BBVAk 2.442 milioi euro irabazi ditu ekainera arte, %…
BBVk 2.442 milioi euro irabazi garbi lortu ditu 2019ko ekainera arte, 2018ko datuekin alderatuta baino % 3,7 gutxiago, bankuak uztailaren 31n jakinarazi duenez.
Denetara, 149 lan hitzarmen gehiago erregistratu dira urtea hasi denetik ekainaren 30era arte. Horietako 129 enpresako itunak izan dira, eta gainontzeko hogeiak sektorekoak. Azken bi hilabeteak emankorragoak izan dira enpresa esparruan (51 itun), sektorekako negoziazio kolektiboan baino (hiru itun).
Sektoreko bi itun nagusiak, langile gehiagori eragiten dietenak, blokeatuta daude aspaldi: Bizkaiko eta Gipuzkoako metalgintzako hitzarmenak. Bizkaian, maiatzaz geroztik sindikatu denek bat egin dute plataforma komun batean, eta, bost greba egunen ondoren, urrian beste horrenbeste egingo dute. FVEM patronalak dei egin die sindikatuei gatazka alboratu eta negoziazio mahaian esertzeko, baina gatazkak luze iraungo duen itxura dauka. Gipuzkoako metaleko azken ituna 2011koa da; iraungita dago, eta egoera desblokeatzeko saio guztiek huts egin dute.
Arabako metalgintzako ituna ere berritu beharrean dago, eta negoziazioetan ez dute aurrera egiten bi aldeek. LABek atzo bidalitako oharrean SEA patronalaren jarrera salatu zuen, eta mahai gainean «benetako edukiak» jartzeko eskatu zion. Ituna lortu ahal izateko, sindikatua mobilizazioak egiten ari da sektorean.
Gipuzkoako papergintzan ere sei greba egun egin zituzten ekainean, eta horien ondoren akordio batera iritsi ziren uztailean Adegi enpresaburuen elkartea eta LAB eta CCOO sindikatuak. ELAk ez zuen bat egin, akordio «historiko bat» lortzeko aukera galdu zela argudiatuta. Hitzarmen hori Gipuzkoan aurten egindako sektoreko lehenengoa da, eta hurrengo txostenean erregistratuko du LHK-k.
Beraz, Alemaniaren zalantzek, Trumpen ezusteek eta brexit-ak berak ez badute ekonomiaren egoera asko okertzen, %2tik beherako lurreratze aski iragarriak itxaroten jarraitu beharko du. Eta horrek badu isla enpleguan ere, jakina. Atal horri dagokionez, lanaldi osoko lanpostuetan neurtua, %1,7 igo da urte arteko tasa Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2019. urteko bigarren hiruhilekoan; aurreko neurketan baino hamarren bat gutxiago da hori.
Jaurlaritzako Ogasun sailburu Pedro Azpiazuk esan du «egoera ekonomiko egonkorra» ikusten dutela bere sailean 2019. urteari dagokionez, eta 2020. urteko hazkunde aurreikuspena %2 dela. Hazkunde horrek 2019ko urte osoari begira 16.000 enplegu sortzea eragingo duela jakinarazi du Azpiazuk azken asteetan. Ekonomia sailburuak ez du nahi hazkundea oztopa dezaketen aldagaiak inork hauspotzea, eta politika fiskala aldatzea galgatzat jo du. Zergak bere hartan uzteko dei argia egin berri du, izan ere. «Presio fiskala murrizteko edozein dei ekonomia eta aurrekontu politika txarraren adierazpena litzateke».
Ekonomiaren Termometroa
Eustatek zehaztu du sektore guztietan dutela oinarria hala urte arteko hazkundeak nola azken hiruhilekoarenak, lehen sektorean salbu. Martxotik ekainera bitarte, industria zertxobait suspertu da, eta eraikuntzaren hazkunde sendoa apaldu egin da hein batean. Estatistika institutuak irailean zabalduko du gaur plazaratutako BPG barne produktu gordinari dagokion aurrerapena.
Edonola ere, Jaurlaritzak berak lantzen duen Ekonomiaren Termometroak ere susperraldi txiki bat islatu du ekainean, eta hirugarren hila da jarraian goranzko joera dagoena. 108,1eko puntuazioa izan du ekainak; 103,3 markatu zuen martxoak; 104 apirilak; eta 107 maiatzak. Puntuazio horiek BPGarekin lotutako hamabost aldagai kontuan hartuz ematen dituzte. Besteak beste, industriaren sektorea aztertzen du txostenak, eta ekainean argi ikusi da gora egin duela industria ekoizpenaren indikatzaileak. Lehen hiruhilekoan, negatiboan zegoen erakusle hori; apirilean, 0,2an jarri zen; maiatzean, 0,8an; eta, ekainean, 1,1era igo da.
Baina txanponaren alde bat da ekoizpena, eta industriaren giroaren indizea bestea. Konfiantzari dagokion erakuslea negatiboan dago aspaldian, eta ekainak are kopuru okerragoak erakutsi ditu; merkatuen ziurgabetasunak ez die inolako konfiantzarik ematen industria sektoreei. Txostenak dio «Euskadi hazkunde bizi batean» dagoela, nahiz eta «moteltze testuinguru baten barruan»; txostenaren berritasuna da moteltzeari buruz dioena: «Galgatzen ari dela ematen du».
Familien gastua
Bien bitartean, familien gastua gora doa etengabe. 2008. urtean 34.672 euroko gastua egin zuten Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako familiek, batez beste. Ordutik, gainbehera handia izan zen —2014an, 31.881 euro—, krisiak bere zartadarik handienak ematen zituen bitartean. Susperraldiarekin batera, kontsumoa handitu egin zen, eta, 2018. urtean, familia batek egiten duen urteko gastua, batez beste, krisi aurreko mailara hurbildu da, 34.212 euro izan baita, 2008an baino 460 euro gutxiago. Nafarroan ere, antzera: 34.637 euroko gastua zenbatu du INEk, 2008koaren mailatik (36.403) urrun oraindik, baina 2013ko datutik gero eta urrunago (30.728 euro).
Horiek horrela, aurreko urtean baino %1,5 handiagoa izan da gastua 2018an. Etxebizitzak, urak, argindarrak, gasak eta bestelako erregaiek eragiten diete familiei gasturik handiena; 2017. urtearen aldean, %2,9 igo dira gastu horiek. Gastu handienetan bigarrena dira elikagaiak eta alkoholik gabeko edariak. Produktu horiek apenas izan duten igoerarik gastu osoan (%0,6). Gastuak igoera handia izan du, ordea, altzariei, etxeko gaiei eta etxearen mantentze arrunterako gaiei dagokienez (%10). Aldiz, etxe bakoitzaren gastua jaitsi egin da produktu hauetan: edari alkoholdunak eta tabakoa (%3,6), jatetxeak eta hotelak (-%6,0) eta aisialdia eta kultura (-%0,6).
Iruñeko Volkswagenekin batera Euskal Herriko fabrika handiena denak —biek dituzte 5.000 behargin inguru— 148.000 ibilgailu ekoitziko zituztela aurreikusi zuten, baina, merkatuaren motelaldia tarteko, 143.700 izango dira, urtea amaitu aurretik doikuntza gehiago ez badira behintzat. Zuzendaritzak esan dio langile batzordeari gaueko txanda ez dela egingo irailaren 12an, 13an, 19an, 20an, 26an eta 27an; ez da jarduerarik egongo ez muntaketa gordinean, ez margoketan, ezta azken muntaketan ere. Bestela, zazpi orduko lanaldia zena, sei eta erdikoa bihurtuko da.
Eta enplegua zer?
Urrian beste bi gautan geratuko dute ekoizpena, eta azaroan beste lautan, baina egun horiek batzordeak eta zuzendaritzak zehatuko dituzte, bilera egin ondoren, irailaren erdialdean. Ikusteko dago nola gauzatzen dituzten ekoizpenaren geldialdi horiek, urteko murrizketa osoak lan hitzarmenak jasotako malgutasun mekanismoa gainditzen baitu.
Gauzak horrela, zalantzak sortzen ari dira enpleguari dagokionez; Clase V modeloaren eskaerak ez dira jaitsi, baina Vitorenak bai, eta 2019. urteak fabrikaren jardueran ekarri duen doikuntza ikusita, kolokan jartzen hasi da aldi baterako kontratua duten langileen geroa. Zuzendaritzak esan dio langile batzordeari hilez hil aztertuko duela merkatuaren eboluzioa, baina lasaitasun mezu bat igorri dio kontratu finkorik gabe ari diren 500 langileei dagokienez. Enpresak jakinarazi du mota horretako «kontratu gehienak» berrituko dituela. Multzo horretako behargin askori abuztuan bukatzen zaie kontratua, baina gehienek jarraituko dutela dio zuzendaritzak.
2019. urtea abiatu bezain laster hasi ziren arazoak Gasteizko Mercedesen. Kutsadurari aurre egiteko saio betean, asko zabaldu dira dieselaren aurkako politikak Europan, eta horrek isla izan du diesel furgoneten salmentan, nahiz eta modelo batzuei besteei baino gehiago eragin dien; Sprinter modeloa, adibidez, gehiago saltzen da orain; Dusseldorfen (Alemania) ekoizten dute. Gasteizko plantan, berriz, zuzendaritzak apirilerako iragarri zuen 4.000 ibilgailu gutxiago egingo zirela, ekoizpena 148.000 ibilgailutan utzita. Orain 143.700era argaldu du kopuru hori, Vito modeloaren eskaerak gero eta apalagoak baitira.
Uztartu ahal izateko, akzioak trukatuko lituzkete. Eta salerosketa hori eginda, konpainia berriaren %52,2 Just Eateko akziodunek izango lituzkete, eta %47,8, berriz, Takeaway.com-ekoek. Enpresa berriak Amsterdamen izango luke egoitza nagusia, baina premium kotizazioa izango luke Londresko burtsan, eta Erresuma Batuan egingo luke eragiketen zati handi bat.
Banaketa enpresek adierazi dutenez, «bestelako aldagaien inguruko adostasunak oso aurreratuak daude», baina oraindik posible da bat egitea bertan behera geratzea. Abuztuaren 24ra arte du eskaintza bat aurkezteko epea Takeaway.com-ek.
Ez da banatzaile horrek hazi eta merkatu berrietan sartzeko egin duen lehen mugimendua. Aurten bertan erosi du Herbehereetako enpresak Delibery Hero alemaniarra, 930 milioi eurogatik; modu horretan, sektoreko enpresa nagusia bilakatu da Alemanian. Just Eatekin elkartuz gero, liderrak izango lirateke Erresuma Batuan, Herbehereetan eta Kanadan ere, besteak beste.
Albisteak merkatua mugiarazi zuen atzo. Londresko burtsak begi onez ikusi zuen mugimendua, eta %25 egin zuten gora Just Eaten akzioek.
Negozio eredua
Enpresa horiek geroz eta presentzia handiagoa dute Euskal Herrian. Takeaway.com ez da iritsi; bai, ordea, Just Eat. Besteak beste, Bilbon, Eibarren, Irunen, Donostian, Iruñean eta Baionan dihardu lanean banatzaile britainiarrak.
Azkenaldian, salaketa asko izan dituzte Just Eaten lehiakide Glovok eta Deliverook, banatzaile edo rider-ak autonomo faltsuak direla egotzita; haien aurkako zenbait epai ere atera dira. Joan den asteazkenean bertan, Gasteizko Glovoren banatzaileek greba egin zuten jasaten dituzten lan baldintzak okerrera egiten ari direla salatzeko: banaketako gutxieneko diru-saria 2,5 eurotik euro batera murriztu die Glovok.
Eredu ezberdina du Just Eatek. Plataforma horrek jatetxeak eta bezeroak harremanetan jartzeko balio du, eta jatetxea arduratzen da bidalketaz. Beraz, ez du banatzaile propiorik; kasu batzuetan, banaketa enpresa azpikontratatuen bidez funtzionatzen du.
Mundua asko aldatu da 1944tik, ekonomikoki eta politikoki. Eta herrialde eta GKE gobernuz kanpoko erakunde askok kritikatzen dute, alde batetik, bi erakundeok jokatzen duten rola, eta, bestetik, AEBek eta Europako Batasunak gehiegizko presentzia dutela NDFn eta MBn, eta horietako buruak hautatzeko prozedura ez dela ez gardena, ez demokratikoa.
Frantzia gidari
NDFk, hain zuzen, atzo abiatu zuen Lagarderen ordezkoa aukeratzeko prozesua, eta irailaren 6ra arte dago aukera hautagaiak aurkezteko. Lagarde EBZ Europako Banku Zentraleko hautagai bakarra da, eta irailaren 12an utziko du, behin betiko, NDF. Erakundeak nabarmendu du prozesu «irekia» izango dela, eta «merituan eta gardentasunean» oinarrituko dela. NDFko buru berriak urriaren 4an hartuko du kargua.
Dagoeneko, Frantziako Gobernuak aitortu du badagoela hautagai nagusien zerrenda ofizial bat, bost izenez osatutakoa, —eskumako zutabean daude bostak—, eta denak dira, nola ez, europarrak. EB Europako Batasuneko estatu nagusiek erabaki dute hautagai bakarra adostu eta aurkeztuko dutela Washingtonen NDFrako, eta Frantziak bere gain hartu du EBko kideen arteko kontsentsua bilatzeko lana, uko egin baitio hautagai frantziar bat aurkezteari; nahikoa du EBZn Lagarde jarrita.
Abuztuko G7koen goi bileraren harira Parisen uztailaren 18an EBko finantza ministroek egindako bileran hasi ziren hautagaiak mahai gainean jartzen. EBren hautagaia aukeratzeko, bi baldintza adostu ziren: aditua izatea gai ekonomikoetan, baina, aldi berean, politikaren esparruan ere iaioa izatea. Beraz, soslai politikoa ari dira bilatzen, Lagarderenaren antzekoa.
NDFren zuzendaritzan bakarrik ez, aurten erreleboa egon da MBrenean ere. Jim Yong Kim MBko presidenteak dimititu egin zuen, urtarrilaren 7an —2012tik zegoen karguan—, agintaldia amaitu baino hiru urte eta erdi lehenago. Haren hutsunea betetzeko, Georgievak hartu zuen kargua behin-behinean, Etxe Zuriak hautagai estatubatuar bat aurkeztu bitartean. Donald Trumpek gizonezko bat aukeratu zuen, David Malpass, eta hura da MBko buru apirilaren 9az geroztik. Ohitura zaharrak bizi-bizi daude.
Bi erakundeen legitimitatea ezbaian jarri izan dute garabideko herrialdeek, baita erakunde alternatiboak sortu ere: BRICS eta Asiako Inbertsio Bankua, adibidez. Besteak beste, Keynes ekonomista britainiarrak sortutako MBk eta NDFk helburuak ere aldatu dituzte 75 urteko bidean. Depresio Handiaren eta Bigarren Mundu gerrako triskantzak eta gero, nazioarteko diru eta finantza politikak euren erara ordenatzeko eta kontrolatzeko sortu zituzten.
Orain, merkatu askearen eta globalizazio basatienaren predikatzaile eta betearazleak dira bi erakundeak. Baina, hara paradoxa, NDFk aldaketa handiak ditu etxe barruan ere: Bretton Woodseko anfitrioia da orain protekzionismoaren defendatzailerik sutsuena.