La Navaleko lehen 36 langileren lantoki aldaketa ekainaren 15ean…
La Navaleko lehen 36 langileren lantoki aldaketa 2019ko ekainaren 15ean. Besteek abenduaren 31era arteko epea dute Navantiako zein lantokira joan nahi duten esateko.
Desoreka hori argi ikusi da azken asteetan EBko estatistika erakundeak banatutako bi mapatan. Langabeziarena kaleratu zuen atzo, eta datu argigarri bat eman zuen: Europako Batasuna 280 eskualdetan banatzen du (Nuts 1 deitutako banaketa), eta horietatik berrogei eskualdek soilik dute %10etik gorako langabezia, Hego Euskal Herriko bi erkidegoei ematen diena.
2018ko urteko batez besteko datua da, eta erakusten du jaitsi egin dela langabe kopurua: %10,2tik Nafarroan, eta %11,3tik, berriz, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Ipar Euskal Herria pixka bat hobeto legoke, kontuan hartuta Eurostatek Akitaniari %9,3ko datua ematen diola.
Datuak txarrak dira, batez ere kontuan hartuta EBn %6,9koa dela langabezia tasa ofiziala. Eta okerragoak dira 15-24 adin tarteko datuak: %15,2 daude lanik gabe EBn; %25,8 EAEn, eta %26,2 Nafarroan. EBn, langabe guztietatik %43,2 dira aldi luze bat lanik gabe egin dutenak; Nafarroan, %39,2, eta Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, %42,1.
Kolonietan, okerren
Langabezia tasarik handienak kontinentetik kanpoko eskualdeetan daude: Frantziaren menpeko Mayotte uhartean, Afrika ekialdean, %35,1 daude lanik gabe, eta %29 dira Ceutan, Afrika iparraldeko hiri espainiarrean. Grezia osoko eskualdeek eta Espainiako eta Italiako hegoaldekoek osatzen dute sailkapen hori.
Langabe gutxien dituztenak, berriz, kontinentearen erdialdean daude: Praga (%1,3), Txekiar Errepublikako hego mendebaldea (%1,5), eta Alemaniako Mittelfranken (%1,8) dira, hurrenez hurren. Oro har, eskualde aberatsak dira horiek. Pragak, esaterako, 56.200 euroko barne produktu gordina du; hau da, EBko handienetan zazpigarrena —EBk ehun izanez gero, 187 lituzke Pragak—. 2017ko datuak dira horiek, Eurostatek eskualdeko BPGari buruz kaleratutako azkenak.
Euskal Herria ez dabil oso atzean lurralde aberatsenen artean. Euskal Autonomia Erkidegoa EBko 280 eskualdeetatik 50.a izango litzateke aberastasuna kontuan izanik, 36.300 euroko per capita errentarekin (121), erosteko ahalmenaren arabera moldatuta (PPS).
Nafarroak, berriz, 59. postua izango luke, 34.000 eurorekin (113). Beherago leudeke Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa, Akitaniako 27.400 euroak haiei ere aplikatuz gero (92).
Langabe gehiago
Antzeko aberastasuna dutenen aldean, oso langabezia tasa handiak dituzte Euskal Herriko erkidegoek. West Vlandereenek Nafarroaren mailako per capita BPG-a du (34.400), eta langabe gutxiago: laurdenak (%2,6). Alemaniako Niederbayernek EAEren mailakoa du (36.400), baina bost aldiz langabe gutxiago.
Beste aldetik neurtuta, Hego Euskal Herriko langabezia tasa bera duen eskualde bat (%10), Belgikako Hainaut, heren bat pobreagoa da; beste hainbeste gertatzen zaio Frantziako Lorrenari (%10,1).
Gurpil ero bat da neurri batean: lan esparruan gehiegikeria handienak pairatzen dituztenek dute zailtasun gehien sindikatuengana ailegatzeko. Izan ere, kanpo presioak eta barne beldurrak oztopo handiak izan daitezke lanpostu egonkor bat ametsa besterik ez denean. Behargin horien sakelakora ez da sindikatuen estaldura iritsi urte askoan. Eta ez da sindikatuek ez dituztelako hartu nahi afiliatu gisa, ezta hurrik eman ere, baizik eta langile prekario horien sektoreetan beharginen errotazioa bizi-bizi baliatzen delako; badakite laster ez direla han egongo, edo aukera handia dutela ez jarraitzeko. Askok uste dute horrelako egoera batean ez duela merezi antolatzen hastea. Nola gainditzen da laguntza behar duen behargin gaztearen eta laguntza eman dezakeen sindikatuaren arteko arrakala? Badira hainbat modu, baina ez da erraza, sindikatuek onartu dutenez.
Bekadunak eta beste
«Lan merkatuan hasiberriak direnak pairatzen dituzte abusu handienak; besteak beste, estatalizazioak zigortzen dituelako », dio Xabier Ugartemendia LABeko ekintza sindikaleko arduradunak. «Ez dute lan egoera errazik, baina, hala ere, iristen zaizkigu. Dena den, orain bi urte gure estrategiari buruzko hausnarketa egin genuen ekintza sindikalaz, eta erabaki genuen gu joatea gazteengana eta emakumeengana. Oinarrizkoa baita ulertzea antolatzea oso garrantzitsua dela».
Gazte askok beka baten bidez dute lan merkatuarekin lehen harremana. Ugartemendiaren arabera, abusu handiak egiten dira alor horretan; «bekarekin hasi, eta konturatzen dira langile baten lana egiten ari direla, beharbada haren oporraldia ordezkatuz». Bekadunei azalpenak ematera joan izan da LAB, eta Piztu alarma esaten dien ekintzak jarri ditu martxan.
«Eremu oso prekarioetan, adibidez pizzerietan eta antzekoetan, elkarretaratzeak egiten ditugu lan egoera horiek salatzeko». Horrez gain, LAB ahalegin berezia egiten ari da turismoarekin lotutako esparruetan, Bilbon eta Donostian. «Kanpaina jakin batzuk egin ditugu gazteei beren lan eskubideak zein diren jakinarazteko». Lanbide heziketa zentroetan ere esku hartu dute, ikasleak enpresetara joatear daudela. «Guk joan behar dugu gazteengana, sindikatua oso tresna baliagarria delako haientzat, pentsiodunentzat den moduan», azaldu du Ugartemendiak; «sindikatuok ahuldu nahi gaituzte, badakitelako prekaritateari aurre egiteko tresna eraginkorrena garela».
Hezkuntza mailaren arabera
Pello Igeregik, berriz, hezkuntza arloan jarri du azpimarra. «Gazteek jasotzen duten hezkuntzan sindikatuak ez dira existitu ere egiten», esan du ELAko negoziazio kolektiboko arduradunak. «Lanbide heziketatik eta unibertsitatetik ateratzen dira ezagutza handiekin, baina ez dakite non egin behar duten lan». Igeregik uste du sindikatuek haiengana hurbildu behar dutela, «erakusteko sindikatua baliagarria dela prekaritateari aurre egiteko».
Gazteen multzo handi batek sindikatuekiko duen sentipen arrotzak badu zerikusia gizarte ereduarekin ere, Igeregiren arabera: «Ikasle garaia meritokraziaren barruan igarotzen dugu, eta, horri jarraituz, lan merkatura iristen gara pentsatuta lan baldintza onak jasoko ditugula lan ona egiten badugu. Praktikak erakusten digu hori ez dela horrela». ELAko kidearen ustez, garai horretan erakutsi behar dute sindikatuek antolatzearen balioa. «Paradoxa da: hezkuntza maila txikiko langileen artean antolakuntzarako gaitasun handia ikusten dugu sektore batzuetan; hor dago Bizkaiko zahar etxeen gatazka, adibidez. Goi mailako ikasle izandakoekin, berriz, zailtasun gehiago ikusi izan ditugu».
ELAk badu gazteak antolatzeko erronka, «prekaritateari kolektiboki aurre egin behar zaiola erakusteko». Langile gazte horiek, beste guztiak bezala, greba batean ohar daitezke «nor diren eta zeren parte diren»; ELAko kideak dioenez, «klase kontzientzia ez baita lantzen hezkuntzan».
Irene Zubieta
Psikologoa
Iazko ekainaz geroztik psikologoa da Irene Zubieta bilbotarra, eta master bat ikasteari ekin zion ikasturte berrian. «Lehen, gradua bost urtekoa zen; orain, laukoa da, baina tranpa egiten dute: masterra egitera behartzen zaituzte». Azaldu duenez, ezinbesteko baldintza da psikologiaren alorrean lan egiteko. Graduarekin soilik ez dela nahikoa izaten dio. Ezarritako bideari jarraitu dio orain arte gazte bilbotarrak, eta hemendik aurrerako bideak kezkatzen du gehien. «Dena da zalantza erraldoi bat nire buruan. Ez dago argi zein den lana topatzeko bidea».
Gaur egun praktika ez-ordainduak eta masterreko eskolak tartekatzen ditu. 600 orduko derrigorrezko praktikak egin behar ditu, eta lekua unibertsitateak aukeratzen du. «Psikologiaren alorrean ez dut inoiz lanik egin. Graduan nenbilela klase partikularrak ematen nituen. Aurten ez naiz denera iristen». Azaldu du ordukako lanak egiteko aukera bakarrik ematen dituztela ikasketek. Bitartean, familiak ematen dion laguntzari esker egin dezake aurrera. «Zorionez, gurasoak ditut. Etorkizunean, gustatuko litzaidake nire formakuntza nik neuk ordaindu ahal izatea».
Maitane Egiluz
Erizaina
22 urte ditu Maitane Egiluz Bilboko Ibarrekolanda auzoko gazteak, eta erizaina da ikasketaz. Unibertsitatetik irten bezain pronto hasi zen beharrean; ez luzerako, ordea. «Egun, erizainek gradua bukatu ondorengo egunean dugu lana, uda garaia delako». Azaldu du erizain gazteei «beteranoek nahi ez dituzten lanak» ematen dizkietela. Oro har, oporretan egiten du lan, eta gainerakoan «deiaren zain» igarotzen ditu egunak. «Zortea badugu, agian gaixoaldi luze bat ordezkatu dezakegu, baina beti behin-behinean». Gazte eta emakume izatearren bizitakoaz ere mintzo da; mesfidantza nabari du: «Neska eta gaztea naiz, eta badira nik euren beharrak ase ditzakedala sinetsi nahi ez dutenak. Gizon zaharrak dira gehienak».
Etorkizunari begira, aukera bakarra ikusten du: «Gure kasuan, lan egonkorra topatzeko bidea argia da: oposizioetara aurkeztu eta lanpostua lortzea». Aipatu du erizainen kasuan puntu gehien esperientziaren bitartez lortzen dela, eta horrek «ezezkorik ez ematea» dakarrela. «Badakite baietz esan behar diegula, edozein dela eguna, ordua edo arloa». Espezializaziorako medikuek baino askoz aukera gutxiago dituztela azaldu du Egiluzek; baina, era berean, edozein sailetan lan egiteko prest egon behar dutela.
Laura Freijo
Diseinatzailea
Diseinua ikasi du Laura Freijo gazteak EHUko Arte Ederren fakultatean. Ikasten ari zela hasi zen diseinu lanetan. «Auzoan, Deustun (Bilbo), hasi nintzen herri mugimendurako bideoak, kartelak eta abar egiten. Asko ikasi dut, baina gehiegizko erreferentzia ere izan naiz, fabore moduan eskatzen dizute». Egoera horretan esperientzia hartu du, eta ateak ireki dizkio. «Sorkuntzaren munduan ezinbestekoa da muturra sartzea, jendeak ezagut zaitzala». Zenbait arazo espezifiko salatu ditu: «Sormen lanetan oso ohikoa da kontraturik gabe lan egitea; diru guztia beltzean mugitzen da. Gainera, sarritan ez dira prozesuen denborak errespetatzen». Eskarien exijentzia maila handiegia dela uste du, eta ezjakintasun handia dagoela sormen lanen atzeko lanaren inguruan. «Zeure buruari prezioa jarri behar diozu maiz, eta jendeak emaitza bakarrik baloratzen du, ez horraino iristeko egindako bidea». Aitortu du beldurrez esan izan duela inoiz zenbat kobratu nahi duen. «Gaizki sentitu naiz 50 orriko aldizkari bat egiteagatik 600 euro eskatzeagatik. Gero esan didate oso gutxi dela».
Mikel Iriarte
Ikaslea
Mikel Iriartek (Azpeitia, Gipuzkoa, 1995) garbi zeukan ingeniaritzarekin lotutako ikasketak egin behar zituela. Horregatik ikasi zuen Prozesu eta Produktu Berrikuntzan Ingeniaritza Gradua, Elgoibarren. Duala da gradu hori, ikasketekin batera praktikak bideratzen ditu. «Ikastearekin batera dirua lortu nahi nuen». Graduaren bigarren urtean hasi zen lanean enpresa batean. Praktikez gain, lana ere eskaini zioten, lanaldi erdian. Egoera, ordea, ez zen ideala Iriarterentzat: «Garbi ikusi nuen tailerreko lan horretan ez nuela egon nahi nire bizitza guztian». Lanean jarraitzearekin batera, Irakasleen Prestakuntza masterra ikasten hasi zen EHUn. Egun, lanaldi partziala ere utzia du masterreko praktikak egin ahal izateko. «Saskibaloi entrenatzaile jardun naiz, eta garbi daukat oso gustuko dudala gazteekin tratuan ibiltzea». Oraindik praktikak bukatzea eta master amaierako lana falta zaizkio titulua lortzeko, baina ez dauka batere garbi zein izango den hurrengo urratsa: «Bizitza osorako lotu aurretik probatu nahi ditut beste lan batzuk».
Irati Fernandez
Itzultzailea
Hendaian (Lapurdi) bizi da Irati Fernandez, eta EHUko Itzulpengintza eta Interpretazioko gradua amaitu zuen iaz. Itzultzaile moduan ari da egun Miarritzeko (Lapurdi) Udalean, baina bestelako lanak egin zituen ikasten ari zen bitartean: «Kanpin batean egiten nuen lan udan, hilabete batez. Horretaz gain, klase partikular batzuk ere eman nituen». Ikasketak amaitu gabe zituela aurkeztu zen lanpostura: «Azken urtean ikusi nuen itzultzaile baten bila ari zirela, lanaldi partzialean lan egiteko, eta aurkeztea erabaki nuen». Lanerako hautatu zuten Fernandez: «Kontratu mugatua zen, urtebetekoa, eta lanaldi partzialekoa. Dagoeneko urtebete igaro da lanean hasi nintzenetik, eta kontratua berrituko didate beste urtebeterako, hasierako lan baldintza berberekin». Bi egun eta erdiz egiten du lan astean, eta udaletxean dagoen itzultzaile bakarra da. Etorkizunera begira beste lan bat bilatzea espero duela dio, baina oraingo lana «aberasgarria» izan dela: « Itzulpengintza ikasketak bukatu eta itzultzaile moduan lan egitea ez da erraza. Lehenengo lan gisa oso interesgarria izaten ari da, oso lotuta dagoelako nik egindako ikasketekin».
Izar Amundarain
Ikaslea
Ikasketak eta lana uztartzea lortu du Izar Amundarainek (Arribe, Nafarroa, 1997). EHUko Giza Nutrizioko eta Dietetikako azken urtea amaitzen ari da, eta iazko irailean hasi zen Leitzako (Nafarroa) taberna batean lanean asteburuetan, zerbitzari moduan: «Dirua irabazten nuen, baina oso lan neketsua zen. Ezin nituen gustuko ditudan gauzak egin». Diru «erraza» zela dio, baina arazoak izaten zituela ikasketekin jarraitzeko. Urtebete geroago utzi zuen lan hori, «unibertsitatean zentratzeko». «Ez nuen bi gauzak egiteko denborarik». Gaur egun, bi lan egiten ditu: batetik, nutrizionista moduan aritzen da, eta, bestetik, Tolosako (Gipuzkoa) jatetxe bateko zerbitzaria da. «Nutrizionistaren lana etxetik egin daitekeen lan bat da, eta nik dudan bizi estiloarekin nahiko ongi moldatzen naiz». Egun erdiz egiten du lan jatetxean: « Horrek denbora uzten dit gustuko ditudan gauzak egiteko eta nire erara antolatzeko». Irakaskuntzako masterra egingo du datorren urtean, eta argi du hezkuntzarekin eta osasunarekin lotura duen lan bat bilatu nahi duela.
Aitor Lasagabaster
Heziketa Zikloko ikaslea
Ikasten segitu edo lanerako biderik motzena hartu. Bi aukera zeuzkan Aitor Lasagabasterrek (Oñati, Gipuzkoa, 1999) Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukatu bezain pronto. Bigarrena aukeratu zuen. Batxilergoa ikasi ordez, Erdi Mailako Heziketa Zikloan sartu zen, lanerako bidea errazteko asmoz. Maila horretako ikasketek, ordea, ez daukate horren etorkizun garbia: «Ez dut ezagutzen inor erdi mailako tituluarekin zuzenean lana aurkitu duenik».
Goi mailako ikasketei ekin behar izan zien merkatuan lekua aurkitzeko; hala ere, zortea izan zuen. Izan ere, lana aurkitu zuen Ulma Forja kooperatiban. Nabarmendu du goi mailako titulua «derrigorrean» eskatzen dutela bertan lan egin ahal izateko.
Goizez ikasi eta arratsaldez lan martxari eutsiz jardun du azkenengo bi urteetan. «Ohitu arte gogorra egiten da, baina, gero, erraz eusten diozu egunerokoari». Arratsaldeetako lana kobratu egiten zuen behintzat, nahiz eta lanaldi erdia izan. Orain praktiketan dago, eta, bukatu arte, dohainik egin beharko du lan; izan ere, soldatapeko lana egiten zuen tokian ez diote onartu praktikak egintzat ematea aurretik egindako lanaren truke. Edonola ere, erdi bideratuta dauka etorkizuna enpresan bertan, jada bertan lanean bi urte daramatzala kontuan hartuta: «Ez dago ezer ziurrik, ordea; oraindik ez dakit».
Ieltxu Ostolaza
Intermitente izateko bidean
Ikuskizunen inguruko langileek lor dezaketen estatusa da intermitentearena; lanik ez dutenean oinarrizko lansaria bermatzen die administrazioak. Horretarako, urtean gutxienez 507 ordu deklaratu behar dituzte, ordainsaritan. «Biziki zaila da mundu honetan sartzea», aitortu du Ieltxu Ostolazak (Ahurti, Lapurdi, 1992). «Lehen urtea izanik, kezka anitz ditut; oso prekarioa da hasieran». Festibal batean lanean aritu ondotik sortu zitzaion gogoa;geroztik, eszena eta argi muntaketetan lan egin du, baita festibal ezberdinetako azpiegitura lanetan ere. Frantziako festibal bat baino gehiagotan aritu da. «Jendearekin hitz egin behar da, kontratuak atzeman… sare bat osatzea da funtsean». Eta Euskal Herrian beti ez da erraza, intermitente baten ordainsaria ez baitu edonork egiten ahal; enpresak ere ikuskizun estatusa behar du. «Euskal Herrian, beltzean ordainduta edo militantziaz egiten dira maiz lan horiek». Jende gutxik du intermitentziari buruzko informazioa, eta hori ere arazo bat da: «Tokiko langabezia bulegoetan ez dakite deus; Parisera deitu behar dugu aldiro, baina, han gutxienez badakite erantzuten».
Hobekuntza hori badago nondik hasi. Gazteen prekarizazioaz hitz egitean prekarizazio prozesu ugari gurutzatzen baitira. Batetik, langabezia tasa dago. INEren arabera, Hego Euskal Herriko 16 eta 34 urte arteko gazteen %15,6 behar bila zebiltzan 2019ko lehen hiruhilekoan; baina 16 eta 25 urte arteko adin tartea soilik kontuan hartuz gero, %29,6 ziren langabeak. Langabezia tasa orokorra, ordea, %10 izan zen urte horretan. Egia da azken urteetan langabezia tasak behera egin duela gazteen artean —%46,9ra iritsi zen 2013an, 16—25 adin tartean—, baina gutxi aldatu dira lan merkatura sartu direnen baldintza kaskarrak.
Datuek hala diote, bederen. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 16 eta 29 urte arteko soldatapeko gazteen %57k aldi baterako kontratua zuten 2017an, krisia hasi zenean baino hamasei puntu gehiago. Gainera, kontratu horien %20k bakarrik zuten urtebete baino gehiagoko iraupena. Nafarroari dagokionez, beste horrenbeste: hamasei eta 34 urte arteko beharginen %44k zuten behin-behineko kontratu bat, eta horien iraupena lau hilabete eta urtebetekoa zen kasuen %31tan. Sinatutako kontratuen %17, gainera, lanaldi partzialekoak ziren Hego Euskal Herrian, krisia hasi zenean baino hiru puntu gehiago.
Gazteen soldatak, behera
Behin-behinekotasunaren eta lanaldi partzialen ondorioz, gazteen soldaten bilakaera negatiboa izan da azken urteetan. Nahiz eta soldatek, orokorrean, gora egin duten —%7,9 Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, 2008. eta 2015. urteen artean—, 25 urtetik beherakoen artean %21 apaldu ziren. 25 eta 34 urte artekoen artean %0,9 baizik ez ziren igo ordainak.
Antzekoak dira datuak Nafarroan: %6,5 igo ziren batez besteko soldatak, baina 25 urtetik beherakoenak %12,7 jaitsi ziren, eta %7,9, berriz, 25 eta 34 urtekoen artean.
Hori guztia zenbakietara eramanda, 2015ean, 25 urtetik beherako gazteen batez besteko soldata 895 eurokoa izan zen Hego Euskal Herrian; batez besteko soldata orokorra baino %53,5 urriagoa. 25 eta 34 urte artekoen kasuan, batez bestekoa 1.570 eurora igo zen, batez besteko soldata orokorretik 18,5 puntu behera.
Egoera horrek guztiak eragin zuzena dauka gazteen emantzipazioan: Hego Euskal Herriko batez besteko emantzipazio adina 30 urteren bueltan kokatu zen 2017an, baina 20-24 urte arteko gazteen %56,6k gurasoen etxetik kanpo bizi nahi zuten. Hau da, nahi izan arren ere, ezin izan zuten gurasoen etxetik kanpora joan. Europako Batasuneko batez besteko emantzipazio adina 26 urteren inguruan dago.
Gaztetasuna luzatzen?
Datu horiek guztiak ikusita, agerian geratzen da zauria bizia dela, eta etorkizunean orbaina utz dezakeela. Krisialdiak gogorren jo duen sektoreetako bat baita gazteena, datuek agerian uzten dutenez. Baina egoera hori askotan errepikatu ohi den zerbait dela dio Elsa Santamaria soziologia doktoreak: «Azken krisialdian gazteen datuak ezin okerragoak izan dira, baina kontuan hartu behar da, era berean, gazteak beti egoera okerragoan egon izan direla: laneratzeko zailtasunak izan ohi dituzte, eta lan baldintza prekarioak dauzkate. Krisi ekonomikoek historikoki egoera horiek are gehiago kaskartu izan dituzte». Horregatik, askotan prekarizazio prozesuak naturalizatu egiten direla dio, batez ere gazteen kasuan. «Baina ez da normala, eta ez dauka zertan horrela izan».
Lan baldintzak kaskartzeak emantzipazioan izan du eragina, eta horrek, era berean, baita jaiotza tasaren jaitsieran ere. «Bizi, osasun eta ongizate duin onargarri bati eragin dio», Santamariaren hitzetan. Horrek guztiak ondorioak dakartza, baita gaztetasunetik heldu arora igarotzeko prozesura ere. Duela zenbait urte, trantsizio hori hainbat faktorek zehazten zuten: autonomia pertsonalak, emantzipazioak eta enplegu egonkor batek. Baina oraingo testuinguruan trantsizioa atzeratzen ari dela diote hainbat soziologok; hau da, gaztetasunetik heldu arora eman beharreko pausoa luzatzen ari da. Ondorioz, egoera prekario asko heldu arora iristen ari dira.
Garridok ideia horri heldu dio, baina ez dago ados gaztetasuna luzatzen ari dela diotenekin: «Luzatzen ari dena ez da gaztetasuna, prekaritatea baizik; iraganean prekaritateak 25-30 urte artera arte irauten zuen, eta orain 36 edo 40 urteraino luzatzen ari da. Horrek ez du esan nahi gaztetasuna luzatzen ari denik, baizik eta prekaritateak helduaroan dauden pertsonei ere eragiten diela».
Maialen Olabe Euskadiko Gazteria Kontseiluko presidenteak bat egin du ikuspegi horrekin, eta galdera egin du: «Arazoa konpontzen ez bada, gazte izango al gara baita 50 urterekin ere?». Uste du gaur egun gazteek prekaritatea bermatuta daukatela. «Badirudi ohikoa dela gazte izanda lan prekario bat izatea».
Puntu horretan ezartzen du berak gazteek bizi duten egoeraren abiapuntua: lan baldintzetan. Zehatzago esanda, beka eta praktika kontratuetan ikusten du berak prekarizazio prozesu horien abiapuntua. «Ikasketak amaitzen ditugunean eskaintzen dizkiguten lanpostu gehienak beka eta praktika arlokoak izaten dira; horiek ondo daude ikasketa prozesuko azken pauso moduan, baina ez laneratzeko lehen pauso gisa. Enpresa askok kontratu horiek baliatzen dituzte lanpostuak betetzeko». Eta, haren ustez, kontratu mota horiek behar baino gehiago erabiltzen dira. Horregatik, ikuskaritza zorrotzagoa eskatu die erakundeei.
Enplegu berrien atzerakada
Gazteen egungo egoera aldatuko baldin bada, lan merkatua hobetuta hasi beharko da, Santamariaren hitzetan: «Egoera honetara iritsi baldin bagara, enpleguaren eremua kaskartu delako iritsi gara; soldatak jaitsi dira, eta lan baldintzak okertu. Gizarte gisa hori gerta zedin onartu dugu, eta orain kontrako bidean egin beharko dugu lan». Baina gaur-gaurkoz ez da halako ezer gertatzen ari. Areago, esan daiteke zenbait arlotan egoerak okerrera egin duela. Glovo, Deliveroo eta Uberren moduko plataforma digitaletan sortzen ari diren lanpostuak dira horien lekuko.
«Hasiera batean elkarlanean oinarritzen ziren plataformak ziren, baina gaur egun ezkutuko lanpostuak sortzen dituzte, bertan lan egiten duten asko autonomo faltsuak dira, eta onartezinak diren lan baldintzak dituzte». Garridok arriskutsutzat jo du lanpostu digital horiek ugaritzea, egungo gazteen egoera kaskarraz baliatzen direlako. «Lan baldintza duinak lortzeko itxaropen gutxi duten gazteez baliatzen dira, euren egoera are gehiago prekarizatuz». Eta arlo horretan paradoxa bat ikusten du egungo gazteen artean: «Krisi aurretik mileuristei buruz hitz egiten zenean, arazo gisa hartzen zen haien egoera, baina gaur egun askorentzat egoera desiratu bat bihurtu da». Uste du arriskutsua dela jende askorentzat desiragarria izatea prekaritate egoera egonkor bat.
Plataforma horien bidez, ordea, bide horretan sakontzen da, eta langileen baldintzak «hondatzeko» lan egiten dutela dio Santamariak. «Lanaren Nazioarteko Erakundeak dagoeneko esana du lan txikietan oinarritzen diren plataforma horiekin XIX. mendeko lan moldeetara itzul gaitezkeela; salatu du etorkizunean eguneko soldata jasotzen duten langile digitalak sortu ahal direla». Horrek guztiak orain arteko ongizate sistema guztia hankaz gora jarriko lukeela ohartarazi du Garridok: «Prekarizazio sistemak jarraitzen badu, eragina izango du pentsio sisteman. Orain arte lortutako gizarte ituna gal dezakegu, eta hori arriskutsua izan daiteke hurrengo belaunaldientzat».
Baina oraingo belaunaldiak dagoeneko baditu nahiko zauri, eta Garridori ez zaio zaila egiten aurreikustea orbaina utziko duela etorkizunean. Orbain hori ahalik eta txikiena izan dadin, plataforma digital horien bidez sortzen diren lanpostuak arautu daitezela eskatu du: «Sinetsi behar dute lor dezaketela lan duin bat». Horrekin batera, laneratze sistema «eraginkor bat» eskatu die erakunde publikoei, lan baldintza on batzuk lortuz gero hasiko baitira gazteak prekarizazio egoerak gainditzen —emantzipazioarena eta jaiotza tasarena, kasurako— eta bizi baldintza duinagoak izaten. «Erabakiak ahal bezain azkarren hartu behar dira».