Hamalau upategik osatu duten kooperatiba bat plazaratu zuten Donostian, atzo, upategi txikiek beren ardoa saltzeko dituzten zailtasunak leundu nahian. Biba Ardoak elkartean batu da ardo ekologikoa egiten duen mahastizain eta ardogileen talde hori; ardoa egiten den Euskal Herriko lurralde guztietako ordezkariak daude, jatorri ize desberdinetakoak, baina denek dituzte ezaugarri komun batzuk: upategi txikiak dira, eskualdeetan oso sustraiturik, eta «espekulazio eta negozio hutsetik» ihes egin nahi dute. Ardoaren inguruan «kultura herrikoia» sustatzen dutela azaldu zuen Lantziegoko (Arabako Errioxa) El Mozo upategiko ordezkari Itsaso Compañonek. «Amesten dugun herria eraikitzen ari gara gure mahastietan», esan zuen, mahastizain eta ardogile txikiei «matxinatzeko eta ahalduntzeko» dei eginez.

Araba, Nafarroa, Nafarroa Behere, Bizkai eta Gipuzkoako hamahiru upategitako ordezkariek beren ardoak eman zituzten probatzera; aurrez aurre Donostialdeko ostalari talde bat izan zuten, «ardo ekologikoa eta biodinamikoa» banatzeko kooperatiba babestu duena. Bizkaiko Ulibarri txakolindegikoek ezin izan ziren egon; artzainak ere badira Iker eta Asier Ulibarri, eta antolatzaileek azaldu zuten egunotan bildotsak sortzen ari direla.

Oso argi utzi zuten kalitatea lehenesten dutela kantitatearen aurretik; «gure ardo guztiak nekazaritza ekologikoan ziurtatutako mahastietako mahatsekin eginda daude. Horrela, gure ingurua, gure osasuna eta gure ardoa edaten dutenena zaintzen, babesten eta berreskuratzen laguntzen dugu». Egiten duten lanaz harro daudela adierazi zuten, eta erantsi ardoaren sektorea «espekulazioak eta iruzurrak» hartu duela azken urteetan. Ardoa negozio bat baino askoz gehiago delako mezua sarritan errepikatu zuten, bizitzeko modu bat dela, alegia, lurrari bizkarra eman gabe aurrera egiteko modu bat, gizarte orekatu batean.

Kooperatibak kide gehiago hartuko dituelakoan daude, eta «hasi besterik» ez direla egin. Ardoaren sektorea «biziberritzeko» saioan buru-belarri ariko direla gaineratu zuten.

Arabako Mahastiak

ABRA da kantitatearen bidetik ez baina kalitatearen bidetik aurrera egin nahi duen beste ardo elkarte bat, Arabako Errioxako Upeltegien Elkartea, eta, horretarako, Arabako Mahastiak zigilua sortzeko saioan da. Bada Errioxako izendapenak «indarrik handienarekin» egingo du jatorri izenaren proiektu horren aurka. Hala esan zuen atzo Errioxa sor-markako zuzendari nagusi Jose Luis Lapuentek. Proiektua onartu du Eusko Jaurlaritzak, eta Espainiako administraziora bidali aurretik helegitea jartzeko tartea ireki du. Oso argi dago Errioxako izendapenak helegiteak aurkeztuko dituela.

ABRAko presidente Saul Gil Berzal Donostiako ekitaldian zegoen atzo, Biba Ardoak kooperatibako kideetakoa bat denez, eta BERRIAri esan zion «oso argi» dutela aurrera egingo dutela zigilu berriarekin. «Arabako Mahastiak aurrera doa. Badakigu ahal dutena egingo dutela horren aurka, baina desberdintzeko premia gero eta handiagoa da guretzat».

Hirugarren urtez jarraian, Nafarroak superabitarekin amaitu zuen iragan urtea. Aurreko bi urteetan, 241 milioikoa eta 116 milioikoa izan zuen superabita; iaz, diru sarreren eta gastuaren arteko alde positiboa 101 milioi eurokoa izan zen. Horrez gain, zor publikoa beste 148 milioi euro murriztu zuen, 3.297 milioi euroraino. Horrek esan nahi du gaur egun aise betetzen duela helburua, gehienezko zor publikoaren muga barne produktu gordinaren %17,1ekoa baita, eta orain %15,5ean baitago.

Atzo, Elma Saiz Nafarroako Gobernuko Ekonomia eta Ogasun kontseilariak gogoan hartu zuen azaroan hezkuntzako behin-behineko 8.045 irakasleri gradu-osagarria ordaindu zietela, eta horrek 72 milioi euroko inbertsioa eskatu zuela. «Horregatik, berez, superabitaren zifra are garrantzitsuagoa da», zehaztu zuen. Zorrari dagokionez, finantza erakundeekin hainbat mailegu eten dituzte, eta, ondorioz, 38 milioi euro aurreztu dituzte finantza gastuetan. 2019an, estreinakoz, 50 milioi euroko bonu iraunkorrak jaulki zituzten, ingurumen zein gizarte arloko proiektuak finantzatzeko: zehazki, diruaren %57,4 proiektu sozialetara bideratu zuten, eta gainerakoa, ingurumen egitasmoetara. Bide horri eusteko asmoa azaldu zuen Saizek: «Aurten, 75 milioi euroren bonu iraunkorrak jaulkitzea espero dugu».

Datuok ikusita, Espainiakoak har ditzakeen erabakiei erreparatuko die Nafarroako Gobernuak. Aurten, autonomia erkidegoetako gobernuek defizitik ez izateko agindua dute, baina Madrilgo gobernua araua malgutzeko aukeraz hitz egin du, eta BPGaren bi hamarren leuntzeko aukera egon daiteke. Neurri hori hartuko balitz, «inbertsio gehiago» esan nahiko luke, Saizen arabera.

Parlamentuan, osteguneko kontrol saioan, EH Bilduk gai horri buruz galdetuko dio Maria Txibite Nafarroako Gobernuko lehendakariari. «Kontuan hartuta onartu berri diren aurrekontuek ez dutela defizitik jasotzen, bi hamarreneko alde horrekin, pentsa dezakegu 40 milioi euro inbertitu daitezkeela plan berezi baten bidez», adierazi zuen Bakartxo Ruizek. Dena den, Ruizek lehen eskutik jakin nahi du ea zein den gobernuaren borondatea. PSNko Ainhoa Unzu, kasurako, zuhur mintzatu zen: «Oraindik ikusteko dago. Estatuko aurrekontu orokorrak udarako onartzea espero da. Hilabeteak falta dira, eta hobe da urratsez urrats joatea». Unzuk ohartarazi zuen ez dela ezer lortuko Madrilen aurrekonturik ez badago.

ELA: «Arduragabekeria da»

ELA sindikatuak salatu du «arduragabekeria» dela urtea superabitarekin amaitzea, bete gabeko behar sozialak eta murrizketak dauden bitartean. «Horrek diru publikoa gastatu gabe uztea esan nahi du, 103.000 pertsona gizarte bazterketan dauden honetan, eta familia askok etxebizitza bermatuta ez daukaten honetan». ELAren ustez, urtea superabitarekin ixteak esan nahi du finantza erakundeen interesak «gizartearen gehiengoaren interes aurretik» jartzen direla. Era berean, «oso larria» deritzo Madrilen erabakien zain egoteari, PSOEren gobernuaren eskuetan geratzen delako Nafarroako autogobernuari buruz erabakitzea. «Erabakitzeko ahalmena mugatzen ari dira».

Koronabirusa: Munduko ekonomia arriskuan. Txostenaren izenburuarekin ere mezu argia eman nahi izan du OCDE Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak, arazoaren neurriaren erakusle. 2020rako ekonomiaren bilakaeraz azaroan egindako aurreikuspenetan, erakundeak %2,9ko hazkundea iragarri zuen munduko barne produktu gordinarentzat. Baina koronabirusak gauzak aldatuko ditu. Zenbateraino? Hori aztertzen saiatu da herrialde industrializatuenak biltzen dituen erakundea, bere iragarpenen berrikusketa egiterakoan. Atzo aurkeztu zuen berrikusketa hori.

Oraingoz, OCDEk uste du birusaren eraginez 2020an gutxiago haziko dela munduko ekonomia, %2,4 eskas. Lehen hiruhilekoan, gainera, posible da barne produktu gordinak atzera egitera munduan. Hori, epidemiak hiruhileko honetan jotzen badu goia Txinan, eta handik at koronabirusaren zabalkundea apala eta kontrolatua baldin bada.

Agertoki horretan, Txinako barne produktu gordinaren hazkundea %5etik azpira jaitsiko da, eta 2021ean herrialdea %6tik gorako hazkundeetara itzuliko litzateke. Eta, gero, Txinarekin lotuen dauden herrialdeentzat lirateke gauzak okerrenak, hala nola Japoniarentzat, Hego Korearentzat, Australiarentzat eta Indonesiarentzat. Euroguneak, berriz, batez ere urtearen hasieran igarriko lioke ahulaldiari, eta urtea %1eko hazkundearekin bukatuko luke.

Okerrenean

Baina, agertoki okerrago batean, ekonomiak kalte are handiagoa nozitu dezake, OCDEren arabera. Epidemiak luze eta gogor jotzen badu, «Asia-Pazifiko eremuan, Europan eta Ipar Amerikan zabal hedatzen bada», iragarpenak nabarmen ahul daitezke: koronabirusaren erruz, munduko ekonomiaren hazkundea erdira, %1,5era, murriztu daiteke 2020an. Hainbat ekonomia, tartean eurogunea eta Japonia, atzeraldian sar daitezke. Eremu horiek, gainera, ez dute baliabide askorik interes tasekin eskaria bultzatzeko.

OCDEren ustez, kasu okerrago horretan, toki guztietan ez lirateke izango Txinan ikusitakoen mailako mugimendu murrizketak, baina, hala ere, konfiantzak kolpe handia jasango luke, ziurgabetasuna asko haziko litzateke, eta bidaien, salerosketen eta jende asko biltzen duten ekitaldien kopurua nabarmen jaitsiko litzateke. Horiek guztiek gastua murriztuko lukete, eta, ondorioz, prezioak beherantz bultzatu.

OCDEk dei zuzena egin die gobernuei, koronabirusari berari eta haren ondorio ekonomikoei aurre egin diezaieten. Erakundearen aburuz, gobernuek ziurtatu behar dute osasuneko eta babes sozialeko beren sistemek lan egiteko behar besteko baliabideak dituztela.

Agertokirik okerrena gauzatzen bada, eta ekonomiaren ahuleziak luze jotzen badu, ezinbestekotzat jo ditu ekintza multilateral koordinatuak.

Kasu horretan, OCDEren ustez, gastu publikoa areagotzea izan daiteke modurik eraginkorrena konfiantza eta sarrerak berreskuratzeko.

ELAk erakundeen politiken “zuriketa morea” salatu du. Jone Bengoetxeak Eusko Jaurlaritzak aurrera eramandako “politika diskriminatzaileak” salatu ditu.

Hezkuntzako eta UPV/EHUko garbitzaileen grebaren lehen eguna. Grebaren jarraipena % 75ekoa izan da Bizkaian eta Araban, eta % 60koa Gipuzkoan.

Patxi Izko Osasunako presidente ohia epaitzeko delitu zantzuak daudela baieztatu du Nafarroako Auzitegiko lehen sekzioak 2020ko martxoaren 2an.

EHUk eta Hezkuntza Sailak azpikontratatutako garbitzaileak gerbara, 2020ko martxoaren 2tik aurrera. Eusko Jaurlaritzaren langileekin soldata-parekatzea nahi dute.

Pentsioen erreforma, Frantzian: Edouard Philippe Frantziako Gobenuko lehen ministroak jakitera eman duenez, dekretuz onartuko dute pentsioen erreforma.

Sestaoko La Naval ontziolan lan egin zuen behargin bat amiantoaren eraginpean aritu zela ebatzi du Bilboko auzitegi batek, eta, ondorioz, Izar enpresa zigortu du.

Bukatzear den asteak arrasto argiagoa utzi du koronabirusak ekonomia zenbateraino kutsa dezakeen aurreikusteko. COVID-19 ez da jadanik Txinaren arazo bat, munduan zabalduz doan pandemiaren aurrekoa baizik. Horrekin batera, ekonomia globalari uste baino gehiago eragiteko gai bihurtu da. Burtsetara begiratu besterik ez dago: indize nagusiak amildu egin dira, eta 2011az geroztiko aste okerrena osatu dute. Brent petrolio upela, berriz, 50 dolarrera jaitsi da. Beldurra dago, eta ez soilik gizakien osasuna dela eta, baita gizakien patrikari begira ere. Hala, plazaratzen hasi dira koronabirusa ez ote den izango 2008ko Atzeraldi Handiaren pareko lurrikara bat eragingo duen lehergarria, orduan subprime hipotekak izan ziren moduan.

Gaur-gaurkoz, gehiegi da halakorik baieztatzea, ez baita ezaguna noiz bukatuko den birus kutsakorraren krisia; hots, zenbat iraungo duen pertsonen/langileen mugimenduak murrizten dituen egoerak. Hain zuzen, Nazioarteko Diru Funtsak, Europako Batzordeak eta potentzia ekonomiko garrantzitsuenek muzin egin diote galeren aurreikuspen zehatzak emateari, baina gehienek aintzat hartu dute urtearen bigarren erdian ekonomia normaltasunaren bidetik joango dela berriro; alegia, koronabirusaren oldarraldia iragana izango dela jaso dute beren bide orrietan. Paperak edozeri eusten dio, baina ikusteko dago ekonomia globala kutsatzen ari den birus matxino bati eutsiko ote dion.

Mikroskopioa euskal enpresetan jarriz gero, Confebaskek aitortu du begien bistakoa dena: Txinan lantegiak dituztenek —Mondragon taldeko kooperatibek 22 fabrika dituzte— kalteak izango dituztela. Txinak sufritu du gehien orain arte, ez bakarrik osasunaren esparruan, baita ekonomiarenean ere. Lantegi ugari itxita egon dira edo daude, agintaritzak ezarritako berrogeialdiak hala beharturik, eta orain aste batzuk plazaratzen hasi zen galderak badu erantzuna. Bai, osagaien potentzia izaki, Txina ekoizpen kateak eteteko gai da bere mugetatik kanpo ere. Japonian eta Hego Korean gertatu da, eta sektore kaltetuena autogintza da. Izan ere, Asiako erraldoia da auto fabrika handiena munduan.

Berrogeialdiak, erronka handia

Baina Txinako galerak aspaldian daude jasoak multinazionalen koadernoetan, Euskal Herrikoak barne; kontua da COVID-19a arazo ekonomiko global larri bihurtu dela Txinako mugak gainditzearekin bat, eta nekez aurreikus daitezke ondorioak orain. Ziurgabetasun horretan dago giltzarria ulertzeko ekonomia 2008ko krisiaren pareko agertoki batera abiatu daitekeela esaten dutenen azterketak.

Lombardian (Italia), Europaren bihotzean, lantegi ugari itxita daude joan den ostiraletik. Autogintzako osagaiak egiten dituzten lau enpresa handi daude eremu horretan, eta gertatzen ari denaren neurria eman du asteon Iruñeko Volkswagenen zuzendaritzak iragarritakoa: aldi baterako enplegu erregulazio bat. «Badaezpada egindakoa» da, enpresaren esanetan, Italiako hornitzaileen egoera larriak ekoizpen katea etengo duelakoan erabakia (sindikatuen oniritzia lortzen badu).

Hornitzaile horien lantegiak itxita baitaude derrigorrezko berrogeialdiak direla eta. Koronabirusa ez da oso hilgarria, baina bai oso kutsakorra. Horrek berrogeialdi zorrotzetara derrigortzen ditu agintariak, zenbat eta denbora gehiago eutsi pandemia lehertu gabe, orduan eta gertuago egongo baita birusari aurre egiteko botika edo txertoa. Kontua da pertsonen joan-etorrien debekua arrisku handia dela ekonomia globalizatuarentzat, langileen joan-etorria murriztea baitakar eta, domino efektu batez, merkantziena ere bai. Beldurrak berak (edo zuhurtziak) eragiten duen hautuak bere pisua dauka bidaiak ez egiteko ere, hegazkin konpainiak eta turismoarekin lotutako industria datu deigarriez gogorarazten ari diren moduan.

Europarentzat koronabirusa ez dela brexit-aren pareko arazo bat uste zuen Confebaskeko buru batek joan den igandean. Interesgarria litzateke jakitea uste horri eutsiko liokeen gaur.