez gain, mozioen aldeko botoa eman dute ekologistek eta komunistek, eta, lehen mozioan, sozialisten taldeko sei diputatuk ere bai. Nahiz eta mozioak bozkatu aurretik hitza hartu duten alderdietako ordezkari gehienek esan duten ez daudela erabat ados aurrekontuekin, gehiengoak ez ditu babestu zentsura mozioak. Bayrouk berak ere onartu du aurrekontuak «inperfektuak» direla, baina esan du «urgentziazko neurria» izan dela horiek onartzea. Zentsura mozioak bozkatzen hasi aurretik, lehen ministroak ohartarazi du Frantziak aurrekontuak behar dituela otsailaren amaierarako, hartara inbertitzaileek «argitasuna» izateko, enpresek «egonkortasuna», eta herritarrek «akzio publikoan gutxieneko koherentzia bat berreskuratu» dezaten. LFIko diputatu Aurelie Trouve izan da gaur arratsaldeko saioan hitza hartzen lehena. Frantziak gastu publikoan inoiz egindako murrizketarik handienaren erantzule izatea egotzi dio Bayrouri. Eta, gehitu duenez, lehen ministroak onartutako aurrekontuak Michel Barnier aurreko lehen ministroak proposatutakoak baino «okerragoak» dira. Barnierrek abenduan erabili zuen 49.3 artikulua aurrekontuak onartzeko, baina haren aurkako zentsura mozioak aurrera egin zuen, eta kargutik kendu zuten. Trouveren ostean iritsi da Emmanuel Gregoire diputatu sozialistaren txanda. Iragan udan egindako bozetara NFP Fronte Popular Berria koalizioaren barnean aurkeztu ziren sozialistak eta LFI; gaur egun, baina, Asanbleako bloke handienaren barnean nabarmena da haustura. Gregoireren ustez, Bayrouren aurrekontuak Barnierrenak baino hobeak dira —haren aurkako zentsura mozioa babestu zuen PSk—. Esan du aurrekontuak ez direla «zuzenak», eta hauen falta sumatzen duela, besteak beste: justizia fiskala eta justizia soziala bultzatzen duten neurriak, trantsizio ekologikoa babesten dutenak, eta zerbitzu publikoak indartzen dituztenak. Halere, sozialisten «egitekoa» aurrekontuak negoziatzea zela nabarmendu du, frantziarrentzat «hondamena» eragin zezaketen erabakiak albo batera utzita. Sozialista gehienek ez dituzte babestu, eta erabaki hori goraipatu du Marc Fesneau Modem alderdiko diputatuak —Bayrouren alderdia da Modem—. «Muturretatik» aldendu eta «eraikitzaileen» alde jarri izana eskertu dio Alderdi Sozialistari. Frantzia Intsumisoak Fronte Popular Berriaren aliantza «etetea» leporatu die sozialistei gaur arratsaldean kaleratutako ohar batean. Eta zentsura mozioaren alde bozkatu duten diputatu guztiak bilkura batera deitu ditu. Oliver Faure PSko idazkari nagusiak, ostera, gogorarazi du ezkerreko blokeak aurrera jarraituko duela «eskuin muturrari gailentzeko borondatea» dagoen bitartean. Nahiko argi zegoen zer jarrera hartuko zuten Frantzia Intsumisoak eta Alderdi Sozialistak; ez, aldiz, RN Batasun Nazionalak. Atzo, Jordan Bardella alderdi ultraeskuindarreko presidenteak zentsura mozioa ez babesteko eskatu zuen, baina gaur arte ez dute argitu alderdiak zer erabakiko zuen. Yoann Gillet diputatuak gogor kritikatu ditu Bayrouk onartutako aurrekontuak. Frantzia Intsumisoko diputatuak esandakoaren aurka, diputatu ultraeskuindarrak azpimarratu du gastu publikoaren «sekulako» igoera ekarriko dutela aurrekontu berriek, eta langileek ordainduko dutela. Halere, ez du argitu zergatik ez zuten mozioa babestuko, eta ezkerreko blokeari mintzatu zaio: «Guztiek babestu zentsura mozioa; edo ez aurkeztu moziorik, eta hautsi zuen aliantza ofizialki». Mozio gehiago Bayrouk hiru zentsura mozio gainditu ditu lehen ministro karguan daraman hilabete eta erdian, baina gehiagori ere aurre egin beharrean izango da. Esana du 49.3 artikulua erabiliko duela Gizarte Segurantzaren aurrekontu legearen bigarren zatia onartzeko; beraz, oposizioak beste aukera bat izango du lehen ministroa zentsuratzeko. Halere, gaurkoek aurrera egin ez badute, ez dirudi datozenek ere behar beste babesik lortuko dutenik. Sozialistek ez dituzte babestu gaurko mozioak, baina esana dute datorren astean beste bat aurkeztuko dutela. Frantziako Konstituzioaren 49.2 artikulua aplikatuko dute, lehen ministroak immigrazioaren inguruan egindako adierazpen batzuengatik. Modu sinbolikoan aurkeztuko dute mozioa, ez baitute espero eskuin muturrak babestuko duenik.

Kolektiboak ErNEk, ESANek eta SIPEk sinatutako aurreakordioa kritikatu du, “inola ere ez dutelako gehiengoa ordezkatzen”, eta dagoeneko “agortuta” eta “iraungita” daudela uste baitu.

Ertzaintzak gizon bat atxilotu du gaur arratsaldean Irunen (Gipuzkoa), amari labana batekin eraso egitea leporatuta. Emakumea ospitaleratu egin behar izan dute. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak jakinarazi duenez, 47 urteko gizonezkoa 13:30 aldera joan da amaren etxera, eta han egin dio eraso aiztoarekin. Gizonaren izeba batek eta bikotekideak artatu dute andrea lehenik, eta gizonak etxetik ihes egin du. Handik minutu gutxira atxilotu du Ertzaintzak, hilketa saiakera leporatuta. Epailearen aurretik pasatzekoa da.

Sidenorrek hobetu egin du Talgo erosteko eskaintza

Gutxienez hamar lagun hil dituzte gaur goizean Orebro hirian (Suedia), helduentzako eskola batean izandako tiroketan. Ordu honetan, Poliziak ez du argitua hildakoen kopuru zehatza, baina jakinarazi du horien artean dela erasotzailea. Stockholm hiriburutik 200 kilometro mendebaldera dago Orebro. Suediako lehen ministro Ulf Kristerssonek herrialdean historiako tiroketarik «lazgarriena» izan dela esan du arratsaldean emandako prentsaurrekoan. Orebroko Poliziaren buruak ere hitz egin du prentsaren aurrean, eta ziurtatu du erasotzaileak ez zuela aurrekaririk, eta bakarrik jardun duela uste dutela. Halere, ez du baztertu beste norbaiten laguntza jaso duenik.

Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak aurrera atera nahi duen herri ekinaldi legegilea (HEL) hauspoa hartzen ari da. Sinadurak biltzeko kanpaina abian dute, eta Euskal Herriko 288 pertsona ezagunen atxikimendua lortu dute. Sinatzaileek bere egiten dituzte pentsiodunen eskaerak, eta irizten diote «premiazkoa bezain ezinbestekoa» dela 1.080 euroko gutxieneko pentsioa legez ezartzea, milaka pentsiodunek bizi duten egoera zaurgarria «bidegabekeriatzat» baitaukate. Atxikimendu zerrenda mamitsua aurkeztu dute pentsiodunek Bilbon, Kafe Antzokian eginiko ekitaldi batean. Arlo askotako jende ezagunaren babesa jaso dute. Ez da erraza entresaka egiten, baina zerrendan ageri dira, besteak beste, Itziar Ituño eta Ramon Agirre aktoreak, Lucia Lakarra dantzaria, Jose Angel Iribar futbolari ohia, Pako Etxeberria auzitegi medikua, Juanito Oiarzabal mendigoizalea, Benito Lertxundi abeslaria, bertsolari asko, Euskal Herrian ordezkaritza duten ia sindikatu guztietako idazkari nagusiak, eta Joseba Azkarraga, Martin Garitano eta Isabel Lopez politikari ohiak. Pentsiodunek argi dute ahalik eta sinadura gehien biltzea dela HELa onartua izateko bermerik sendoena, eta nahi dute 10.000 sinaduren langa txiki gelditzea Ekitaldi dotorea izan da, bertsoz eta olerkiz ondo hornitua. Rikardo Gonzalez de Durana bertsolariak ekinaldia zein beharrezkoa den azaldu du, «miseriazko pentsioetatik duintasun pentsiora igarotzeko» beharra aipatuta. Ondoren, HELaren aldeko manifestua irakurri dute Toti Martinez de Lezea idazleak, Arantxa Fernandez de Garaialde Hitz&Hitz fundazioko kideak, Jose Luis Otamendi idazleak eta Iñaki Goirizelaia EHUko errektore ohiak. Iazko irailaren 26an aurkeztu zuten HELa Eusko Legebiltzarrean, eta ganberako mahaiak onartua du. Haren inguruko eztabaida egin dadin, 10.000 sinadura behar dituzte, eta, haien kalkuluen arabera, langa igaro dute jada. Ekinaldiaren bultzatzaileek helburua, baina, askoz gehiago izatea; are, argi dute ahalik eta sinadura gehien biltzea dela hura onartuko dutela ziurtatzeko bermerik sendoena, eta sinatzaile ezagunek horregatik dei egin diote gizarte zibilari. Astero herri eta hiri askotan biltzen dituzte sinadurak. HELaren aldeko manifestua irakurtzeko ekitaldian bildutakoak, Bilboko Kafe Antzokian. ARITZ LOIOLA / FOKU Beren babesa berresteko manifestuan, sinatzaileek zuzen-zuzenean egin diote eskaera bat Eusko Jaurlaritzari: erantzukizun hori bere gain har dezala beharrezkoa diren baliabide ekonomikoekin, eta gogoratu diote «nahikoa eskumen» badituela horretarako. Lege ekinaldi horren bidez, bermatuko da zahartzaroan duintasunez bizitzeko diru sarrera egokiak izatea, pentsioak garaian garaiko gutxieneko soldatarekin berdinduz. Hori lortzeko, eskatzen dute kopuru horretara iristen ez diren pentsioen onuradunei «beharrezko osagarria» aplikatzeko, eta «eskumena duen administrazioak» legea ofizioz aplikatzeko. Pentsiodunek, halaber, esana dute euskal pentsio sistema publikoa lortzea dutela helburu. Manifestuan, beste behin nabarmendu dute emakume pentsiodunen egoera are larriagoa dela, bereziki alargunena. Langile izandakoek lan baldintza kaskarragoen eragina nozitzen dute erretiroa hartzean ere, eta pentsio txikiagoak dituzte. Larriago daude kotizaziorik gabeko pentsiodunak, eta gehien-gehienak emakumeak dira «Kotizatu gabeko pentsioak 500 euro pasatxokoak dira, eta horien %70 emakumeek jasotzen dituzte». Eskaeraren Sinatzaileetako batzuk Arte eszenikoak eta bertsolaritza. Lucia Lakarra, Joxemari Agirretxe ‘Porrotx’, Ramon Agirre; Ylenia Baglieto; Elena Irureta; Itziar Ituño; Maialen Lujanbio, Nerea Ibarzabal eta Alaia Martin. Erakunde politikoetako kide ohiak. Joseba Azkarraga, Helena Franco, Martin Garitano, Isabel Lopez, Javier Madrazo, Jose Navas eta Jaime Tapia. Musika. Anari Alberdi, Eñaut Elorrieta, Benito Lertxundi, Ruper Ordorika, Olatz Salvador, Joseba Tapia, Mikel Urdangarin eta Josu Zabala. Kirola. Helene Alberdi, Iñaki Artola, Jose Manuel Esnal Mane, Alberto Iñurrategi, Jose Angel Iribar, Juanito Oiarzabal; Iñaki Osa Goikoetxea, Maider Unda eta Garikoitz Uranga. Kazetaritza. Lorea Agirre, Anakoz Amenabar, Dani Garrido, Amaia Goikoetxea, Amagoia Mujika, Martxelo Otamendi, Arantxi Padilla, Maider Segurola, Ilaski Serrano, Joseba Solozabal, Iñaki Soto, Teresa Toda, Arantxa Urretabizkaia eta Xabier Usabiaga. Bestelakoak. Pako Etxeberria (auzitegi medikua) eta Iñaki Goirizelaia (EHUko errektore ohia).

Kongoko Errepublika Demokratikoaren ekialdean dagoen Goma hiria hartu zuen M23 Martxoak 23 Mugimenduak urtarrilaren 27an. Bada, matxinoek atzo iragarri zuten su etena egingo zutela, eta gaur abiarazi dute. Bart su etenaren berri emateko oharrean matxinoek azaldu zutenez, «arrazoi humanitarioengatik» erabaki dute erasoak behin-behinean etetea. Erabakia aldebakarrekoa izan da, Kongoko Errepublika Demokratikoko Gobernuak ez baitu bat egin su etenarekin. «Egungo egoera humanitarioa Kongoko Errepublika Demokratikoak eragindakoa» dela argi utzita, borrokak etetea erabaki du M23 taldeak. Bestalde, matxinoen bozeramaile Lawrence Kanyukak su etenaren berri emateko argitaratutako oharrean Kongoko armadari leporatzen dio hegazkinak erabiliz matxinoen kontrolpean dauden guneak bonbardatzen aritzea. Kanyukak ohartarazi duenez, haien helburua ez da herrialdeko beste eskualde batzuk hartzea, baina «konpromisoa» dute beren esku dituzten posizioak eta inguru horietan bizi diren zibilak defendatzeko. Atzo adierazi zuten arren ez dutela asmorik Iparraldeko Kivutik harago hedatzeko —Goma da eskualde horretako hiriburua—, matxinoek Goma hartu zuten egunean adierazi zuten herrialdeko hiriburua hartu nahi zutela. Kongoko Errepublika Demokratikoko Gobernuak, hala ere, behin baino gehiagotan esan du prest dagoela negoziatu eta gatazkari konponbide bat bilatzeko; horretarako, baina, aurretik bake akordio bat egitea ezarri du baldintzatzat. Gobernuaren eta matxinoen arteko gatazkan beste urrats bat izan zenetik, Afrikako hainbat nazioarteko erakundek negoziatzera deitu dituzte bi aldeak —Ruanda deitzen dute bileretara, eta ez M23, NBEren arabera Ruandako armadako 4.000 soldadu inguru M23ko kide baitira—. Kongoko Errepublika Demokratikoak, ordea, ez du parte hartu elkarrizketa horietan. 2.000 Azken astean zenbat lagun lurperatu dituzten Goman Matxinoek Goman —eta hiri inguruan— egin duten «sarraskia» irudikatze aldera, Kongoko Errepublika Demokratikoak zenbait datu eman zituen bart. Patrick Muyaya gobernuko bozeramaileak jakinarazitako datuen artean dago azken astean Goman lurperatu dituzten hildakoen kopurua: 2.000. Muyayak ohartarazi zuen, ordea, balitekeela gehiago ere izatea, zenbaketa horrek ez baititu barne hartzen «hobi komunetan» lurperatutakoak. Urtarrilaren 26ko asteburuan Goman borrokak areagotu zirenetik, bederatziehun lagun hil dituzte, OCHA Gai Humanitarioak Koordinatzeko Nazio Batuen Bulegoak argitaratutako informazioaren arabera. NBEren organo horrek, hala ere, ohartarazi du balitekeela gehiago ere izatea, «gorpuek Gomako kaleak betetzen baitituzte». Atzo jakinarazi zuenez, gainera, urtarrilaren 26tik 30era 2.880 zauritu heldu ziren osasun zentroetara —datu hori Kongoko Errepublika Demokratikoak emandakoa da; OME Osasunaren Mundu Erakundeak, berriz, adierazi du 2.958 pertsona direla—. Nazioarteko presioa Horiek horrela, nazioarteak egunak daramatza bi aldeei presio egiten su eten bat adostu dezaten eta gatazka bide diplomatikoetatik konpon dezaten. Atzo, esaterako, G7koek ohar bat kaleratu zuten, eskatzeko laguntza humanitarioa «azkar, era seguruan eta ezein aldek eragotzi gabe» sar zedila eskualdean. Alemaniak, Kanadak, AEBek, Frantziak, Italiak, Japoniak eta Erresuma Batuak osatzen dute G7koen taldea; gainera, EB Europako Batasunak ordezkaritza politiko iraunkorra du. Kongoko Errepublika Demokratikoak urteak daramatza barne gatazka betean, 1994tik hain zuzen. Hutuek tutsien aurkako genozidioa egin zuten orduan Ruandan —Kongoko Errepublika Demokratikoaren mugakide da Ruanda—. Herrialdearen ekialdean, M23k ekintza gehienak aurrera eramaten dituen eremuan, matxinoen ehun talde baino gehiago daude, NBEren datuen arabera. Horietan indartsuena M23 da, eta, 2012an sortu zen arren, taldearen eta herrialdeko armadaren arteko oldarraldiek gora egin zuten 2022an. Goma hartzeko operazioak, baina, egun gutxi batzuk iraun zuen.