Europako Mugikortasun Astea

GASTEIZ. EH Bilduk salatu du Errioxako jatorri izenak Arabako Errioxari erreparatzen dion marka «usurpatu» duela. Orain 20 urte erregistratu zuen Espainiako Estatuan erabiltzeko, baina, orain, Europa mailan ere erregistratu du euskal eskualde horren izena, hainbat objektu merkaturatzeko, ez ardoak eta janaria. «Diputazioak ez du ezer egin», dio koalizioak.

EAE-KO BILKETA IGO DENA

Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako bilketa metatua abuztura arte %1,37 hazi da. 10.320 milioi euro bildu dituzte hiru lurraldeetako ogasunek, eta iazko abuztura arte 10.180 milioi izan ziren. Bizkaiko Ogasunak 5.106 milioi euro jaso ditu urteko lehen zortzi hilabeteetan, iaz baino %1,9 gehiago; emaitza uztailekoa baino pixka bat kaxkarragoa da, orduan %2,4 ari baitzen handitzen bilketa. Gipuzkoan, berriz, hobera egin du bilketak: uztailean %0,1 hazi zen, eta abuztuan jada %0,4ra igo da hobekuntza (3.078 milioi bildu ditu). Edonola ere, hura da helburua betetzeko urrutien dagoen ogasuna. Araban, berriz, %1,4 hazi da bildutako zergen kopurua, eta jadanik 1.494 milioi daude ogasunaren kutxan. Iazko urrian egindako kalkuluak betetzen badira, hiru ogasunek %1,9 gehiago jaso beharko dute aurten. Uztailera arte, %1,7 gehiago ari ziren biltzen, eta abuztua ariketan sartu ondoren, %1,37koa da igoera.

Ostalaritzak urteak daramatza goraldi betean Gipuzkoan, baina urte horietatik gehienak itundutako lan hitzarmenik gabe egin dituzte sektoreko langileek. 2012. urtean iraungi zen sektoreko azken hitzarmena, eta ELAk horren ondorioak azaldu ditu: batetik, itun hura zuten beharginek %10eko galera pilatu dute erosteko ahalmenean. Eta, bestetik, 2013az geroztik egindako kontratazio askotan langileentzako babes oinarri bakarra Langileen Estatutua da orain; horrek esan nahi du gero eta gehiago direla lanbide arteko gutxieneko soldata (900 euro inguru) duten beharginak; baita azken lan erreformak baimentzen duen 1.800 orduko urteko lanaldia dutenak ere.

«Hori al da politikariek eta enpresaburuek Gipuzkoarentzat nahi duten eredu turistikoa? Hori al da garapenean eta jasangarritasunean oinarritutako euren turismo eredua? Gutxieneko soldatarena? Lanaldi amaigabeena?», egin zuen galdera atzo, ELAko Ane Alberdik, Mari Luz Rodriguezekin batera, sindikatuak Gipuzkoako ostalaritzan abiatuko duen kanpainaren berri ematean.

Turismo lehiakor, arduratsu eta jasangarria bultzatzeagatik Munduko Turismoaren erakundeak Donostiari emandako saria jasotzean Eneko Goia alkateak esandakoak ere aipagai izan zituzten ELAko ordezkariek. «Pertsonak turismo ereduaren erdigunean jartzen dituen ereduaz hitz zuen, urte osoan hirian bizi diren donostiarrak zaindu nahi dituela. Baina zein donostiarrez hitz egiten du?».

«Oihaneko legea»

Ostalaritzako beharginak Gipuzkoan batik bat tabernetan, jatetxeetan, diskoteketan eta arlo publikotik at janari zerbitzuak ematen dituzten kolektibitateetan jarduten dira. 13.800 langile inguru daude alta emanda, eta horietatik 8.000 inguru emakumeak dira. Ezin jakin, ordea, zenbat pertsona ari diren lanean ostalaritzan kontraturik gabe.

ELAk ostalaritzako beharginek nozitzen dituzten lan baldintza eskasak ikusarazi nahi ditu: lanaldi amaigabeak, kontratu partzialak, egutegirik gabeko lanaldiak, aparteko orduen kontrol falta… Kontraturik eta kotizaziorik gabeko langileak ere ez dira gutxi. «Oihaneko legea da nagusi Gipuzkoako ostalaritzan», deitoratu du Alberdik.

Sindikatuaren ustez, iritsi da ostalaritzako lan baldintzak hobetzeko garaia, eta negoziazio horrek azkarra izan behar du. Etenaldi luze baten ostean, berriz ere irekita dago Gipuzkoan hitzarmena berritzeko negoziazio mahaia. Baina badirudi gauzak geldo doazela; otsailean osatu zen mahaia, geroztik bost bilera egin dituzte —uztailean azkena—, eta oraingoz patronalak, Gipuzkoako Ostalaritza Elkarteak, ez du irailerako hitzordurik eskaini.

Eneko Goia Donostiako alkateak lekuko gisa deklaratu du Azpeitiko epaitegian, ‘Bidegi auzia’ren baitan, 2019ko irailaren 13an. Garai hartan foru diputatua zen.

2020ko udal-ordenantza fiskalaren proposamena onartu du Gasteizko Udal Gobernuak. Zergak, oro har, % 1 igotzea planteatu du Udal Gobernuak. 2019ko irailak 13.

Urtebeteko inflazioa EAEn eta Nafarroan 2019ko abuztuan: Urtea hasi zenetik % 0,3 igo dira prezioak EAEn, elektrizitatearen merkatzeak eraginda.

E.M.R. ez da jadanik Panificadora Alavesako behargina. Urte askoan haren aurka aritu zen zuzendaritza, «lan harremanari kalte egiten». Orain, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak langilearen alde eta enpresaren aurka ebatzi du. Panificadora Alavesak 99.994,94 euro ordaindu beharko dizkio langileari kalte-ordain gisa, «langilearen interesen aurkako jarrera argia» izan duelako; jazarpena egin ziolako urte askoan, alegia. Gasteizko enpresa horretako behargina zen 1987az geroztik E.M.R.

CCOO sindikatuak ezagutarazi zuen atzo EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren ebazpena, eta, bertan jasoa dagoenez, enpresak modu larrian urratu ditu langilearekiko zeuzkan eginbeharrak, eta hark maiz jo behar izan du auzitara, lan baldintzetan aldaketak inposatu dizkiotelako, oporretan, eskatu dizkioten diru kopuruetan eta ezarritako zigorretan. Enpresa langilearen aurka tematu dela dio epaiak, eta ez dizkiola onartu bere eskubideak desadostasunak auzitara iritsi ez diren bitartean.

Are gehiago, enpresak lantaldea elkartu zuen behin gutun bat ozen irakurri eta denek entzun zezaten E.M.R. beharginaren jarduna nolakoa omen ze­n. Bere lan errendimendua «nahita» apaldu zuela zioen gutun horrek, ekoizpenaren kalitateari kalte egiten ziola, eta akats ugari egiten zituela. Era berean, lanorduetan «paseotxo» gehiegi egiten zituela egotzi zion zuzendaritzak. Batzar horrek eragindako tentsioak bultzatuta, E.M.R. langileak bilkura utzi, eta Ertzaintzara jo zuen.

CCOO sindikatuak ohartarazi zuen «horrelako praktikak» egiten dituzten enpresek auzitan bukatuko dutela, eta iritzi publikoak ezagutu egingo dituela, «jarrera horiek ez dutelako etikarik, abusua besterik ez direlako». Enpresa guztietan «tratu etikoa» eskatu zuen langileentzat.

«Patronal ultra eta esplotatzaileek ez lukete lekurik izan behar hemen». ELAko Negoziazio kolektiboko arduradun Pello Igeregiren hitzek neurria ematen diote FEADRS patronalak lanbide arteko esparru akordioa salatzeak dakarren erasoari. LHK Lan Harremanen Kontseiluaren atarian protestan aritu zen ELA, atzo, Bilbon. Lanbide arteko euskal esparru akordioaren sinatzaileek eta hura judizializatu nahi duen patronalak bilera egin zuten han. Tramiteko urrats bat baino ez zen izan, talde handiei otorduak ematen dizkieten enpresen patronalak argi duelako ez duela oztoporik nahi Espainiako kolektibitateen hitzarmena aplikatzeko, baita Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ere.

Alegia, FEADRS adierazten ari da Confebaskek berak euskal sindikatu nagusiekin egindako akordioaren gainetik dagoela, iaz Espainiako sektoreko ituna luzatu zuelako UGTrekin batera, euskal lurraldeetatik urrun; erakunde hori esaten ari da Eusko Jaurlaritzak 2017an babestu eta txalotu zuen akordio historikoa ez dela babes nahikoa euskal langileentzat enpresek Espainiako itunen baldintza okerragoak aplikatu nahi badituzte.

Lanbide arteko akordioak finkatzen du EAEko negoziazio kolektiboaren egitura, eta, hari esker, euskal hitzarmenek lehentasuna dute. Hemengo lan itunek lan baldintza hobeak dituzte, «eta enpresarien jopuntuan daude orain», ELAren arabera. Espainiako FEADRS patronalak auzi eskea jarri zuen abuztuan lanbide arteko itunaren kontra, euskal hitzarmenen lehentasuna bertan behera uzteko «eta lan baldintzak okertu ahal izateko».

Gehiengoa alboratzeko

Pello Igeregik argi utzi zuen «esku sartze onartezina» dela Espainiako patronalaren saio hori. Sindikatuak uste du FEADRSek bi helburu lortu nahi dituela: «EAEko sukaldaritza kolektiboaren sektorean nagusi diren sindikatuen negoziazio kolektiborako eskubidea galarazi» —ordezkaritza sindikalaren %80tik gora dute—, «eta EAEko patronalak eta sindikatuek egindako lanbide arteko akordioa zalantzan jarri, ahuldu».

Horrez gain, ELAk garbi dauka FEADRSek kanpoko hitzarmenen baldintza kaskarrak ezarri nahi dizkiela langileei. Besteak beste, Eurest, Auzolan, Serunion, Sodexo eta Aramark dira patronaleko kide. «Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hitzarmenetan jasotako soldata %50 murriztu nahi dute, eta lanaldia luzatu». Pello Igeregi ELAko kidearen ustez, «Eusko Jaurlaritzak eten egin beharko lituzke patronal honetako enpresekin dituen harremanak; izan ere, negozioaren zatirik handiena administrazio publikoan dute».

LABek, berriz, azaldu zuen Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako langileei lan baldintzak bertan negoziatzeko eskubidea ahalbidetzen dien tresna dela sektore arteko ituna. «Hori dela eta, esku hartzerik gabeko lan harremanen euskal esparrua bermatzeko horrelako tresnen alde borrokatzen» jarraituko du sindikatu abertzaleak. Sukalde eta kolektibitateen sektorean EAEko negoziazio eremua sortu nahi du LABek. Helburu horren araberako ekintza sindikala garatuko duela gaineratu zuen.

Atzera egin zuen 2018an

FEADRSek eragin du ELAk eta LABek aldiro salatzen duten estatalizazioaren auzia bere gordinean erakusten duen sestra; ez du estreinako aldia, gainera; patronal horrek lanbide arteko esparru akordioa inpugnatzeko beste saio bat egin baitzuen 2018an. Baina apirilerako uko egin zion bide horri. EAEko Justizia Auzitegi Nagusiari jakinarazi zion ofizialki uko Izan ere, Euresten eta ELAren arteko akordio bat egon zen. Sindikatuak bertan behera utzi zituen deiturik zituen grebak, eta Eurestek lortu zuen FEADRS patronala atzera egitea itunaren salaketan. Epaiketaren bezperan bertan behera geratu zen prozesua.

Ozenago esan zezakeen Mario Draghik, baina nekez argiago: «Aho batez ados gaude aurrekontu politika dela tresna nagusia ekonomiari bultzada bat emateko. Bada garaia politika fiskalak bere ardura hartzeko». Hau da, EBZ Europako Banku Zentraleko kide guztiek, usoek zein belatzek, uste dutela gobernuen ordua dela gehiago egiteko. Euroguneko ekonomia biziberritzeko eta atzeraldiari izkin egiteko azken neurri sorta aurkeztu ostean, EBZko presidenteak aitortu zuen bere esku dagoen arloa, diru politika, ez dela nahikoa helburua lortzeko. Horregatik, zorretan itota ez dauden gobernuei gastu publikoa eta inbertsioak handitzeko eskatu zien, horrek eskaera sortu eta ekonomiaren gurpilak berriro olioztatuko dituelakoan.

Bereziki Alemaniari egindako eskaera da Draghirena eta EBZ osoarena, baina oraingoz Berlinek ez du entzun nahi: aste honetan aurkeztu dituen 2020rako aurrekontu proiektuak inbertsioak soilik pixka bat handitzen ditu, eta defizitik gabekoa. Edonola ere, Berlinek adierazi du atzeraldia «sendotuz gero» gastua «milaka eta milaka milioi» handitzeko asmoa duela.

Azken-aurreko bilera zuen Draghik EBZko presidente gisa, baina ez zen amestutakoa izan. 2017an eta 2018an, ekonomiak hazkunde tasa sendoa zuela, Draghiren asmoa zen diru politika normalago baterako urratsak egitea bere agurrean: zorra erosteko APP programa bertan behera uztea, interes tasak igotzen hastea, bankuei mailegu bereziak ematen uztea… Usteak ustel. 2019ko iraileko EBZren gobernu kontseiluaren bilerak ezer erakutsi badu, erakutsi du ezohiko politikak izango direla ohiko politikak hurrengo urteetan.

Luzera begira

Izan ere, Draghiren agurraren aurreko bileran, EBZk aldi luze baterako atzeratu zuen interes tasak igotzen hasteko epea. 2020 hasiera edo erdialdea aipatu beharrean, oso urrun dirudien data bat finkatu du banku zentralak: inflazioa gogoko duen mailan sendotzen denean —%2tik gertu, baina azpitik—. Are gehiago, azpiko inflazioari begira dago banku zentrala, erregaien eta elikagaien gorabeherei erreparatzen ez dien datura.

EBZren beraren kalkuluek diote gutxienez beste bi urtez interes tasak zeroan egongo direla —eta horrekin batera Euriborrak tasa negatiboan jarraituko duela—. Abuztuan, inflazioa %1ean geratu zen, eta urte amaieran %1,2ra iritsiko dela kalkulatu du, 2020an berriro %2ra jaitsi eta 2021ean %1,5era iristeko.

Badu garrantzia iragarpen horrek, horri lotuta dagoelako atzoko bileran EBZk hartutako erabaki nagusia: APP edo zorra erosteko programa berezia berriro abian jartzea. 2019. urtearekin batera eten zuen programa hori banku zentralak, 2,65 bilioi euroren aktiboak erosi ondoren. Euroguneko ekonomiak dopin gehiago ez zuela behar uste zuen Draghik orduan, baina oker zebilen. Azaroan berriro ekingo diote zor publikoa eta pribatua erosteari.

Hilero 20.000 milioi euro izango dira. Aurreko dosiak baino txikiagoa da hori: 2015eko martxotik 2016kora 60.000 milioi izan ziren hilero, 80.000 milioi hurrengo urtean, berriro 60.000 milioi 2017ko martxotik abendura, 30.000 milioi 2018ko irailera arte, eta 15.000 milioi azken fasean, 2018ko abendura arte.

Adituek dosi handiagoa espero zuten hilero, baina horren ordez beste zerbait eskuratu dute: programa horren iraupena inflazioari lotuta dagoela. Hau da, EBZk zorra erosiko duela «interes tasa ofizialak igotzen hasi baino pixka bat lehenagora arte». Urteak iraungo duela, alegia. Gainera, erositako bonuak iraungi eta EBZk bere inbertsioa berreskuratzen duenean, jasotako diru guztia berriro inbertituko du. Hau da, diruak zirkulazioan jarraituko duela. 2018ko abenduan, programa eten zuenean, 2,65 bilioi euroren zorra zuen bere kutxetan EBZk, eta, hilero milaka milioi bueltan jaso arren, 2019ko abuztuaren 31n 2,648 bilioiren zorra zuen bere esku EBZk.

Bozketarik ez

Zorra erosteko programak ez du EBZko gobernu kontseilu guztien adostasuna izan. Ohiko belatzei, Alemania eta Herbehereak, Austriako eta Estoniako ordezkariak ere batu zaizkie azken asteetan. Horiei guztiei iruditzen zaie programa hori gobernuak zeharka finantzatzea dela, eta hori debekatuta dago. Edonola ere, berriro ere usoak nagusitu zaizkie. «Neurriak babes zabala izan duenez, ez dugu bozkatu behar izan», argitu zuen Draghik.

Adostasun handiagoa izan dute atzoko bileran hartutako beste erabakiek. Batetik, bankuek erabiltzen ez duten dirua EBZn uzteagatik ordaintzen ari direna %0,40tik %0,50era handitzea. Garai normalagoetan, kontrakoa zen ohikoa, EBZk bankuei interes bat ordaintzea, baina 2015az geroztik banku zentralak interes bat kobratzen die, nahi duelako bankuek diru hori erabiltzea herritarrei eta enpresei maileguak emateko.

Bankuek askotan salatu dute neurri horrek kolokan jartzen duela beren bideragarritasuna, nekez pasarazi diezaieketelako kostu hori beren bezeroei —haiek dirua aterako lukete beren gordailuen truke ordaindu behar izango balute—. Draghik onartu zuen interes tasa negatiboek ondorio kaltegarriak dituztela bankuen irabazietan, baina ukatu zuen horren ondorioz porrot egingo dutela. Hori bai, EBZk erabaki du bere gordailuetan sartzen duten diruaren zati bati interesa ez kobratzea.

Bereziki Europa hegoaldeko bankuei interesatzen zaien beste programa bat berreskuratu du EBZk, TLTRO izenekoa. Horren bidez, nahi beste diru mailegatzen die bankuei, epe luzeago baterako. Interes txikiagoa eskatuko die dirua bezeroentzako maileguetarako bideratzen duten bankuei.

Bozketarik ez

Atzoko bileran, hazkunde iragarpena jaitsi zuen berriro EBZk: aurten, euroguneko BPGa %1,1 haztea espero du (-0,1), eta %1,2 datorren urtean (-0,2). «Atzeraldi baterako aukerak txikiak dira oraindik, baina handitzen ari dira», gaineratu zuen Draghik. Urriaren amaieran utziko du kargua Draghik, eta Christine Lagardek ordezkatuko du.