Aeronautikaren odolustea aurrera doa, eta kaleratze mehatxuak egia bihurtzen ari dira sektoreko krisi latzak jotako euskal enpresetan. ITP Aerok berretsi du uztailean iragarritako kaleratze kopurua bere hartan beteko duela, eta Zamudioko (Bizkaia) lantaldearen %15 baino gehiagoren kontratua hautsiko duela ekoizpenarekin lotutako kausengatiko erregulazio espediente baten bidez. 194 kaleratze dira: kopurua ez zuten aritu orain arte, eta enpresak iragarritako ehunekoarekin bat dator, beharginen etsipenerako. Konpainiaren bide orria betez gero, 101 lanpostu galduko dira ekoizpen alorrean, tailerrean alegia, eta beste 93 administrazioan. Beste kolpe izugarri bat hegazkingintzaren sektorean, Alestis, Aciturri, Lauak eta Aernnovaren kaleratzeekin batera.

1.269 langilek dihardute ITP Aerorentzat Zamudion, eta, horrenbestez, lantalde horren %15,3 sartuko lirateke erregulazio espedientean. ELA sindikatuak atzo BERRIAri aurreratu zionez, 194 kaleratze jakinarazi dizkie enpresak sindikatuei, erregulazioa negoziatzeko lehen bileran. Espero zitezkeen aukeren artean «okerrena» helarazi du zuzendaritzak, sindikatuaren arabera.

Kaleratzeen kopuru zehatzak mahai gainean daudela, ELA sindikatuko ordezkariek esan dute «mobilizazioen garaia» dela, eta dagoeneko abiatu den lau eguneko greba sortan sindikatu guztiek parte hartzeko garaia dela. Beste sindikatuek ez dute bat egin lanuzte deialdiekin. Asteartean izan zen lehena; gaur da bigarrena, eta datorren asteko asteartean eta ostegunean izango dira beste biak. Hala ere, ikusteko dago gaurko albisteen harira greba deialdien egutegia aldatuko ote den eta, batez ere, beste sindikatuen erreakzioa zein den.

«Orain badakigu zenbat kaleratze izango diren; espero dugu beste sindikatuek bat egitea ELAk deitutako grebarekin», esan zion egunkari honi ELAko ordezkari Gaizka Aldazabalek. Edonola ere, sindikalistak garbi utzi du ELAk ez duela onartuko erregulazio espedientea eta, beraz, mobilizazioarekin lotutako garaia hasi dela.

Iragarritakoa bete da

Hegazkinentzako motorrak eta osagaiak ekoizten dituen Bizkaiko enpresak uztailaren bukaeran jakinarazi zuen guraizeak aterako zituela sektorearen krisiari erantzuteko: aurreratu zuen lantaldearen %15 murriztuko duela, eta enpleguari eusteko gaur egun indarrean dauden ezohiko neurriak amaitzen direnean egingo zuela hori; udaren ondoren.

Rolls-Royce multinazionalaren jabetzakoa da ITP Aero, eta guztira 4.000 langile inguru ditu Euskal Herrian eta beste sei herrialdetan: neurriak seiehun laguni eragingo lieke. Euskal Herrian lau planta ditu, Bizkaian denak: Zamudion, Derion, Sestaon eta Barakaldon. 1.900 behargin, guztira. Azken asteetan jakin da Rolls & Royce, ITPren akziodun nagusia, harremanetan jarri dela AEBetako Carlyle, Blackstone eta KKR funts handiekin, Bizkaiko aeronautika enpresa saltzeko; Erresuma Batuko prentsak argitaratu du albistea, eta konpainiak berak ez du ukatu informazio hori. Soilik esan du oraingoz ez duela erabakirik hartu ITPren inguruan. «Hainbat aukeraren hasierako zikloan gaude», esan zuen orain aste batzuk Rollseko arduradun batek salmenta posible baten inguruan galdetu ziotenean. «Balantzea sendotu behar dugu, baina ez dugu oraindik erabakirik hartu, gaur egun gure finantza egoera irmoa delako oraindik ere».

Sener euskal ingeniaritza konpainiak Rollsekin batera zabaldu zuen ITP, 1981. urtean, eta, 2016an, Erresuma Batuko taldeak Senerren %53,1 erosi zuen; geroztik, Rolls & Royceren jabetzakoa da ITP.

Pandemiak eragindako krisi ekonomikoa gogor jotzen ari da aeronautika sektorea, hegaldiak erdira baino gehiagora murriztu baitira mundu osoan. Hegazkinak lurrean daudenez, aire konpainiek eten egin dituzte inbertsioak —mordo bati erreskate publikoek ematen diote haizea orain—, eta, hegazkin berriak saltzen ez direnez, sektorea gain behera doa.

Epailea, sindikatuen alde

Bien bitartean, ITP Aerok Sestaon eta Barakaldon ezarritako aldi baterako erregulazioa baliogabetu du epaitegi batek, LABek, CCOOk eta UGTk ezagutarazi zutenez atzo. Epaileak ebatzi du ez dela arrazoi objektiborik aldi baterako erregulazio bat aplikatzeko. Hala, etendako kontratu guztiak indarrean jarri beharko ditu enpresak, eta, gainera, jaso gabe geratu diren soldaten zatiak pagatu beharko ditu.

ITPk udan iragarritako kaleratzeen aurrekoak dira Ezkerraldeko galdarategietan ezarritako aldi baterako erregulazio horiek, baina bertan behera utzi beharko ditu berehala. Dena den, enpresak bere bide orriarekin jarraitzen du, aldi baterako neurriak agortzean kaleratzeekin hasiko zela esan baitzuen.

Idoia Mendia Lan eta Enplegu sailburu berriak bilera erronda hasi du asteazken honetan EAEko gizarte eragile nagusiekin.

Osagai aeronautikoak ekoizten dituen ITP Aero enpresak 194 langile kaleratu nahi ditu Zamudion duen lantegitik, kontratuak hausteko erregulazio espediente batekin.

CNMC Espainiako Lehia Merkatuaren Batzorde Nazionalak 3,36 milioi euroko isuna ezarri die Nafarroan eskola garraioan ari diren 33 enpresari kartel bat osatzeagatik.

Udan, erregai eskaria igo egin da munduan, baina suspertzea eten egin da atzera, eta iazko kontsumo kopuruen oso azpian dago oraindik petrolioa. 2020ko batez besteko petrolio eskaria 2013koaren parera jaitsiko da, eguneko 91,7 milioi upeletara, iaz baino 8,5 milioi upel gutxiago erosiko baitira eguneko.

IEA Nazioarteko Energia Erakundeak iragarri du herrialdeak koronabirusaren hedapena eragozteko hartzen ari diren neurrien ondorioz hurrengo hilabeteak «aurretik uste baino ahulagoak» izango direla petrolio merkatuarentzat. IEAren ustez, «petrolio eskariaren suspertzea nabarmen geldotuko da 2020. urteko bigarren zatian, irabaz zitekeena jada irabazita». Eta ahultasun horren erakusle dira 40 dolarren azpiko upelaren azken egunetako salneurriak.

Pandemiaren lehen olatu bete-betean daude India eta beste herrialde handi batzuk, eta, aldi berean, bigarren olatuak hedatzen ari dira Europan. «Gero eta garbiago dago COVID-19a gurekin egongo dela denbora batez», dio IEAk. Neguarekin ere kezkatuta dago erakundea: «Negua ipar hemisferiora iristear, esploratu gabeko lurralde batean sartuko gara, COVID-19aren birulentziari dagokionez».

Txinaren eskaria geldotzen ari dela dio agentziak. Berdin gertatzen ari da findegien eskariarekin ere: irabazi tarte txikiekin, ez die merezi petrolioa erosi eta fintzen aritzea. Salerosketa bitartekari batzuk hasiak dira petroliontziak alokatzen, uda aurrean egin zuten bezala, saldu ezin duten edo prezio jakin batean saltzea merezi ez dien petrolioa itsasoan gordetzeko.

Energia erakundearen arabera, Txinarekin zer gertatzen den giltzarria izango da. Herrialdearen erosketek eutsi diote neurri batean petrolio merkatuari. Hala ere, IEAren iritziz, eskari hazkunde hori nabarmen moteldu da. Baina horrekin bateragarri ez diren analisiak ere badaude, aintzat hartzen dituztenak aste honetako Txinaren jarduera ekonomikoari buruzko datu batzuk. Urte honetan lehen aldiz, abuztuan Txinan hazi egin dira txikizkako salerosketak, eta industria ekoizpenak ere uste baino gehiago egin du gora.

Dena dela, suspertzea baino, jaitsiera etetea izango litzateke Txinaren eskariak petrolio merkatuan izan dezakeen ondorioa.

Kopuru deigarri bat ere eskaini du energia erakundeak. Kontuan hartuta munduan egiten diren bidaien %20 lan arrazoiengatik egiten direla, IEAk kalkulatu du OCDEko herrialdeetan telelanaren ondorioz eguneko 600.000 upeletan txikitu dela gasolina eta diesel eskaria.

Eskaintza handia

Eskaria egonkor mantendu arren, prezioek behera egitea normala da, batez ere eskaintzan ez delako murrizketarik espero. Lurralde Petrolio Esportatzaileen kartelak bilera du bihar, pandemiaren lehen hilabeteetan upelaren prezioari eusteko ekoizpen murrizketak nola doazen aztertzeko.

Eskaria pixka bat berreskuratu orduko, murrizketa horietako batzuk arintzea erabaki zuten LPPEko herrialdeek eta haien aliatuek —Errusia tartean—. Baina badirudi goizegi ibili zirela. LPEEren ustez ere, eskaria uste baino pattalago dabil.

Gainera, kartelaren kontrolpean ez dagoen petrolio ekoizpena ere hor dago, batez ere berriz lanean ari diren AEBetako fracking putzuen produkzioa.

EAEko hiru ogasunen zerga-bilketa % 16,6 jaitsi da abuztura arte, 8.068,4 milioi euro jaso baitituzte, aurreko urteko epe berean baino 1.610,8 milioi euro gutxiago.

Hezkuntzan greba dago deituta 2020ko irailaren 15ean. Sindikatuen arabera, jarraipena % 65ekoa da; Hezkuntza Sailaren hitzetan, sare publikoan % 45ekoa da.

Nafarroako Gobernuak enplegu publikoko 715 lanpostu eskainiko ditu 2020ko Lan Eskaintza Publikoan (LEP), % 74 osasun eta hezkuntza arloetarako.

Albiste onak salbuespen dira azken hilabeteetan euskal industrian. Koronabirusaren krisiak dardarka utzi ditu hainbat sektore, eta aurkako norabidean doan edozein erabaki azken minutuan sarturiko gola bailitzan ospatzen da. Atzokoan Arcelor Mittal izan zen goleatzailea, Sestaoko (Bizkaia) ACB altzairutegia berriz irekiko duela jakinarazi baitzuen. Alderaketa futbolistikoa ez da hutsala, ezustean hartu baitu erabakia. Iragan aste hasieran enpresak berak jakinarazi zuen zail ikusten zuela laster hura martxan jartzea, eta Sidenorrek aldi baterako espediente bat ezarri nahi izateak ez zen zantzu ona. Arcelor Mittalek, baina, «merkatu batzuetan» eskaerak pixka bat gora egin duela ikusi du, autogintzan batez ere, eta horregatik piztuko du Sestaoko labea. Horrenbestez, Arcelor Mittal taldeak Euskal Herrian dituen planta guztiak martxan egongo dira aurki. Hori bai, gehienak beren ekoizpen ahalmenaren azpitik daude.

ACB Sestao urriaren hasieran esnatuko da sei hilabeteko lozorroaren ondoren. Altos Hornos de Vizcaya zenaren oinordekoa aldi baterako erregulazio espedientean zegoen apirilaren 1az geroztik. Berez, urte bukaera arte luzatzeko asmoa zuen, baina enpresak «errekuperazio zantzu» batzuk ikusi ditu merkatuan, eta balizko eskaera horri erantzuteko egin du. Lantokian diharduten 205 langileak itzuliko dira, eta, haiekin batera, enpresa osagarrietako eta azpikontrataturiko beste 50 langile.

Hilaren 20an hasiko dira lehen langileak, eta urriaren hasierarako txanda guztiak martxan izan nahiko lituzke enpresak. Enpresak luze gabe hartu du erabakia, hori baita Sestaoko instalazioak dituen bertute handietako bat. Hainbat burdin urtu eta altzairu salda egiteko labea elektrikoa da, eta horrek azpiegitura arin pizteko edota itzaltzeko modua ematen du. ACBk martxoan zuen ekoizpen maila berean berrekingo dio jardunari. Hilabetean 40.000 tona altzairu ekoitziko ditu, 120.000rako ahal izan arren. 2019an, ACBko zuzendaritzak 300.000 tona ekoizteko helburua jarri zion bere buruari, baina 275.000 izan ziren bakarrik eta galerekin bukatu zuen urtea.

Ongi Etxebarri, besteak ez

Sestaokoa irekitzean Arcelor Mittalek martxan izango ditu Euskal Herrian dituen planta guztiak. Bizkaian Etxebarrin du beste bat, eta hura ahal betean ari da, jakientzako metala ekoizten baitu. Gipuzkoan, Bergaran eta Olaberrin ditu lantegiak; irekita daude, baina lan karga handiagoa hartu ahal izango lukete, eta, enpresako iturrien arabera, eskaeretan motelaldi bat sumatu dute azken asteetan. Nafarroan, azkenik, hiru planta ditu Arcelorrek: Lesakakoa, Legasakoa eta Berriobeitikoa. Lankarga badute, baina ahalaren «%50aren eta %60aren» artean daude egun. Lesakakoa geldirik egotera iritsi zen konfinamendu garaian. Arcelor Mittalek dio batez besteko ekoizpenak merkatuaren eskuetan daudela.

Urte amaiera arte ez, aldi baterako erregulazioak 2021eko urtarril arte luzatzea proposatu die Espainiako Gobernuak sindikatuei eta patronalari. Data hori aurreratu dute berri agentziek, gobernuaren gertuko iturriak aipatuta. Ildo horretatik doaz Yolanda Diaz Lan ministroaren adierazpenak ere, esan baitu ez duela zentzurik abenduaren 31 epe gisa jartzeak: «Gabonetako kanpainaren erdi-erdian harrapatuko gintuzke».

Aldi baterako erregulazioei buruzko araudia luzatzeko negoziazioetan ari dira Espainiako Gobernua, CCOO eta UGT sindikatuak, eta CEOE patronala. Atzo berriro batu ziren, eta akordiorik gabe bukatu zuten. Aste honetan egunero elkartzeko asmoa dute, «lehenbailehen» nahi baitute akordioa. Oraingo araudia irailaren 30era artekoa da.

Akordio bat lortzea eragozten duten atalen artean dago langabezia sariarena. Orain arte, erregulazioan egon diren langile guztiek jaso dute langabezia saria, beharrezkoa kotizatu duten kontuan izan gabe. Gainera, ez dute langabezia saririk agortu. Espainiako Gobernuak, ordea, nahi du urriaren 1etik aurrera erregulazioan daudenak dagokien saria gastatzen hastea. Sindikatuak ez daude ados.

Lotzeko dauden gaietako bat da nolako saria jasoko duten erregulazioan sei hilabetetik gora daramatenek. Langabezia sariarekin bezala, epe hori igarota, kotizazio oinarriaren %70 jaso beharrean %50 jasoko lukete. Sindikatuek ez dute jaistea nahi, eta eskaera hori aintzat hartzeko prest dagoela iradoki du Diazek.

Patronala, kaleratzeei so

Patronalak, berriz, beste puntu bat aldatu nahi du, erregulazioa eskatu duten enpresek ezin dutela langilerik kaleratu sei hilabeteko epean. Dekretuaren zirriborroak eutsi egiten dio kaleratze objektiboak egiteko debekuari —lan egindako urte bakoitzeko, hogei eguneko soldataren adinako kalte-ordaina ematen dute—, eta kaleratze guztiak bidegabekotzat jotzea —33 eguneko kalte-ordaina—.