IRUÑEA. Eskubide Sozialen Gutuna osatzen duten eragile sozial eta sindikatuek mobilizazioak antolatu dituzte ekainaren 19rako, Etxean geratu naiz, orain kalera aterako gara lelopean. Aurreratu dute hiriburuetan izango direla mobilizazioak, baina ez dute zehaztasun gehiago eman.

Manifestu labur bat kaleratu dute, dozenaka eragilek babestutakoa. Horren arabera, ezinbestekotzat jotzen dute herritarrak aktibatzea, COVID-19ak eragin dezakeen krisi ekonomiko eta sozialari erantzuteko. «Ezin da errepikatu aurreko krisien ondoren gertatutakoa».

«Normaltasunera» itzultzea ezinezkotzat jotzen dute, eta azpimarratu dute aurrera begira hartu beharko diren neurrietan «pertsonak» lehenetsi beharko direla. «Atzean utzi nahi dugu osasun krisi bati erantzuteko gai ez den jendarte antolaketa. Pertsonak, komunitateak eta planeta babestea lehenetsi behar da, ez merkatua, etekin ekonomikoa eta jabetza pribatua. Langile eta herri sektoreen interesak erdigunean jartzeko unea da».

Eskubide Sozialen Gutunak deituta, 30 pertsona inguruk parte hartu zuten atzo Iruñean eginiko bizikleta martxan, Nafarroako Gobernuaren Suspertu 2020-2023 planaren inguruan prozesu parte hartzaile «erreal» bat eskatzeko, eta gogoratu dute ez dituztela foro horretara gonbidatu. Agiri batean bildu dituzte euren proposamenak eta horiek kontuan hartzeko eskatu diete gobernuari eta beste eragile sozioekonomiko batzuei. Bizikleta martxa baliatu dute agiria haiei helarazteko. Besteak beste, eskatu dute zerbitzu publiko unibertsalak, doakoak eta kalitatezkoak bermatzeko, «kalitatezko» lanpostuak sortzeko eta pertsonak eta natura errespetatzen dituzten «ekonomia eraldatzaileko sareak eta proiektu herrikoi eta komunitarioak» bultzatzeko.

Espainiako bizitzeko gutxieneko sarrerak eta Hego Euskal Herriko gobernuek ematen dituzten antzeko laguntzek helburua bera dute, baina onuradunek egin beharrekoari buruz, baldintzak eta mugak desberdinak dira. Hona hemen alde nagusiak.

Zein dira laguntzak jasotzeko baldintzak?

Espainiako Gobernuaren kontura joango den bizitzeko gutxieneko diru sarrera jasotzeko, 23 urte baino gehiago izan behar da —18 urtetik gora, adin txikikoren baten ardura izanez gero— eta 65 urte baino gutxiago; nahikoa da urtebetez herrialdean bizi izana; eta onuradunaren ondareak ezin ditu 16.000 euroak gainditu pertsonako (ohiko etxebizitza salbuetsita).

Bizikidetza unitateak bermatuta izan behar duen gutxienekoa 461 eurokoa izango da pertsona bakarraren kasuan, eta kopurua 139 euro handituko da pertsona bakoitzeko, 100 euroko gehigarri batekin guraso bakarreko familietan. Gehienera etxe batek 1.015 euro jaso ahalko ditu.

Lanbideren DSBEa jasotzeko, 23 urte baino gehiago izan behar da ere, baina herrialdean gutxienez hiru urtez bizi izan behar da, eta, beraz, alde horretatik, murriztaileagoa da beste laguntza baino. Aldiz, gehieneko ondarearekin eskuzabalagoa da DSBEa, muga pertsonako 30.000 eurotan jartzen baitu (ohiko etxebizitza salbuetsita).

Nafarroako errenta bermaturako gutxieneko adina 18 urte dira. 24 urtera arte, berriz, aurreko bi urteetan modu independentean bizi izana eskatzen da. Onuradun izateko, beharrezkoa da ere gutxienez aurreko bi urteetan bizileku Nafarroa izatea.

Nork jaso dezake laguntza berria?

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan gerta daiteke pertsona batzuek eskubidea izatea bizitzeko gutxieneko errenta hori jasotzeko, eta, aldiz, DSBEa jasotzeko eskubiderik ez izatea —eta orain arte hura jaso ez izana—. Bizitzeko gutxieneko diru sarrera jasotzeko modua izan dezaketela uste duten pertsonek ekainaren 15etik aurrera Lanbidera jo ahal izango dute, laguntzaren eskaera egiteko. Espainiako Gobernuak azaldu du irailaren 15era artean aurkeztutako eskaerek atzerako eragina izango dutela, eta ekainaren 1etik aurrerakoa kobratuko dute.

Espainiako Gizarte Segurantzak hasiera batean, jende ahalik eta gehienari ahalik eta azkarren laguntzeko, bizitzeko gutxieneko diru sarrera ordainduko die gaur egun seme-alabengatiko diru saria jasotzen duten herritarrei, nolabaiteko translazio automatiko bat eginez. Lanbidek ere horrelako kalkulu bat egingo du.

Bitartean, gaur egun diru sarrerak bermatzeko errenta jasotzen dutenek ez dute aparteko tramiterik egin beharko. Lanbidek berak bere datuak erkatuko ditu Gizarte Segurantzatik jasotako datuekin eta egingo ditu kalkuluak ikusteko baterako zein besterako eskubidea duen eta zenbat jasoko duen batetik zein bestetik. Ia kasu guztietan handiagoa da DSBEak bermatzen duen kopurua, eta, orain, bizitzeko gutxienekoaren oinarria kopuru horretaraino osatzera joango da DSBEa. Transferentzia gauzatu arte, hori bai, onuradunak bi nomina izango ditu, bat Lanbiderena eta bestea Espainiako Gizarte Segurantzarena.

Laguntza berririk ez dutenek?

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan nomina bakarra izaten jarraituko dutenak soilik DSBEa jasoko duten pertsonak izango dira, hots, bizitzeko gutxieneko diru sarrera jasotzeko eskubiderik ez duten pentsiodunak eta legezko bizileku baimenik ez duten etorkinak. Lanbideren aurreikuspenen arabera, 20.000 lagun izango dira horiek.

Nafarroan ere izango da soilik errenta bermatua jasoko duenik; adibidez, foru gobernuaren laguntzak ez duelako gehieneko 65 urteko muga ezartzen. Errenta bermatua jasotzeko baldintzak bete eta kotizazio gabeko erretiro pentsioa jasotzen dutenek zerga kenkari bat izaten dute, hilabetez hilabete gauzatzen dena.

Azkenean. Muturreko pobrezian dauden herritarrentzat gutxieneko errenta bat izango du Espainiak. PSOE eta Unidas Podemosen koalizio gobernuak atzo onartu zuen bizitzeko gutxieneko diru sarrera, zeinak 850.000 familiari lagunduko dien, gutxieneko 461 euroko diru sari bat bermatuz. Muturreko pobrezian dauden bost familiatik lau laguntzera iritsi nahi du egiturazko laguntza berriak, eta guraso bakarra duten eta egoera zaurgarrian dauden familien %90.

Laneko diru sarrerekin eta gainerako laguntzekin bateragarria izango da errenta berria —ikasketa beka eta abarrekin—. Hura oinarri, erkidegoek diru sarrera berri hori beste kopuru bat gehituta osatu ahal izango dute, gaur egun dituzten gutxieneko errentekin edo hemendik aurrera sortutako beste batzuekin.

Laguntza berriak 3.000 milioi euroko inbertsioa eskatuko du, zeinak Espainian Gizarte Segurantzak kudeatuko dituen, eta Hego Euskal Herrian, berriz, Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak. Kudeaketaren transferentzia aste honetan hitzartu du EAJk Espainiako Gobernuarekin, eta datorren urriaren amaierarako egon beharko da itxita.

Gizarte Segurantzako ministroak, Jose Luis Escrivak, transferentziaren egokitasunaren arrazoiak eman zituen atzo. «Errentaren eta ondarean datuen kontrastea oso inportantea da kudeaketarako. Foru erkidegoekin ondorioztatu dugu errazena laguntza eurek kudeatzea dela, eta haiekin lanean ari gara». Izan dira beste erkidego batzuk Espainiako Gobernuari errentaren kudeaketa euren esku uzteko eskatu dutenak, tartean Valentziako presidenteordea, Monica Oltra; eskaria euskaraz ere egin zuen. Escrivak argitu zuen 2021etik aurrera izango dela aukera erkidegoekin hitzarmenak egiteko, eta lehentasuna ahalik eta jende gehienera iristea izan dela.

Jaurlaritza, pozik

Errenta berria «albiste ona» da, Beatriz Artolazabal Eusko Jaurlaritzako Enplegu eta Gizarte Politiketarako sailburuarentzat. «Negoziazioa luzea, zaila,diskretua eta leiala» izan dela azaldu zuen, eta, zenbatekoetan baino gehiago, Jaurlaritzak hiru gauza lortzen jarri duela indarra: laguntza berriaren eta «eta ondo funtzionatzen duen» DSBE diru sarrerak bermatzeko errentaren arteko bateragarritasuna, osagarritasuna eta leihatila bakarra. Espainiak jarri eta Jaurlaritzak aurrez dezakeen diruaz, Artolazabalek iradoki du Espainiako laguntza berriak tokia uzten duela DSBEaren orain arteko eragina zabaltzeko.

Amaitu den legegintzaldian ez da lortu diru sarrera bermatzeko errenta garai eta behar berrietarako egokitzeko akordiorik. Uztailaren 12ko hauteskundeetatik eratuko den gobernu berriak eta Eusko Legebiltzarrak egitekoen zerrendan izango dute erreforma.

ELAk eskatu dio Lanbideri langile gehiago kontratatzeko, errenta berria kudeatzeak «gainezka» dauden langileei lan gehiago emango dielako.

Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntzarako lan-eskaintza publikoa 2020: izena emateko epea ekainaren 1ean irekiko dute berriro, ekainaren 5era arte. Martxoan eten zuten epea

COVID-19aren ondorioz, EAEko ekonomiak % 7,8 egingo duela behera iragarri du Ceprede Aurreikuspen Ekonomikorako Zentroak.

Renault konpainiak mundu osoan ia 15.000 lanpostu deuseztatzea aurreikusten du, datozen hiru urteetan 2.000 milioi euro aurrezteko. 2020ko maiatzak 29.

Erritmo geldoan baina modu jarraian haziz joan da sektorea, eta 2019ko urtea ere fakturazioa %3,5 handituta (5.352 milioi euro) itxi zuen ezagutza eta teknologia aplikatuen industriak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. 2020aren hasieran ere %3ko inguruko hazkundea aurreikusten zuen sektoreko enpresak biltzen dituen elkarteak, Gaiak.

Baina osasun krisiak eta krisi ekonomikoak hankaz gora jarri ditu iragarpenak. Eta «ziurgabetasuneko agertokian» zaila da aurreikuspen berriak egitea, Jose Etxezarra Gaia taldeko presidentearen arabera. Elkarteak atzo egin zuen bere urteroko batzarra.

Etxezarrak azaldu zuenez, «batetik, aurreikuspen guztiek diote enpresa gehienek sarrera gutxiago izango dituztela, eta, beraz, emaitza negatiboak». Hala ere, ikuspegi baikorragoa izateko arrazoiak ere ikusi ditu: «Ekonomia suspertzeko, ahalmen teknologikoan inbertsio intentsiboa beharko da, eta hor Gaia taldeko enpresen gaitasunen eskaintzak garrantzi berezia hartuko du».

Gaian uste dute teknologien sektore honetako fakturazioa epe motzera onenean %5 jaits daitekeela, eta txarrenean %15. «Aurrekaririk gabeko ahalegin baten aurrean gaude, oso konplexua izango den suspertzea egiazko bilakatzeko».

Antolaketa berria

Iazko urteari buruz, aldagai guztietan lortutako emaitza onak azpimarratu zituen Gaiako presidenteak. «Hazkundea jarraitua izan da, jarduera sektore guztietan eta enpresa tamaina guztietan. Nazioarteko negozioek ekarpen handiagoa egin zuten iaz, %6 hazita, eta urte itxieran Gaiako enpresei eremu horietatik zetorkien fakturazio osoaren %44 (2.350 milioi euro). Hori bai, «profesionalen faltarengatik» enpresen foku nagusia batez ere merkatu aplikazioetan dago, eta horrek zaildu egiten du baliabideak ikerketarako eta garapenerako baliabideak libratzea.

Elkarteak lan handia egin zuen iaz, erakundearen antolaketa berritzen. Jarduera sektorekako ikuspegi tradizionala aldatu nahi izan dute, eta orain lehentasunezko teknologia gaitasunen inguruan ordenatuko dute eskaintza. Azpi sektoreka egingo dute lan, zeinetan lidergoa teknologia horietan lider diren enpresek hartuko duten. Lau izango dira azpisektore horiek: adimen bisuala, zibersegurtasuna, gauzen Internet, eta adimen artifiziala.