Gipuzkoan, bi zergadunetik batek eginda jasoko du 2020ko errenta aitorpena. Hain zuzen ere, martxoaren 30etik aurrera jasoko dute etxean proposamena.

Aurten espero zen errebote ekonomikoa atzeratzen ari da, eta enpresen konfiantza higatuz doa, merkatuak oraindik normaltasunetik urrun daudela ikustearekin batera. Laboral Kutxak euskal enpresen konfiantzari buruz prestatu duen azken txostenak argi islatzen du ziurgabetasunak traba handia egiten duela oraindik ere. Hainbeste, ezen galdetutako enpresen erdiek erantzun baitute egoera ekonomiko okerragoa espero dutela urtearen bigarren hiruhilekoan; %49,4 bat etorri dira ezkortasun horretan. Herenek (%31,8) uste dute egoerak bere hartan jarraituko duela; hau da, errebote argi bat gertatzen ari den zantzurik gabe; eta soilik hamarretik bik (%18,8) aurreikusi dute baldintza hobeak datozela apiriletik aurrera.

Laboral Kutxak dio badirela zantzuak «egoera hobera doala» esateko, baina «ziurgabetasun handi baten barruan», eta ekonomia bidegurutze batean dagoela uste du, non adi jarraitu beharko den ekonomiaren eta osasunaren arteko harremanak zein norabide hartzen duen datozen asteetan.

Aldagai zehatzei buruz galdetuta, enpresa gehienek (%46,2) uste dute fakturazio maila berean geratuko direla, apiriletik ekainera. Baina herenek (%32,5) aurreikusi dute fakturazio apalagoa izango duela; eta soilik %21,3k diote gehiago salduko dutela bigarren hiruhilekoan.

Jarduerari buruzko erantzunak ere bat datoz uste orokorrekin. Galdetutako enpresarien ia erdiek (%47,8) uste dute ez dela aldaketa handirik sumatuko jardueran. Herenek gutxi gorabehera (%35,4) uste dute udaberrian, jarduera ekonomikoa are okerragoa izango dela. Baikorrak ez dira hamarretik bira ere iristen (%16,9). Haiek jarduera suspertuko dela uste dute.

Eta enpresek zutik irauteko beharrezkoa duten errentagarritasunak zein bide hartuko ote du? Bada, gehienek uste dute (%51) ez dela aldaketa handirik egongo aldagai horretan; %38k, ordea, errentagarritasuna murriztu egingo dela diote; eta bakarrik hamarretik batek (%10,8) aurreikusi du errentagarritasuna handituko duela. Hori horrela, inbertsio mailari eutsiko diote erdiek baino gehiagok, eta bakarrik hamarretik hiruk inbertituko dute gutxiago.

Enpleguari begira

Beraz, negozioetarako baldintzak ez dira hobetuko behar bezainbeste, eta jokaleku horretan enpleguak ezingo du gora egin indarrez uda aurretik. Baina enpresari gehienek (%72) ez dute espero lantaldeak murriztea; bakarrik %16k uste dute baietz, lantaldea murriztu egin beharko dutela.

Horrenbestez, enpresen konfiantza 42,8 puntu da, aurreko txostenean baino handiagoa (31,4), baina hobekuntzak ez du tarterik uzten ezer ikusgarririk aurreikusteko datozen hilabeteetan; hasteko, erakusle hori 50etik behera egoteak islatzen duelako atzeraldian dagoela ekonomia.

Ikuspegi ezkorra gailentzen da oraindik ere, eta enpresak zain daude susperraldi baten olatua hartzeko, txertoek pandemiaren egoera argi eta garbi hobetzen dutenerako. Ezin da ahaztu, izan ere, enpresen erdien (%54,4) esportazioek behera egin dutela, eta %40k bere hartan eutsi dietela atzerriko salmentei. Bakarrik %5ek lortu dute gehiago saltzea kanpoan.

Hala, Laboral Kutxaren txostenak islatzen du enpresek ez dutela espero laster errebotea eragingo lukeen hobekuntza bat.

Urtebetez izozkailuan izan ondoren, langabezia sariaren erreforma ezartzen hastea erabaki du Frantziako Gobernuak. Hainbat epetan egingo du, neurri batzuek ekarriko dituzten murrizketak eta kotizazio handiagoak ez iristeko ekonomia eta lan merkatua beheraldian daudenean. Uztailaren 1ean jarriko da lehen aldaketa indarrean, eta oso begi txarrez hartu dute sindikatuek, gaur egun langabezia saria jasotzen duten hamar lagunetik ia lauk gutxiago jasoko dutelako haren ondorioz.

Elisabeth Borne Frantziako Lan ministroa telematikoki bildu zen atzo sindikatuekin eta patronalarekin, erreformaren nondik norakoen berri emateko. Hasieratik argi utzi zien negoziazio saio baten porrotaren ondoren 2019ko udan bere kabuz prestatutako erreformaren puntu nagusiak indarrean jarri egingo direla, eta aldaketa nagusia egutegian izango dela. Pandemiak iaz eragindako atzerapenen ondorioz, azken-aurreko datua apirilaren 1ekoa zen, baina udaberria pasatu arte ezer ez egitea hobetsi du azkenean Frantziako Gobernuak, hurrengo hilabeteetan oraindik jarduera ekonomikoa mugatzen duten neurri asko indarrean izango direlako.

Langabezia sariaren kalkuluaren aldaketa da indarrean sartuko den lehena, lau hilabete barru. Bornek esan du gaur egungo sistema zuzendu nahi duela, mesede egiten dielako kontratu laburrak eta jarduerarik eza tartekatzen dutenei, eta kalte egin, berriz, lanaldi jarraituagoak dituztenei. Unedicek kalkulatu duenez, langabeen %38k batez beste %20 gutxiago jasoko dute aldaketaren ondorioz. Galera hori gutxitu ahal izango dute batzuek, gal daitekeen gehienezko kopuruari muga bat jarriko baitio Parisek.

Besteak, aurrerago

Langabezia saria progresiboki txikituko diete diru sarrera handiak dituzten langileei ere, hilean 4.500 euroko soldata gordina dutenei. Baina aurrerago izango da hori, datorren urteko martxoan, betiere ordurako lan merkatuak hobera egiten badu.

Urriaren 1ean da ezartzekoa sindikatuen haserrea eragin duen beste puntu bat: ordutik aurrera, lau hilabete egin beharrean sei hilabete egin beharko dira lan langabezia saria jasotzeko eskubidea izateko. Gazteei, ordea, ez diete epea luzatuko. Parisek atea irekita utzi du neurria berriro gibelaratzeko, ordurako langabezia tasa jaisten hasi ez bada. Zehazki, apirilaren 1etik 130.000 langabe gutxiago egon beharko dute, eta kontratuek hilero 2,7 milioiren kopurua gainditu beharko dute gutxienez lau hilabetez.

Aurrerago jarriko da indarrean bonus-malus izena jaso duen neurria, eta neurri horrekin lortu nahi dute enpresek aldi baterako kontratuak neurrian erabiltzea: gehiegi erabiltzen dituztenek gehiago ordaindu beharko diete haien truke gizarte segurantzari, eta kotizazioak gutxituko dizkiete kontratu finkoak egiten dituztenei. Medef patronalak begi txarrez hartu duen neurri hori da, hain zuzen ere, sindikatuen babesa jaso duen bakarra. Berez, haietako batzuk erreformara batzeko sartutako neurria dirudi, baina ez zuen gobernuak espero zuen emaitzarik izan. Orain, sindikatuak kexu dira 2022ko irailera arte ez duela eraginik izango, gobernuak urtebete luze eman dielako enpresei egoera berrira egokitzeko.

Sindikatu horiek beraiek Frantzian ezohikoa den batasunarekin erantzun diote gobernuaren azken erreformari. Atzoko bileraren atarian kaleratutako agirian, CFDT, CGT, FO, CGC eta CFTCk ziurtatu zuten erreformaren printzipio nagusia okerra zela, hau da, «langabezia sariak txikitzeak enplegura bizkorrago itzultzea dakarrela».

Arnasa apur bat hartu du lan merkatuak, baina hazkunderako gaitasun ahula erakusten du oraindik ere. Otsailean, igoera txikia izan da Gizarte Segurantzako kotizatzaileen kopuruan (+1.563), eta langabeen kopuruak gutxitzen jarraitzen du, baina motel ari da behera egiten eta zalantza handiekin, pandemiak izan dezakeen bilakaeraren arabera. Otsailean, 441 langabe gutxiago zenbatu zituen SEPEk enplegu bulegoetan. Iazko abuztuan hasitako jaitsieran, kopururik txikiena da hori, eta aldi baterako erregulazioetatik ateratzen diren langileena ere eten egin da; hori gutxi izango balitz, azken hilean berriak ere batu dira zerrenda horretara.

Guztira, 172.014 langabe daude izena emanda Hegoaldeko lau herrialdeetako enplegu bulegoetan, iazko otsailean baino 20.800 gehiago. Langabezia tasa %13tik gertu dago. 2017ko apirilera egin behar da atzera kopuru handiago bat topatzeko. Pandemiaren hirugarren olatuaren eraginaren ondorioak nabariak dira lan merkatuan eta txertoak ekonomiara ekarri dituen esperantzak ere ez dira aski izan otsailean egoerari indarrez buelta emateko.

OHIKO OTSAILA,

EZOHIKO EGOERAN

Ohi bezala, urtarrila hilabete zaila izan zen enplegu sorrerari dagokionez, eta gora egin zuen langabeziak, zerbitzuetan bereziki, Gabonetako kanpainaren amaieragatik. Otsaila hilabete dina- mikoagoa izaten da, enplegua sortu ohi da, eta aurten ere hala izan da. Iazkoaren oso antzekoa izan da kopurua: 307 langabe gutxiago zenbatu ziren orduan. Pandemiak euskal ekonomia gogor jo aurreko azken hilabetea izan zen hori, eta hortik aurrera etengabe egin zuen gora, bereziki hurrengo bi hilabeteetan.

Langabezia %13,8 handitu da azkenengo hamabi hilabeteetan: Hego Euskal Herrian 20.800 langabe gehiago daude iazko otsailetik. Eta enplegu suntsiketak jarraitzen du. Otsailean urtarrilean baino 6.006 kontratu gutxiago egin dira (-%7,16), eta iazko otsailean baino 23.100 gutxiago sinatu dira aurten (-%22,89).

Egindako kontratu guztien %91,2 aldi baterakoak izan dira. Horretan aldaketa handirik ez da izan, urteak baitira hamar kontratutik bat inguru baino ez dela mugagabea. Dena den, joera hori sendotu egin da pandemiarekin batera: iazko otsailean baino %18,25 kontratu mugagabe gutxiago egin dira, eta aurtengo urtarrilean baino %3,8 gutxiago.

NAFARROAN, OKERRAGO

Lurraldeei erreparatuta, otsaileko datuek berretsi egin dute azkenaldian nabarmentzen ari den beste joera bat: azken urteko langabezia datuek Nafarroan dute bilakaera okerrena. Krisia hasi zenetik, lurralde horrek izan du enplegu galerarik handiena, eta horrek ezohiko argazki bat utzi du: bere langabezia tasa Hego Euskal Herriko handiena da, eta Bizkaikoaren gainetik dago gaur egun. Otsailean, gainera, lau lurraldeetatik bakarra izan da non langabeziak gora egin duen: 1.261 gehiago. 42.986 langabe daude guztira.

Hortaz, urtarriletik otsailera bitarte %3,02 hazi da langabeen kopurua Nafarroan. Azken urtean %26,5 egin du gora; beste hiru herrialdeetan, berriz, %1,7 gutxitu da azken hilean, eta %9,4 hazi urtebetean. Oso handia da aldea; are gehiago kontuan hartzen bada batzuen eta besteen ekonomiek jasan duten kolpea oso antzekoa izan dela: iaztik, Nafarroako barne produktu gordina %8,3 jaitsi da, eta %9,5 Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Gainera, biztanleria aktiboaren azken inkestetan ere Nafarroak eman ditu daturik okerrenak.

ALDI BATERAKO ENPLEGU

ERREGULAZIOAK GORA

Koronabirusak eragindako krisi ekonomikoa aspaldi ikusi gabeko datuak ari da uzten, eta langabeen kopurua handiagoa ez bada, enplegua aldi baterako erregulatzeko espedienteengatik (ABEE) izan da hein handi batean. Espainiako Gizarte Segurantzako Ministerioaren arabera, otsailaren amaieran 46.594 pertsona zeuden aldi baterako langabezian edo lanaldi murriztuarekin. Urtarrilaren amaieran baino 6.712 gehiago dira.

Igoera horrek eten egin du aurreko hilabeteetako joera bat. Aldi baterako enplegu erregulazio espedienteek goia jo zutenean, 230.000 langile zeuden egoera horretan Hego Euskal Herri osoan; apirilean izan zen hori, konfinamenduaren asterik gogorrenetan. Ondoren, hilabetez hilabete kopurua gutxituz joan zen, jarduera ekonomikoa leheneratu ahala. Urrian, 25.000 baino ez zeuden, baina orduan, goranzko joera hartu zuen berriro, batez ere ostalaritzari jarritako debekuek haien jarduera asko mugatu zutenean.

Gabonekin batera, joera aldatu zen, eta erregulazioetatik irten ziren langile asko, ostalaritzakoak eta zerbitzuetakoak bereziki. Ondoren, tabernen jarduna eta herritarren joan-etorriak mugatu izanarekin batera, berriz handitu da poltsa hori. Pentsatzekoa da beste sektore batzuetakoak ere batu zaizkiela otsailean eta batuko zaizkiela aurrerantzean; izan ere, ABEEak maiatzaren 31ra arte luzatzea erabaki du Espainiako Gobernuak (urtarrilaren 31n amaitu zen oraingo araudia).

EMAKUMEEN ITZULERA,

GELDOAGO

Langabeak sexuaren arabera banatuz gero, horietatik %56,2 dira emakumeak, eta %43,8, berriz, gizonak. Portzentaje horiek ez dute aldaketa handirik izan 2020. urteaz geroztik: iaztik, %15,7ko igoera izan da gizonen artean eta %12,3koa emakumeen artean. Baina otsailak utzi du nabarmentzeko datu bat arlo horretan: Nafarroan hilabete horretan enplegua galdu duten hirutik bi emakumeak izan dira. Beste hiru lurraldeetan, langabezia txikitu arren, 447 emakume baino ez dira itzuli lan merkatura, bide hori egin duten 1.057 gizonen aldean.

LANGABEZIAN DENBORA

GEHIAGO

48.428 lagunek jaso zuten langabezia sari arrunta, eta beste 30.428k, berriz, subsidioa. Horiei batu dakieke autonomoen langabezia sari berezia jasotzen dutenak: otsailean 11.395 izan ziren. Langabezian inskribatutako pertsonen %52,29k ez dute inolako langabezia saririk jaso otsailean: guztira, 90.181 pertsona dira. Langabezia osoaren %50 da iraupen luzekoa; duela urtebete %44 zen.

Tubacexen zuzendaritzak Amurrioko eta Laudioko lantegietarako Lan Erregulazio Txostenean aurreikusten dituen 150 kaleratzeak 134era jaistea eskaini die sindikatuei.

Eusko Legebiltzarreko Mahaiak tramitera onartu du EAEn “baldintzarik gabeko oinarrizko errenta” sortzea helburu duen Herri Ekimen Legegilea (HEL)

2020ko errenta aitorpena aurkezteko kanpaina hilabete aurreratu dute aurten Bizkaian. Hain zuzen ere, apirilaren 6tik ekainaren 30era, egingo dute aurten kanpaina.

Proiektuaren ezaugarriengatik eta tamainarengatik, taldearentzat mugarria izango den eskari bat lortu berri du Sarrallek, «aurrera jauzi handia». Azpeitiko taldeak azken belaunaldiko altzairuak ekoizteko siderurgia lantegi bat instalatuko du Mobilen (Alabama, AEB), osorik eta erabat berria. Arcelor Mittalentzat eta Nippon Steel Corporationentzat egingo du lan. Lantegia 2023. urteko lehen erdirako eraikiko da, eta kalitate handiko 1,5 milioi tona altzairu xafla ekoitziko ditu, gehienbat automobilgintzarako.

Sarrallek azaldu du munduko altzairutegi aurreratuenetako bat izango dela, «bai produktibitatean bai ingurumen inpaktuan». Asmoa da puntako teknologiak erabiltzea, «lantegi adimentsuagoa, automatizatuagoa, ekologikoagoa, efizienteagoa eta seguruagoa» egiteko.

Sarralleren beraren Blue Efficient Arc arku elektrikozko labe baten inguruan eraikiko dute lantegia, eta euskal taldeak hornituko du beharrezko beste osagarri ugariz ere: besteak beste, koilara-labe bikoitza; materialak manipulatzeko planta bat, operaziorako estazioak elikatzeko eta, besteak beste, aurrez erreduzitutako materialak labean sartzeko; Sarralleren beraren keak ateratzeko puntako sistema bat, eta sare elektrikoaren baldintzarik zorrotzenak betetzeko sistema bat.

Sarraillek kalkulatu du eraikuntza prozesuak 500 langile enplegatuko dituela. Behin irekita, 200 langile inguru izango ditu, eta beste ehunen bat beharko dira zeharkako lanetarako.

1965ean sortutako enpresa

Alabamakoa ez da izango industria ingeniaritzako enpresa gipuzkoarrak Arcelor Mittalentzat egiten duen lehen lana, harentzat 50 proiektu baino gehiago egin baititu azken 55 urteetan.

Sarrallek, siderometalurgian ez ezik, ingurumenaren eta energiaren sektoreetan ere jarduten du. 1965ean sortu zuten, eta Azpeitiko Landeta auzoan du egoitza eta lantegi nagusia. Beste lantegi bat du Zumaian (Gipuzkoa), bi Espainian (Madrilen eta Venta de Bañosen), beste bat Indian eta beste bat Mexikon. Gaur egun, 500 langiletik gora ditu. Aurreko astean aurkeztutako Hidrogenoaren Euskal Korridorean parte hartuko duten 76 enpresa eta erakundeetako bat da.

Gipuzkoako eraikinetako garbitzaileek greba egingo dute hilaren 15etik 18ra, biak barne. ELA, LAB eta UGT sindikatuek egindako deialdia da, eta haien helburua da «soldata arrakala amaitzea» eta negoziazioari «merezi bezain serio» ekitea. Izan ere, eraikinetako garbitzaileek kale garbitzaileek baino 5.400 euro gutxiago irabazten dituzte urtean.

Zifra orokorra ehunekotara eramanda, %28ren aldea dago kale garbitzaileen eta eraikin eta lokalen garbitzaileen artean: kale garbitzaileek 23.183 euro jasotzen dituzte urtean; eraikin eta lokaletako garbitzaileek, berriz, 17.784. Egun 6.500 pertsona aritzen dira Gipuzkoan eraikinak eta lokalak garbitzen; eta 1.500ek baino gehiagok enpresa ituna dute. Horietatik %80 emakumeak dira, eta askok kontratu partzialak dituzte. Kale garbiketan, berriz, gehienak gizonak dira.

Grebaren berri emateko agerraldian, langileek gogora ekarri dute pandemian garbitzaileak lehen lerroan jardun direla, eta, hala ere, haien lanak ez duela jaso aitortzarik. «Pandemian ez da garbiketa jarduera gelditu, indartu baizik. Zergatik? Agintariek funtsezkotzat jo gaituztelako, funtsezkotzat, gizarteak eta ekonomiak beren jarduera modu seguruan jarraitu ahal izateko», salatu dute.

Martxokoa aurtengo bigarren greba deialdia da, eta urtarrilean eginikoaren ondoren hasitako negoziazioen berri eman dute. Azaldu dute 2019an eta 2020an, ez zutela izan soldata igoerarik, eta urtarrileko protestaren ondoren enplegatzaileen eskaintza %0,5 igo dela 2021 eta 2022rako. Horrenbestez, igoera proposamena %1ekoa da 2021erako, eta %1,5ekoa 2022rako. «Ez da nahikoa bizitzaren kostuaren igoerari aurre egiteko», salatu dute. Sindikatuek, halaber, behin-behinekotasunaren aurkako neurriak eskatu dituzte, eta etor daitezkeen murrizketen aurkakoak.

ELA, LAB, CCOO, SATSE, Steilas eta ESK sindikatuek grebara deitu dituzte Araba, Bizkai, eta Gipuzkoako langile publiko guztiak apirilaren 22rako. Administrazioan diharduten langile publikoen behin-behinekotasun tasa salatu nahi dute protesta horren bidez. Deitzaileen ustez, egoera «gero eta kezkagarriagoa» da, eta behin-behinekotasuna, «onartezina». ELA sindikatuak urtarrilean jakinarazi zuenez, eta bere kalkuluen arabera, hiru lurraldeetako langile publikoen %40k ez dute kontratu finkorik, eta 50.000 baino gehiago dira guztira.

Greba deialdi baten zurrumurruak asteak zeramatzan bueltaka, eta sindikatuek atzo baieztatu zuten. Grebaren bitartez, negoziazio kolektiboa indartu dadin nahi dute, eta erakunde guztiei egiten diete deia, «Jaurlaritzatik hasi eta azken udaleraino». Kontratazioan behin-behinekotasuna gehiegikeriaz erabiltzen dela sinetsita daude, eta horren atzean zerbitzu publiko ugari pribatizatzeko asmoa dagoela. «Bide horretan, ezin konta ahala zerbitzu publiko pribatizatu dira azken urteotan, eta horietako asko ezinbestekoak dira bizitzari eusteko», kritikatu dute deitzaileek.

Sindikatuek erakundeei eskatu diete egun mahai gainean dituzten egitasmo legegileak alboratzeko, «ez direlako nahikoa» eta ez dutelako ziurtatzen behin-behinekotasunaren amaiera. Era berean, martxan dauden enplegu publikoko lehiaketetan «ezohiko neurriak» txertatzea exijitu dute kolektibo bakoitzaren beharrak detektatzeko, eta, haren bitartez, lantoki bakoitzean dauden behar errealak «identifikatzea». Alegia, lantoki bakoitzean behar den langile kopuru erreala zehaztea. Azkenik, pribatizazioak eta esternalizazioak bukatzea eskatu dute, eta lantaldeak gaztetzeko planak abian jartzea.

Horiek hala, grebara deitu dute apirilaren 22rako, baina mobilizazioak martxoaren 17an hasiko dira. Egun horretan, Jaurlaritzaren Lakuako egoitzaren aurrean elkartuko dira, Gasteizen; Bizkaiko Foru Aldundian, Bilbon; eta Donostiako udaletxean. Horiez gain, mobilizazio gehiago antolatzeko asmoa dute. Deitzaileek ez dute aipatu protestaldia Nafarroara zabaltzeko aukera.

UGTk ez du bat egin

Deitzaileei erreparatuta, deigarria da ELA eta LAB eskutik doazela, bi sindikatu subiranisten arteko harreman instituzionala bere onenean ez egon arren. Era berean, UGTk ez du greba babestuko, deialdi «antzua» dela deritzolako. Deitzaileekin bat egiten du diagnosian, baina ez du uste greba denik haiek konpontzeko bidea. «Guk negoziazio mahaien alde egiten dugu erakunde publikoetako lanpostuak finkatzeko».