Euskaltel Taldeak kaleratu egin ditu Jon Ander de las Fuentes finantza-zuzendaria, Giza Baliabideetako zuzendaria eta Barne Kontu-ikuskaritzako zuzendaria.

BILBO. Gestamp enpresako 25 urteko gazte bat hil zen atzo, goizean, auto istripu batean, Igorren (Bizkaia), Zornotzako (Bizkaia) bere etxera zihoala, Gasteizko Mercedesen jarduna bukatu ondoren. Miranda Ebron (Burgos, Espainia) beste behargin bat hil zen, Lantarongo (Araba) Braseli Tubos y Accesoriosen ari zela kolpe handi bat hartu ondoren. Mirandako mutualitatean artatzen ari zirela hil zen, istripua izan eta ordu batzuetara.

LABek azaldu zuenez, bi heriotza horien aurretik, 2020. urtea hasi denetik, beste lau lagun hil dira lanean ari zirela. Honako hauek dira: Gasteizen aldamiotik jausitako behargin bat; Jutsin (Nafarroa Beherea) fardo batek zapalduta hildako laborari bat; abenduaren 28an Bilbon in itinere istripu batean larri zauritu eta urtarrilaren 4an hildakoa; eta, azkenik, larunbatean Bilboko El Corte Inglesen lanean ari zela ondoezik sentitu ondoren hildako 47 urteko langile bat; horri buruz azalpenak eman ditu LABek: «Istripu hori lan karga handiko tarte batean gertatu zen. Lankideek larrialdietara joateko eskatu zioten, baina lan karga zela-eta bertan geratzea erabaki zuen». LABen arabera, «lan istripu guztien atzean erritmo azkarrak daude, presioak… eta, hainbatean, heriotzak eragiten dituzte. Kasu zehatz horretan, oso agerikoa izan da ondorio hori: luzatutako lanaldi batean gertatu da istripua, lan zentroa jada itxita zegoela; denda prestatu behar zuten hurrengo egunerako, merkealdirako».

Eusko Jaurlaritzak darabilen hazkundeari buruzko termometroak hazkunde sendoaren esparruan kokaturik jarraitu du urte bukaeran, baina hozteko joera argi batekin; bada, Laboral Kutxak enpresen konfiantzari buruzko inkestak islatu du ekonomia are gehiago hoztuko den zantzuak dituztela enpresariek. Izan ere, urteko lehen txanpari begira, aurreko hiruhilekoan baino ezkorragoa da Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako enpresa arduradunen ikuspegia. Fakturazioaren harira dituzten aurreikuspenek okerrera egin dute nabarmen: %52,4k diote salmentei eutsiko dietela, eta, %22ren ustez, fakturazioak hobera egingo du. Enpresen laurdenek baino gehiagok, ordea, uste dute fakturazio apalagoa izango dutela urtarriletik martxorako epean.

Aurreko adierazlearekin bat, eta 2020ko lehen hiruhilekoan espero den jardueraren bilakaera ikusita, %57k uste dute ez dela aldaketarik egongo, eta %10ek baino gehiagok, hobera egingo duela. Alabaina, %32,4k uste dute jarduerak okerrera egingo duela, eta portzentaje hori asko hazi da aurreko epealdiarekin alderatuz.

Erantzun horiek ikusita, zalantza bat sortu zaie Laboral Kutxako analistei: «Zer portaera izango dute saldutako kopuruek eta prezioek?». Hau da, fakturazioaren eta jardueraren inguruko aurreikuspenen oinarrian dauden gakoak zein norabide hartuko dute? Bada, kreditu kooperatibako adituek diote enpresen eskaera mailak okerrera egingo duela. Inkestari erantzun diotenen %55ek uste dute bolumenean ez dela aldaketarik egongo, eta %19k, erriz, hobera egingo duela. Enpresen %26k, ordea, eskaerek behera egingo duela diote.

Enplegua ere okerrera

Prezioei dagokienez ere, emaitzek okerrera egin dute: inkesta egin dutenen hiru laurdenek uste dute prezioek bere hartan jarraituko dutela lehen hiruhilekoan. Gainerako enpresen artean, %9,4k erantzun dute prezioak igo egingo direla, eta %16k, behera egingo dutela. Errentagarritasunaren inguruko aurreikuspenei dagokienez, enpresarien %64,3k uste dute «berdin» jarraituko duela; galdekatutako enpresarien %12,9ren iritziz, berriz, irabazteko marjina handiagoa izango da; eta %22,8k etekin txikiagoak espero dituzte.

Datu horiek guztiek islatzen dute litekeena dela 2019ko urte bukaera baino okerragoa izatea 2020ko hasiera; badirudi enpresek ez dutela asmorik ahalmen produktiboari eusteko, eta, azken finean, langileen kopurua handitzeko. Albiste txarrak dira enpleguarentzat. Enpresen %78,7k erantzun dute enpleguan ez dutela aldaketarik espero; %10,9k, lantaldea handitzeko «itxaropena» dutela, eta %10,4k, guztiz kontrakoa: murriztu egingo duela.

Inbertsioari dagokionez, berriz, enpresen %67k esan dute eutsi egingo diotela 2020ko lehen hiruhilekoan. Eta %14,4k espero dute bolumenak gora egitea. Horrenbestez, gainerako %8,5ek uste dute behera egingo duela.

Mobilizazio handia espero dute gaur Frantziako Gobernuak ezarri nahi duen puntukako pentsio sistemaren kontra protestan ari diren sindikatuek. Goizean goiz abiatuko dute eguna Chronoplus autobus sarearen Baionako biltegia blokeatuta, eta egunean zehar ere ekintza gehiago iragarri dituzte. «Mugimendua gogortzen ari da», Peio Dufau trenbideetako CGT sindikatuko kidearen hitzetan, eta ondoko egunetan indar harremana hozka batez emendatuko dela espero du. Hiru egunetarako deia egin dute sindikatuek: gaur eta bihar greba egitera deitu dituzte langileak, eta larunbatean, ekintzak eta mobilizazioak antolatzera. Gaur, manifestazioa eginen dute 10:30ean Lan Burtsatik, eta arratsaldean «ekintza ikusgarri bat» egitekoa dute.

Abenduaren 5ean abiatu zen greba mugimendua, eta hasieratik abisatu zuten sindikatuek luzea eta gogorra izanen zela. Azken urteetako protesta gehienak porrot batekin bukatu dira, eta garaipen baten beharra du langile mugimenduak. Ez da soilik pentsioen erreforma jokoan dagoena: Frantziako Gobernuak gibel eginen balu, kinka larrian legoke Emmanuel Macron presidentea; erreforma bururaino eramango balu, lanak izango dituzte sindikatuek burua altxatzeko. Oraingoz, ez alde batek ez besteak ez du amore emateko intentziorik.

Azken asteetan, garraio eta energia sektoreetan izan du erantzunik handiena greba mugimenduak, baina sostengua zabalagoa dela esan daiteke: herenegun, bi milioi euro pasa jasoak zituzten, greba babesteko CGTk abiatu duen diru bilketan. «Morala badute langileek, baina ondoko egunetan ez bada mugimendu orokorrik, konplikatu bilakatuko da. 35 egun greban gaudela, baditugu familiak, ekonomikoki zaila da. Gure inguruan mugimendua zabaldu behar da», adierazi du Dufauk. Pozik agertu da azken asteetan petrolio findegietan ere grebara batu direlako —findegiak blokeatzeari ere ekin diote—. Atzo, Frantzia iparraldeko Gravelines herriko zentral nuklearrean ekin zioten grebari.

Erresistentzia kutxan ekarpena eginez, greba «prokurazioz» egitea deitoratu dute behin baino gehiagotan trenbideetako langileek. «Gehienak erreformaren kontra badira ere, gehiengo hori ez da mobilizatzen ari. Enpresetan ibiltzean, gehienek sostengua erakusten digute, baina guk erraten diegu lortzekotan denen artean lortuko dugula».

Gaur, itxi eginen dute Ipar Euskal Herriko ikastetxe bat baino gehiago grebaren ondorioz, eta beste anitzetan trabak izanen dira. Zenbait ikastetxetan bi egunez eginen dute greba.

Azken egunetan, enpresetan, ikastetxeetan eta zerbitzuetan aritu dira sindikatu zenbait informazioa zabaltzen eta langileekin hitz egiten. Orokorrean harrera ona izan dutela dio Dufauk, eta tokika greban sartzeko engaiamendua hartu dutela. «Ondoko egunetan ekintzak eginen ditugu Baionan. Baina mugimendua gogortzeko ere, laguntza beharko da: irakasleek klaseak gelditzen badituzte, sekulako eragina du. Jendeak ez du neurtzen nolako indarra duen. Uste dut grebaren eta ekintzaren kultura galdu dela. Enpresa gutxitan gelditzen da hori, eta gobernuaren miran gaude».

CFDT, larunbatean

Frantziako Gobernuarekin negoziatzen segitzen du CFDT sindikatu erreformistak. Puntukako pentsio sistemaren alde dira, baina errefoma pentsioaren adina gibelatzeko erabiltzea leporatu diote Macroni. «Bada orekarako adina, baina ez da hori gure marra gorri bakarra», azaldu du Michel Larralde Ipar Euskal Herriko CFDTko idazkari nagusiak. Lanaren dorpetasuna kontuan hartzea, eta erretiroa hartu ahal izateko lan egin behar den hiruhileko kopurua ere negoziazioan sartzen direla azaldu du.

Berandu batu ziren mobilizazioetara, eta ezin erran gainerako sindikatuek suharki hartu zituztenik. «CFDT gabe milaka langile atera ziren protestara abenduaren 5ean», ohartarazi du Christophe Brise CGTko arduradunak. «CFDTk gobernuarekin akordioa lortzen badu ere, ez du eraginen gure mobilizazioan ». Sektore berriak greban sartzean ikusten du erronka.

Gainerako sindikatuen oharrak gaizki hartu ditu Larraldek. «Ez dugu sindikalismo leziorik jasoko inorengandik. Gure sindikalismoa negoziazioan oinarritzen da. Gure kongresuetan oinarritzen gara gure ildoa zehazteko: puntukako pentsioak gure proiektuan sartzen dira. Gaur egun dagoen pentsio sistema injustua da, eta injustizia hori konponduko duen erreforma bat nahi dugu».

Ez da beste sindikatuei pikorik bota gabe gelditu hala ere: «Errazagoa da denaren kontra izatea, adostasunak lortzea baino. Gure kezka langileen ongizatea da, horregatik ditugu marra gorriak», adierazi du. Gaur eta bihar ez dute grebarako deialdirik eginen; langileak mobilizatzeko denbora falta aipatu du, baina larunbateko manifestazioetan parte hartuko dutela iragarri du Larraldek.

2020 urtea hasi zenetik zortzi egun baino ez dira igaro eta dagoeneko sei langile hil dira Euskal Herrian. Azkeneko lan-istripuak 2020ko urtarrilaren 8an izan dira.

Langile bat hil da asteazken honetan Lantarongo Braseli Tubos enpresan izandako lan-istripuan. Antza, lanean ari zela hodi batek jo du. Biktimak 52 urte zituen.

Ertzaintzako agenteen 700 plaza eta Udaltzaingoen 111 plaza lortzeko izena emateko epea zabalik egongo da 2020ko urtarrilaren 9tik otsailaren 5era.

BILBO. Pleurako mesioteloma gaitza du E.G.N. beharginak, isolamendu termikoetan lanean ibili zenean urteetan arnastu zituen amianto zuntzek eragindako gaixotasuna. Bere lanaz baliatu ziren enpresak auzibidera eraman ditu beharginak, haiek ez ziotelako ohartarazi zer arrisku zekartzan amiantoa manipulatzeak, ez eta babesgarririk eman ere. 320.000 euroko kalte-ordaina eskatzen die arrazoi horregatik.

Langileak enpresa handiagoentzako aritzen ziren kontratetan egin zuen bere ibilbide profesional guztia, eta kontrata horiek —Atefrisa, Kaefer, Itasa eta Itasa Naval— jada deseginda daude. Ez, ordea, haien zerbitzuak hartzen zituzten Iberdrola, Petronor, Izar, Repsol eta Unilever. Iberdrolaren Pasaiako eta Santurtziko zentral termikoetan eta Lemoizko zentral nuklearrean aritu zen E.G.N. behargina, tutu eta gordailuak isolatzen; baita Izarren ontzioletan, Unileverren mantentze lanetan eta Petronorren Muskizko findegian ere.

Epaiketa atzo egin zen, Bilboko Lan Arloko 1. Epaitegian, eta, langileari babesa erakusteko, atarian elkarretaratzea egin zuten Asviamie amiantoaren biktimen elkarteko kideek. Asviamieren kontuen arabera, 2019. urtean 30 langile hil ziren amiantoak eragindako gaitzen ondorioz. «Iritsi da unea gobernu berriak eta enpresa handiek konpentsazio funts bat osatzeko, kaltetuek auzitegietan pairatu behar duten sufrimendua amaitzeko, edo gutxienez murrizteko».

Enpresari ordu gutxiago eman eta norberarentzat gehiago gordetzearen aldeko argumentuak ez dira berriak, baina bai Europako Batasuneko herrialde bateko lehen ministroaren ahotan entzutea, aurrekorik ez duen neurri bat iragartzeko, gainera: «Pertsonek merezi dute familiarekin denbora gehiago egotea, maite dituztenekin, beren aisialdian eta bizitzaren beste esparruetan, esaterako kulturan; hori izan daiteke hurrengo urratsa lan bizitzari dagokionez».

Finlandiako lehen ministro Sanna Marinek iragarri du gobernua lau eguneko lan astea prestatzen ari dela. Gobernu eratu berriak neurri iraultzailea gauzatuko luke jorratzen ari dena arau bihurtuko balu, egunean sei orduko lanaldia proposatzen baitu Marinen administrazioaren planak. Egunero sei ordu lan eginda, lau egunean astero, 24 orduko lan astea litzateke paperak jaso duena. Alegia, orain arte parekorik izan ez duen sistema langileen alde.

Europa iparraldeko herrialdeen artean ere Finlandia da abangoardia kontziliazioan. Soldatapekoek beren lanaldia doitu dezakete behar pertsonalen arabera, hiru orduko tartearekin. Lanaldia luza edota murritz dezakete, alegia, eta telelana egitea oso arrunta da enpresetan.

Sanna Marinek, berriz, jauzi handia eman nahi du orain, lan astea 24 ordura murriztuta. Europako Batasunean 48 orduan dago gehieneko lan astearen muga, eta lan asterik laburrenak Suedian, Danimarkan eta Norvegian dituzte, 35 ordukoak. Frantzian ere 35 orduko lan astea aplikatzen da esparru askotan, beste zenbait herrialdetan bezala.

34 urteko lehen ministroa

Sanna Marin Finlandiako lehen ministro bihurtu zen joan berri den urtearen hondarrean. Finlandiako Alderdi Sozialdemokratako burua da, eta, abenduaz geroztik, bost alderdik sostengatzen duten zentro-ezkerreko gobernuburua. Soilik emakumeek osatu dute gobernua, eta haren lehen ministroak 34 urte dauzka.

Edonola ere, Finlandiako gobernu berriaren helburu bat baizik ez da oraindik 24 orduko lan astea, baina Marin urrats sozial handiak egiteko konpromisoarekin iritsi da gobernura. Ikusteko dago haren legegintzaldia amaitu aurretik martxan izango den ala ez.

Finlandiak baino lehen Suediak egin zuen sei orduko lan eguna martxan jartzeko saio bat, baina 30 orduko lan astearen bila. Zahar etxe batzuetan lan eguna zortzi ordutik seira murriztu zuten bi urteko epe batez, Goteborgen, eta langileen soldatei bere horretan eutsi zieten. Gaixo-baimenen kopuruak behera egin zuen modu nabarmenean, eta beharginen produktibitateak gora. Baina lanaldi sistema hori ez zen hedatu lan kostuek ere gora egin zutelako. Lanorduen murrizketak kontratazio berriak behartu zituen, eta horrek garestitu egin zuen azken gastua.

Frantzia izan da lanaldia murriztu duen azken herrialdea Europan. Duela hogei urte izan zen: 39 ordutik 35era eraman zuten lan astea, 2.000. urtean.

CDFT limurtzeko keinu dantza hasi du Frantziako Gobernuak. Edouard Philippe lehen ministroak iragarri du ostiralean gizarte eragileekin bilduko dela pentsio sistemaren etorkizuneko finantzaketaz hitz egiteko. CFDT sindikatuaren eskaera da finantzaketa aztertzearena, eta horren bidez lortu nahi du gustuko ez duen puntua gobernuaren erreforma proiektutik ateratzea, orekarako adinarena, alegia.

Orekarako adina edo oinarrizko adina da gakoa, bai CFDTrentzat, bai Frantziako Gobernuarentzat. Haren bidez, gobernuak erretiroaren benetako adina atzeratu nahi du, erretirorako adin ofiziala (62 urte) ukitu gabe. Horretarako bidea da orekarako adinaren aurretik erretiroa hartzen dutenei pentsioa txikitzea (%5 urtero), eta adin horretatik aurrera erretiroa hartzen dutenei, berriz, handitzea. Gobernuaren asmoa da hasieran 62 urtetan finkatzea, baina 2027rako 64 urtetan jartzea, haren ustez erretiroaren adinak urte horretara hurbildu behar baitu sistemak defizita izan ez dezan.

Baina sistemaren egonkortasuna ziurtatzea bezain garrantzitsua da gobernuarentzat erreforma berak bakarrik ez onartzea. LREM Errepublika Martxan Macronen alderdiak gehiengo osoa du Frantziako Asanblean eta Senatuan, baina babes sozial zabalagoa bilatzen ari da, abenduaren 5ean hasitako protestak behingoz isiltzeko, elkarrizketazalea dela erakusteko, eta zentro-ezkerreko hautesleak ahaztu ez dituela erakusteko.

Hautagai bakarra

Babes hori emateko hautagai nagusia CFDT da, bere garaian PS Alderdi Sozialistaren arrastoan ibiltzen zen sindikatua. Bi arrazoirengatik. Batetik, boto gehien jasotako sindikatua bilakatu zelako azken hauteskunde profesionaletan —ordezkarien %26,1 ditu, eta CGTk, berriz, %24,8—; eta, bestetik, CFDT ados dagoelako erreformaren oinarri nagusiarekin: erretirorako sistema bakar bat ezartzea gaur egungo 42 sistemen ordez, eta lan bizitzan pilatutako puntuen araberako pentsioa ematea.

Gobernuaren arazoa da CFDT eta haren uberan ibiltzen diren beste sindikatu erreformistek —UNSA, CGC eta CFTC— ez dutela ikusi ere egin nahi orekarako adina. «Neurri bidegabea da», azaldu zuen igandean Laurent Berger CFDTko idazkari nagusiak. «Orekarako adinaren txorimaloak desagertu egin beharko du», gaineratu zuen atzo Laurent Escure UNSAko buruak.

Puntu hori ez ezik, erreforma oso-osorik zakarrontzira botatzeko galdegin dute CGTk eta FOk, beste bi sindikatu nagusiek, eta iragarri dute protestan jarraituko dutela hala gertatu ezean.

Azken horiekin ezer negoziatzerik ez duenez, Philippek onartu behar izan du CDFTk bota dion amua, sistemaren finantzaketaz eztabaidatzea. «Ez dut amore ematen [orekarako adinarekin], baina prest nago eztabaidatzeko oreka lortzeko proposamen guztiei buruz», azaldu zuen atzo, RTL irratian. Sistema hori edo beste bat izan, «frantziarrek pixka bat gehiago lan egitea da oreka lortzeko bidea», gehitu zuen.

Erantzun epela jaso zuen. «Borondatea ikusi dugu […], baina urrunago joan behar da, eta oinarrizko adina lege proiektutik atera. Ostiraleko helburua bada oinarrizko adina birziklatzea edo haren inguruan negoziatzea, CFDTren erantzuna ezezkoa da», ohartarazi zion Bergerrek.

Edozer gertatuta ere, aurki gertatuko da. Emmanuel Macron presidenteak Philipperi eskatu dio «konpromiso bizkor» bat bilatzeko. Asmoa da proiektua hilaren 24ko gobernu bileran onartzea eta otsailaren erdialdera iristea parlamentura.