Koronabirusa COVID-19: Sindikatuen erreakzioa jarduerari berriro ekin ondoren. UGTk positibotzat jo du funtsezkoak ez diren sektoreen jarduerara pixkanaka itzultzea.

Espainiako Estatuko Barne Produktu Gordinak % 8 egingo du behera eta langabezia sei puntu haziko da, % 20,8ra arte, 2020an, NDFren arabera.

Koronabirusa COVID-19: euskal industria lanera bueltan 2020ko apirilaren 14an. Euskal industria % 25ean bueltatu da lanera, hori bai, osasun-neurri zorrotzekin.

Denda aurreko ilara da itxialdiko irudietako bat. Koronabirusaren krisia iragana bihurtzen denean, gehien gogoratuko diren egoeretako bat izango da. Itxialdiak, izan ere, bizitza ohitura guztiak eraldatu ditu, bereziki kontsumoaren ingurukoak. Uste zabaldua da jendeak oinarrizko produktuak erosteko aitzakia erabiltzen duela etxetik irten eta paseo luzeak egiteko, baina, sektoreari galdetuz gero, ez dirudi hala denik, itxialdi aginduaren diziplinarekin bat datozen joeretako bi indartu egin baitira: etxerako banaketak eta gertuko dendetan erostea.

«Nik bezero batzuk galdu ditut, baina, bestetik, irabazi egin dut tiketak luzeagoak direlako. Etortzen direnek erosketa askoz handiagoak egiten dituzte. Horrek galerak konpentsatu egiten ditu, eta ni berdintsu edo hobeto nago». Oiartzungo (Gipuzkoa) bere harategiko mostradoretik mintzo da Bittor Lizarribar, Euskal Dendak dendari txikien elkarteko presidenteak. Elkarteko teknikariarekin harreman zuzena du, eta hark esan dio bezero berriak sartzen ari direla janari denda txikietara. «Ez dakit zein izan daitekeen arrazoia: beldurra, hurbiltasunak ematen duen konfiantza… Baina, alde horretatik, bezero berri batzuk irabazten ari gara».

Azalpena badu Jokin Arrospidek, Mahala baserriko arduradunetako batek. «Autoa hartu eta saltegi handietara joateko arazoak daude, eta iruditzen zait horrekin herri txikietako dendek irabazi egin dutela. Zero kilometro erosketa da, gertukoa, konfiantzazkoa».

Etxeetara banatzen

Mahalak ez du dendarik, baina dendari askoren hornitzailea da, eta krisi garaian «zerbait gehiago» saltzen ari da. Txerrikiak ez, azokak itxita daudelako, baina esnekiak bai, eta horiek dira normalean dendetan banatzen dituzten produktuak; haien bitartez daki Arrospidek gertuko dendak «hobetoxeago» dabiltzala.

Gertuko merkataritza dira merkatu plazak ere. Iruñeko Alde Zaharraren bihotzean dago San Domingo azoka, eta han du bulegoa Susana Frommknecht plazako kudeatzaileak. Jende kopurua gutxitu zaie krisiarekin, baina plazara joaten direnen artean bezero berriak detektatu dituzte. «Gure bezeroaren profila adineko jendea da, baina orain familiak eta sartzen ari dira. 40 urte inguruko jendea da, eta erosketa guztia egiten du, beste egoera batean, agian, supermerkatuetan egingo lukeena».

Jende gutxiago dute merkatuan, eta postu batetik bestera alde handia egon daitekeen arren, salmentek «antzera» jarraitzen dutela dio. Nolatan? «Asko ari gara etxeetara banatzen. Esango nuke banaketa kopurua bikoiztu egin dugula. Banatzaile bat dugu, eta bere ordutegia luzatu egin behar izan du, lau bat ordu gehiago egunero».

Telefono bidezko eskaerak

Denak bat datoz joera hori asko handitu dela, baita supermerkatuetan ere. Pedro Galdos Uvesco taldeko marketin arduraduna da (Super BM, Super Amara, Ercoreca…), eta etxeko eskaerak «izugarri» igo direla dio: «Izurrite egoera honetan lan egitea erronka bat izaten ari da gure langileentzat, eta euren jarduna goratu nahiko nuke».

Galdosek azaldu duenez Internet bidezko eskaerak «%200 baino gehiago igo dira», eta zerbitzu hori ematen duten denden kopurua asko handitu behar izan dute. Hori, baina, ez da eskaerak egiteko modu bakarra, telefono bat jarri baitute 70 urtetik gorako bezeroentzat: «Lehen, Bizkai aldean mantentzen genuen zerbitzu bat zen, baina ohartu ginen aproposa izan zitekeela egoera zaurgarrienean zegoen jendearentzat, eta dei pila bat jasotzen ari gara. Ezin dira kalera atera, edo beldurra dute … Zerbitzu berezi gisa planteatu dugu, eta asko handitu behar izan dugu arretan lanean ari den jendea. Oro har, jende berri asko kontratatu dugu, eta kontratatzen ari gara».

Lizarribarrek ere sumatu du mandatuen gorakada. «Asko ditut, eta nahiko handiak. Gainera, bezeroak etortzen dira bila, nik ez baitut etxez etxeko zerbitzurik. Izan daiteke ez dutelako zain egon nahi, mantendu beharreko metroko distantziaren kontu hori dela-eta asko kalean geratu behar direlako, eta hotza egiten duelako».

Mahalan, aldiz, bide hori ez dute urratu nahi, eta, etxez etxekoan hasteko «aukera» izan duten arren, ez dute dendarien bidez saltzearen katea hautsi nahi izan.

Onerako gutxi

Erabat ezohiko egoera da krisia, eta erabaki estrategiko asko eragin ditu elikadura industrian: antxoaren kanpainaren atzerapena, etxez etxeko salmentan hasi diren haragi banatzaileak, uzta batzuen data aldaketa… Erreportaje honetan iritzia eman duten saltzaileek esan dute kolpeari eutsi diotela, baina bat datoz krisiak ezer gutxi on utziko duela sektorean. Arrospide da ezkortasunaren artean argi izpi txiki bat ikusten duen bakarra: «Iruditzen zait krisietan jendearen sentsibilitatea piztu egiten dela, eta bertako produktua gehiago erosten du. Gu beharrezkoak garela ikusten ari da orain, eta normalean ez gaituzte horrela baloratzen. Baina, oro har, abantaila gutxi utziko du honek».

Frommknechten ustez, beren egungo egoera «ez da hondamendi bat», baina ikusi behar da oraindik euren bezeroei nola eragiten dien. «Guk, adibidez, asko nabaritu dugu elkarte gastronomiko eta peñen itxiera. Alde Zaharrean daude, eta bezero oso onak dira. Eta haiek bezala inguruko ostalariak. Ea nola irteten diren hemendik».

Uvescon ere ez dira epe luzerako aurreikuspenik egiten ari, lanez gainezka ari direlako. Galdosek onartu du ez dakitela nolakoa izango den uda. «Orain zaila da esaten, baina badakigu bezeroa zaindu beharko dugula». Era berean, sare sozialetan dabilen zurrumurru bat ukatu nahi izan du: «Ez ditugu prezioak igo, mantendu egin ditugu. Adibidez eskaintza bereziak mantendu ditugu, baina ez dugu publizitaterik egiten, egoera honetan friboloa iruditzen zaigulako».

Lizarribarrek uste du elikadura sektoreak hainbestean eutsiko diola, baina ezkorra da beste sektoreekin: «Salatu nahiko nuke Internet bidez ari direla salmenta handiak egiten dekretuak ixtera behartzen dituen sektoreetako produktuetan: arropa, oinetakoak, etxeko tresnak… Horiek ari dira lehiatzen baldintza hobeekin. Gure egoera berean egon beharko lukete Amazon eta gainerako horiek. Beharrezkoak diren produktuak saltzea, bai, baina beharrezkoak ez direnak, ez. Jendea, gainera, ohitu egiten da, eta hori ez da ona guretzat».

Madrilek gelditu zuen, eta Madrilek jarri du martxan atzera, dekretu bidez betiere. Oinarrizkoak ez diren beste industriak eta eraikuntzak jarduerari berrekingo diote gaur, Hego Euskal Herrian, eta, horrekin batera, beren etxeetan itxialdian egon diren milaka behargin lantokietara itzuliko dira. Eusko Jaurlaritzak segurtasun protokolo bat kaleratu du enpresetan kutsatzeak gerta ez daitezen, baina gehiengo sindikalarekin adostu gabe. Protokoloaren balizko urratzeetan jarduera geldiarazteko konpromisorik ez du hartu Lakuak, ELA eta LAB sindikatuek salatu dutenez, eta egoera horren aurrean plantora deitu dituzte beharginak, zuzendaritzarekin segurtasun neurriak adosten ez badira. Arretaz erreparatu beharko zaio gaurko jardunari, beharginek lana geldiarazten saia daitezkeelako enpresa batzuetan, uste badute osasuna ez dela ari bermatzen.

Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapeneko Sailak «hibernazio epea» amaitutzat jo zuen atzo, eta enpresetan «segurtasun protokoloa zorrotz betetzearen garrantzia» helarazi zuen, «jarduerari berriz ekiteak ez dezan ekarri erlaxaziorik jasotako neurrien aplikazioa dela eta». Jaurlaritzak martxoaren erdialdean igorri zien enpresei segurtasun protokolo hori, eta egunotan jarduera-gida osagarri bat igorri du, «ekoizpena berriro irekitzeko prozesuentzako lagungarri».

Arantxa Tapia sailburua Gernikako Maier enpresan egon zen atzo, eta gogoratu zuen «arautegia eta protokoloa zorrotz» zaindu behar direla jarduerarekin hastean, «batez ere tarteei eta garbitasunari dagokienez, lehen-lehena langileen segurtasuna eta osasuna delako».

LAB sindikatua oso kritikoa da Jaurlaritzak beharginak babesteko egin dituen urratsak direla eta. Garbiñe Aranburu idazkari nagusiak auziaren ardatza zein den adierazi zuen, atzo, agerraldi telematiko batean: «Osasuna eta gehiengo soziala versus kapitala salbatzea». «Etetea beranduegi iritsi zen, eta oso gutxi iraun du», esan zuen. Aranbururen ustez, Espainiako Gobernuak men egin dio «CEOEk eta EAJ-Confebaskek osatutako bikotearen presioari». LABeko buruak argitu zuen Jaurlaritzaren jarduera abiatzeko plana adostu gabea dela, eta erantsi zuen sindikatua jarduerari berriz ekiteko saioa eragozten saiatuko dela, enpresetan prebentzio plan bat adosten ez bada sindikatuekin.

Sidenorren gertatua

ELA sindikatuak herenegun erreparatu zien langileen balizko planto horiei. Uste du Gasteizko gobernuak «milaka langile lanean hastera kondenatu» dituela, eta «kutsatzeko arriskuan jarri», eta garbi helarazi zuen Lakuak bere protokoloan ez duela lana geldiarazteko konpromisorik hartu segurtasun alorreko urratze larriak gertatuz gero. Horiek horrela, Negoziazio Kolektiboko arduradun Pello Igeregik argi azaldu zuen sindikatuaren asmoa zein den: «ELAn garbi dugu urratze horiek gertatzen diren lantokietan jarduera geldiarazten saiatuko garela, eta hori sindikatuek egin behar izateak segurtasun gabeziaren sentipena hedatuko du».

Sidenorren gertatu zena berriro gertatzea eragotzi nahi du ELAk. «Ertzaintza azaltzea osasun neurrien aldeko protesta bat desegitera, eta inongo aginte publikorik ez sartzea enpresara oinarrizko osasun neurriak betetzen ote diren ala ez ikertzera».

Hain zuzen, altzairu berezien Basauriko enpresa jarduerari berriz ekingo diotenetako bat da. ITP, Michelin, Siemens Gamesa, Mondragon taldeko hainbat kooperatiba eta beste hainbat eta hainbat ere beren produkzioaren zati bat martxan jartzen hasiko dira, lantaldeak txanda desberdinetan sakabanatuz eta aldagelak itxiz, kasu askotan, eta maskaren erabilera orokortzeaz gain.

Eraikuntza ere berriro hasiko da lanean, AHTaren lanetan esaterako; halaber, Donostiako metroko lanak azkartu egingo dituzte, ez baitira erabat gelditu egunotan. Eraikuntza enpresetan baino zailagoa izan daiteke milaka beharginen osasuna bermatzea, ez delako erraza hainbat zereginetan haien arteko segurtasun distantzia mantentzea.

Koronabirusa COVID19: Apirilaren 14tik aurrera jardunera bueltatuko diren Euskadiko enpresa nagusiak. Gehienak modu mailakatuan itzuliko dira, segurtasun neurriekin.

Petrolio gutxiago behar delako, baina, bereziki, prezioak gehiago amildu ez daitezen. Petrolioaren merkatuan inoiz egin den murrizketarik handiena egitea adostu dute. Errusiak eta Saudi Arabiak sinatu zuten akordioa ostiralean, eta AEB Amerikako Estatu Batuek eta G20k ontzat eman dute. Horren arabera, petrolio hornidura globalaren %23 gutxituko dute, 2018ko urriko datuekin konparatuta: eguneko 10 milioi upel.

Iaztik, eskaria heren bat jaitsi da, eta horrek eta azken hilabeteetan pilatutako stock-ak eragin dute prezioen gainbehera, bere mailarik baxuenera eramanez 18 urtean. Ostiralean, 31,98 eurotan zegoen Brent upela. Ezohiko kopuruetan, azken hilabeteetako prezio altuenetariko baita hori -25 euro ingurutan egon da azken aldian-.

30 bat herrialdek parte hartu dute negoziazioetan. LPEE Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeko kideak -Saudi Arabia buru- eta, hortik kanpo dauden beste estatu batzuk -horien artean Errusia da nagusia-. Horiek guztiek osatzen dute LPEE+ deituriko aliantza.

Hor ez daude AEBak eta beste batzuk. Ez dute zuzenean parte hartu elkarrizketetan, baina gertutik zaindu dituzte. AEBak dira munduko petrolio ekoizle nagusienak -15 mbd (milioi upel egunean); Saudi Arabiak 12 mbd eta Errusiak 11 mbd-.

AEBen esku hartzea

Zalantza zen AEBek murrizketekin bat egingo zuten ala ez, Errusiak eta Iranek hori eskatu baitzuten COVID-19aren krisia hasi aurretik eginiko bileretan. Baina, azkenean, akordioan ez dute eskakizun hori jaso. Dena den, AEBek nabarmen jaitsi dute produkzioa aurten: %10 inguru; Saudi Arabiak eta Errusiak orain egitera konprometitu direnaren parekoa. Eta akordioa desblokeatzeko, aurreikusten ez zuten kuota bat ere bere egin behar izan dute AEBek.

Ostiral goizean Saudi Arabiak eta Errusiak sinatu zuten aurreakordio bat, baina bileran parte hartu zuten guztien berrespena behar zuten, eta Mexikok ez zuen egin; uko egin zion herrialde guztiek ehuneko bera mozteari.

AEBek esku hartu behar izan dute Mexiko itunera ekartzeko. Washington konprometitu da haren murrizketaren parte bat beretik kentzeko: Mexikok merkatutik atera behar zituen 350.000 upeletatik 250.000 kenduko dituzten AEBek beren produkziotik. «Estatu Batuek Mexikori lagunduko diote, eta gero itzuliko digute dirua», esan du Donald Trumpek.

COVID-19aren krisiaren aurretik hasi zen petrolioaren prezioen gerra. Martxo hasieran, Errusiak uko egin zion LPEEko kideekin akordioa egiteari. Pozik zirudien prezioen erorketarekin, kaltetu nagusia AEBak izaten ari zirelako. Baina Moskuk ezin izan dio oraingo egoerari eutsi, upela 20 euro inguruan mantentzeko aurreikuspenek eta erosleak aurkitzeko zailtasunak eraginda. Negoziazioetan, gainera, faktore ugarik bat egin dute. Financial Times-en arabera, AEBek muga zergak handitzearen karta erabili dute, besteak beste.

Gasolindegiak ixten

Orain, zalantza nagusia da adostutako bolumenak konpentsa dezakeen eskariaren jaitsiera izugarria. AIE Energiaren Nazioarteko Agentziak kalkulatu duenez, munduko petrolio eskaria eguneko 20 milioi upeletara murritz daiteke hiruhileko honetan, konfinamendu neurriengatik-eta kontsumoaren jaitsierak eraginda.

Trafikoa nabarmena da hori, eta, horrekin batera, gasolindegietara egiten diren bisitetan. Hego Euskal Herrian orain arte funtsezko zerbitzutzat jo dira eta denek edo ia denek zabalik egon behar zuten. Espainiako Gobernuak, baina, baimena eman du gasolindegi batzuk ixteko. Hala ere, bermatuko du horrelako instalazioak dituzten udalerri guztietan gutxienez gasolindegi bat irekita egongo dela.

Trantsizio Ekologikorako Ministerioak kaleratuko agindu baten arabera, ohiko ordutegiekin irekita mantendu beharko dituzte urtean bost milioi litrotik gorako salmenta bolumena dutenek, eta autobideetan eta hipermerkatuetan daudenek. Gainerakoek, ordutegia murrizteko askatasuna izango dute, baita aldi baterako ixteko ere. Gasolindegirik ez duten udalerrietan, salmenta handienak dituen inguruko gasolindegiari ordutegi murriztuarekin irekita egoteko eskatuko zaio.

VIENA. Gutxiago behar delako, baina, bereziki, prezioak gehiago amildu ez daitezen. Petrolioaren merkatuan inoiz egin den murrizketarik handiena egitea adostu dute munduko petrolio ekoizleek. Errusiak eta Saudi Arabiak sinatu zuten akordioa ostiralean, eta AEB Amerikako Estatu Batuek eta G20k ontzat eman dute. Horren arabera, guztien artean petrolio hornidura globalaren %23 gutxituko dute, 2018ko urriko datuekin konparatuta: eguneko 10 milioi upel kenduko dituzte. Iaztik, eskaria heren bat jaitsi da, eta horrek eta azken hilabeteetan pilatutako stockak eragin dute prezioen gainbehera; hemezortzi urtean izaniko preziorik merkeena izan du.

30 bat herrialdek parte hartu dute negoziazioetan: LPEE Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeko kideak —Saudi Arabia buru— eta hor ez dauden beste estatu batzuk; tartean, Errusia. Horiek guztiek LPEE+ aliantza osatzen dute. Hortik kanpo daude AEBak eta beste batzuk, baina elkarrizketei adi egon dira. AEBak dira munduko petrolio ekoizle nagusiak, 15 mbd (milioi upel egunean) produzitzen dituzte; Saudi Arabiak 12 mbd eta Errusiak 11 mbd.

Zalantza zen AEBek murrizketekin bat egingo zuten ala ez, Errusiak eta Iranek hori eskatu baitzuten COVID-19aren krisia hasi aurretik eginiko bileretan. Baina, azkenean, akordioan ez dute eskakizun hori jaso. Dena den, AEBek nabarmen jaitsi dute produkzioa aurten: %10 inguru; Saudi Arabiak eta Errusiak konprometitu direnaren parekoa.

Ostiral goizean bi horiek sinatu zuten aurreakordio bat, baina bileran parte hartu zuten guztien berrespena behar zuten, eta Mexikok ez zuen egin; uko egin zion herrialde guztiek ehuneko bera mozteari. Azkenean, AEBek esku hartu dute negoziazioan. Washington konprometitu da Mexikok merkatutik kendu behar zituen 350.000 upeletatik 250.000 kentzera bere produkziotik, gero «dirutan itzultzeko beharrarekin».

Eusko Jaurlaritzak atzera egingo du, eta tokian tokiko azokak baimenduko ditu. Atzo, koronabirusari buruzko eguneroko agerraldian egin zuen iragarpena Estefania Beltran de Heredia Segurtasun sailburuak. Aste honetan erabaki zuen Jaurlaritzak azokak debekatzea, jendearen joan-etorriak eta pilaketak eragozteko argudioarekin, baina neurri horrek kontrako erreakzio ugari jaso ditu egunotan, eta, azkenean, debekua kenduko du.

Beltran de Herediak gogoratu du asteartetik aurrera oinarrizkoak ez diren zerbitzuak eta industria jarduerak ere berriro martxan izango direla, eta testuinguru horretan kokatu du Jaurlaritzak azoken inguruko araudia aldatzeko erabakia. Azpimarratu duenez, azoketan ere bete beharko dituzte «indarrean dauden osasun eta higiene neurri zorrotzak».

Jaurlaritzak atzera egin badu ere, hainbat udalek —EAJ eta PSE-EErenak ere bai— iragarria zuten ez zutela agindua beteko, eskumena eurena delako eta ez Jaurlaritzarena, eta hark, azoken funtzionamendua arautu badezake ere, ezin dituelako debekatu.

Atzo ireki zituzten, adibidez, Ondarroako, Eibarko, Oñatiko eta Zarauzko merkatuak, segurtasun neurri jakin batzuekin. Azpeitian, Bergaran eta Ordizian ere zabaldu dituzte egunotan. Ondarroako Udalak argudiatu du azokak lehentasuneko zerbitzua direla, eta saltzaileen eta kontsumitzaileen eskubidea dela «nolako elikadura eredu ekoiztu eta kontsumitu nahi duten erabakitzea», eta horretarako beharrezkoa dela bitarteko guztiak ipintzea.

Oñatiko Udalak, berriz, azaldu du bere erabakiarekin herriko lehen sektorea lagundu nahi izan duela, eta berretsi du tokian tokiko eta garaian garaiko produktuen sustapen politikarekin aurrera jarraituko duela. Gogoratu duenez, «bizi dugun alarma egoera» dela eta, higiene eta segurtasun neurriak egokitu zituzten, merkatua lekuz aldatu eta saltzaile kopurua eta aldi berean erosten ari diren bezeroen kopurua mugatu zuten.

Haserreari erantzuna

Ordiziako Udalak ere gogoratu du inork ezer agindu aurretik arautu zuela berak nola ahalbidetu zuzeneko salmenta. Beste baldintza batzuen artean 65 urtetik behera izatea ezarri zuten, arrisku taldekoak direlako adin horretatik gorakoak, eta azaldu du horrek postu kopuruaren jaitsiera eragin zuela, asteazkeneroko azokara joaten diren baserritar asko eta askok ez dutelako baldintza hori betetzen.

Neurri batean gizartearen presioaren ondorioa ere izan da Jaurlaritzak atzera egitea. Debekua ezarri eta berehala eragin zuen baserritarren eta talde ekologisten haserrea. Merkatuak irekitzeko eskaerarekin bat egin zuten hainbat ekoizlek, kontsumo elkartek, sindikatuk eta alderdi politikok; guztira, 200 bat eragile. Erabakiarekiko desadostasuna agertu zuten, eta salatu zuten azokak debekatu baina saltoki handiak irekita daudela.