Arcelor Mittal multinazionalak bere lantegi guztietan ezarri nahi zuen aldi baterako lan-erregulazioa atzera bota du Lan Zuzendaritzak, 2020ko apirilaren 16an.

PASAIA. Kamioilari britainiar bat hil zen atzo goizean Pasaiako portuan. Itxuraz, bihotzekoak jota hil zen, baina, sukar handia zuenez, koronabirusaren protokoloa ezarri diote, bai hari, bai hura artatzen aritu ziren portuko langileei.

Pasaiako Portu Agintaritzak jakinarazi zuenez, Irlandan arrantzan aritzen diren ontzietako arrainak deskargatu ondoren, Herrerako kaiko aparkalekuan zegoen garraiolaria, portuko sarreraren aurrean. Ibilgailutik jaitsi, eta zaintzaileei keinuka hasi zitzaien, besoan min handia zuela eta. Desfibriladore batekin joan ziren, eta anbulantziari deitu zioten, baina berandu izan zen, kamioilaria dagoeneko hilik baitzegoen.

Osasun langileak ohartu ziren 39 graduko sukarra zuela, eta koronabirusaren protokoloa ezarri zioten. Ondorioz, harekin harremanetan izan diren portuko lau langileak eta bertaratu diren beste batzuk etxera bidali dituzte.

Lurraldeko 47.000 autonomoentzako foru dekretua onartu zuen Nafarroako Gobernuak, atzo. Duela bi aste, urtarriletik ekainera arteko errenta zerga ez ordaintzeko aukera eman zien autonomoei; orain, berriz, konfinamenduaren ondorioz jarduera eten behar izan dutenei 2.200 euro emango dizkie. Halaber, azken hilabetean fakturazioa gutxienez %30 jaitsi zaienen artean 700 euroko laguntza banatuko du. Elma Saiz Ogasun eta Ekonomia kontseilarien arabera, talde parlamentario guztien babesa du foru dekretuak: «Nafarroako Gobernuak argi du pandemiatik guztiok elkarrekin atera behar dugula».

Saizen alboan zen Manu Aierdi Garapen Ekonomikoko kontseilaria, COVID-19 eritasunetik osatu berri. Aierdik zehaztu zuenez, 2.200 euroko laguntza nagusia krisiaren ondorioz «okerren pasatzen ari diren autonomoei» emango diete. Ondorioz, Espainiako Gobernuak martxoaren 17an onartutako errege dekretuaren arabera, jarduera eteteagatik diru saria aitortu dieten autonomoei emango diete diru hori.

Beste baldintzen artean, derrigorrezkoa izango da Nafarroan bizitzea, Ogasunarekin betebeharrak eguneratuta izatea, eta aurten enpleguaren sustapenerako laguntzarik ez eskatzea. Era berean, sendiaren urteko errentak 3.400 eurokoa baino txikiagoa izan beharko du —muga hori malgutu egingo da, autonomoak bere gain duen haur bakoitzeko, edo sendian 65 urtetik gorako adineko bat edo menpekotasuna duen senideren bat edukiz gero—. Lanean jarraitu baina gutxienez fakturazioaren %30 galdu duten autonomoek, berriz, 700 euro jasoko dituzte; laguntza 800 eurokoa izango da, sendiaren urteko errenta 22.700 euro baino txikiagoa izanez gero.

Gobernuak ordainketa bakarra egingo du. Eskaera egiteko epemuga konfinamendua amaitzen den hilabeteko azken egunean egin ahal izango da, telematikoki. Onuradunek gutxienez hamabi hilabetez Gizarte Segurantzan autonomo gisa izena emanda egon beharko dute. Laguntzok EBk eta Espainiako Gobernuak ezarritakoekin bateragarriak izango dira. Ez dute aurreratu kostua, baina Aierdik onartu du «garrantzitsua» izango dela.

3.821 enpresa lanean

Horrez gain, herenegun industrian 2.209 enpresa hasi ziren lanean, eta eraikuntzan 1.612. Gobernuak prebentzio zerbitzuak zentralizatzeko beharra ikusten du, «lanerako itzulera ziurtatzeko asmoz». Ardura osoa Nafarroako Lan Osasunaren eta Osasun Publikoaren Institutuak hartuko du. Prebentzio zerbitzurik ez duten autonomoei institutuko adituek emango dizkiete aholkuak.

Bizkortuz doaz munduko herrialde behartsuenen kanpo zorra nolabait arintzeko beharrezko akordioak. NDF Nazioarteko Diru Funtsaren eta Munduko Bankuaren eskariei jarraituz, G7ko herrialdeek —AEBak, Alemania, Erresuma Batua, Frantzia, Italia, Kanada eta Japonia— adostu dute zor horren ordainketak urtebete atzeratzea 76 herrialderi, baliabide horiek erabil ahal ditzaten koronabirusak eragindako krisiari aurre egiteko.

G7koek asteartean adostu zuten plana, behin-behinean, baina G20koen babesa behar zuen. Txina eta Saudi Arabia ez daude G7koen artean, eta hain justu bi estatu horiek dira garapen bidean dauden herrialdeen mailegu emaile nagusietakoak. Txinak egin izan ditu horrelako keinuak hainbat herrialde zorpeturekin, baina beti mailegu emailearen eta hartzailearen aldebiko harremanen eta trukeen ostean. Azken asteetan, ordea, Txinari gero eta gogorrago egin zaio jarrerari eustea, erakunde multilateralen eta beste herrialde aberatsen presiopean.

76 herrialde zaurgarri horietatik, 40 Afrikakoak dira, eta gainerakoak Karibean eta Asian daude. Haietan bizi da munduko biztanleriaren laurdena, eta haietatik bi heren muturreko pobrezian bizi dira. Baliabide gutxirekin, haien gobernu eta osasun sistema ahulek are zailagoa dute birusa hedatzea galaraztea, eta gaitzaren aurpegi ilunena, heriotzak, eragoztea.

Herrialde horietako ekonomia zaurgarriei, gainera, bereziki kalte egin die jada krisi globalak. Besteak beste, ekaitz finantzarioan gora egin duen gauza bakarra, praktikan, dolarra izan da, eta, hain zuzen, kanpo zorra orain garestiagoa zaien diru horretan ordaindu behar dute herrialde txiroek. Bestalde, tupusteko geldialdiaren eraginez, jaitsi egin da herrialdeon baliabide nagusien prezioa, lehengaiena hain justu. Eta herrialdeontzako beste aberastasun iturri nagusia ere, turismoa, bat-batean desagertu da.

Kanpo zorraren eteteak arnasa pixka bat emango die herrialde horiei, baina, gaitzak datozen hilabeteetan izan dezakeen bilakaera zalantzazkoa dela eta, G20koek ez dute baztertzen gehiago atzeratu behar izatea ordainketak, eta zorrak batak bestearen gainean pilatzea. Gainera, atzerapenagatik sortutako interesak ere ordaindu beharko dituzte; hori barkatzea ez dute adostu.

Arnasa apur bat

Bileraren aurretik, gobernuz kanpoko erakunde batzuek eskatu zuten kanpo zorraren ordainketak bertan behera uzteko, atzeratu beharrean. Nazioarteko Diru Funtsak asteon egindakoa jarri zuten adibide gisa. NDFk erabaki du sei hilabetez zorra barkatzea munduko txiroenen artean dauden 25 herrialderi: guztien artean 214 milioi dolar gutxiago (195 milioi euro inguru) itzuli beharko dizkiote orain NDFri, eta erakunde multilateralak diru laguntzak emango dizkie, hondamendi naturaletarako bere funtsetik.

Gainera, akordioak ez du konpromisorik jasotzen hartzekodun pribatuen kasurako. NDFk eta Munduko Bankuak, besteak beste, eskatu zuten zor hori izozteko mekanismoak bilatzeko. G20ko kideek finantza erakunde horien jarduna muga zezaketen; bereziki, AEBek eta Erresuma Batuak egin zezaketen hori, zor akordio gehienek haien legeak erabiltzen baitituzte.

Alarma egoera dela eta, jarduera eten behar izan duten edo fakturazioan galerak izan dituzten autonomoei zuzendutako laguntzak onartu ditu Nafarroako Gobernuak.

iru-sarrerarik gabe geratu diren autonomoek eta krisian sartu diren enpresek bihartik aurrera eskatu ahal izango dituzte Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntzak.

Errenta aitorpena egiteko epeak Araban, Gipuzkoan, Bizkaian eta Nafarroan. Lurralde guztietan online bidezko izapidetzea lehenesten da. 2020ko apirilaren 15a.

ASTEASU. Enpresetan beharrera itzultzeko eguna grebara itzultzekoa izan da Asteasuko (Gipuzkoa) Siemens Gamesaren lantegian. Erreleboko dozenaka behargin greba mugagabean dira martxoaren 9tik, lan hitzarmena berritzeko saioan. Koronabirusa dela eta, langileek lanuztea utzi zuten, Espainiako Gobernuak indarrean jarri zuen industria jardueraren debekuak iraun duen egunetan. Debekua bukatu da, ordea, eta atzo zen beharrera itzultzeko eguna euskal enpresa askotan. Bada, Asteasuko erreleboko langileek batzarra egin zuten atzo goizean, eta, zuzendaritzaren jarrera «are gogorragoa» dela ikusi dutenez, greba mugagabearekin jarraitzea deliberatu dute.

Lanera itzultzea ez da berdina izan enpresa guztietan. Handiak ala txiki-ertainak izan, babes eta kontrol neurriak «oso ezberdinak» direla salatu dute sindikatuek. LABen arabera, «oso gutxik» egin dituzte prebentzio planak, eta dituztenek Eusko Jaurlaritzaren eta Espainiako Gobernuaren irizpideen «kopia» egin dute, «lan zentro horietako errealitateari egokitu gabe; hau da, espedientea betetzeko, ez langileen osasuna zaintzeko».

LABek adierazi du kasu batzuetan —Sidenorren, adibidez— ez dutela «inolako planik» egin, eta tokian tokiko patronalek «aldebakartasunez erabakitako neurriak» ezarri dituztela. Beste kasu batzuetan —Michelinen esaterako—, sindikatu k nabarmendu du lanera itzultzeko «beharrik» ere ez zegoela, enpresak «stock nahikoa» baduelako bezeroen eskariei aurre egiteko.

Horren harira, LABek azaldu du patronalak «bizpahiru enpresa handi» erabili dituela «eredu moduan», prebentzio neurri «eredugarriak» ezartzen dituztela erakusteko, «babes mediatiko itzelarekin». Aldiz, azpimarratu du oso bestelakoa dela «enpresa gehienen» egoera, batez ere ertain eta txikietakoa. Horrekin bat datoz beste sindikatuak. CCOOk gogoratu du lantegi horietan eta eraikuntzan ere ezarri behar direla babes neurriak.

Horren harira, ELAk nabarmendu du sindikatuek ordezkaritzarik ez duten tokietan «ezinezkoa» dela oinarrizko prebentzio neurriak betetzen diren ala ez bermatzea, Osalanek eta Lan Ikuskaritzak horretarako «baliabide nahikorik» ez dutelako. Eta beste behin kritikatu du Jaurlaritzak aurreko astean egindako protokoloa, sindikatuekin ez zuelako adostu. Hala, salatu du gobernuaren «obsesio bakarra» dela enpresak «nola edo hala» martxan jartzea, hori modu seguruan egiteko «baliabide eta konpromisorik» hartu gabe.

«Salaketarik ez»

Maria Jesus San Jose Lan sailburuak, berriz, azpimarratu du Lan Ikuskaritzak eta Osalanek ez dutela salaketarik jaso «orain arte», eta gogorarazi du enpresek «asteak» daramatzatela planak prestatzen, lanean berriz hasteko «berme guztiekin». San Josek haserrea agertu du sindikatuen kritikekin. «Ez badute nahi enpresek irekitzea, hala esan dezatela, baina ez dezatela susmorik bota guztion konpromisoaren inguruan».

Sailburuak beste behin defendatu du gutxieneko jarduera bat mantentzeko beharra, «merkatuen susperraldiaren aurrean prest egoteko». Haren ustez, «seinale positiboak» daude alde horretatik. «Asia aktibatzen ari da, eta gure erreferentzia diren herrialdeetan, Alemania kasurako, urratsak egiten ari dira».

Hego Euskal Herrian industria arloko lau langiletik bat itzuli zen atzo fabriketara, eta eraikuntza lanetako gehienak ere bai. Protagonismoa osasun arloko neurriek izan zuten, enpresa handietan bereziki: langileei tenperatura hartu zieten lantegietako ateetan, modu mailakatuan sartu ziren, baita aldageletara eta jantokietara ere, eta segurtasun distantzia bat mantendu behar izan zuten.

Osasun arrazoiengatik jarduna eten eta hilabetera Hegoaldeko enpresa asko lanera itzuli ziren, eta horietan handiena Michelin izan zen, Gasteizen eta Lasarte-Orian (Gipuzkoa): goizeko txandan hiru multzotan sartu ziren, ordu erdiz behin, denak batera egin beharrean. Bi lantegietan eremu komunak desinfektatzeko, garbitzeko eta egokitzeko prebentzio neurriak hartu zituzten. Era berean, prebentzio protokoloa langile guztiei eman eta azaldu zieten, eta langile bakoitzak norbera babesteko ekipo bat jaso zuen. Lantaldearen laurdena deituta zegoen atzoko —3.300 langileetatik 800 inguru, Gasteizen—, eta hilaren 20ra arte ez dituzte ekoizpen lerro gehienak irekiko, eta pixkanaka deituko dituzte langileak.

Ekoizpen txikiarekin ari dira beste enpresak batzuk ere. Irizar autobus ekoizleko langileek, adibidez, antzeko segurtasun neurriekin berrekin zioten Ormaiztegiko plantan (Gipuzkoa). Ekoizpen lerro bakarrarekin hasi dira, hilaren 20ra arte han ere.

Sidenorren (Basauri, Bizkaia) ere atzo hasi ziren, langile gutxirekin, dozena bat inguru. Bidalketen lerroa ireki du oraingoz, dagoeneko fabrikatuta dagoen materiala bezeroen esku uzteko. Altzairutegia hilaren 27an hasiko da ohiko martxan, eta langile batzordeak hurrengo astean espero du zuzendaritza eta lan ikuskaritzarekin biltzea. Batzordearen ustez, «fisikoki ezinezkoa da» ohi bezala jardutea eta Eusko Jaurlaritzak ezarritako segurtasun baldintzak betetzea. 400 langile inguruk dihardute altzairutegiko txanda bakoitzean.

Siderurgia sektore osoa erdizka dabil, enpresa gehienak lan erregulazioan: Tubacexen, Tubos Reunidosen, Guardianen. Sestaoko ACBk (Bizkaia), adibidez, irekiera datarik ere ez du, eskarien jaitsiera dela eta. Enpresa horietako asko FVEM Bizkaiko Metalgintzako Federazioko kide dira, eta, haren datuen arabera, elkarteko kideen %25 itzuli ziren atzo lanera. Arcelor Mittalen Olaberriko eta Zumarragako (Gipuzkoa) plantetan, berriz, zerbitzu minimoetan ari dira.

Mondragon taldeko kooperatiben jarduera ere %20 eta %25 artekoa da, eta «zorrotz» betetzen ari dira «langileen osasuna bermatzeko segurtasun protokolo guztiak». Korporazioko iturriek adierazi dutenez, taldearen industria atalaren zati handi bat autogintzara bideratuta dago, eta arlo horretako lantegi gehienak oraindik itxita daude, Europan bereziki. Hala ere, espero dute datorren astean bezeroen eskaria berraktibatzea, industria jarduerak pixkanaka areagotzearekin batera. Azalpen horren eredu da Batz taldeak Igorren duen 700 langileko fabrika (Bizkaia): bi atal nagusi ditu, trokelgintza eta autoen osagaiak; aurrenekoa jardunaren ia %100ean itzuli zen, eta bigarrena, %10 inguruan.

Merkatua geldirik

Industria guneetan mugimendua nabari bazen ere, enpresa denek ezin izan zuten ireki. Itzuleran gakoa izaten ari da eskarien jaitsiera; askok ezin diote ekin esportazioek geldirik jarraitzen dutelako eta beste herrialdeetako lantegiak itxita daudelako. Egoera horretan daude, adibidez, Hego Euskal Herriko bi enpresa handienak: Iruñeko Volkswagen eta Gasteizko Mercedes. Lanera itzultzeko, «auto merkatuaren berpizkundearen zain» daude.

Volkswagenek ohar batean berretsi du hilaren 27an hasteko asmoa duela. Mercedesek egun berera atzeratu du itzulera; langileek behartu zuten itxiera, behar bezalako segurtasun neurririk ez zegoela argudiatuta —47 langilek eman dute positibo koronabirusaren proban—, eta, gaur egun, aldi baterako lan erregulazioan daude.

Gestamp, Bridgestone eta autogintzan ari diren beste enpresa handi batzuek ez dituzte oraindik ateak ireki, eta egoera horretan dago CAF ere. Tren egileak itxiak ditu Beasaingo eta Irungo (Gipuzkoa) plantak, hilaren 20ra arte, baina 44 langile ari dira zerbitzu minimoetan, presazko eskariei erantzuteko.

Eraikuntza, lanean

Obra publikoari dagokionez, AHT abiadura handiko trenaren lanei berrekin dietela azpimarratu zuen Arantxa Tapia Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapeneko eta Azpiegituretako sailburuak. Lan horrek lehentasuna duela berresteko nahikoa zen Durangaldeko zatietara gerturatzea, hondeamakina eta kamioiak bete-betean ibili baitziren.

Bizkaiko Foru Aldundiak, berriz, jakinarazi du gauza bera egin dutela Bilboko hegoaldeko saihesbidearen errepideko lanetan, Ezkerraldeko etorkizuneko parke teknologikorako sarbideetan, Ondarroako pasabideetan, Artxandako tunelen hobekuntza obretan eta Bilboko autobus geltoki gaineko lanetan, besteak beste. Aldundiak azaldu duenez, itzulera progresiboa izango da lurraldeko beste obra publikoetan.

Donostiako metroaren saihesbideko lanetan ere ohiko erritmora itzuli ziren. Kasu honetan, baina, berrindartze bat izan zen, beharturiko etenaldian lanean ibili baitira, baina erritmo apalagoan. Amara eta Antigua auzoko hainbat bizilagunek tuneletan zarata entzun dutela salatu dute.

Herri lanez gain, etxebizitza eraikuntza asko aktibatu ziren, baita fatxaden zaharberritzeak ere. Igeltseroek etxebizitzetako bizilagunekin kontakturik ez dutenez, lan egiteko baimena dute.