Iragarpen ezkorrenak betetzen ari dira, eta egiaztatu da ez dela berehalakoan abiatzen ari ia bi hilabetez geratutako jarduera ekonomikoa. Suspertze motelaren adibide argienetako bat autogintzan ari da ikusten, salmentak oso apalak izan baitira maiatzean: iaz baino %62,2 gutxiago saldu dira Hego Euskal Herrian. Autogintza ez da edonolako sektorea: euskal industriaren zutabe nagusietako bat da, eta dozenaka mila lanpostu ditu —10.000 Volkswagenen eta Mercedesen, eta hori halako bost osagaiak egiten dituen industrian—. Salmenten jaitsiera pixka bat arintzeko eta, batez ere, sektorea pixka bat animatzeko, Eusko Jaurlaritzak auto zaharra bota eta berria erosteko plan bat indarrean jarri du.

Iñigo Urkullu Jaurlaritzako lehendakariak bost milioi euroko poltsa bat iragarri zuen joan den astean autoak erostea bultzatzeko, baina, azkenean, hamar milioi euro jarriko ditu mahai gainean.

Atzo eman zien planaren berri Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapenerako sailburuak sektoreko ordezkariei. Haren osteko agerraldian, gobernuari esker ona adierazi zion Javier Bagues auto saltokien ordezkariak, eta bereziki nabarmendu zuen aurten zero kilometroko autoek ere jasoko dutela laguntza. Laguntza handia da kontzesionarioentzat, «hainbat arrazoirengatik» auto asko matrikulatzen dituztelako.

Energiaren Euskal Erakundeak tramitatuko ditu laguntzak, eskaerak jaso ahala. Hau da, lehenik eskatzen dutenek aukera handiagoa izango dute Jaurlaritzaren laguntza jasotzeko, hamar milioi euroak amaitu arte banatuko baitu.

Jaurlaritzak banatuko duen laguntza, neurri batean, sinbolikoa izango da: ehunka operazio erraztuko ditu Jaurlaritzaren diruak, baina milaka zenbatzen dira auto berrien salmentak. Iaz, esaterako, Hego Euskal Herri osoan 51.000 auto matrikulatu zituzten.

Urtea hasi denetik 10.173 auto berri saldu dituzte lau lurraldeetako kontzesionarioek, horietatik 1.833 maiatzean. Saltokiak maiatzaren 11n ireki zituzten, eta, lehen egunotan, haietako askok bezero andana izan zuten, itxialdiak etendako operazioak ixteko zeudelako. Baina egunek aurrera egin ahala, moteldu egin da berriro salmentaren erritmoa, batez ere bi faktorek behartuta. Batetik, oraindik badira joan-etorriak egiteko mugak, eta dendetara joateko bete beharreko segurtasun neurriek ez dute lana errazten. Bestetik, shock ekonomiko handia eragin du konfinamenduak, eta kalte ekonomikorik sentitu ez dutenak ere uzkurrago daude orain gastu handiak egiteko.

Urteko lehen bost hilabeteetan %54,3 txikitu da merkatua. Beherakada hori pixka bat apaltzea espero dute saltzaileek, baina %30 eta %40 arteko amiltzeak ez luke inor harrituko. Erorikoa pixka bat apaltzeko asmoa du Jaurlaritzak planak, eta horregatik ez ditu bere laguntzak mugatu teknologia garbienetara. Are gehiago, 1.000 eurotik 2.000ra igo du gasolina edo gasolioa erretzen duten auto berriak erosteagatik emango duten laguntza. Hori bai, errekuntza auto eta furgoneta garbienek soilik jasoko dute laguntza, M1 labela dutenek.

Urtea hasi denetik saldutako autoen %54 izan dira gasolina bidezkoak, baina merkatu kuota galtzen ari dira, iazko lehen bost hilabeteetan %65,7 izan baitziren.

Kuota pixka bat berreskuratu du dieselak —%23,4tik %24,6ra igo da—, eta nabarmen hobetu dute motor alternatiboek, %10,7tik %18,5era igaro baita haiena.

Moves plana, berriro

Jaurlaritzak laguntza handiagoa emango die auto elektrikoei, hibridoei eta hidrogenoa eta gasa darabiltenei, baina baliteke haietako gutxi iristea erosleengana. Izan ere, gaur espero da Espainiako Gobernuak berritzea Moves programa. Haren bitartez, 5.000 eurorainoko laguntza jaso dezakete auto elektriko bat erosten dutenek. Bi laguntzak ez direnez bateragarriak, pentsatzekoa da elektrikoa nahi duten gehienek Espainiakoa hobetsiko dutela.

Baina urrunago joan nahi du Espainiako Gobernuak. Nissanek Bartzelonako fabrika itxiko duela iragartzeak alarma gorriak piztu dizkio, ohartu delako bere menpeko lurraldean dauden auto ekoizle guztiak kanpokoak izateak indarge uzten duela halako erabakien aurrean. Ahultasuna are nabariagoa da orain, gobernu guztiek beren lurraldeetan kokatu nahi dituztelako auto elektrikoen garapena eta ekoizpena. Parisek eta Berlinek ez bezala, Madrilek zail du ekoizleei zuzenean presio egitea, eta, horregatik, inbertsioetarako eta I+Grako laguntzekin limurtu nahi ditu.

Zerga kontuetan, matrikulazio eta zirkulazio zergak bateratzea aztertzen ari da.

Kontsumok merkataritza-praktika desleialak egin omen dituzten 17 airelinea eramango ditu auzitegietara, bezeroei dirua itzultzeko duten eskubidea kendu dietelako.

Espainiako Gobernuak 2023tik aurrera debekatu egingo du erabilera bakarreko plastikozko edalontziak eta elikagaientzako ontziak doan banatzea.

Lan-istripua Urizaharran, Araban, 2020ko ekainaren 1ean: abeltzain bat hil da, traktoreak harrapatuta. 66 urte zituen abeltzainak. Lursail batean ari zen lanean.

Vosotros lo que queréis es la paguita!» (Zuek nahi duzuena pagatxoa da!) Lapikoa eta burruntzalia eskuetan, bandera gorri-horia lepoan, telebista kamera parean, suminduta, emakumeak inguratzen zuten eraikinetara barreiatzen zuen oihua, entzuten zituen txistu ozenak isildu nahian. Emakumea ez zegoen Madrilgo Nuñez de Balboa kalearen babesean; Espainiako beste hiri bat zen albistegiko hura, eta han —beste hainbat tokitan bezala— txistuek itotzen zuten eltze hotsa.

Lotsarik gabe ahoskatu da eskuin muturreko aberaskumeen eltze arteko lelo gordinetan: La paguita. Pagatxoa. Jite berekoek hedatu dute sare sozialetan, demagogiaz jositako hainbat leloren artean. Hitz bakarra, eraginkorra, adierazteko lanik egin nahi ez duten alferrak erosteko dela bizitzeko gutxieneko diru sarrera.

Behin mezua argi finkatuta, ideia ondo lotuta dagoela, lana errazagoa da doinu apalagoetan aritzen direnen iritzi emaileentzat. Langabezia areagotu dezakeela; boto gatibuak sortzen direla; egin behar dena dela jendeari arrantzan erakustea —arrantza sarerik eta arrainik ikusi gabe, jakina—; diru horrek, batez ere garai hauetan, enplegua sortzera eta gauza baliagarriagoetara joan beharko lukeela —beharbada euren guraso aberatsen ondarearen kontura negozioak sortzen dituzten meritokrata ekintzaileak laguntzera—.

Berdin die erakusteak oker daudela: adibidez, gutxieneko errentek ez dutela langabezia igotzen. Ez dela gauza bera oinarrizko errenta bat eta diru sarrera bermatu bat… Berdin du. Gordinagoak edo apalagoak, adierazpen eta jarrera horiek ez dira berriak. Eta helburu jakin bat izan dute beti: gizarte laguntza horiek mugatzea eta baldintzatzea.

Euskal Herrian ezagunak zaizkigu. 2014an, Gasteizko orduko alkate Javier Marotok esan zuen aljeriarrak eta marokoarrak ez zirela etortzen lanera, baizik eta gizarte laguntzetatik bizitzera. Behin etorkinak-laguntzak-iruzurrak ondo lotuta, Marotok esandakoak eztabaidatzeari ekin zioten —eta jarraitu dute— politikari, hedabide eta iritzi emaileek.

Eta hala, DSBEari buruz hitz egiten den aldiro, norbaitek pertinentea irizten dio hura jasotzen dutenen artean etorkinak zenbat diren adierazteari edo galdetzeari. Berdin gertatzen da iruzurrekin eta bizilekua egiaztatzeko kontrolekin.

Aste honetan bertan, esaterako, horri buruz galdetu diote Beatriz Artolazabal Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiketako sailburuari, bizitzeko gutxieneko diru sarreraren kudeaketari buruz prentsarentzat egindako agerraldian: ea zenbat izango diren etorkinak soilik DSBEa jasotzen jarraituko dutenen artean.

Norbaitek pentsa dezake normala dela hori galdetzea. Logika horretan, errenta aitorpenaren kanpainen aurkezpenetan ere aipatu beharko lirateke, nik zer dakit… futbol jokalariak? Ez da hori gertatzen.

Gertatzen dena da, azkenean, alferren eta etorkinen inguruko mezuek gizarte politikak baldintzatzen dituztela, eta laguntzak hobetu eta zabaldu beharra egiaztatuta ere, administrazioak bere burua behartuta ikusten duela kontrol gehiago izango direla ziurtatzera, besterik ez bada ere esparru batzuetan botorik ez galtzeko.

Abagunea

Orain, ordea, krisi global betean, gerta daiteke halako mezuek ez izatea horren abegi onik iritzi publikoan. Eta horrek haien baldintzatzeko gaitasuna murriztu beharko luke, gizarte politiken egileek iritzi publikoa zuzen interpretatuz gero.

Merezimendu heuristikak hizpide izan ditu asteotan Jose Antonio Noguera soziologoak, zeinak esku hartu duen bizitzeko gutxieneko diru sarreraren sorreran (Noguera, zehazki, Europako Batasunean hegoaldeko herrialdeak laguntzeko egon zitekeen borondateaz ari zen).

Merezimendu heuristikak arau sinpleak direla azaldu du soziologoak: birbanatze politikek izan dezaketen babesa edo arbuioa iragartzeko balio dutenak. Ez dute zehazten laguntza sozialaren onuradunak behar duen laguntza hori edo ez, bidezkoa den hura jasotzea, edo onuragarria gizartearentzat, baizik eta iragartzeak jendeak zer usteko duen, onuradunak merezi duela ala ez.

Euren aukeren gainetik bizitakoek laguntzarik ez zutela merezi pentsatuko zuten herritar askok 2008ko krisiaren ostean. Koronabirusarekin, zaila da pobrezian daudenei beren egoeraren ardurarik leporatzea. Neurri honetako krisi batean, era berean, zaila da ukatzea laguntza horien beharra dutela.

Izango da gutxieneko errentak eta beste laguntzak jasotzeko merezimenduak ukatuko dizkionik etorkinei, pobrezian bizi direnei, bat-batean langabezian geratuko direnei —eta horietako batzuek beharrezko eta merezitako ikusiko dituzte enpresentzako laguntzak—. Baina gutxiago dira koronabirusak ekarritako abagune honetan, eta pagatxoaren probokatzaileek txistuak entzuten dituzte.

Administrazioek laguntzen bidezkotasunaz, berdintasunaz, baliagarritasunaz pentsatzeaz gain, analisi hori ere aintzat izan beharko lukete, adibidez, DSBEaren erreformari heltzeko orduan.

Coronavirus: La mayoría de los bancos volverán a adelantar el abono de las prestaciones por desempleo a sus clientes, efectuando el pago a lo largo de esta semana.

IRUÑEA. Eskubide Sozialen Gutuna osatzen duten eragile sozial eta sindikatuek mobilizazioak antolatu dituzte ekainaren 19rako, Etxean geratu naiz, orain kalera aterako gara lelopean. Aurreratu dute hiriburuetan izango direla mobilizazioak, baina ez dute zehaztasun gehiago eman.

Manifestu labur bat kaleratu dute, dozenaka eragilek babestutakoa. Horren arabera, ezinbestekotzat jotzen dute herritarrak aktibatzea, COVID-19ak eragin dezakeen krisi ekonomiko eta sozialari erantzuteko. «Ezin da errepikatu aurreko krisien ondoren gertatutakoa».

«Normaltasunera» itzultzea ezinezkotzat jotzen dute, eta azpimarratu dute aurrera begira hartu beharko diren neurrietan «pertsonak» lehenetsi beharko direla. «Atzean utzi nahi dugu osasun krisi bati erantzuteko gai ez den jendarte antolaketa. Pertsonak, komunitateak eta planeta babestea lehenetsi behar da, ez merkatua, etekin ekonomikoa eta jabetza pribatua. Langile eta herri sektoreen interesak erdigunean jartzeko unea da».

Eskubide Sozialen Gutunak deituta, 30 pertsona inguruk parte hartu zuten atzo Iruñean eginiko bizikleta martxan, Nafarroako Gobernuaren Suspertu 2020-2023 planaren inguruan prozesu parte hartzaile «erreal» bat eskatzeko, eta gogoratu dute ez dituztela foro horretara gonbidatu. Agiri batean bildu dituzte euren proposamenak eta horiek kontuan hartzeko eskatu diete gobernuari eta beste eragile sozioekonomiko batzuei. Bizikleta martxa baliatu dute agiria haiei helarazteko. Besteak beste, eskatu dute zerbitzu publiko unibertsalak, doakoak eta kalitatezkoak bermatzeko, «kalitatezko» lanpostuak sortzeko eta pertsonak eta natura errespetatzen dituzten «ekonomia eraldatzaileko sareak eta proiektu herrikoi eta komunitarioak» bultzatzeko.