Ekoitzitako elikagaien truke prezio «duina» izatea eskatu zuten ozen, atzo, Iruñean. Alde Zaharreko eta erdiguneko kaleak ehunka laborariz eta traktorez bete ziren, eta ohartarazpen argi bat igorri zieten Madrilgo eta Iruñeko gobernuei. «Hau ez da amaiera, hasiera besterik ez da». Felix Bariain UAGN laborantza sindikatuko presidenteak adierazi zuen, atzoko mobilizazioa baketsua izan bazen ere, ezer egiten ez bada ez direla besoak gurutzaturik geratuko: «Nafarroako abeltzainak eta nekazariak ez gara errepideetatik aterako».

Atzokoa indar erakustaldia izan zen. Barianen hitzetan, «historikoa» izan zen, eta 1984ko urtarrilaren 19an Tafallan egin zen manifestazio handia ekarri zuen gogora. Berez, bi zutabe osatu ziren, 11:30ean. Lehena, Iruñe hegoaldean, Sadar futbol zelatitik gora, berrehundik gora traktorek Zaragozako etorbidea bete zuten eta trafikoa eten zuten. Bidea egin zuten Espainiako Gobernuaren egoitzaraino, klaxonak etengabe joz. Bigarren zutabea, berriz, sanferminetan entzierroa hasi ohi den tokian abiatu zuten laborariek. Hiru mila lagun inguru elkartu ziren. Entzierroaren antzezpen horretan, San Domingon, santuari kantatu zioten, laborarien defentsan irten dadila eskatuz.

Manifestazioak ordubete inguru iraun zuen. Buruan, UAGN eta UCAN elkarteetako ordezkariek «Nekazari eta abeltzainik gabe, nork emango dizu jaten?» gazteleraz zioen kartelari heldu zioten.

Nafarroako EHNEk ez zuen bat egin kontzentrazioarekin. Aurreko egunetan Imanol Ibero idazkari nagusiak azaldu zuen urtarrilaren 30eko greban jaso zirela bere aldarrikapenak. Dena den, EHNEk ere beharrezkotzat jo du elikagaien hornidura katean gardentasuna ezartzea.

Laborarien haserrea

Hori izan zen laborarien ahotan gehien entzun zen aldarrikapena. Tuterako Jaime Castel-Ruizentzat, adibidez, egun «ia ezinezkoa» da laborantzan aritzea. «Kostuak ikaragarrizko abiadan igotzen zaizkigu: ongarria, gasolioa, lan kostuak… Aldiz, elikagaien truke jasotzen dugunak berdin jarraitzen du. Ez du bat egiten kostuen igoerarekin». Nazioarteko merkataritzan joko arau berekin aritzen ez diren sentipena du: «EBtik kanpoko produktuak sartzen dira: Hegoafrikako laranja, Senegalgo meloia, Argentinako limoia, Marokotik ere asko sartzen da. Ez dute arau berekin jokatzen. Berdin duela dirudi». Uste du Nafarroan laborantza desagertzen ari dela: «Guk, azken hiru urteetan, orburuen azalera %25 murriztu dugu; brokolia, %30; fruituak, %30 baino gehiago…».

David Lander Eraulgo abeltzain eta laboraria iritzi berekoa da. Haragitarako behiak hazten ditu, baita zainzuriak landatzen ere. «Egoera okertuz joan da, bai prezioetan, bai baldintzetan. Herrietako bizimodua zailtzen ari da. Uste dut kalera ateratzea aproposa dela arazoa ikusarazteko». Gonzalo Palacios itzaltzuarrak adierazi du nekazariek eta abeltzainek ez dutela errentagarritasunik. «Guri kostuak urtero igotzen zaizkigu, baina geuk jasotakoa duela 30 edo 40 urte bezala dago».

Manifestazio amaieran, Jose Maria Martinez UCAN Nafarroako nekazaritza eta elikagai kooperatiben elkarteko lehendakariak esan zuen lehen sektoreak duintasuna eta itxaropena behar dituela: «Berdin zaigu nork duen errua, baina ilusioa eman behar diegu gure gazte laborariei». Azken hamabost urteetan Nafarroako laborari eta abeltzainen kopurua ia erdira murriztu da, eta oso gutxi dira lehen sektorearen alde egiten duten gazteak. «Nafarroan 30 urtetik beherako 78 laborari baino ez daude», aipatu zuen Bariainek. «Herriak bizirik nahi badituzte, aldatu daitezela azken 40 urteetako politikak. 40 urtez, alderdi guztiek agindu dute hala foru gobernuan nola gobernu zentralean, baina ez dute ezertxo ere egin».

Osasuna auziko fiskalak 5 urte eta 11 hilabete jaitsi dio Vizcayri kartzela zigorra. Agintarien aurreko aitortza eta lankidetzaren aringarria ezarri dio fiskalak.

Abiatu gailua aldatzeko prozesua: noiz hasiko da eta nola egin behar da, 2020ko otsailetik aurrera. 62.000 erabiltzailek hurrengo hilabeteotan aldatu beharko dituzte

UAGN eta UCAN sindikatuek traktoreekin manifestazioak deitu dituzte 2020ko otsailaren 19an Iruñean lanbidearen defentsan eta “prezio duinak” aldarrikatzeko.

IRUÑEA. Joan den astean jakin zenez, Testa Residencial funtsak 390 etxebizitza erosi zituen Iruñean, orain arte babes ofizialekoak zirenak. Bizilagunak kalean geratzeko arriskuan ikusita, Nafarroako Gobernuak berandu izan baino lehen erantzun du. Atzo lortu zuen akordio bat Testarekin, eta, horri esker, etxebizitzen alokairua ezingo da izan 650 euro baino handiagoa, eta bizilagunek lehen jasotzen zuten diru laguntza jasoko dute aurrerantzean ere. Gobernuaren arabera, helburua da «laguntzak jasotzen dituzten familia horiek etxean bizitzen jarraitu ahal izatea». Akordioak, ordea, ez du guztiz konpontzen arazoa. Prezioa mugatu arren, alokairua nabarmen garestituko zaie bizilagunei —baliabide gutxi dituzte askok—; diru gehiago jarri beharko du gobernuak ere: urtean 100.000 euro inguru gehiago. Neurriak atzerako eragina izango du, 2020ko urtarrilaren 1etik indarrean balego bezala. Arrotxapea eta San Jorge auzoetan daude etxe gehienak.

Lehen urratsa egina dute patronalak eta sindikatuek Gipuzkoako lan hitzarmenik handiena berritzeko: metalgintzako negoziazio mahaia eratzea. «Negoziatzeko borondatea» erakutsi zuen Adegik, sindikatuetako ordezkariek onartu zutenez. Lan Harremanen Kontseiluak Donostian duen egoitzatik aurpegi alaiekin atera ziren ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuetako ordezkariak, bi orduko bileraren ondoren. 2011tik iraungita dagoen ituna berritzeko bidearen hasiera baizik ez dela nabarmendu zuten, eta ikusi egin beharko dela zer dagoen «Adegiren hitz politen atzean». Baina ez zen hasiera txar bat izan.

Eta izan zitekeen. Patronalaren ordezkaritza Adegik baino ez du izango mahaian, Garen elkartea ez zelako azaldu. AEGA bai, baina bakarrik esateko ez duela parte hartuko patronal gisa —duela hamar urteko negoziazioan %10eko ordezkaritzarekin eseri zen mahaian—. Garen agertu izan balitz, mahaia osatzeko arazoak egongo ziren, seguruenera, Adegiren desadostasuna tarteko. Baina ez zen horrelakorik gertatu, eta martxoaren 17an berriro elkartuko dira aldeak, ordurako, 40.000 langileri eragiten dien lan itun berriaren edukiez hitz egiten hasteko.

«Mahaia osatze hutsa positiboa da, kontuan hartuta Adegik zer-nolako gauzak esan dituen urte askoan», esan zion BERRIAri Unai Martinez ELAko Industria arloko arduradunak, bileratik irten eta berehala. «Neurtu behar dena da borondate horren atzean zer dagoen edukiei begira». 2011tik 2020rako jauzia egingo duten lan baldintzak nahi ditu ELAk, «enpresa asko eta askotan ezarri ditugunen antzera, lan erreformaren aurkako blindatzearekin».

Bizkaiko metalgintzako itunaren akordioaren ondoren iritsi da Gipuzkoako saioa, ELAk berak mahaira deitu ondoren. Lurralde horretan bezala, Gipuzkoan ere sindikatuek plataforma bakarra osatu ahal izango ote duten galdetuta, zuhurtzia agertu zuen Martinezek. «Aztertu egin behar da. Batasuna positiboa da, eta egon behar du edukietan eta horiek lortzeko moduetan ere bai». Edonola ere, beste sindikatuekin hitz egiteko prest dago ELA. Bizkaiko akordiotik kanpo geratu zen azkenean, patronalaren eskaintza nahikoa ez zelako ustean, eta ordezkaritzarik handiena duen sindikatuak «gakotzat» jo du edozein akordiok bermeak edukitzea. «Elkarrekin joateak balio handia dauka, baina hasieratik bukaeraraino izan behar du, eta helburuak finkatuta daudela, baita horiek lortzeko moduak ere».

Batasunaren bila

Ohar argia da beste sindikatuentzat. LABeko Industriako arduradun Jon Ander Goñik, berriz, egunkari honi egindako adierazpenetan nabarmendu zuen sindikatuek lortu dutela Adegi esertzea, «bederatzi urteren ondoren, eta hainbat alditan ezezkoa eman ondoren». Goñirentzat, ordea, hemendik aurrera datorrena da garrantzitsuena, «Adegik zer-nolako jarrera hartuko duen edukiei dagokienez». LABen arabera, hitzarmen sektoriala egon dadin lantokietan «aktibazioa» lortu behar da, eta sindikatu abertzaleak lan horretan segituko du.

Eta sindikatuen arteko balizko batasun baten inguruan zer dio LABek? «Egunotan hitz egiten hasi beharko dugu. Guk gustuko genuke adostasuna, horrek indar handia ematen baitigu langileak mobilizatzeko, patronalaren aurrean. Ahalegin hori egingo dugu, Bizkaian lortu genuen batasuna hemen ere lor dadin».

CCOO ere sindikatu guztiak aldarrikapen taula bakarra edukitzearen aldekoa da, Iker Gonzalo Industriako ekintza sindikaleko arduradunak berretsi zuenez. «2011tik geldirik dagoen metalgintzaren ituna behingoz martxan jartzeko borondatea azaldu dugu mahaia osatu dugun alde guztiok, eta, hasteko, ez da gutxi, Adegik ere negoziatzeko borondate ona baitauka».

Orain, sindikatu bakoitzeko arduradunek beren ordezkariekin aritu behar dute, eta euren artean, plataforma bakarra eratzeko saioak arrakasta izango duen jakiteko. Martxoaren 17ko bilerak islatuko du negoziazioen arrakasta ala porrota.

ELAk dauka ordezkaritzaren gehiengoa, %48,76. LAB ordezkaritzaren %34,37rekin eseri da mahaian, azken itun saioa egin zenetik lau puntu baino gehiago hazi ondoren; CCOOk ordezkaritzaren %12,39 dauka, eta azken urteetan lau puntu inguru galdu ditu; eta UGTk, %4,46. Adegik hartu du patronalaren ordezkaritza osoa. Nerea Zamakola Adegiko lan harremanen zuzendariak ordezkatu zuen patronala atzo. Ez zuen adierazpenik egin nahi izan bileratik irten ondoren.

Iazkoa urte «zaila» izan zen makina-erremintaren sektorearentzat. % 6,8 txikitu zuen ekoizpena, azken urteetako bolada ona etenda —azkenengo bost urteetan %30 hazi zen—, eta %8,1 egin zuen behera esportazioetan. Sektorean, baina, ez dituzte oraindik alarmak piztu, 2018. urtea oso ona izan baitzen; historikoa, neurri batean, inoiz baino gehiago ekoitzi baitzuten. Dena den, iazko datuek eta aurtengo aurreikuspenek dezelerazio sintomak erakusten dituzte.

AFM makina-erremintaren klusterreko buruek hori lotu dute automobilgintzaren sektorean izaten ari diren aldaketekin. Inbertsio produktiboetako asko atzeratu dira mugikortasun iraunkorrarekin lotutako eskariengatik eta horrek ekarriko dituen aldaketa teknologikoengatik. «Egoera zaila da; bereziki, zuzenean automobilgintzaren sektorearekin lan egiten dugunontzat. Gure prospektiba analisiek hobekuntza erakusten dute, eta badirudi urtearen amaiera aldera iritsiko litzatekeela», azaldu du AFMko presidente Cesar Garbalenak.

AFM Espainiako elkartea da, baina Donostian du egoitza, haren kideen %80tik gora Euskal Herrikoak baitira, gipuzkoarrak nagusiki. Danobat, Fagor Arrasate, Ibarmia, Korta, Lazpiur, Latz, Sarralle eta Zayer daude 127 bazkideen artean; enpresa horiek 8.000 langile inguru dituzte.

Dezelerazioak deformazioaren azpisektorean izan du eraginik handiena —%13ko beherakada—. Harroketarenak ere nabaritu du: % 4,3 gutxiago —2018an %15etik gora hazi zen—. Gainerakoek portaera hobea izan dute, «beherakada mugatuen egoera orokorraren testuinguruan».

Fakturazioak bezala, esportazioek ere atzera egin dute: % 8,1 gutxiago. Dena den, Garbalenak gogoratu du «historiako urterik onenetakoa» izan zen dela alor horretan, «2018an ezarritako markaren ondoren». Merkatuei dagokienez, Alemaniako industria da gaur egun ere erosle nagusia; hara joan dira esportazioen %12,7. Krisiaren urterik okerrenean, Alemaniak eta Txinak eutsi zieten Euskal Herriko makinen erosketei, baina azken urtean beste merkatu batzuek izan dute gorakadarik handiena. AEBek, esaterako, aurrea hartu diote Txinari, eta Euskal Herriko makina tresnek gertuago dituzte orain Portugalgo, Italiako eta Frantziako merkatuak. Lehen sarbide eskasa zuen beste herrialde batzuetara ere iritsi da: Poloniara eta Indiara, esaterako.

Aurreikuspen «gogorrak»

AFMko buruek azaldu dutenez, ziurgabetasun ekonomikoak erabateko eragina du ekipamendu ondasunen erosketan. 2019a zaila izan bazen alor horretan, 2020a bide beretik hasi dela azaldu dute. Deformazioan, eskari zorroa mugatuagoa. Harroketak ere behera egin du, baina zorro ona du, eta, horri esker, ekoizpen dinamika «interesgarria» izan dezake 2020an. Europako lehiakide nagusiak oso antzeko egoeran daudela azpimarratu du AFMk.

«2020a urte gogorra izango da», ondorioztatu du AFMren zuzendari nagusi Xabier Ortuetak: «Gure produktuek heltze aro luzeak dituztenez, eta lortu ditugun kaptazio datuak kontuan hartuta, ez dago dudarik horrek guztiak eragina izango duela fakturazioan 2020aren amaieran. Aurten eskariak nola doazen ikusita, baliteke emaitza hobetu ahal izatea, baina, aurreikuspenen arabera, galeraren bat izango da, eta hura minimizatu behar dugu, ahaleginak bikoiztuz».

Edonola ere, eta aurrera begira, Ortuetak azpimarratu du makina-erremintaren sektorea oro har «egoera onean» dagoela, baina uste erakundeen inplikazio handiagoa behar dela aurrera egiteko. Ideia hori nabarmen du Garbalenak: «Industriaren erantzukizuna da ekipamenduak berritzea, baina baita administrazioen arreta ere, neurri fiskalen eta baliabide produktiboak berritzeko eta digitalizatzeko planen bidez inbertsio hori susta dezaten». Italia jarri du eredu gisa: «Italiak Espainiak baino zazpi aldiz gehiago inbertitzen du makina-erremintan. Oso azkar eta argi ibili behar dugu inguruko herrialdeekin lehiatu nahi badugu».

Biurtekoa, maiatzean

Maiatzaren 25etik 29ra Barakaldoko BEC erakustazokan (Bizkaia) egingo den 31. biurtekoaren garrantzia azpimarratu dute AFMko buruek. Azaldu dutenez, han izango dira fabrikazio teknologietako —makina-erreminta, 3D inprimaketa…— eta automatizazio eta digitalizazio industrialeko azken joerak, eta industria produktibo aurreratuarekin lotutako produktu eta teknologienak. «Azken hamarkadako biurtekorik handiena —2018koa— berdindu edo gaindituko dugu. Bisitariak zuzenean ikusi ahal izango du zergatik garen fabrikazio teknologien, fabrikazio aurreratuaren eta Smart Industry delakoaren inguruko potentzia bat», azpimarratu du Ortuetak.

Espainiako Gobernuak zerga digital berria onartu du 2020ko otsailaren 18an. ‘Google’ eta ‘Tobin’ tasen bidez 1.818 milioi euro bilduko ditu Espainiako Gobernuak.

PSOE eta Unidas Podemosen koalizio-gobernuak bertan behera utzi du gaixoaldi-bajak pilatzeagatik langile bat kaleratzea ahalbidetzen zuen legea.

DONOSTIA. Martxoaren 2an bost asteko greba hasiko dute EHUko eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ikastetxe publikoetako langile azpikontratatuek. Eskatuko dute beren lan baldintzak parekatzea unibertsitateak eta Hezkuntza Sailak zuzenean kontratatutako garbitzaileek dituztenekin.

ELA, LAB, ESK eta CCOO sindikatuek agiri baten bidez azaldu dutenez, EHUk eta Hezkuntza Sailak zuzenean kontratatutako langileek haiek baino %13 gehiago irabazten dute hilean. «Urtetik urtera handitzen jarraitzen du, gure soldatak izoztea erabakitzen duten bakoitzean». Gainera, gogorarazi dute azpikontratatutako langileen %40k lanaldi partzialak dituztela, eta soldatak ere partzialak direla.

Lan kargekin ere kexu dira: «Jasanezinak dira». Hezkuntza Saileko kontratua duten garbitzaileek gehienez 1.240 metro koadro garbitzen dituzte egunero, baina azpikontratatukoek, berriz, 2.500-2.800 metro. «Ondorioz, langile askok karpoko kanalaren sindromea, epikonditisa, tendinitisa, antsietatea eta abar sufritzen dute».