Behintzat 2021. urtera arte espero du Europako Batzordeak ekonomia haztea eurogunean, eta horrek esan nahi du eremu horretan inoizko hazkunde aldirik luzeena izango dela euroa sortu zenetik. Hala esan zuen atzo Europako Batzordeko Ekonomia komisario Paolo Gentilonik, aurtengo eta datorren urterako aurreikuspenen berri ematean: %1,2 haziko da euroguneko BPGa bi urte horietako bakoitzean, eta %1,4 Europako Batasunean; alegia, azken aurreikuspenei eutsi die Bruselak. «Hazkunde egonkorra baina arina» espero du Europan datozen bi urteetarako.

Batzordeak «arrisku arin» gisa jo zuen koronabirusaren auzia ekonomiarentzat. Uste du ondorioak izango dituela, «batik bat Txinan» eta harekin egiten den komertzioan oro har, baina «ondorio mugatuak» izango direla mundu zabalean. Edonola ere, Gentinoli komisarioaren arabera, «goizegi» da aurreikusteko zenbatekoa izango den koronabirusaren benetako eragina.

Bestalde, Txinaren eta AEBen arteko muga zergen bakea, behin betikoa ez den arren, «lagungarria izan da hein batean» ekonomiarentzako arriskuak arintzeko, Gentilonik esan zuenez. Dena den, enpresek konfiantza lor dezaten «muga bat» da oraindik ere «AEBen merkataritza politikaren inguruan dagoen ziurgabetasun handia».

Beste arrisku arin batzuk ere sartu ditu zerrendan Bruselak: Latinoamerikako gizarte egoera gaiztotua, Ekialde Hurbileko tentsio geopolitikoa, Erresuma Batuaren eta Europako Batasunaren arteko harremanaren inguruko zalantzak, eta baita klima aldaketa ere. Bruselak uste du, dena den, enpleguaren eta soldaten hazkundeak, barne kontsumoak eta inbertsioak nahiko indar izango dutela Batasunaren BPGa handitzeko, nahi baino motelago izango den arren.

Petrolioaren eskaria

Energiaren Nazioarteko Agentziak, berriz, garrantzi handiagoa eman die koronabirusaren gaixotasunaren eraginei; «gogorrak» izaten ari direla dio, eta 2020ko lehen hiruhilekoan behera egingo duela petrolio eskariak. Hala, hamar urte igaro eta gero, munduko herrialdeen petrolio eskaria apaldu egingo da. 2009an gertatu zen azken jaitsiera, finantza krisi globalaren gordinean. 2019ko lehen hiruhilekoarekin alderatuta, aurten eguneko 435.000 upel beheratuko da kopurua. Eguneko 825.000 upel izango da urte osorako hazkundea, uste baino 365.000 upel gutxiago.

Iaz sortu, eta aurten martxan jarri. Finantzen Euskal Kontseiluak aurreneko aldiz erabiliko du ezohiko funtsa lurraldeen arteko desorekak berdintzeko. Arabak eta Gipuzkoak 5,6 milioi euro jasoko dituzte aparteko diru poltsatik, bildutako zergen kopurua kutxa komunera egin beharreko ekarpena baino txikiagoa izan delako. Ezohiko urtea izan da 2019a, erakundeen hitzetan, baina pozik azaldu dira emaitzak onak izan direlako eta kontuek «orekatuta» jarraitzen dutelako.

2019ko zerga bilketaren kontuak ixtea zen Eusko Jaurlaritzaren Ogasun Saila, hiru aldundiak eta Eudel biltzen dituen foroaren atzoko zeregin nagusia. Eta esan daiteke azken urteetako bilerarik lasaiena izan zutela, inoizko bilketarik handiena egin baitute hiru foru ogasunek igaro den 2019an: 15.469,6 milioi euro, hots, urrian kalkulatutakoa baino 83 milioi gehiago (+%3,3).

Zenbaki horrek, ordea, ez die berdin eragin diputazio guztiei. Izan ere, Ekarpen Legea berritu gabe dago oraindik, eta, beraz, ohi bezala, Arabari eta Gipuzkoari behar baino baliabide gutxiago geratu zaizkie Jaurlaritzari egindako ekarpenen ondotik. Egokitzapenerako Funtsetik aparteko finantzaketa bat eskuratu ohi dute bi diputazioek, hori baita lurraldeen arteko oreka bermatzeko finantzen kontseiluak duen tresna: aurten, 64 milioi euro eman zaizkio Arabari, eta 73 milioi Gipuzkoari. Baina horiekin ere aski ez, eta batak 2,5 milioi eta besteak hiru milioi jasoko ditu iaz sortutako aparteko diru poltsatik.

Pedro Azpiazu Eusko Jaurlaritzako Ogasun sailburuaren hitzetan, Ekarpen Legea eguneratzeak «ez du presarik». Izan ere, egungo sistemak eta diru banaketak «ongi» funtzionatzen dute, eta aurtengo baliabideen banaketa ere «arazorik gabe» egin dute. Adierazi du, halere, berandu baino lehen adostu eta proposamena legebiltzarrera eramango dutela. Datarik ez du aurreratu, ordea.

2019an aurrekontuetan kalkulatutakoa baino 216 milioi euro gehiago jaso ditu gobernuak urtea ixtean. Azpiazuk aurreratu du diru hori «inbertsio jasangarriak» egiteko erabiliko dela, eta baimena eskatuko dio Madrili gehigarri horren beste zati bat bestelako inbertsioetarako ere baliatzeko. «Zerbait sobratzen bada, zorra txikitzera bideratuko dugu».

Sozietate zerga, behera

Errenta kanpaina onak izan du eraginik handiena bilketan, urrian aurreikusitakoa gainditu baitu hiru lurraldeetan: espero baino 47 milioi gehiago bildu dituzte denera. Gora egin du BEZ zergatik jasotakoak ere: 78 milioi gehiago, guztira. Behera egin duena, ordea, sozietate zerga da, eta azken bileran ere aurreratutakoa bete da: urrian kalkulatutakoa baino 22 milioi gutxiago bildu dituzte; 2018an baino 173 milioi gutxiago (-%11,6). «Esperotakoa zen», Azpiazuren hitzetan. 2017an egindako zerga erreformari egotzi dio beherakada hori sailburuak, zeinak 2018ko ordainketa batzuk aurreratzera behartu zituen enpresak. «%12ko jaitsiera kalkulatu genuen aurrekontuetan; beraz, esan dezakegu aurreikuspenak bete ditugula».

Bizkaian izan da bereziki beherakada hori, kalkulatu baino 30 milioi gutxiago jaso baitira denera. Unai Rementeriak nabarmendu du, hala ere, zortzigarren urtez handitu dela bilketa lurraldean —%3,3 igo da aurten—, eta datuek berretsi dutela egoera ekonomikoa «nahiko ona» dela. «Oreka eta egonkortasuna bermatzea da erakundeon eginbeharra. 2019. urteko zenbakiek horretan laguntzen dute».

Markel Olanoren iritziz, berriz, «berri ona» da ezohiko funtsa erabili behar izana. «Akordio baten ondorio izan zen, eta bere fruituak eman ditu. Egonkortasuna bermatzen du». Ahaldun nagusiak berretsi du, halaber, Gipuzkoak lehen aldiz gainditu duela «historikoki langa psikologikoa» izan den 5.000 milioi euroko helburua —%3,9 handitu da—.

Ramiro Gonzalezek ere ontzat eman ditu bilketaren datuak; batez ere, «zalantzaz» betetako urtea emaitza onekin amaitu dutelako: «2019a nota onarekin gainditu dugu». Olanoren gisara, Gonzalezek ere begi onez hartu du ezohiko funtsaren erabilera: «Herri akordio bat zen, eta hala izan da: berri ona da». Araban %1,9 egin du gora bilketak denera, eta sozietate zergan izandako gorakada nabarmendu du ahaldun nagusiak —%9,7 handitu da iazko bilketatik—.

Ertzaintza eta udaltzaingoak alokairuko auto txoferdunak (VTC) ikuskatzen hasiko dira. Horregatik, Taxilarien Euskal Federazioak ez du protestarik egingo.

Tapiaren eta Abalosen arteko bilera Madrilen, AHTaz hitz egiteko, 2020ko otsailaren 13an. Euskadik bere gain har litzake AHTaren Bilborako eta Gasteizerako sarbideak

Makina-erremintaren 2020ko Biurtekoa Bilboko BECen: koronabirusak, eraginik ez. Biurtekoa 2020ko maiatzaren 25etik 29ra bitartean egingo dute Barakaldoko BECen.

Goizean goiz lanera joan direnean ez diete lantokian sartzen utzi, eta atarian eman dute egun osoa. Dozena bat langile, Donostiako Altza auzoko kiroldegi berria eraikitzeko obretan dabiltzan batzuk. Ez dute lanik egin, lan ikuskariak hala agindu duelako; besteak beste, haien segurtasuna ez dagoelako bermatuta. Egiten dituzten lanetan jarduteko gai diren ala ez frogatuko lukeen azterketa medikoa egin gabe aritu dira abendutik, azpikontrata baterako —Fermin Group Ibericarentzat—; azterketa horiek faltsutu ditu enpresak, lan ikuskariaren arabera. Fiskaltzan jarri du salaketa.

Atzo gertatu zen hori; azken berria da, egunak joan egunak etorri obra publiko horren inguruan ezagutzen ari diren ustezko irregulartasunei buruzko azkena. Asteon jakin da, halaber, azpikontratak horrek 4.700 euroko zorra duela langileek bazkaltzen duten tabernan. Eta 4.000 inguruko beste bat, Loiolako ostatu batean; han egiten zuten lo, kanporatu zituzten arte. Orain, etxe bat alokatu behar izan dute, beharginek beraiek ordainduta. Bat izan ezik, Galiziatik, Leondik eta Madrildik etortzen dira denak. Aste osoa egiten dute, eguzkiz eguzki, 52 ordu astean, hileko 1.000 euroko soldata baten truke.

Abuztuan abiatu zituzten Altzako kiroldegiko azken faseko obrak —eraikina altxatzekoa—, eta dagoeneko lan bera egiteko —kofratzeak— beste hiru kuadrilla aritu dira aurretik. Oraingo langileek jakin dutenez, zegokien dirua jaso gabe joan ziren.

Altzan gertatzen ari denari gertutik erreparatu dio ELA sindikatuko Igor San Josek. Horretan aritu da jakin zuenetik herrialdeko beste eraikuntza publiko garrantzitsu batzuetan —besteak beste, Anoetako estadioan eta abiadura handiko trenean— antzera aritu den azpikontrata bera zegoela. «Izena aldatzen dute. Altzan, esaterako, Colaper izenarekin aritu da abendura arte, eta, ondoren, Fermin Group izenarekin, baina jabea bera da, eta praktikak ere bai».

Urtarrilaren 22an salatu zuen kasua, eta lan ikuskaritzak herenegun berretsi zuen egoera horretan beharginek ezin dutela lanik egin. Kontratu faltsutuez gain, ELAko kideak mahai gainean jarri du behargin horiek Gipuzkoako eraikuntza hitzarmenaren araberako kontratua izan behar dutela; horrek euren soldatetan eragina izateaz gain, besteak beste, kotizazio oinarrietan ere badu, %30-40 txikiagoak baitira.

Dietei buruzkoa da beste salaketa. Horrek eragin du obraren arduradun diren Altuna y Uria eta Acciona enpresek osatutako aldi baterako enpresa elkartea (ABEE) mugitzen hastea. Egunotan hainbat bilera egin dituzte azpikontratarekin, zorrak nor ordaindu zehazteko, eta atzo enpresa horien ordezkari bat aipatutako tabernan eta ostatuan izan zen, fakturak prestatzeko eskatzeko, haiekin duten zorra kitatutako dutela hitzemateko. «Gauza bat da esatea eta beste bat egitea. Guk ostiralera arteko epea eman diegu. Zor hori, langileekin dutena, eta beste irregulartasun guztiak konpontzeko; ez badute egiten, mobilizazioak abiatuko ditugu», adierazi du San Josek.

Atzerapena eta gainkostua

Donostiako Udala da auzi honetan inplikatutako beste partea: bezeroa. Kazeta honi azaldu dio komunikabideen bitartez jaso duela gertakarien berri, informazioa biltzen ari dela, eta harremanetan jarri dela ABEEarekin, egoera konpontzeko eskatzeko. Horren arabera, jokatuko du. EH Bilduren udal taldeak jakinarazi duenez, datorren asteleheneko udalbatzarrean galdetuko dio Eneko Goia alkateari gaiari buruz.

Lehen irregulartasunen berri eman zen egun berean, astelehenean, jakinarazi zuen udalak kiroldegiaren irekiera beste behin atzeratuko duela, 2021eko udaberrira arte, baina ez zuen salaketei buruzko baloraziorik egin. 2016an abiatu zituzten lanak, baina hasi eta berehala eten behar izan zituzten lurrean amiantoa aurkitu zutelako. 14 milioi eurotan esleitu zuten obra, baina, ELAren arabera, 17 milioi euro ingurukoa izango da.

Amaitu egin da bost urteko hazkunde epea. Lehen aldiz 2013. urteraz geroztik, etxebizitzen salmenta jaitsi egin zen iaz Hego Euskal Herrian. INEren datuen arabera, 25.080 etxebizitza salerosi ziren 2019. urtean, aurrekoan baino 1.272 gutxiago (-%4,8). Urteak aurrera egin ahala, merkatuak indarra galdu du, urte erdian jaitsiera oso txikia baitzen, %0,2 baizik ez.

Hamar urteren ondoren, 2018an iritsi zen merkatua krisia sortu zeneko mailara. Badago, ordea, desberdintasun handi bat 2008ko eta 2019ko etxebizitza merkatuen artean: orduan, saldutako bi etxetik bat (%47,8) berria zen, eta garabiak oraindik bete-betean ari ziren lanean, krisiaren aurretik martxan jarritako proiektuak bukatzen. Inertzia horrek 2012ra arte iraun zuen, baina ordutik aurrera asko txikitu zen etxebizitza berrien emaria. Azken urteetan, bostetik bat baizik ez da berria izan: iaz, zehazki, %19,8 izan dira. Horien salmenta %4,4 jaitsi zen iaz.

Hainbat arrazoik azal dezakete salerosketen jaitsiera. Batetik, krisiak geratutako operazioak egin dira jada —2007tik 2013ra ia bi heren urritu ziren salerosketak, eta orduan galdutakoaren %60 inguru berreskuratu dira dagoeneko—. Arrazoi ekonomikoak ere badaude: prekaritatea eta soldata kaskarrak asko zabaldu dira, batez ere gazteen artean, eta horrek erosle posibleak gutxitu ditu. Faktore demografikoak ere badaude: biztanleriaren zahartzeari gehitu behar zaio bizitokia behar dutenen zati handi bat etorkinak izatea. Azken horietako gehienen alokairura jo ohi dute, aurrezki handirik ez dutelako etxea erosi ahal izateko,eta zailtasun handiagoak dituztelako maileguak eskuratzeko.

INEk beste datu bat ere eman du, erakusten duena erakunde publikoen esku hartzea alokairura bideratzen ari dela: babes ofizialeko 2.553 etxebizitza saldu zituzten, merkatu osoaren %10,2 baizik ez. 2008an, merkatuaren %18 ziren, erakunde publikoek etxebizitza babestuak saltzen baitzituzten .

Lurraldeei erreparatuz, jaitsiera handiak izan dira Nafarroan (-%9,7) eta Bizkaian (-%7,7). Gora egin dute, berriz, Araban eta Gipuzkoan (%1,3 bietan).

Prezioek, gora

Salmenten jaitsiera oraindik ez da askorik antzeman prezioetan. INEk hilabete barru emango ditu 2019 amaierako datuak, baina urteko hirugarren hiruhilekoan ikusten da eskaera jaisteak eragin mugatua izan duela prezioe- tan. Horrela, urtebetean %4,8 garestitu dira etxebizitzak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta %3,1, berriz, Nafarroan.

Edonola ere, salneurriak oraindik oso urrun daude krisi aurreko kopuruetatik. INEk dio batez beste %26 merkeago daudela Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta %38 merkeago Nafarroan. Alde handiak daude herri batetik bestera eta hirietako auzo batetik bestera; batzuetan jada gainditu dituzte duela hamar urteko prezioak, eta besteetan horrelakorik ez da espero beste hainbat urtez.

Ez dituzte beren etxeak utziko «borrokarik gabe». Azora funts handiak etxegabetxeko arriskuan jarri dituen Donostiako hirurehun familia ez dira besterik gabe joango etxetik, Inmobiliaria Vascongada erosi duen erraldoia horretan hasten bada. Donostiako Ijentea kalean egindako prentsaurreko batean, eusteko asmoa dutela ohartarazi zioten atzo Azorari; Donostiako Udalaren eta Azoraren egoitza hartzen duen eraikinaren artean aritu ziren, Parte Zaharrean. «Ez gaituzue botako» leloa idatzitako kartelez lagundurik esplikatu zuten egoera: Espainiako higiezinen funtsak Inmobiliaria Vascongada erosi du, eta operazio horrek hirurehun familia etxegabetzeko bidean jarri ditu.

Horixe bera gertatu baitzen 2013an Madrilen: babes ofizialeko 3.000 etxebizitza erosi, eta, alokairua baita %150 ere igoz etxeak hustu zituen Azorak. «Bartzelonan ere egiten ari da, %70 ere igota, eta orain Donostiara heldu da, negozioa hemen baitago», esan zuen Rosa Garciak, Kaleratzeak Stopeko bozeramaileak.

Jai Alai, Zabaleta, Zubiaurre, Colon, Berminghan… Hainbat kale hartzen dituzte Azoraren maizterren etxeek, gehienak hiri erdigunean eta alokairu zaharrekoak, 600 eta 900 euro artekoak; baina badira 1.600 eurokoak ere. Kopuru hori pagatzen dute Laura Fernandezek eta haren hiru pisukideek, Gros auzoan. Inmobiliaria Vascongadako beste hirurehun bizilagunen antzera, burofax bat jaso dute berriki, jakinarazteko dagoeneko ez dietela berrituko kontratua. Hileko alokairuen ordainketek, ordea, ez dute etenik izan. «Nola igoko digute gehiago alokairua? Ezinezkoa da guk gehiago pagatzea», esan zuen.

«Ziurgabetasun izugarrian bizi gara azken hilabete eta erdian», azaldu zuen Monika Zapirainek, Azoraren beste kaltetu batek; «etekin handiagoa atera nahi diote nire etxeari, pisu turistiko bilakatuz edo alokairua ehunka euro gehiago garestituz, besterik gabe. Kontua da nik hamasei urte egin ditudala jada nire etxean».

Grosen bizi den emakumearen kexua zera da, gutuna jaso zuenetik beste etxe baten bila dabilela, baina Donostian dauden prezioengatik «ezinezkoa» zaiola ezer egokirik aurkitzea. «Niretzat, merkeena da nire etxean gelditzea, baina orain dauzkadan baldintzak dira kontraturik ez dudala, batetik, eta hala ere hilero ordaintzen dudala, bestetik». Eta, hura bezala, Inmobiliaria Vascongadaren gutuna jaso duten beste maizterrak beldurrez bizi dira azken asteetan: «Eta egun batetik bestera botatzen banaute? Nik ez dut kontraturik orain. Edo 1.500 eurora igotzen badute alokairua? Ezin dut halakorik pagatu», erantsi zuen Zapirainek.

«Espekulazio hutsa da»

Kaleratzeak Stopeko kide Marcelino Garciaren ustez, gertatzen ari dena «espekulazio hutsa da». «Vascogada hutsik uzten ari zen etxebizitza asko, Azoraren iritsiera prestatzeko. Isileko etxegabetzeak egin nahi dituzte orain». Jendea etxerik gabe uzteko ekintza horiek «legezko oinarri batekin» egiten dituztela uste du, «maizterrek beren gain hartu ezin dituzten tarifa igoeren bidez». Garciak esplikatu zuen Vascongadak ez dituela berriro luzatu kontratuak, jakin bazekielako etxebizitzaren azken legearen arabera zazpi urteko epea bermatuko zitzaiela maizterrei. «Horren ordez, kontratuak eten, eta putre funts bati saldu dio enpresa».

Kaleratzeak Stopek uste du Donostia «putre funtsen helburu» bihurtu dela, udalak ez duelako neurririk hartu hori gerta ez zedin. Gogoratu zuten Benta Berriko familien auzia ere hor dagoela. Blackstone funtsak erosi ditu babes ofizialeko haien etxeak, eta haiek ere mehatxupean daude ordutik; Azoraren kaltetuen alboan egon ziren atzo Benta Berriko bizilagun batzuk. Eta Donostiako Udalari begira jarri ziren denak, bitartekari lanak egin ditzala eskatzeko, udaletxean erregistraturik geratu zen idatzi baten bidez. Baina Eusko Jaurlaritzari ere egin zizkieten hainbat eskakizun: alokairuen prezioak kontrolatzea, «putre funtsek Donostian eta Euskadin jardun ez dezaten»; etxebizitza hutsak betearaztea, zerga berezien bidez; eta etxe turistiko eta hotelen plazak ugaritzeari uztea.

Larunbatean, manifestazioa

Kaleratzeak Stopek manifestazio batera deitu du larunbaterako, Ijentea kaletik hasita, 12:00etan. Azora funtsaren egoitzaren alboan ohartarazi nahi du «Donostian zer gertatzen ari den». Inmobiliaria Vascongadak igorritako gutunen ondoren, asko izan omen dira etxea utzi duten familiak, «baina beste asko borrokatzera geratu dira», Rosa Garciak esan zuenez.

Horiek horrela, gaur-gaurkoz ez dago etxegabetzerik, kontratuak ez direla berrituko jakinarazteko burofaxak baino ez; orain gutxira arte automatikoki berritzen ziren. Finean, Azora funtsaren iritsierak «susmorik txarrenak» berretsi ditu Kaleratzeak Stop taldeko kideen artean.

GSMAk, Bartzelonako Mobile World Congress (MWC) azokaren antolatzaileak, aurtengo edizioa bertan behera uztea erabaki du coronavirusaren nazioarteko agerraldiagatik.

ELA, LAB, ESK, Steilas, EHNE eta Hiru sindikatuek itxialdia egin dute gaur Eusko Jaurlaritzak Bilbon duen egoitzan lan-ezbehar kopuru “larria” salatzeko.