GASTEIZ. Arabako Foru Aldundiak Ekienea sozietatearen akzioen %2 erosi ditu, 110.000 euroren truke. Ramiro Gonzalez Arabako ahaldun nagusiak nabarmendu du inbertsio horren bitartez argi utzi nahi duela energia berriztagarrien aldeko apustua dutela.

Ekainean aurkeztu zuten Ekienea, Arabako parke fotovoltaiko handiena izango den proiektua. Armiñonen jarriko dute, Araba hegoaldean. 200 hektarea izango ditu parkeak, eta horietatik erdiak izango dira eguzki plakez betetakoak. Urtean 25.000 tona CO2 ez isurtzea eragingo duela nabarmendu dute bultzatzaileek.

Ekinaldi publiko-pribatua da Ekienean, EEE Energiaren Euskal Erakundea baitzuen hasieran akzioen %20. Edonola ere, Iberdrola da akziodun nagusia akzioen %75 baititu. Mondragon taldeak ere parte hartu du parkean, Krean sozietatearen bitartez (%5).

Espainiako Gobernuak, sindikatuek eta patronalak akordioa berritu dute lan erregulazio txostenak maiatzaren 31ra arte luzatzeko.

2021eko sagardotegien denboraldia edo ‘txotx’ garaia otsailaren 5ean hasiko da, baina, covid-19ari aurre egiteko neurrien ondorioz ezingo da txotxik egin upelez upel

Lidlek merkatutik kendu beharko du bere sukaldeko robota epaiaren arabera, Lidlen robotak Thermomixen “ezaugarri guztiak errepikatzen ditu”, eskubideak urratuz.

COLABORAR, Ekintzailetza Kolaboratiboaren lehen bilera

Japoniako Kayaba multinazionalak atzera egin du. Kybse Ororbiako fabrikan 103 langile kaleratzeko lan erregulazioko espedientea aurkeztu zuen iragan astean. COVID-19aren krisiaren ondorioz, salmentak %60 jaitsi zirela arrazoitu zuen, baina langileen batzordeak mehatxu egin zuen ostegunetik aurrera grebara deituko zutela. Igandean, posta elektroniko bidez, zuzendaritzak jakinarazi zuen kaleratzeen inguruko dosierra kendua zuela. Atzo goizean, bilera zuten bi aldeek, eta zuzendaritzak erabakia baieztatu zuen, betiere, langileen batzordeak etziko greba deialdia atzera botaz gero ere bai. Alternatiba gisa, sindikatuei proposatu die 60 urtetik gorako langileei erretiro aurreratuak eskaintzea, eta borondatez enpresa utzi nahi dutenei, berriz, lan egindako urteko 45 eguneko kalte-ordainak.

Proposamen horiek mahai gainean jarri baditu ere, negoziazioa hasi besterik ez da egin. Datozen hiru asteetan astelehenero eta ostegunero biltzeko asmoa dute, eta aditzera ematen du xehetasun ugariz hitz egiteko asmoa dutela.

Langileei azalpena

Ororbian, Kybsek automobilentzako motelgailuak ekoizten dituzte, eta 900 langile ingururi ematen dio lana Kayaba taldeak. Langileen batzordean, LABek gehiengoa du 10 ordezkarirekin; UGTk bost ditu, CCOOk eta ELAk bina, eta Solidarik zein CCPk bana. Lehenik eta behin, sindikatuek bileraren nondik norakoak azaldu egin behar dizkiete langileei datozen orduotan: gaueko txandakoei bart gauean zehaztu zieten, eta goizeko zein arratsaldekoei gaur bertan emango diete horren berri.

Zuzendaritzak sindikatuei argudiatu zien pandemiaren ondorioz bezeroen eskari garrantzitsuak bertan behera geratu zirela. 2019an, lantokiak 2,6 milioi euroren irabaziak izan zituen, baina iaz 3,6 milioi euroren galerak izan dituela dio. Egoera ikusirik, sindikatuek «kudeaketa txarra» egitea aurpegiratu diote zuzendaritzari.

Nahiz eta lan erregulazioko espedientea atzera bota, enpresak 2023ra begirako produkzio jaitsiera aurreikusten du, eta, horren ondorioz, uste du ehun lanpostu inguru sobera daudela. Hasieran, espedientea 2023ra arte luzatuta, kaleratzeak apurka egitea proposatu zuen. Behin hori atzera botata, erretiro aurreratuen bidez egin nahi du. Gaur egun, 60 langile inguruk dute 60 urtetik gora. Gainerakoa, borondatez enpresa uzteko pizgarriekin osatzea proposatu du 70.000 eurokoak izango lirateke.

Atzo gaueko batzarrean eta gaur egingo den horretan langileen erantzuna jaso zain, datorren egunetan emango du bere iritzia langileen batzordeak. Enpresak lan erregulazioko espedientea atzera bota badu ere, kezkaz ikusten dute etorkizuna eta zuzendaritzaren planteamendua. Enpresak proposatutako alternatibez harago, aurrera begira fabrikaren zein enpleguaren gaineko bermeak izatea proposatuko dute.

Parlamentuan, EH Bilduko Bakartxo Ruizen arabera, «albiste ona da» Kayabak hasierako asmoan atzera egin izana. «Edonola ere, ondorioa argia da. Krisi honek eta eredu produktiboaren aldaketak eragin zuzena du langileengan. Erne erreparatu beharko diegu Kybsen gertatzen denari eta beste enpresa batzuetan gertatzen denari», zehaztu zuen. Pandemiaren aitzakian halako neurri gehiago etor daitezkeela ohartarazi zuen.

Historia modernoko pandemiarik handienaren sorburua izateak ez du eten Txinaren hazkunde ekonomikoa. Urte hasieran egin zitezkeen iragarpen guztiak hautsita, %2,3 handitu zen iaz Txinako barne produktu gordina. COVID-19a kontrolatzeko hartutako neurri bortitzek funtzionatu egin dute herrialde hartan, eta horren eskutik gainditu du 2020. urte hasierako ia erabateko geldialdia. Are gehiago, urtea sendo bukatu du, 2020ko azken hiruhilekoko %6,5eko hazkundea handiena baita 2018az geroztik.

COVID-19a Txinan zabaldu zen lehenik, 2019ko abenduaz geroztik, eta han ezarri ziren lehen konfinamenduak gaitzaren hedapena kontrolatzeko, 2020ko urtarrilean. Baina neurri horiek beste herrialde gehienetan baino eraginkorragoak izan dira, eta, udaberriaren amaieraz geroztik, koronabirusaren kasu gutxi agertu dira. Horren ondorioz, ekonomiak ez du hazteko barne trabarik izan, beste eremu batzuetan ez bezala, eta 2020 hasierako hondoratzea gainditu ahal izan du.

Industria esportatzailearen indarrak pisu handia izan du suspertze horretan. Pekingo gobernuaren laguntzarekin, urteko azken hiruhilekoan %7,1 handitu da: aurreko hiruhilekoan baino 1,3 puntu gehiago. Ikusteko dago erritmo horri eutsi ahal izango dion, ekoizpen horren zati bat esportazioetara doalako, eta horiei kalte egingo dielako bere bazkide komertzial garrantzitsuenek oraindik COVID-19arekin borrokan egon behar izateak. Berez, esportazioak asko ugaritu dira urtearen amaieran —+%18 abenduan—, eta, abenduan, inoizko merkataritza superabitik handiena izan zuen Txinak.

Kasu berrien arriskua

Pandemiari lotutako bi sailen esportazioak handitu dira gehien: medikuntzarako produktuak, eta etxetik lan egin ahal izateko behar diren gaienak. Esaterako, Txinak 225.000 milioi maskara esportatu zituen martxotik abendura, 40 maskara munduko biztanle bakoitzeko.

2021ean hazkundeak bultzada handia izango duela uste dute —%7,9 iragarri du Nazioarteko Diru Funtsak—, baina harri batzuk ager daitezke bide horretan. Horien artean da go COVID-19a bera. Kasu berriak azaldu dira azken asteetan Txina iparraldeko eskualde batzuetan, eta joan den astean pertsona bat hil zen gaitzaren ondorioz, lehenengoa apirilaz geroztik. Pekingo gobernua ez dabil txikikeriatan COVID-19aren hedapena kontrolatzeko: hiri osoak ixten ditu, eta milioika biztanle etxean konfinatzen. Adibide soil batekin ikusten da nola jokatzen duen Pekinek: azken egunotan 23 milioi herritar konfinatu ditu, 718 kasu aktibo kontrolatzeko.

Urte berri txinatarraren atarian iritsi dira neurri horiek. Munduan pertsonen mugimendurik handiena eragiten duen data da hori, 3.000 milioi mugimendu gertatzen baitira, senideak bisitatzeko gehienak, baina baita atzerriko oporraldietarako ere.

Murrizketa horiek eragina izan dezakete barne kontsumoan, eta hain zuzen ere, hori da azken urteko suspertzearen alde ahula. Urte osoan %3,9 txikitu zen familien kontsumoa, jatetxeetan gertatutako %17ko uzkurtzearen ondorioz. Egia da urteko azken hiruhilekoan tasa positiboa izan dela —+%4,6—, baina krisi aurretik ohikoa zen soldaten igoera asko moteldu da, eta desberdintasun sozialak handitu dira.

Gobernuaren jarrera ere ikusteko dago. Ekonomia sustatzeko neurriak hartu ditu, baina zor handia pilatu du horretarako, eta orain haren zama ahultzen hasi behar duela iragarri du. Hala ere, urratsez urrats joango dela agindu du.

Munduko lehena, 2028an

Txina hazteak eta beste potentzia handienak atzeraldian egoteak badu beste ondorio bat: Txinaren pisu ekonomiko erlatiboa handitu egiten duela. NDFk kalkulatu duenez, pandemiak bi urte aurreratu du Txinako ekonomia munduko handiena izateko prozesua; 2028. urterako gainditu beharko luke AEBetakoa.

Horrek ez du esan nahi, inondik ere, Txina munduko herrialderik aberatsena izango denik, per capita BPGan eta errentan oraindik urrun dituelako Mendebaldeko herrialde gehienak eta Golkoko monarkia aberatsak.

Sei urte iraun du hazkunde zikloak. 2014an hasitako garaia kolpe historiko batekin eten du 2020ak, gerra garaietatik ikusi gabeko atzeraldi bat eraginda. Jaitsiera horren lehen neurria atzo eman zuen Eustatek, Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako: hiru lurralde horietan, %9,5 txikitu zen iaz BPG barne produktu gordina.

Eustatek inoiz emandako daturik okerrena da. Aurrekoa, 2009koa, -%4,1 izan zen; hau da, koronabirusaren krisiak txiki utzi duela Atzeraldi Handiaren urterik okerrena. Bada, ordea, alde handi bat krisi horren eta oraingoaren artean: luze jo zuen hark, 2008-2013, baina oraingoan ez da horrelakorik espero. Eusko Jaurlaritzak uste du hasi berri den urtean %8,6 haziko dela bere ekonomia. 2021erako aurrekontuetan iragarritakoa baino hiru hamarren gutxiago da, baina azalpen bat eman du horretarako Jordi Campas Ekonomia eta Plangintza zuzendariak: iazko jaitsiera uste baino txikiagoa izan denez, txikiagoa izango dela haren errebote efektua.

Izan ere, Jaurlaritzaren azken aurreikuspenak, irailekoak, esaten zuen %10,1 txikituko zela BPGa, baina , azkenean, sei hamarren kendu dizkio iragarpen hari. Hori hala izan da udako errebotea uste baino handiagoa izan zelako —+%15,5, hiru hilabete arteko tasan—, eta urteko azkenekoa ez delako uste bezain txarra izan.

Beldur handia zegoen 2020ko laugarren hiruhilekoarekin, irailaz geroztik joan-etorriak eta harreman sozialak mugatzeko hartutako neurriek ez ote zuten berriro ekonomia atzeraldian sartuko. Azkenean, ordea, ez da halakorik izan, eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ekonomia gai izan da hazkunde tasa positiboari eusteko; zehazki, %0,5 handiagoa izan da aurreko hiruhilekoarekin alderatuz gero. Horren ondorioz, azken hiruhilekoan, urte arteko hazkunde tasan ez da ia aldaketarik izan, eta %7,8an geratu da.

Industria, hobetzen

Eustatek martxoaren 5ean emango ditu datu xeheagoak, orain eskuragarri ez duen informazioa jasotzen duenean, eta orduan jakinaraziko du sektorekako bilakaera nolakoa izan den. Edonola ere, Campasek aurreratu zuen industria izan dela azken hiruhilekoan hazkundea positiboa izatearen erantzule nagusia, zerbitzu batzuk, ostalaritzarekin eta turismoarekin lotura dutenek, maila negatiboan jarraitzen dutelako.

«Orain dagoen informazioak pentsarazten digu industriaren ekoizpenak eta esportazioek atzean utzi dituztela udaberriko eta udako jaitsiera handiak, eta urte arteko hazkunde tasetara gerturatzen ari direla», gaineratu zuen Pedro Azpiazu Ekonomia eta Ogasun sailburuak. Horrenbestez, Azpiazuk espero du aurreko krisietan gertatukoa gauza berta gertatuko dela oraingoan ere bai: «Atzerriko eskariek tira egiten diote industriari, eta, hari lotutako zerbitzuak erakartzen dituenez, enpleguak gora egiten du, eta horrek eskarien eta zerbitzuen eskaria handitu duenez, hobekuntzen zirkulu birtuosoa sortzen du».

Industriaren sendotasuna gora behera, urte hasiera zaila izango dela onartu zuen Azpiazuk, hirugarren olatuari aurre egiteko neurriak galga bat direlako jarduera ekonomikoarentzat. Lehen hiruhilekoan urte arteko hazkunde tasa negatiboa espero du, eta positiboa bigarrenean, iazko hilabete okerrenekiko errebotea izango delako. Txertoen banaketen erritmoak eta pandemiaren bilakaerak zeresana izango dute jarduera ekonomikoaren suspertzean, baina Azpiazuk espero du 2022rako berreskuratuko dela koronabirusaren krisiaren aurreko maila.

Langabezia, ostiralean

Enpleguarentzat ere urte txarra izan da. Eustatek dio dedikazio osoko baliokidetzako lanpostu gisa neurtuta, %8,1 murriztu dela, aurreko urtearekin alderatuta. Zenbaki osoetan, 79.300 enplegu dira horiek, baina kontuan hartu behar da sailkapen horretan sartzen direla aldi baterako enplegu erregulazioan daudenak ere, horrela egiten baitu Kontuen Europako Sistemak (SEC). Edonola ere, Campak azaldu du batez beste 45.000 lagun egon direla aldi bat baterako erregulazioan joan den urtean zehar. Horrenbestez, enplegu galera erreala 25.700 lagunekoa dela, irailean Gasteizko gobernuak kalkulatutako 30.000 enpleguetatik behera.

Langabezia tasari buruzko datuak ostiralean kaleratuko ditu Eustatek, baina urte osoko tasa %10,1 izango dela aurreratu du Jaurlaritzak —irailean, %11,2 eman zuen—.

Nastatek, urtarrilaren 29an kaleratuko du Nafarroako datua.

ELAk greba deitu du urtarrilaren 27rako eta 29rako eskola publiko, pribatu eta itundutako jangela eta garraio zerbitzuetan.

Hiru urte bete dira pentsiodunen mobilizazioak hasi zirela. “Mugimendu sozial bat bihurtu gara”, esan du Andrea Uña Pentsiodunen Mugimenduko bozeramaileak.