Joan den ostiralean aurkeztu zuten Donostian Hauspotu, herriak bizituz programa, Euskal Herriko eremu zabalek nozitzen duten despopulazio eta gainbeherari tokiko proiektu eraldatzaileen bidez aurre egiteko. Udalbiltzak, Koop57 finantza erakundeak eta OlatuKoop sareak elkarlanean abiatu dute programa.
Joan den udazkenean iragarri zuen greba orokorra Euskal Herriko Eskubide Sozialen Gutunak, eta orduan nabarmendu zuten «lan, pentsio eta bizitza duinen» aldeko protesta izango dela. Hortaz, ikuspegi feminista hasieratik egon da presente datorren osteguneko greba orokorraren lanketan. Hala dio Aranburuk, Eskubide Sozialen Gutuneko kideak: «Egungo egoera ekonomiko eta soziala ez da jasangarria. Lan, pentsio eta bizitza duinak eskatzen ditugu, eta azken urteetan hiru eremu horietan atzerakada izan da. Prekaritatearen gorakada, ordea, lan eremu formaletik haragokoa da: bizitzaren beraren iraunkortasuna jartzen du kolokan. Horregatik, gutuneko kide garen eragileok eta sindikatuok argi dugu bestelako sistema bat behar dugula: zaintzak eta bizitzak erdigunean jarriko dituena».
Abendu erdialdean egin zuen Euskal Herriko mugimendu feministak bilera bat, greba orokorraren inguruan zer jarrera hartu zehazteko, eta erabaki zuten mobilizazioak babestea eta greba orokorra egiteko deia zabaltzea. Greba orokorra feminista izango da leloarekin, dei egin dute Martxoaren 8ko ikaspenetatik grebaren zentzua eraldatzeko eta protesta egunaren prestaketan modu aktiboan parte hartzeko: «Azken bi urteetako Martxoaren 8ko greben ostean, ikusi genuen gutunaren deialdiari babesa eman behar geniola feminismotik. Azken finean, Gutunak egiten dituen eskaerak erabat zilegi dira. Gainera, emakume izanda, are arrazoi gehiago dugu greba orokor horretan parte hartzeko eta geure buruak grebalari gisa irudikatzeko. Horregatik, garrantzitsua da greba egunean geure aldarrikapenak kalean egotea, bai emakume gisa, bai langile moduan», azaldu du Torrealdaik.
Grebarako deialdia egin ez, baina protesta babestuko dutela adierazi du Oneka plataformako kide Mezok: «Grebarako arrazoi asko daude, eta argi dago gure plataformaren eskaerak grebako aldarrikapenen berdintsuak direla. Gainera, andre gisa, behar dugu. Bi urte daramatzagu pentsiodunok kalean, eta ostegunekoa jauzi kualitatibo bat izango da. Are gehiago andreontzat. 70 urtetik gorako emakumeak ikusezinak izan dira beren bizitza osoan, eta orain ere hala dira. Greba honek eragina izango du andre horien ikusgaitasunean».
Arazo eta arrazoi propioak
Izan ere, hiru ekintzaileek uste dute andreek desberdinkeria jasaten dutela bai enplegu arloan, bai pentsioetan, bai bizi kalitatean. Usteak ez ezik, datuak ere jarri dituzte mahai gainean: «Lau emakumetik batek lanaldi partziala du, baina, uste izaten denaren kontra, ez da aukera boluntarioa; soldata eta pentsio arrakala ere izugarria da; pobrezia egoeran daude emakume gehiago…», azpimarratu du Aranburuk. Mezok, berriz, emakume pentsiodunen egoera esplikatu du: «Euskal Autonomia Erkidegoan, bakarrik bizi dira 65 urtetik gorako 106.000 andre inguru. Eta bakardadeak arazo asko sor ditzake. Bestalde, bikotekidearekin bizi direnek ere sarri dute lotura ekonomikoa beren bikotekide gizonekin, eta, hortaz, ez dira autonomoak. Gainera, emakume alargunen laurdenak ez dira iristen 500 euroko soldatara. Hori indarkeria ekonomikoa da. Ezinezkoa da horrela negua pasatzea».
Eskubide Sozialen Gutunak aldarrikapen taula bat argitaratu du, greba orokorrarekin bat doazen eskaerak biltzen dituena, eta, beste hainbat aldarrikapenekin batera, emakumeei eragiten dieten arazoen inguruko zenbait neurri proposatu dituzte. Besteak beste, hauek: soldata eta pentsio arrakala ezabatzea, etxeko lanak eta zaintza lanak duintzea, etxeko langileen erregimen berezia deuseztatzea, eta sexu, jatorri, ideologia, sexu identitate eta arazu kanpoko funtzionaltasunekin lotutako kontratazioetako «prekarizazio formulak» kentzea.
Izan ere, Torrealdaik oroitarazi du sistemak duen «erro heteropatriarkalari» erreparatu behar zaiola kapitalismoari aurre egiteko: «Sistemak behar ditu gizon eta emakumeen rolak, kapitala ekoizten segitzeko. Erreparatu beharko genieke, esaterako, ez soilik zaintza lan ordainduei, baizik eta dohainik egiten den lan horri guztiari ere».
Horregatik, eskaerak propioak ez ezik, grebaren eta langile borrokaren kontzeptuak berrasmatu behar direla iradoki dute Torrealdaik, Mezok eta Aranburuk.
Kontzeptuak birpentsatu
«Mugimendu feministak mahai gainean jarri du zer den bizitza duinak defendatzea», nabarmendu du Torrealdaik. Haren iritziz, grebaren eta langile klasearen esanahiei beste begirada bat eman beharko litzaieke: «Langilearena subjektu anizkoitza da. Lanaren ulerkera klasikoaz hitz egiten dugunean, lana eta enplegua parekatzen ditugu. Feminismoak ulerkera hori zabaldu du: lana ez da bakarrik diruz ordainduta dagoena; badaude esfera erreproduktiboan sartzen diren beste eginbehar batzuk ere».
Ez hori bakarrik: grebaren borroka eremua zabaldu dela ere oroitarazi du Aranburuk. «Lehen aldiz, Euskal Herrian enplegu arlotik kanpoko beste espazio batzuetara ere zabaldu dugu greba». Izan ere, soldatapeko lanen esparruan lanuzteak antolatzeaz gain, zaintza eta kontsumo arloan ere egin dute grebarako deia, eta, gainera, ikasleek eta pentsiodunek ere dei egin dute osteguneko protestara. Eraldaketa hori ulertzeko, azken urteetan herri mugimenduek hartu duten garrantziari erreparatu behar zaiola ohartarazi du Mezok.
Bestalde, aldarrikapenen jo-puntuan, patronalaz gain, bestelako instituzio publikoak eta gizarte egiturak ere badaudela azaldu du Torrealdaik: «Patronalaz hitz egiten dugu, baina zer da patronala? Oso garrantzitsua da planteatzea familiak kontrol instituzio gisa nola jokatzen duen». Bat egin du Aranburuk ere: «Aldarriak patronalari egiten dizkiogu, baina baita erakunde publikoei ere: Espainiakoei, eta euskal erakundeei ere bai». Haren ustez, Euskal Herrian ez ezik, munduko hainbat herrialdetan badago «sistemari erantzun global bat» emateko gogoa.
Sistema berri horrek, ordea, «zaintza eta bizitza erdigunean» jarri beharko lituzke, hiru ekintzaileen ustez, eta aitortu dute horrek beren eguneroko jardunean eragina duela, esparru guztiak blaitzen dituela. Hala dio Aranburuk: « Eragile guztiok gaude interpelatuta, genero ikuspegitik berrikuspen bat egiteko. Baita sindikatuak ere».
Hiru ekintzaileek uste dute bide hori urratzeko aurrerapausoak eman dituztela azken urteetan, nork bere arloan .
Ikaspenak eta erronkak
Izan ere, azken urteetan plaza hartu dute mugimendu feministak eta pentsiodunek, eta, Aranbururen arabera, borroka sindikaletan ere gora egin dute esparru feminizatuetako protestek: «Lan gatazka indartsu eta garrantzitsuenak sektore feminizatuetan izan dira. Indartsuak zentzu askotan: ahalduntze prozesu ikaragarriak bizi izan ditugu, eta azken bi greba feministak mugarria izan dira».
Mezok, Aranburuk eta Torrealdaik, hirurek parte hartu dute aurreko greba feministetan, eta orain buru-belarri ari dira osteguneko greba orokorra prestatzen. Besteak beste, Mezok uste du protesta horietatik ikaspenak hartu eta urratsak egin behar direla: «Azken urteetan borroka bakoitza bere aldetik joan da, atomizatuta egon dira borrokak. Orain, horiek bateratzeko ordua da. Eraldaketa sozialerako pauso oso garrantzitsua izan daiteke hau. Hori da bidea».
Horregatik deia egin dute grebalari andreek besoko morea jartzeko, norberak bere esparrutik eragiteko, eta grebari feminismotik heltzeko. Aranburu: «Ez dago feminismorik klase ikuspegirik gabe, ezta klase borrokarik ere feminismorik gabe».
Errepublika Martxan-eko gehiengoaren asmoak betetzen badira, martxoaren 3an bozkatuko dute Frantziako Asanbleako osoko bilkuran, eta apirilaren erdialdera iritsiko da Senatura. Oposizioak salatu du erreforma osoki finkatu gabe dela hasiko dutela haren azterketa, eta prest agertu da bataila parlamentarioa «bururaino» eramateko.
Joan den ostiralean aurkeztu zuen Edouard Philippe Frantziako lehen ministroak puntukako pentsio sistema ezartzeko lege proiektua ministroen kontseiluaren aitzinean. Egun berean, kritika zorrotza egin zion erreforma proiektuari Frantziako Estatu Kontseiluak, haren «segurtasun juridikoa» bermatzea ezinezkoa zaiola ebatzita; besteak beste, proiektuaren finantzaketako «hutsuneak», justifikatu gabeko tratu desberdintzea eta konstituzioaren kontra doazen promesak azpimarratu zituen argitaratutako oharrean.
Aste kargatua izanen da Philipperentzat, ostegunean abiatuko baitu pentsio sistemaren finantzaketaz gogoetatzeko konferentzia. Langile eta sindikatu nagusiak elkartzea da xedea, puntukako sistema finantzatzeko proposamenak egin ditzaten. Pentsioen erreforman aurreikusia zuen orekarako adina kendu ondotik CFDT sindikatu erreformistari gobernuak egin dion keinua izan da. 64 urte baino lehen erretiroa hartzen dutenei pentsioa txikituz lortu nahi zuen gobernuak erretiroaren adina pare bat urtez atzeratzea: 3.000 milioi aurreztuko lituzke horrela 2022an, eta 12.000 milioi 2027an; eta neurriak lagunduko luke sistemaren kontuak orekatzen. CFDTren babesa nahi du gobernuak, eta, hura limurtzeko, orekarako adina kentzeko prest agertu zen Philippe. Ostiralean aurkeztu zuen lege proiektuan ageri da orekarako adina, baina lehen ministroak erran du atzera botatzeko prest dagoela baldin eta eragile sozialek sistema hobe bat aurkitzen badute kontuak orekatzeko. «Beti erran dut ezinezkoa iruditzen zitzaidala gure pentsio sistema orekara eramatea adina neurtu gabe. Baina sindikatuek neurri sorta bat adosten badute, orekarako beste adin bat barne, onartuko dut», adierazi du berriki La Croix egunkarian egin dioten elkarrizketan.
Sindikatuak, protestan
Anartean, mobilizazioak antolatzen segitzen dute erreformaren kontra mobilizatuak diren sindikatuek, Frantzian eta Ipar Euskal Herrian. Atzo, Baionako auzitegiko abokatuek protesta egin zuten, urte berriko audientziaren karietarat; auzitegiko sarreran ezarri ziren erretreten erreformak justizia prekarizatuko duela salatzeko. Urtero, Polizia zerbitzuak, prefeturako goi funtzionarioak, hautetsiak eta Elizaren ordezkariak etorri ohi dira audientzia horretara. Anne Marie Mendiburu abokatuak azaldu du «abokatu prekarioenek» pairatuko dutela erreforma batez ere.
Gaurko, mobilizazioak antolatu dituzte Ipar Euskal Herriko zenbait ikastetxetan, eta horiek babestera deitu dute grebalariek. Bihar, manifestazioa eginen dute, 17:30ean, Baionan.
Sindikatuek ez zuten atxikimendu zerrenda osoa eman, baina ehun langile batzorderen entresaka bat egin zuten publiko. Tartean dira, besteak beste, CAF, Bankoa, Altuna y Uria, Petronor, Arcelor Mittal Bergara eta Lesaka, Ingeteam, Tubacex eta Zara enpresetakoak. Erakunde eta enpresa publiko askokoak ere ageri dira batzordeen zerrendan: Donostia, Iruñea, Bilbo eta Irungo udalak, Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiak, EHU; EITB, Euskotren, Gipuzkoako Urak, Pesa garraioak eta Haurreskoletako Partzuergoak, besteak beste.
Karta horiekin indartsu sentitzen dira, Aranbururen ustez, herritarrek eta langileek ulertu dutelako ez dela «ohiko» greba deialdi bat: «Borroka sozial guztiak batuko dituen egun bat da. Aktibazio sozialerako deia, greba egun bat baino gehiago». Erasora eginiko greba bat da, eta, alde horretatik, «edukirik gabeko elkarrizketa soziala» proposatzea egotzi zien Jaurlaritzari, Nafarroako Gobernuari eta Confebaski. «Antzerki hutsa da haiena, borrokari uko egin dioten sindikatuen eskutik egina». LABeko ordezkaria kritiko mintzatu zen UGTz eta CCOOz. « Uko egin diote CEOErekin zuten akordio bati, 1.000 euroko gutxieneko soldata ezartzekoari, eta argazki bat lehenetsi dute».
Mitxel Lakuntza ELAko idazkari nagusia ere sinetsita dago greba egun honetatik «indartsuago» irtengo direla. Espainiako Gobernuak harturiko azken neurriak «eskasak» iruditzen zaizkiola esan zuen, eta arrazoiak sobera daudela greba egiteko. ELAko idazkari nagusiak erantzun egin zion Iñigo Urkullu lehendakariak bidalitako eskutitzari, eta «gezurretan» ibiltzea leporatu zion. Gogoratu zuen baduela gutxieneko soldata eta pentsioak hobetzeko eskuduntza, besteak beste legebiltzarreko zerbitzu juridikoak horrela esan zutelako, eta jende askoren lan baldintzak hobetu ditzakeela: «Lanpostu zuzenak eta azpikontratak zenbatuta, bera da Euskal Herriko enplegatzaile handiena».
Lakuntzak ulertezintzat jo zuen sindikatuen deiari uko egin izana, eta hitz gogorrak erabili zituen: «Demokraziaren ikuspegitik zaila da azaltzen herri bateko lehendakariak gehiengo sindikalarekin ez bildu nahi izatea. Demokrazietan ez da halakorik pasatzen, agintekeria zantzuak dira, eta lehendakariak hausnarketa egin beharko luke». Era berean, etzikoa «hasiera» baino ez dela esan zuen, eta grebak agenda politikoa baldintzatu nahi duela.
Bestalde, greba deialdiak Ezker Iraultzailea eta Ezkerreko Sindikalistak elkarteen babesa jaso du, eta, haienarekin batera UGTko, CCOOko eta CNTko 200 sindikalista ezagunena.
