Jaurlaritza, enpresa eta autonomoei laguntzeko finantzazio-lerroa zabaltzea aztertzen
Jaurlaritza, enpresa eta autonomoentzako finantzazio lerroa zabaltzea aztertzen. “Zintzotasun eta elkartasuna” eskatu diete enpresa txiki-ertainei eta autonomoei.
Aste Santua ate joka dago, baina inork ez du entzuten oporretarako deirik. Turismoarekin lotutako ekonomiak galdu egin du udako sasoiaren atariko emankor hori, egun gutxian jarduera bizia ematen zuena, hala kostaldean nola barrualdean, landa turismo etxeetan esaterako. Oraintxe aditzen den gauza bakarra da egoera zuzentzeko ezintasuna urte osora luzatzeko beldurraren aldaba-kolpea. Euskal Herriko hiri eta herri bisitatuenen kaleak eta plazak bakardade apokaliptiko batek estali ditu, eta isiltasun antzu horretan turismoaz bizi diren milaka euskal herritarrek kezka bat dute jira-biran buruan: Zenbat iraungo du honek? Udako sasoian suspertuko al dira turisten joan-etorriak? Kontsumitzeko gogoak? Aukerak?
«Krisiaren hasi-hasieratik, alarma egoera ezarri aurretik ere, turismoa bete-betean jo du arazo honek. Erreserbak jaisten hasi ziren, eta bidaia agentziak asko nozitzen ari dira egoera. Finean, turismoa izan da kolpea jaso duen lehen sektorea. eta azkena izango da krisitik ateratzen». Eusko Jaurlaritzako Turimo sailburu Sonia Perezek epelkeriarik gabe azaldu dio BERRIAri alorrak bizi duen koma. Bihar bertan batzar telematiko bat egingo du sektoreko patronalekin, muturreko egoera aztertu eta erabakiak hartzeko, betiere «ahal denean» turismoa biziberritzeko erabakiak har daitezen.
Perezek esperantza pixka bat badu ostalaritzari eta komertzioari dagokienez. «Konfinamendua bukatzen denean, badakigu faseka berreskuratu beharko dugula normaltasuna, baina halako euforia bat egon daiteke kontsumitzeko, eta horrek mesede egin diezaioke ostalaritzari». Turismo handiak, ordea, atzerritar jarioarenak, beste zerbait beharko du martxan jar dadin atzera: «Konfiantza giroa berritu».
Izan ere, atzerritik datozen bisitarien emaria eten egin da, eta ez da berehala berreskuratuko. «Kontsumo ohiturak zenbateraino aldatu diren ikusi behar da. Seguruenera, jendeak ez baitu izango buruan bidaia luzeak egitea. Koronabirusaren aurretik eta ondoren muga argi bat ezarriko dela uste dut; segurtasunari begira, esaterako».
Turismoaren garrantzia
Turismoak pisua hartu du azken urteotan Hego Euskal Herriko BPGan, eta dagoeneko %6tik gora ordezkatzen du; Gipuzkoan %7tik gorakoa da, eta %11tik gorakoa Donostian. Lapurdin, are garrantzi handiagoa dauka Miarritze buru dela. Edonola ere, alorrak ez du kalitatezko lanpostu asko ematen, baina enplegu ugari sortzen du, eta begien bistakoa da aurten milaka enplegu galduko direla sektorean; kontuan hartu behar da turismoari lotutako hamar enplegutatik bat bakarrik dela finkoa. Horrek erraztu egingo du enplegu galera.
Hala ere, Perez sailburuak ez du galdutzat eman nahi udako sasoia. «Barrualdeko turismoak, landa gunekoak, adibidez, eduki dezake uda txukun bat. Hiriko hoteletan erreserba asko galdu dituzte, baina landa guneetan ez hainbeste». Azken finean, COVID-19aren arazoaren «iraupenak eta sakontasunak» erabakiko dute sektorearen patua aurten, Perezen arabera. Eta barne kontsumoaren flotagailuari erreparatzen dio berriro: «Gure lurraldean barna mugitzen bagara, eta gertu daudenak gehiago etortzen badira, baliteke udatik aurrera pixka bat piztea sektorea, eta ostalaritzak eta komertzioak nabaritu dezakete hori».
Sailburuak mezu baikor bat ere eman nahi die atzerriko turismoarekin lotutako zerbitzuei; esaterako, hotel handiei: «Ez dira bertan behera utzi bidaia guztiak. Bidaien datak aldatzeko bonua ideia ona izan da, eta oraindik ikusteko dago zer gertuko den, irailean, esaterako».
Baina gaur-gaurkoz zerraldo daude. hala hotelak nola ostalaritza, Bizkaiko Ostalaritza Elkarteko kudeatzaile nagusi Hector Sanchezek aitortu duen moduan. «Bagenekien konfinamendua luzatuko zutela, eta aurretik esanda dago: jarduera zero izango da Aste Satuan». Eta udan zer? Bada, Sanchezek aukeraren bat ikusten du urratsak egiteko, baina erantzunik gabeko galdera asko daudela dio. «Italiak ostalaritza jarri du azken lekuan neurriak bertan behera uzten hasten direnerako. Badakigu zer datorkigun hemen ere. Azkenak izango gara jarduera berreskuratzen». Ahal duenean, jendeak gogo bizia izango du kontsumitzeko, Sanchezen ustez, baina horrek ez die egingo mesede denei: «Tabernek nabarituko dute, baina jatetxeek erronka handiagoa dute, bazkari handiak-eta igual ez direlako hain erraz egingo. Ikusteko dago, gainera, udazkenean birusa berrindartu daitekeen ala ez, eta zuhurrak izan behar dugu har daitezkeen neurri berriekin».
Enplegu galera handia
Okerretik okerragorako bidaia horretan, Hector Sanchezek hotelak jarri ditu azken geltokian. «Konfinamendua kendu eta bidaiatzeko baimena dagoenean, hotelek okupaziorik ez dute izango, erreserbarik gabe kasik, eta ikusi beharko da atzerrira bidaiatzea libre izango den, gainera. Nazioarteko turismoa aurten goitik behera eroriko da, argi dugu». Sanchezek uste du jendea, oro har, ez dagoela prest psikologikoki bidaia luzeak egiteko. «Gutako zenbat joango gara aurten Txinara, Thailandiara eta abar? Bada, atzerritarrek berdin-berdin. Herrialde bat segurua dela esaten badigute ere, ez gara hain erraz joango». Atzerritar asko etxean geldituko direla uste du Bizkaiko ostalarien bozeramileak, eta egin beharreko bidaia hori ez dutela egingo amesgaiztoa erabat pasatu dela ikusi arte.
Barruko turismoaren eboluzioa aztertzen hasita, Perez Turismo sailburuaren iritzi berekoa da Sanchez. «Egoera honek kalte egingo du, hein batean, baina udako sasoian agian piztuko da zerbait».
Eta horrek guztiak zer ekarriko duen negozioen bilakaerari begira? Begien bistakoa dena: asko eta asko itxi egingo direla, jarduerarik ezak diru sarrerak etengo baititu. «Etorkizuna oso iluna da epe motzera eta ertainera. Hondamendia izan daiteke egoera azaltzeko hitzik egokiena. Suspertzea zaila izango da, eta administrazioak laguntza handiak eman beharko ditu sektoreak zutik euts diezaion gutxiengo egitura bati. Garbi baitago krisia hasi aurretik sei langile zituen negozioak agian birekin egin beharko duela aurrera, jarduera izugarri txikituko delako». Hori gertatuz gero, aldi baterako erregulazioen bidez emandako laguntzak itzuli egin beharko dituzte enpresa txikiek, eta muturreko egoera ugari izango direla uste du Sanchezek.
Baina sektorearentzat lehen-lehenena da oraingo itxialdia atzean uztea, «eta lehenbailehen». Zenbat eta gehiago iraun orduan eta zailagoa izango baita negozioak bideragarri izatea gero. «Nahiko nuke huts egin aurreikuspenean, baina hoteletan ere enplegu asko dago zintzilik, eta aldi baterako erregulazioen ostean, bestelako erregulazioak ikusiko ote ditugun zalantza handia dago oraintxe bertan».
Bigarren etxebizitzak
Baikortasunerako arrazoi gutxi dago, beraz, baina bat edo beste bada udari begira. Kostaldeko udalerri turistikoetan ezin da baztertu jarduera handia egotea; oso urriti joan gabe, bigarren etxeak dituztenek egun gehiago egingo baitituzte Euskal Herrian. Bakioko (Bizkaia) alkate Amets Jauregizarrek aldagai hori nabarmendu du. «Guk ez dugu herrian hotel handi askorik, baina bigarren etxe asko daude; Bilbotik eta ingurutik etortzen dira, eta udan espazio publikoan ibiltzeko gura handia egongo dela uste dugu». Bakioko Udalak bilerak egingo ditu merkataritza txikiarekin, sektorearen ezinegona jasotzeko eta ahalik eta ondoen bideratzeko martxan jarriko diren ekimenak, sektorea biziberritu dadin lehenbailehen.
Bakioko bizilagunek osasun krisia dela-eta dituzten arazoetan jarri du lehentasuna Jauregizarrek, eta onartu du «zaila» dela aurreikuspenak egitea, «baina Bakioko turismoa etxekoa» dela. 2.700 biztanle ditu Bizkaiko herri horrek, eta udan, berriz, 12.000 biztanlera igotzen da kopurua. «Ez dira alemanak, eta aurtengo udan ere jende uholde horren zati handi bati eutsiko diogun esperantza daukagu». Onartu du 2020koa ez dela uda ona izango, baina espero du ostalaritzarentzat ez izatea desastrea ere.
Bakioren adibideak balio dezake Zarautz, Lekeitio, Hondarribia, Donibane Lohizune eta beste hainbat eta hainbat udalerrirentzat. Den-denak ez du zertan txarra izan, turismoaren koadroan beltza den arren kolore nagusia.
Handizkako tour agentziek oso ondo dakite zein den egoera Aste Santuaren atari honetan. «Oraintxe gure lan nagusia da eroritako bidaia askoren gorabeherak konpontzea», dio Cristina Hermosillak, Catai handizkako bidaia agentziaren penintsula iparraldeko ordezkariak. «Guk urrutiko bidaiak saltzen ditugu: Laponiara, Polinesiara, Afrikako safarietara, Japoniara… Horrelako bidaiak tarte handiz prestatzen dira, eta oraintxe geldirik dago dena». Catai da Txinara turista gehien bidaltzen duen konpainia Euskal Herrian. Hegaldiak eten direnetik jokoz kanpo geratu dira, noski. «Etortzen diren turistekin gogoratzen gara beti, eta ez kanpora joaten direnekin. Bada, aberastasun handia sortzen dugu negozio horrekin, bidaia agentzien bidez, esaterako. Orain arriskuan daude asko eta asko».
Hala ere, Hermosillak badu arrazoi bat baikortasunerako, eta itxialdiak eragin dezakeen hausnarketa batekin dauka zerikusia. «Arazo ekonomiko bat daukagunean, oporrak dira baztertzen diren gauzen artean lehenetako bat, ados; baina, bidegurutze sakon batera iristen garenean, adibidez heriotza bat edo antzeko zerbait, ohartzen gara zein garrantzitsua den ametsak betetzea, beti egin nahi izan dugun hori egitea, alegia. Bada, uste dut itxialdi honek horrelako efektu bat eduki dezakeela jendearengan, sakona baita gertatzen ari dena». Eta horrek jendea bultzatuko luke bidaia luzeak egitera, edota beti gerorako gorde dituen proiektu horiek betetzera; kontsumitzera, alegia.
Ahal denean, noski. Errebote fektuaz ari baita Cataiko ordezkaria; badaki luze joko duela abagunea irekitzeak amets zahar horiek bete daitezen. Aurtengo udaren hondarra aipatu du, dena den, bidaia agentziak martxan jartzeko sasoi gisa. « Udazkena hor dago, eta ikusiko dugu nola gauden ordurako, baina ezin da baztertu gutxika pizten joatea».
Ezkortasunerako arrazoiak, ordea, gaur-gaurkoz gehiago dira arrazoi baikorrak baino turismoarentzat, dena baita ziurgabea.
Haatik, kolpea are handiago da. Koronabirusa hedatu aurretik, motelaldian zen Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ekonomia, baina perspektiba onak zituen urte honetarako: oraingoaren aldean, oso onak. Azken batean, Jaurlaritzak azaroan egin zituen aurreikuspenetan kalkulatu zuen aurten ekonomia %1,9 haziko zela eta 15.000 lanpostu sortuko zirela. Ondorioz, gobernuak espero zuenaren eta azkenik gerta daitekeenaren aldea are handiagoa izango da, ekonomia orotara %5,5 jaitsiko baita, eta bidean 32.000 lanpostu galduko baitira. Nafarroako Gobernuak oraindik ez ditu berrikusi 2020rako aurreikuspenak, baina, ehuneko zehatzak gorabehera, kolpea handia izango dela espero daiteke.
825 milioiko erantzuna
Horrek guztiak, jakina, ondorio zuzena izango du kontu publikoetan, eta, horregatik, Aspiazuk nabarmendu du 2017tik hona superabitak izan dituztela Jaurlaritzak eta euskal administrazio publikoko erakunde nagusiek. Egoerari erantzuteko, hiru ildo nagusi jaso ditu Jaurlaritzak. Hasteko, 300 milioi euroko funts berezi bat antolatu du, COVID-19 izenekoa —beste 200 milioi finantzatzeko aukerarekin—. Gainera, 525 milioi euroko finantzaketa lerro bat aktibatu da, interesik gabekoa, enpresek gastu arruntei aurre egiteko likidezia izan dezaten. Azkenik, zor eta defizit mugak altxatu dira. «Altxortegian eragin handia izango du datozen hilabeteetan, eta hori dena kudeatu egin beharko da», esan du Aspiazuk.
Normalean erabili ohi dituzten aldagaiez harago, kalkulu hauek egin dituzte konfinamendurako: herritarren konfinamendua martxoaren 15ean hasi zen, baina Jaurlaritzak oinarri gisa hartu du martxoaren 29ko dekretua, funtsezko jarduerak izan ezik gainerako jarduera geratzeko agintzen duen hura, eta hilabete iraungo duela neurtu du; halaber, uste du normaltasunera itzultzeko ondorengo fasea pixkanakakoa izango dela, eta «45 eta 60 egun artean» iraungo duela.
Alberto Alberdi Jaurlaritzako Ekonomia, Finantza eta Aurrekontu sailburuordearen arabera, «aurrekaririk gabeko krisi bat» da. Haren hitzetan, egoerak ez du eskatzen «muturreko neurriak hartzea» irtenbide gisa: «Erabateko geldialdiak hondamendi ekonomikora garamatza. Halaber, ez dago erabateko erlazio zuzenik konfinamendu neurrien eta erantzun ekonomikoen artean». Ondorioz, Alberdik uste du konfinamendu osoa ez dela neurririk eraginkorrena, eta Hego Korea jarri du adibide gisa: «Ez ditu oso neurri zorrotzak ezarri konfinamenduan, baina arrakasta handia izan du».
Jordi Campa Ekonomia eta Planifikazio zuzendariaren arabera, bi kolpe handi eman dira ekonomian: bata, eskarian, sendien kontsumoan batik bat; bestea, produkzioan. Camparen arabera, analisia zorrotz egiterakoan kontuan hartu behar da ekonomiaren bi funtsezko aldagai horietan zer jarduera berreskuratu daitezkeen aurrerago, eta zenbat galduko den. Izan ere, zenbait kasutan, konfinamenduak berak itzulezinezko galerak eragingo ditu.
Kontsumoari dagokionez, sendien kontsumoak behera egingo du nabarmen; batik bat kalte egingo du kulturaren, kirolaren, aisialdiaren eta ostalaritzaren alorretan. «Hori ez da berreskuratuko; ez da gero itzuliko». Aitzitik, altzari, ibilgailu, arropa eta bestelako erosketak bai, egin daitezke aurrerago. «Berreskuratuko da, baina ez osorik», dio Campak.
Errebotearen intentsitatea
Produkzioaren atalean gauza bera gertatuko dela deritzo: «Produkzioaren zati bat galdu egingo da, eta beste zati bat ekoitzi ahal izango da konfinamendu garaia amaituta eta apurka normaltasunera itzulita». Kontsumoaren eta produkzioaren errebotearen indarrak markatuko du ondorengo susperraldiak «U itxura duen —pixkanakakoa— ala V itxura —berehalakoa—».
Erorketa orokorraren erdian, administrazio publikoak tira egingo du ekonomiatik, eta gastu publikoak nabarmen egingo du gora, osasun beharrei erantzuteko eta gizarte laguntzei eta politika antiziklikoei aurre egiteko. Sendien eta enpresen inbertsioa, berriz, «gelditu» egingo da, eta aurrerago berreskuratu daiteke, «konfinamenduaren iraupenaren eta enpresek ondoren izango duten konfiantzaren arabera». Gainera, pandemiak nazioarteko merkataritzan ere eragingo du, eta kanpo eskaria %0,6 jaitsiko da.
Zer emaitza eman ditu MIGen ikerketak?
Jakin behar den lehen gauza da, gure lurraldeko enpresen %90 inguru direla ukituak, kontuan hartuta enpresa txikiak eta ertainak direla nagusiki. Eragin handiena gehienez lau langile dituzten enpresentzat da; enpresen %60 baino gehiago, alegia. Bereziki komertzio arlokoak, zerbitzuetakoak eta ostalaritzakoak, baina orokorrean jarduera sektore guziak ukitu ditu. Zailtasun anitz sortzen ari da krisi hau. Urteko negozio zenbatekoaren apaltzea da handiena —enpresen%85 ukitzen du—, bezeroen eta mandatuen apaltzea, hornikuntza arazoak, salmenten bertan behera uztea…
Zer neurri hartu dituzte ?
Nagusiki, langile kopuruaren apaltze bat izan da, langabezia partzialaren bidez; hori baita [Frantziako] gobernuak ezarri duen neurria. Arazo larriena eskugain eskasiak sortuko du. Inbertsioak apalduko dira, eta ni beldur naiz jadanik egoera ahulean ziren enpresa batzuk ixtera behartuak izanen direla. Krisi batzorde bat plantan ezarri dugu enpresei aholkularitza emateko eta dituzten arazoei erantzuteko. [Frantziako Gobernuak ezarri dituen] Neurri batzuk egokiak dira, baina biziki konplikatua da horietara iristea, webgune gehienak saturatuak baitira, eta enpresaburuek ez dituzte, adibidez, Gizarte Segurantzako eta langabezia partzialeko kudeaketak egiten ahal.
Jarduera sektore batzuetan lanean segitzen dute. Zertan da egoera Ipar Euskal Herrian?
Eraikuntza paralizatua da osoki. Segurtasun neurriak hartzeko baldintza dute, baina maskarak falta dira, gel hidroalkoholikoa falta da. Enpresaburua bere langileen arduradun denez, ez ditu segurtasun neurriak betetzen ahal ez dituzten langileak lanarazten ahal.
Kontrakoa dioten lekukotasunak jasotzen ari gara.
Badira autonomoak lanean ari direnak. Baina langile bat zure ardurapean baduzu, ezin duzu lanean jarrarazi. Zerbait gertatzen bazaie, koronabirusa harrapatzen badute, nagusiaren erantzukizuna da.
Eta hori errespetatua da?
Frantziako Eraikuntza Federazioaren webgunean begiratzen baduzu, ikusiko duzu gehienak geldirik daudela. Bakarrik lan egiten baduzu, ez da arazorik. Bezeroarekin hitzartuta gutxieneko segurtasun arauak bete, eta kito. Baina langileak badituzu, behartua zara neurriak hartzera ez baduzu arazorik nahi.
Hori da, hain zuzen ere, eraikuntzako federazioak azpimarratu duena. Lan egitera bultzatu dituzte, baina gaur egun ez dira gai langileen arrisku baldintzei erantzuteko. Kasu horietan langileek erretiratzeko eskubidea dute.
Nahikoa dira Frantziako Gobernuak hartu dituen neurriak?
Gobernuak fite hartu ditu neurriak. Beste gauza bat da neurri horiek betearazteko gaitasuna izatea. Aski konplexua iruditzen zait, lehen errandakotik, webguneak saturatuak baitira. MIGen etengabe jasotzen ditugu enpresaburuen deiak arazo horiek nabarmenduz. Eskugain eskasiak dituztenentzat atzerapenak onartzea aipatu ditu, baina uste dut jarduera berriz hartzen dutenean ere ez dutela ordaintzeko gaitasunik izanen, ez dutelako eskugaineko dirurik izanen. Horregatik, nik galdetu dut enpresa txikienentzat ordainketak bertan behera uztea, eskugain eskasia dutelarik.
Batzuek ekonomia erabat gelditzeko eskatu dute. Osasun baldintzek ez ote dute hori agintzen?
Jarduera gehienetan dena gelditu da. Nik bi jarduera ditut —higiezin agentzia bat eta turismo egoitza bat—, eta biak gelditu ditut. Nire bezeroek erreserba guziak bertan behera utzi dituzte; ondoko asteetakoak, baina baita uda honetarakoak ere. Ostalaritza arloan eragina biziki handia izanen da; gutxienez urte baterakoa. Espero dezagun pandemia laster bukatuko dela. Horretarako, konfinamendu arauak hertsiki bete behar dira, bestela ez gara aterako. Aterabide onena, ez ateratzea.
Mundializazioaren eragina gaitzetsi duzu.
Azken urteetako nire adierazpenetan behin baino gehiagotan zabaldu dut halako mezua. Duela urte bat, dena paralizatzen duen mundializazio honen aurrean zirkuitu laburrak indartzearen alde egin nuen MIGen agiantzetan, eta aurten, paradigma aldaketaz mintzatu naiz. Gure funtzionatzeko moduak osoki berrikusi beharko ditugu. Hazkundea aipatzen dugu etengabe; nik uste dut gogoetatu beharko dugula zer desazkunde behar dugun, hazkunde berri baten norabidea hartzeko. Gaur egun, lurrak eman dizkigun lehengaien %80 kontsu- mitu ditugu; beraz, pentsa zer gertatuko zaien hurrengo belaunaldiei. Garapen iraunkorrari buruzko desmartxa bat behar dugu, eta uste dut horretan jarduera berriak sortzeko aukera izan daitekeela. Aurreikusten da 2040an gaur egun diren jardueren%80 ez direla gehiago existituko. 500 urte guziz paradigma aldaketa bat gertatzen da; gizarte batetik bestera aldatzen gara, beste egiteko modu batera. Horixe gertatuko da gaur egun. Etorkizuna horretan da.
Adibiderik baduzu?
Begira, Frantziako enpresen patentea duten sendagai gehienak Txinan eta Indian fabrikatuak dira, eta, ondorioz, haiek jasotzen dituzte lehenik. Gaur egun, sendagai horien eskasian gaude, berez Frantziaren asmakuntzak direlarik. Sinesgaitza da. Gaur egun ez gara gai maskarak egiteko: paperezko maskarak! Munduko zazpigarren potentzia gara, eta ez gara gai paperezko maskarak egiteko. Sinesgaitza da. Gela; ez da gel hidroalkolikoa baino gauza sinpleagorik, eta eskasian gaude. Elementu horiek guziek pentsarazten didate krisi honetatik ateratzean bestelako eredu bat beharko dugula.
Zer eredu eta nola?
Ni ez naiz kapitalista. Ekonomiaren mundua defendatzen dut, enplegua sortu eta herritarrak bizi ahal izatea ahalbidetzen duelako. Eta, horretarako, enpresak behar dira halabeharrez, ekonomia sortzeko eta arlo sozialerako: erretiroa ordaintzeko, osasungintzarako… Ekonomiarik ez bada, ezin da ezer sortu. Pentsatzen dut gaur egun ekonomia bestela pentsatu daitekeela, beste eskema eta norabide batzuetan. Ez dut erranen pandemiak bere alde onak dituenik, baina CO2 mailan planetak arnasa pixka bat hartuko du. Badu beharra. Pentsatzen dut beste egin-molde ekonomiko batzuk aurkitu daitezkeela, garapen iraunkorrean eta ingurumenean oinarrituak. Gertatzen ari denaren neurria hartzen ez badugu, murruaren kontra goaz.
Aurten, 24,6 milioi euroko saldo negatiboa izango du zerga bilketak, ogasunak 289 milioi itzuli eta 264 milioi jasoko baititu orotara. Iazkoa baino «pixka bat» txikiagoa izango da, baina, Jabier Larrañaga Ogasun diputatuak azpimarratu duenez, «emaitza ona» da, aurreko urteetakoekin konparatuz gero. Batez beste, 963 euro itzuliko dizkie kitapena itzultzeko ateratzen zaien zergadunei.
Horren erakusle izango litzateke Gipuzkoako eta Bizkaiko merkataritza ganberek eman duten datua: hiru enpresatik batean gaixo agiriak jaso dituzten langileak izan dituzte, bai koronabirusak kutsatuta zeudelako, bai inguruko bat gaixotu delako eta hark ere berrogeialdia egin behar izan duelako. Jaurlaritzak protokolo berri batekin erantzun zion horri atzo, «jardueraren zati txiki bat» mantentzen duten enpresentzat; segurtasun neurri horiek «zorrotz» betetzeko eskatu zien.
Ekonomiaren Garapen eta Azpiegitura Sailak adierazi duenez, «birusaren hedapena eteteak du lehentasuna», baina, aldi berean, azpimarratu du beharrezkoa dela «eremua prestatzea», jarduera ekonomikoa ez dadin «amil» eta «ahalik eta enplegu gehien» manten dadin. Horren harira, eskertu du industria sektorearen inplikazioa, «gizartearen behar sozial eta sanitarioen zerbitzura» jarri delako.
Lehen sintomak enpresetan
Jaurlaritzak aipatutako krisiaren sintomak ere erakutsi dituzte merkataritza ganberen inkestek. Enpresek egindako salmentenean, adibidez: nazioartera esportatzen duten hamarretik seik aitortu dute %20ren galerak izan dituztela alarma egoera ezarri zenetik igarotako egunetan. Eta Bizkaiko ganberak ohartarazi du kopuru hori «are handiagoa» dela beste sektore batzuetan; bereziki, merkataritzan eta ostalaritzan, baina ez du datu zehatzik eman.
Bi ganberen artean 2.500ndik gora enpresa kontsultatu dituzte astebetean. Adierazi dute krisiaren ondorioak «agerikoak baino gehiago» direla, eta oso antzekoak direla bi lurraldeetan; adibidez, hamar enpresatik zazpik aitortu dute ekoizpena murriztu dutela eta eskaerak baliogabetu dituztela. Bitik batek dio hornidura eta logistika arazoak dituela.
Lan kontratuen inguruan, soilik Gipuzkoako Bazkundeak eman ditu datuak: azaldu duenez, denbora honetan, enpresen %49k aurkeztu dute enplegua aldi baterako erregulatzeko espedientea, eta %40k erabat gelditu behar izan dute jarduera. Halaber, hamar enpresatik lauk murriztu egin dituzte aldi baterako kontratazioak, eta %28k ez zituzten berritu martxoan amaitzen ziren lan kontratuak. Enpresen %28k soldatak ordaintzeari utzi diote.
Enpresen antolaketa neurriei buruzko datuak ere eman dituzte bi erakundeek, eta oso antzekoak biek. Hamarretik seik ordutegiak malgutzeko eta txandak mailakatzeko neurriak hartu dituzte, eta beste horrenbestek telelaneko orduak ezarri edo handitu dituzte. Halaber, bitik bat behartuta egon da bere jarduera baldintza zezakeen segurtasun ekipamendua erabiltzera.