MADRIL. Hamar egunetan, Espainiako Gizarte Segurantzak bizitzeko gutxieneko diru sarrera jasotzeko 4.741 eskaera jaso ditu Hego Euskal Herritik. Horietatik ia erdiak Bizkaitik egin dira (2.291), eta Nafarroan ere milakoa gainditu dute (1.007). Gipuzkoan 801 pertsonak eskatu dute sarrera berria, eta Araban 642 eskaera izan dira.

Eskaera horiek Gizarte Segurantzak jaso ditu behin-behinean, haien kudeaketa Eusko Jaurlaritzari eta Nafarroako Gobernuari ematen dien mandatua ez dagoelako prest. Bizitzeko gutxieneko diru sarreraren lehen ordainketa atzo egin zuen Gizarte Segurantzak. Dirua jasoko dutenei ofizioz aitortu zaie laguntza, beren kargu seme-alabak izateagatik laguntza jasotzen zutenei, hain zuzen. Aldaketa hori izan dute 65 jasotzailek Hego Euskal Herrian.

Bestalde, Mari Carmen Maeztu Nafarroako Eskubide Sozialen kontseilariak esan du errenta bermaturako aurrekontua 110-115 milioi euro artekoa izango dela aurten, krisiarekin eskatzaileen kopurua handitu egingo baita.

Langileak telelanean dituzten Hego Euskal Herriko enpresek «bere osoan» ordaindu beharko dituzte jardunak lantokitik kanpo eragiten dituen kostu guztiak. Horiek hala, enplegatuak ez du bere poltsikotik ordaindu beharko «lanerako beharrezko diren lanabes, erreminta edo baliabiderik», ez zuzenean, ez zeharka. Era berean, etxetik diharduen langileak bere ordutegia egokitzeko eta deskonexio digitalerako eskubidea izango du. Espainiako Gobernuak etxetik egiten den lana arautzeko eraturiko lege aurreproiektuan zehazturiko neurri batzuk dira horiek.

Lan Ministerioak atzo ezagutarazi zuen testua, eta Maria Jesus Montero gobernuko bozeramaileak zehaztu zuen oraindik «zirriborroa» dela. Koronabirusaren krisiaren aurretik zuten eztabaidagai, baina azken hilabeteetan telelanak izan duen gorakadak prozesua bizkortu du. Oraindik eragile sozialekin eztabaidatu behar dute, eta uztailaren 7ra arte ekarpenak egin ditzakete. Gero etorriko dira gorteetako tramiteak.

Aurreproiektuaren arabera, enpresak bere gain hartu behar ditu langilearen ordenagailuaren, argindarraren eta Internet konexioaren gastuak. Hala ere, ez du zehazten nola edo zeren arabera kalkulatu eta ordaindu behar diren. Lan hitzarmenetan agertu daitezela eskatzen du, edo enpresaren eta langileen artean adostu daitezela.

Ordutegia arautzeko neurriak ere ageri dira, «malguak» izan behar dutela argituz. Langileak ordutegia bere beharretara egokitu ahal izango du, baina hura ordu jakin batzuetan bere postuan egotera behartzeko eskubidea aitortzen dio enpresari. Horretarako, tarte horren hasiera eta amaiera orduak zehaztu behar ditu. Hor sartzen dira kontrol neurrien mugak, enpresak langileak bere ordutegia «zintzo» betetzen duela ziurtatzeko erremintak erabili ditzakeelako.

Kontrolaren eskutik doa «deskonexio digitalerako» eskubidea. Alegia, langileak ez du zertan une oro laneko baliabideei kasu egiten egon: «Atseden orduak errespetatu beharko dira, baita lan jardunaldiaren legezko iraupena ere». Besteak beste, enpresak ezingo du langilea behartu programa edo baliabide jakin bat instalatzera —laneko posta elektronikoa, adibidez— bere gailu elektroniko pertsonaletan.

Telelanak «borondatezkoa» izan beharko du, eta langilea nahi duenean itzul daiteke lantokira. Era berean, etxetik lan egitean ez da inolako eskubiderik galduko. Neurri horien aplikazioa kontratuetan edo lan hitzarmenetan agertu beharko da.

Deslokalizazioaren mamua

CEOE Espainiako enpresarien elkarteak telelana kontrolatzeko arauak «bizkorregi» ezarri nahi izatea leporatu zion atzo gobernuari, eta «zuhurtzia» eskatu. Antonio Garamendi patronaleko presidentearen hitzetan, baldintzak gogortzeak deslokalizazioa eragin dezake: «Norbait kontratatu behar baldin badut, eta ezinezko baldintzak ezartzen badizkidate, eta ezin badut nire lantaldea kudeatu, bihar bertan Portugalen kontratatu dezaket norbait… Mundua globala da, eta digitalizazioa ere bai. Kontu handiz planteatu behar da».

Telelanaren legeak kostuak bere gain hartzera behartuko ditu enpresak. Enplegatzaileek telelana kontrolatzeko neurriak ezarri ahal izango dituzte.

Gizarte Segurantzak autonomoei ezohiko laguntzak ematen jarraituko du. Ekainaren 30ean ziren amaitzekoak koronabirusaren ondorioengatik beren jarduna eten behar izan duten autonomoentzako laguntzak, baina, Espainiako Gobernuak eta autonomoen elkarteek atzo adostu zutenez, luzatu egingo dute epea, printzipioz, irailaren 30era arte.

Jose Luis Escriva Espainiako Gizarte Segurantzako Ministroaren arabera, udako denboraldian —uztailetik irailera— euren jarduera erabat etengo duten edo fakturazioan %75etik gorako galera izango duten autonomoentzako «laguntza gehigarri bat» izango da. Gainera, negozioa irekia izan arren ere jaso ahalko dute, eta ez dute kotizatu beharko laguntza jasotzen duten bitartean.

Urteko hirugarren hiruhilekoko fakturazioan halako beherakadarik izan ez baina orain arte laguntzak jaso dituztenei, berriz, autonomoen kuotan murrizketak aplikatuko dizkie Madrilek: ez dute kuotarik ordaindu beharko uztailean; abuztuan, erdia ordaindu beharko dute; eta irailean, hiru laurdenak.

Autonomoen eskarietako bat ere onartu zuten atzoko bileran: sasoikako autonomoei ezohiko diru laguntza ordaintzea. Espainiako Gobernuak alarma egoera indarrean jarri eta diru laguntzak onartu zituenean, diru sari haiek jaso gabe geratu ziren sasoikako autonomoak, ez zeudelako Gizarte Segurantzan izena emanda orduan.

Gutxienez 661 euro

Diru laguntza berezia jaso nahi dutenek mutualitateen bidez egin behar dute eskaria, eta, onartuz gero, autonomoak bere kotizazio oinarriaren %70 jasoko du —661 euroko gutxienekoa kotizatu badu eta haurrik ez badu—. Apirilean, Gizarte Segurantza laguntza horiek ematen hasi zenean, Hego Euskal Herriko 38.000 autonomok jaso zuten.

Espainiako Gobernuak lortu du azken asteetan bilatzen ari den irudia: aldi baterako enplegu erregulazioak hiru hilabetez luzatzea adostu du. Bazuen bere kabuz luzapena erabakitzeko aukera, dekretu bidez, baina lehentasuna eman dio bere soslai negoziatzailea sendotzeari, nahiz eta horrek azkenean ekarriko dion bere poltsikotik diru gehiago jarri behar izatea erregulazioan dauden langileengatik. Kutxa publikoek —zergek— ordaindu beharko dutena aurreztuko dute, beraz, enpresek, CEOEk nahi zuen moduan. Ministroen kontseilu berezi bat egingo du gaur Espainiako Gobernuak, akordioa lege bihurtzeko.

ZER HITZARTU DUTE?

Ekainaren 30ean ziren bertan behera geratzekoak pandemiaren harira Espainiako Gobernuak sortutako aldi baterako erregulazio bereziak, «ezinbesteko arrazoiengatik» erabakitakoak. Erregulazio arruntak baino baldintza hobeak dituzte, estatuak bere gain hartzen baitu langilearen Gizarte Segurantzaren kotizazioaren ordainketa —%75, 50 langiletik gorako enpresetan, eta guztia, enpresa txikietan—, eta erregulazioan dauden langile guztiei ordaintzen baitie langabezia saria —gainontzeko baldintzak bete ala ez—. Orain, erregulazio bereziek irailaren 30era arte iraungo dute.

ZER ALDATUKO DA?

Oraindik itxita dauden negozioetan —hotel askotan, esaterako—, ezinbesteko erregulazioan segitu ahal izango dute, eta langile guztiak egon ahalko dira erregulazioan. Hori bai, aurrerantzean langileen kotizazioen zati bat beren gain hartu beharko dute enpresek: %30 uztailean, %40 abuztuan, eta %65 irailean, 50 langiletik beherako enpresetan; eta %50, %60 eta %75 handietan. Gainera, ezinbesteko erregulazioa eskatu ahal izango dute COVID-19aren agerraldiengatik itxi behar dutenek ere. Kasu horretan, kotizazioen %20 ordaindu beharko dituzte txikiek, eta %40 handiek. Ministroen asmoa zen erregulazio bereziak ezabatzea, baina amore eman dute azkenean.

BESTE ENPRESEK?

Erregulazioa eskatu zuten enpresa gehienetan, lantaldearen zati bat baizik ez dago orain egoera horretan. Haiek ere kotizazioak aurreztuko dituzte: txikiek %40 soilik ordainduko dute lanera itzuli diren langileen truke, eta %65 lanik gabe jarraitzen dutenen truke. 50 langiletik gorakoetan, berriz, %60 eta %75 ordainduko dute. Berrikuntza da baldintza horiek jasoko dituztela ez soilik ezinbesteko arrazoiengatik aldi baterako erregulazioa onartua dutenek, baita arrazoi objektiboengatik eskatzen dituztenek ere —ekoizpena jaitsi behar dutelako edo galerak dituztelako—.

BALDINTZARIK BETE

BEHAR AL DUTE?

Bai. Ahalik eta enpresa gehien jarduera normalera itzularazi nahi ditu Madrilek, eta, horregatik, baldintza sorta bat jarri die erregulazio berezia edo arrunta nahi dutenei. Ezingo dituzte langile gehiago kontratatu, ez zuzenean, ezta aldi baterako enpresen bitartez, eta ezingo dizkiete aparteko orduak eginarazi beren beharginei. Muga handiak izango dituzte lan edo zerbitzu batzuk azpikontratatzeko —beren langileak ez badaude horretarako prestaturik—, eta sindikatuei jakinarazi beharko diete hala egin behar badute. Gainera, aldi baterako erregulazioan dauden enpresek debekatua izango dute beren akziodunei dibidenduak banatzea; horretarako aukera izango dute soilik kotizazioetan aurreztutakoa ordaintzen badute.

Urte hau eta hurrengoa «gogorrak» izango dira Tubacexentzat. Koronabirusak erabat irauli du «ona» zetorren urtea, eta ahalmenaren %50eko jarduerarekin utzi ditu taldearen hainbat lantegi, tartean Euskal Herrikoak (Amurrion, Laudion eta Artziniegan, hirurak Araban). Eskariak tupustean gelditu soilik ez, Tubacexen bezero diren aeronautika eta energia sektoreetan inbertsioak %40 inguru gutxituko dira.

Horiek horrela, «jarduera erdira murriztu delarik», berregituraketa etorriko dela uste dute enpresaren buruzagiek. «Sektore guztian iragarri dira berregituraketa basatiak. Guk ahalik eta ondoena egingo dugu, baina ezingo diogu utzi berregituraketa egiteari, argi dago».

Gaia aztertzen ari direla azaldu zien hedabideei, taldearen akziodunen batzarraren harira, Jesus Esmoris kontseilari ordezkariak, taldeko konpainia bakoitzaren produktuaren eta merkatuaren arabera joango dela berregituraketa. Euskal lantegiei buruz, Esmorisen ustez, «mundu guztiak estutu beharko du gerrikoa. Lehen defentsa enplegua aldi baterako erregulatzeko espedienteak dira, baina ezin da enplegu erregulazioan egon bizitza guztian. Merkatuaren eboluzioaren araberakoa izango da guztia».

Erabat ezkor ere ez zuen agertu nahi izan. «Ikusiko dugu zer gertatzen den datozen hilabeteetan. Ea zer erabaki hartzen dituzten gure bezeroek atzera lanean hasten direnean. Ea suspertzea datorren eta, oxala, erregulazioa edo haren zati bat ken dezakegun urte amaierako» —600 lagun ditu erregulazioan, apirilaz geroztik—.

Urte hasieran, Tubacexek 800 milioi euroren salmentak egitea jarri zion helburu bere buruari, baina gauzak erabat aldatu dira. Urtea galerekin itxiko dutela uste du taldeak, baina Esmorisek zehaztu zuen azken buruko galerak izango direla, amortizazio eta besteengatik, eta taldearen EBITDA positiboari eutsiko diotela, «kutxa erre gabe eta funtsezko inbertsioak gelditu gabe».

Taldeak finantza egoera ona duela ere gaineratu zuen Tubacexeko buruzagiak. Bonu eta agindu txartelekin, luze gabeko finantzatzearekin kezkatuta zeudela aitortu du, «baina ari da konpontzen». ICO kredituak eskatu ditu Tubacexek, eta, era berean, bankuekin egin beharreko guztia egin eta finantzen berregituraketa egin dutela ere esplikatu du, ordainketa batzuen epea luzatuz. «2008ko krisian enpresak likidezia faltagatik hiltzen ziren, baina krisi honetan ondo egiten ari dira, likidezia emanez enpresa gehienei. Guri, behintzat, eman digute». Laster, behintzat, Tubacexek ez du arriskurik ikusten arlo horretan.

Tubacexek ez du dibidendurik banatuko aurten, eta horretarako aurreikusitako sei milioi euroak bere akzioak erosteko baliatuko ditu. Kontseiluko kideek %30eko murrizketa egin dute euren ordainsarietan, eta %10-30 murriztu dira zuzendarien soldatak. 2020ko bonus guztiak ere kendu egin dira.

Merkatua

«Gero eta gehiago, gasa gara, eta gutxiago,petrolioa», dio Esmorisek. Baina oraindik ere petrolioarena da altzairu herdoilezineko eta goi aleazioko tutugilearen merkatu nagusia. Saudi Arabia eta Errusiaren arteko prezio gerrak upela amildu zuen, eta koronabirusak itzelezko gutxitzea eragin du eskarian. «Ondorioz, azken buruko bezero guztiek iragarri dute murrizketak egingo dituztela langilerian eta inbertsioetan. %30-40 proiektu eta inbertsio gutxiago izango direla aipatzen da, eta horrek zuzenean eragingo digu guri».

Tubacex beste merkatu batzuetan sartzen ari da azken urteetan; automobilgintzan eta aeronautikan, esaterako. Aeronautikan datozen bi urteetarako %40tik gorako erorketa espero du Tubacexek, 2022an suspertzea iritsi artean. «Oraintxe,Tubacexek ez dauka aeronautikako eskaririk. Zero eskari dugu hortik. Drama bat».

Baldintza berriak ezohiko Ministro Kontseilu batean eztabaidatu beharko lirateke, ekainaren 30ean, orain arteko akordioak iraungi aurretik.

Taldearen helburua “kaxa ez erretzea” izango da bere “egoera ekonomiko egonkorra” mantentzeko eta ez du alde batera uzten erosketak egitea, “aukera ona” badira.