Euskal Y-a ez da europar trenbide sarearekin lotuta egongo 2037a baino lehen. Ipar Euskal Herrira iritsiko den frantziar tartea ez da lehenago prest egongo.

Krisia gogorra izaten ari da gizarte guztiarentzat, eta irteten zaren arte ez dakizu itsasoak zer emango dizun, baina ontziek hegaluzean dute jarria itxaropena». Miren Garmendia Gipuzkoako Arrantzale Kofradien elkarteko idazkaria da, eta adierazgarria da haren esaldia. Izan ere, arrantzaleen aurtengo errealitate gordinaren isla baino ez da. Antxoaren kanpaina «txarra» izan dela ez du ezkutatu, eta, aurretik, berdela iaz baino %15 eta %20 artean merkeago saldu zen. Gauzak hala, udako kanpaina gutxitan bezain garrantzitsua da.

Gipuzkoako 37 ontzi —ia guztiak— eta Bizkaiko bi hegaluzetara irten ziren herenegun. Lehendabizi beita harrapatuko dute —kanabera erabiltzen dute gehienek— eta gero hasiko dira arrantzan. Azore uharte inguruan ibili diren ontziek «zerbait badagoela» diote, eta antxoa ugari egotea kanpaina on baten aurrekari izan daiteke, hegaluzea jan bila sartzen baita Bizkaiko golkora. Aurreko bi urteetakoak behintzat oparoak izan ziren. Iaz, esaterako, abuztuaren 27rako kuota osoa arrantzatua zuten. Bizkaiko eta Gipuzkoako portuetan 7.940 tona deskargatu zituzten, eta kiloak batez beste 3,51 euroko prezioa izan zuen enkantean.

Hegaluzeari dagokio antxoa txikiak eta COVID-19ak eragindako kaltea konpontzea. Jaurlaritzaren Arrantza Behatokiaren arabera, antxoaren kanpaina arrantzontzien urteko diru sarreren %25 da; aurten, kuotaren %58 baino ez dute erabili. Iragan astean erabaki zuten gehiago ez harrapatzea, eta bi ontzik jarraituko dute bakarrik. «Antxoa egon badago, baina itsasoa eta merkatua ez datoz bat. Antxoa txikia da, kontserbarako balio ez duena, eta horrekin lortzen da preziorik onena. Astebetez baino ez zen egon handia, eta Asturiasen, gainera», azaldu du Garmendiak.

Hegaluzetara errentagarritasun handiagoaren bila joan dira arrantzaleak. Goiz joan beharra dute, gainera, Europako Batasunak Espainiari emandako 15.000 tonak ez baitaude kofradiaka edo ontzika banatuta. Euskal arrantzaleek banaketa egiteko eskatu dute azken urteetan, arrantzaturiko kopurua dosifikatu eta kanpaina denbora luzatzeko —urrira arteko kanpainak ez dira antzinako kontuak—. Euren eskaerek, baina, ez dute arrakastarik izan oraingoz, eta kuota betetzean kanpaina bukatu egiten da. Hegaluzea, baina, ez da antxoa bezain delikatua; hobeto kontserbatzen da ur hotzean eta hozkailuetan, eta merkatuan «arazo gutxiago» izatea espero du kofradiako idazkariak.

Ostalaritzaren bultzada

Hitz gakoa, baina, «merkatua» da, eta hor bai, nabaritu da koronabirusaren eragina. «Ostalaritza kontsumoak erabat egin du kale antxoarekin. Hilabetez itxita egon ondoren, orain irekiko dituzte taberna eta jatetxeak, eta hegaluzeari tiraka hasiko dela espero dugu. Egia da etxeko kontsumoa handitu egin dela, baina errestaurazioaren merkatuak atontzen du prezioa».

Hegaluzetara baino ez dira joango, euskal ontziek hegalabur kuota «ia osoa» saldu baitute berriz. Atungorria deritzona da, zimarroia, urtez urte jatetxeetan ospe handiagoa hartzen ari dena, baina euskal arrantzaleei errentagarriagoa suertatzen zaie kuota Espainia hegoaldeko haztegiei saltzea. Iaz %80 saldu zuten; duela bi urte, %82. Izan da osorik saldu duten urterik ere; 2013, kasurako.

Baina aurten ezin da arriskatu. «Guretzat gorde dugun kopurua gutxi da, testimoniala», aletu du Garmendiak: «Gehiago nahi genuen, badugu proiektu bat horren inguruan, baina koronabirusak merkatua aztoratu du. Operazio hori egiteko aukera on bat izan genuen eta baliatu egin dugu. Diru sarrera garrantzitsua da ontzientzat, eta horri esker hegaluzetara joateko aukera dute. Erregaia-eta aurretik ordaindu behar dira».

Idazkariak ez du argitu zenbatean saldu duten kuota. Erreferentzia modura, iaz portuetan deskargatu ziren 1.113 tonek kiloko 8,19 euroko batez besteko prezioa izan zuten lonjan, eta 2018ko 1.126 tonek, 7,5 eurokoa. Urte hartan, Gipuzkoako kofradiako presidenteak argitu zuen haztegiak «kiloko zortzi eta bederatzi euro artean ordaintzeko prest» zeudela. 2017an, kiloko bost euroan erosi zuten kuotaren zati bat.

MUSKIZ. Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakariak jakinarazi du bere gobernuak 140 milioi euro jarriko dituela COVID-19aren krisiaren ondorioz galdutako enplegua berreskuratzeko. 42 milioi euro emango dizkie udalei, enplegua sustatzeko tokiko planak abian jar ditzaten, bereziki «lehentasunezko jardueratzat» jotako sektoreak indartzeko. Beste 66 milioi langabezian dauden pertsonei prestakuntza emateko, Lanbideren bidez; Urkulluk esan du «prestakuntza, diagnostikoa eta aholkularitza pertsonalizatua» ematea dela helburua, laneratzea errazteko. Horrekin batera, lanbide heziketan dauden ikasleen Hezibi programak 2,3 milioi euroko finantzaketa izango du.

Azkenik, Gobernu Kontseiluak 30 milioi euroko gastua baimendu du lanean ari diren eta gaitasunak hobetu nahi dituztenei prestakuntza emateko.

Horrekin batera, jakinarazi du susperraldi ekonomikorako eta enplegurako «estrategia berri» bat lantzen hasi direla, hurrengo legealdian abian jartzeko.

Espainiako Gobernuak 16.000 milioi euroren funts berezi bat sortu du bere menpeko erkidegoei osasun gastu gehigarriak eta beste gastu batzuk ordaintzen laguntzeko. Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak ere jasoko dute dirua COVID-19 Funtsetik, baina oraindik ez dakite zehazki zenbat. Jaurlaritza, berez, oso haserre azaldu da Madrilekin, funtsaren banaketa «aldebakarreko planteamenduarekin» egin duelako, aurrez aurreko negoziaziorik gabe, legeak horretara behartzen duen arren.

Espainiako Gobernuak hiru ataletan banatu du funtsa: 9.000 milioi izango dira osasun gastuak ordaintzen laguntzeko, 2.000 milioi hezkuntza gastu gehigarrietarako, eta gainontzeko 5.000 milioiak, berriz, zerga bilketan izandako jaitsieraren zati bat konpentsatzeko.

Azken atal horretatik kanpo geratuko dira Jaurlaritza eta Nafarroako Gobernua, foru ogasunen bitartez biltzen baitituzte zergak, eta ez Espainiako Ogasunak jasokoetatik.

Edonola ere, Maria Jesus Montero Espainiako Ogasun ministroak iragarri du EAE eta Nafarroa «konpentsatu» egingo dituela, eta bi erkidegoekiko harremanetarako batzorde mistoan hitz egingo dutela gai horri buruz.

Batzorde horretan epelak entzun ditzake Monterok, baldin eta elkartzen direnerako ez bada baretu Jaurlaritzak atzo erakutsitako haserrea. Monterok azalpenak eman eta gutxira, agiri bat argitaratu zuen Jaurlaritzaren Ogasun Sailak, Itun Ekonomikoaren Batzorde Mistoaren premiazko bilera bat eskatzeko. Izan ere, Pedro Azpiazuren sailak uste du kupoa zehazteko metodologiari buruzko legearen «urraketa nabarmena» egin duela Espainiako Gobernuak. COVID-19 Funtsa aurrekontu izaera duen ezohiko funtsa dela eta horrelakoak berarekin negoziatu behar duela esaten du Kupoaren Legearen 11.4 artikuluak, «hitzez hitz».

Gainera, Gasteizko gobernua ez dago ados Madrilek foru erkidegoak funts horren azken ataletik baztertu izanarekin. Zehazki, erkidegoen konpentsazio funtsaren 5.000 milioiren artean 800 milioi daude garraio publikoek jaso ez dituzten diru sarrerak konpentsatzeko. Madrilek azaldu du sistemak ez direla «homologarriak», baina Jaurlaritzak ez du azalpena onartu: «Inolako oinarririk ez duen motibazio bat da, sistema fiskalen arabera ez baitago alderik transferentziak dituzten banaketarako irizpideetan, garraio arloko diru sarreren jaitsieretan ezta funtsaren nondik norakoetan ere».

Superabita, gastatzeko

Arazo gutxiago izango ditu Jaurlaritzak Monteroren beste erabaki batekin: 2019an izandako superabita gastatu ahal izatea krisiaren kalteak konpontzeko. 328 milioi euro dira Jaurlaritzaren kasuan, eta 101 milioi Nafarroaren kasuan. Superabita zorra txikitzeko baliatu behar zuten lehen derrigorrean, eta zati bat horretara bideratu dute dagoeneko.

COVID-19 Funtsaren lehen zatia, 6.000 milioi euro, uztailean ordaindu nahi du Madrilek, eta erkidego bakoitzak egindako gastua izango da irizpide nagusia. Osasunaren atalaren bigarren zatia, 3.000 milioi, azaroan banatuko du. Hezkuntzari dagozkion 2.000 milioiak, berriz, irailean iritsiko dira, eta biztanleria izango da irizpide nagusia. Abendurako geratuko dira 5.000 milioi, baina poltsa horretan ez dago ezer Jaurlaritzarentzat eta Nafarroako Gobernuarentzat.

Espainiako Gobernuak 16.000 milioi euro onartu ditu eta Euskadi eta Nafarroa konpentsatuko ditu. Euskadik eta Nafarroak superabita gastatzeko aukera izango dute.

Iñigo Urkullu lehendakariak iragarri du 140 milioi euroko partida bideratuko dutela COVID-19aren krisiaren ondorioz suntsitutako enplegua berreskuratzeko.

Etxebizitzen obrei dirulaguntzak emateko ezohiko programa jarri dute martxan Bilbon, auzo zaurgarrietan kokatutako higiezinei lehentasuna emango diena.

Aldatu ala hil. 2050. urtean karbonoan neutroa izatea dauka goiburu Europako Itun Berdeak, eta Europako Batasunak bere buruari ezarritako helburu horretarantz joan behar dute herrialde, ekonomia eta sektore guztiek. Petrolio findegiek izan dezakete etorkizunik karbono isuri txikiko etorkizun horretan? Galdera horri erantzutera datoz atzo Repsolek aurkeztutako bi egitasmoak.

Bi lantegi eraikiko ditu Petronorrek Bilboko portuan, teknologiak probatzeko. Batetik, teknologia berrien probaleku izango den fabrika, non karbonoan neutroak izango diren erregai sintetikoak ekoitziko dituzten. Horretarako, bi lehengai izango dituzte: iturri berriztagarrietako argindarrarekin uretatik elektrolisi bidez lortutako hidrogenoa, eta Muskizko findegian sortzen den karbono dioxidoa.

Gerora fabrika horrek inguruko enpresek eta lantegiek —altzairutegiek eta abarrek— sortutako CO2 erabiltzeko aukeraz, oraingoz Petronorren isuriak hartuko dituela zehaztu zuen Josu Jon Imaz Repsoleko kontseilari ordezkariak. «Baina teknologia zabaltzen den heinean gauza izango ginateke beste industria sektoreen isuriak hartzeko eta erabiltzeko, eta, ondorioz, industria horiei irtenbide bat emateko deskarbonizatutako ekonomia batean».

60 milioi euroko inbertsioa eskatuko du lantegi horrek, eta lau urteren buruan lanean ariko da, egunean 50 upel erregai likido sintetiko ekoitziz. Beste ekoizpen bat ere aterako da lantegi horretatik, enafta direlakoak —deskarbonizatutako naftak—, kimika industrian eta lubrifikatzaile gisa erabiliko direnak.

Imazek azaldu zuen teknologia hori garatzeko Repsolek Saudi Aramcorekin akordioa daukala. Lantegiaren garapenean, berriz, Petronor bera eta Energiaren Euskal Erakundea izango ditu bazkide.

Lantegi horren ondoan beste bat eraikiko dute Bilboko portuan. 20 milioi euroko inbertsioarekin, pirolisi instalazio bat egingo dute, hiri hondakinetatik gasa ateratzeko, zeina gero erabiliko den Muskizko findegian, gaur egun erabiltzen diren erregaien zati bat ordezkatzeko.

Hiri hondakinak nondik etorriko diren galdetuta, Imazek esan zuen negoziatzen ari direla, eta zehaztu zuen kartoiak, paperak, plastikoak eta oihalak izango direla, eta aurrez prozesatuta iritsiko dira lantegira, gai inerte gisa.

Imazen arabera, proiektua aitzindaria da Europan. Halako erregaiak ekoizten dituen lantegi handienetakoa izango da, eta uste du «bidea erakusten duela, deskarbonizazioa egin daitekeela gure industria bermatuz eta berrituz». Repsolek askotan eskatu du energia politika erabakitzeko kontuan hartzea gaur egungo industriaren ahalmena eta neutraltasun teknologikoa, hau da, ez baztertzea teknologiarik trantsizio energetikorako.

«Etorkizuneko Petronor»

Imazen arabera, «trantsizio energetikoaren bidean gure industria ehunarekin bateragarriak diren irtenbideak behar ditugu, ehun hura berrituz, eraldatuz, bermatuz ekarpena egingo dutela ekonomia suspertzeko, eta egungo enplegua mantentzeko. Industria eraldatu behar dugu, baina garenetik abiatuta. Krisi honek erakutsi du industria inoiz baino beharrezkoagoa dela, industriako enplegua mantentzea beharrezkoa dela».

Imazek uste du proiektuak Petronorren etorkizuna bermatzera datozela. Petronorreko presidente Emiliano Lopez Atxurrarentzat, berriz, iragartzen dute «etorkizuneko Petronor» zer izango den. «Pandemia honetan sortu diren galdera unibertsalei erantzutera datoz. Zein mundutan nahi dugu bizi? Zein rol jokatuko dugu? Petronorrek inbertsio arduratsuarekin erantzuten die, jasangarritasuna bihotzean, errentagarritasun ekonomiko eta soziala zainetan eta Itun Berdea memorian».