SANTURTZI. Berrikuntza eta ikerketara bideratuko den zentro berri bat zabaldu dute Bilboko Portuan: Bilbao Port Lab. 200 metro koadroko eremu batean enpresak, ekintzaileak, doktoretza ikasleak eta ikerlariak hartuko ditu. Enpresek 4.0 portuen eredua sustatzeko dituzten beharretara bideratuko da zentroa, eta portuaren garapenerako interes berezia duten proiektuak sustatuko dituzte. Bilbao Port Lab ekintzailetza eta berrikuntzako ikasketa programa batekin osatuko da.

Akordioa sinatu du Gipuzkoako Uvesco taldeak Sabeco Banaketakekin, Simply markapean lanean zebiltzan 11 saltoki erosteko. Lehia agintarien oniritzia falta da eskualdatzea behin betikoa izan dadin.

BM eta Super Amara markak biltzen dituen konpainiak erosi dituen Simply dendetatik bost Bilbon daude —Begoña, Errekalde, San Ignazio eta Santutxu auzoetan eta Kanaria Uharteak kalean—. Bina, berriz, Barakaldon, Santurtzin eta Portugaleten. Supermerkatu kateak saltoki horietan lanean dabiltzan beharginen %100 bere langile taldera gehituko dituela hitzeman du.

Gaur egun, 221 supermerkatu ditu Uvescok Hego Euskal Herrian eta Espainian —Kantabrian, Errioxan, Madrilen eta Avilan— sakabanatuta, eta 4.569 langile ditu guztira. Banaketa enpresak 740 milioi euro fakturatu zituen 2018an, eta 2019an 770 milioira iristea espero du.

Bizkaian du banaketa taldeak presentziarik handiena, 90 saltoki eta 1.594 langilerekin. Gainera, ez da Uvescok Bizkaiko saltoki kate bat erosi duen lehen aldia, 2011. urtean Erkoreka supermerkatu katearen jabe egin baitzen, 50 dendarekin.

Bolada onean da Uvesco Taldea. Orain urte batzuk produktu freskoen kalitatean oinarritutako eredua martxan jarri zuen, eta emaitzak hobetzen ari da urtez urte. Eredu horri esker, iaz 188,6 milioi euro erabili zituen hemengo hornitzaileei produktuak erosteko, 2017an baino 8,7 milioi euro gehiago.

Joan den urteko datuei erreparatuz, taldearen hazkundea sektorearena baino %1,7 handiagoa izan zen, eta fakturazioa %4 igotzea espero du datorren urterako; 770 milioi eurora helduko litzateke eta 200 enplegu berri sortuko lituzke.

Zabalkunderako estrategia

Azken bi urteetan Madrilen hazi da nagusiki Uvesco Taldea, BM markarekin. Jose Ramon Fernandez de Barrena zuzendariak argi utzi zuen 2018an zabalkunderako «aukera gehien» Madrilen zeudela eta ondorengo hamar urteetan 50 saltoki inguru zabaltzeko aurreikuspena zutela han. Horren erakusgarri da aurten irekiko dituzten zortzi supermerkatu berrietatik sei kokatuko direla Madrilgo erkidegoan.

Sabecoren dendak erosita, Euskal Herrian ere haztearen aldeko apustua egin du oraingoan Uvescok.

Euskaltel aro berri batean sartu da, eta aro horren gidari nor den berretsiko du gaur akziodunen batzarrak, Zegona euskal konpainiaren akziodun nagusi bihurtu dela islatuz. Erresuma Batuko funtsak akzioen %21 dauzka, eta, beraz, lehen akzioduna da, Kutxabankek bere akzio poltsaren pisua arindu ostean. Jose Miguel Garcia kontseilari ordezkari izendatu berriak (ekainaren 5ean) konpainiaren lema bi eskuz heldurik duela erakutsiko du batzarrean, eta Zegonak lau leku eskuratuko ditu hamahiru kideko administrazio kontseiluan. Eamonn O’Hare eta Robert W. Samuelson izendatuko dituzte funtsaren interesen alde. Garciak berak eta Jon Jamesek osatzen dute Zegonaren laukotea. James independente gisa azaltzen da, baina funtsaren alde dihardu.

Izenek beteko dute Euskaltelen akziodunen batzarra, baina izana prestatzeko, denak baitaude luze gabe espero diren zenbait aldaketa sakonen zain. Jose Miguel Garciak berak berretsi zuen atzo Radio Euskadin: «Izendapena baino garrantzitsuagoa da aho batez onartu den bide orria». Eta bide orri horretan murrizketak azaltzen dira: «egitura soiltzea», Zegonaren hiztegian. «Hazkunde egonkorra» nahi du Garciak, eta horrek «berregituratze bat» eskatzen du.

Garciak Jazztel suspertzea lortu zuen, Frantziako Orangeren eskaeraz, eta berme horrekin iritsi da Euskaltelera. Bermeaz gain, helburu bat dakar euskal konpainiara: errentagarriagoa egitea, burtsan gora egin dezan, eta Zegonari salmenta bat egiteko aukera erraztea, inbertsio funtsen ohiko zereginean, irabazien bila betiere. Garciak zorrotza dela erakutsi du iritsi bezain laster: zuzendaritzako hogei kide kaleratu ditu, horietako batzuk Euskaltelen urte mordoa aritu eta gero. Gidariak dio hiru konpainia aurkitu dituela Euskaltelen: Telecable, R eta Euskaltel bera; «egitura soildu egin behar zen».

Lantaldean ere kezka

Sindikatuak adi-adi daude Zegonak jarritako gidariaren jardunari, kezka handi bat baitute: zuzendaritzan egindako kaleratzeak luze gabe lantaldera iritsiko ote diren susmoa dute. Hain zuzen, Garciak kaleratze horien inguruan hitz egin zuen atzo: «Egitura soil batera egokitzen ari gara, beharrezkoa baita eredu berrietara egokitzea. Irteera batzuk ikusi ditugu, eta guretzat beti dira mingarriak, kide batzuk garrantzitsuak izan baitira guretzat azken hogei urte hauetan; baina garbi dago lortu egin behar dugula gure helburua betetzeko behar dugun egitura hori, hazkunde errentagarria edukitzeko eta lehiakorrak izateko».

Kutxabankek eta Corporacion Albak ere babestu dute zuzendariaren plana; laster kaleratuko da, eta gaurko batzarrean bertan haren inguruko arrastoak utz ditzake. Edonola ere, Euskaltel errentagarriago egitera iritsi da Garcia, akzioa garestitzera, eta aurreikus daiteke lehen xede horrek beste arrazoiak azpiratuko dituela.

Euskaltel Euskal Herritik kanpora ateratzeko arriskua ere hizpide izan zuen Garciak irratian, eta lasaitasuna helarazi zuen auzi horretan. Ez da arazo bat konpainiaren egoitza Euskal Herrian egotea, «ezta hurrik eman ere». Egoitzak Derion (Bizkaia) jarraituko duela esan zuen, horretarako konpromisoa duela. «Abantaila handia da hemen egotea».

Atzo, konpainiak 30 milioi euroko dibidendua eman zien bere akziodunei, 2018ko emaitzei loturik. Urte horri dagokion ordainketa osoa 55 milioi eurokoa izan da.

Euskaltelek salaketa jarri die Reliance Entertainment Productions LLC, Venice PI, LLC. eta Wind River Productions LLC. ekoiztetxeei, “bezeroei iruzur egiteagatik”.

Ekin Breakfast Gasteizen

DONOSTIA. Langile batek lanordutik kanpo jasandako bihotzeko bat lan istriputzat onartu du Donostiako Lan arloko epaitegiak, CCOO sindikatuak gaia auzitara eraman ostean. APY UTE Donostiako Garbiketak enpresako langile batek 12:45ean hasi behar zuen lanaldia, baina 12:00etan, oraindik etxean zela, bularrean mina sentitu zuen. Lanpostuan zenean baieztatu zen bihotzekoa jasan zuela.

LABek konfrontazioa indartzera doala argi utzi zuen, atzo. «Udazkenean mobilizazio sozial eta sindikal handia egongo da», ohartarazi zuen Garbiñe Aranburu idazkari nagusiak. Enpresetan ikusten ari direna kontuan hartuta, borroka sindikalen berrindartzea ez da une jakin bateko kausa bat, «joera bat bihurtu baita». Amaitu berri den ikasturteko datuetan ikus daiteke joera hori, gainera: sindikatuak 133 borroketan parte hartu du, aurreko ikasturtean baino hamahiru gehiagotan, eta lan gatazka horietako hiru herenetan lanuzte eta grebak egin dituzte.

Gatazken igoera horrek lan baldintzetan eragina izan duela azpimarratu zuen sindikatu abertzaleak. %19 egin zuten gora lan arloko gatazkek, eta egindako lan itunen kopurua %14 handitu zen. Bi aldagaien arteko lotura egin zuen Aranburuk: «Zenbaki horiek erakusten dute gatazkak dauden eremuetan lan baldintza hobeak lortzen direla». Horregatik, estrategia horri eutsi, eta borrokarako beharra aldarrikatu zuen LABek, ekintza sindikaleko txostena plazaratzean.

Lan gatazka horiek bultzatzeko, sindikatuak aliantzak sustatuko dituela aurreratu zuen idazkari nagusiak. ELArekiko harremanak oraindik ez dira era horretako batasun baterako egokienak, nahiz eta jakitun diren aliantza horrek indar handiagoa emango liekeela. Aliantza horretarako baldintza egokirik ezean, bestelako eragileekin ere elkarlanean aritzeko asmoa azaldu zuen Garbiñe Aranburuk. «Borrokak ez dira bakanak; prekaritate egoera bati erantzuten diote, eta sistema honi alternatiba bat eman behar bazaio, urrats berriak egin behar dira». Gainerako eragile sozial eta sindikalekin elkarlana sustatzen saiatuko dira hori dela eta.

Eragile sozialekin batera

Amaitu berri den ikasturteak aurrekoarekin parekotasun bat eduki du: mobilizazio sozialek indarra hartzen jarraitu dutela. Besteak beste, hor daude borroka feministak eta pentsiodunen astelehenetako manifestazioak. Pentsiodunek esan dute irailetik aurrera mobilizazioak areagotuko dituztela, eta azaroaren 14an lau orduko lanuztea egitea proposatuko diete sindikatuei. LABeko buruak onartu zuen mugimenduko kideekin hitz egiten ari direla deialdi horrekin bat egiteko.

Sindikatuak ez du baieztatu parte hartuko duen ala ez mobilizazio horretan, baina esan zuen pentsio duinen alde lan egiteko bide gehiago daudela. «Pentsio duinen aldeko borroka ez da ordain hori jasotzen dutenen borroka bakarrik; lan baldintza prekarioak dituzten langileek etorkizunean pentsio prekarioak jasoko baitituzte». Pentsiodunen borrokak lantegietan jarraipena eduki beharko lukeela uste du Aranburuk.

Pentsiodunekin, mugimendu feministarekin edota gazte zein etorkinekin borroka bateratuak egin nahi ditu sindikatuak, «mobilizazio orokorragoak» nahi dituelako. «Deialdi orokorragoek lagunduko dute lantokietako borrokak sustatzen eta sistema justuago bat sortzen». Beste kolektiboekin partekatzen dituzten aldarrikapenak ere defendatuko ditu LABek, beraz.

Definizio bat. «Norbanako bati kalte fisikoa, psikologikoa, sexuala edo ekonomikoa egitea helburu duten edo egin dezaketen jarrera desegoki eta onargaitzen multzoa». Aurrenekoz, hitz zehatz horiekin jaso du OIT Lanaren Nazioarteko Erakundeak jazarpenaren eta indarkeriaren esanahia. Hortik abiatuta, hitzarmen bat eta gomendio zerrenda bat osatu dituzte lantokietako indarkeriari eta jazarpenari buruz.

Ehun urte bete berritan, erakundeko 187 herrialdeek 108. konferentzia egin zuten ekainean Genevan (Suitza), eta han onartu zuten ituna. Egitura hirukoitza du OIT erakundeak: herrialdeetako gobernu, patronal eta sindikatuek parte hartzen dute bertan. Eztabaidatu ondotik, «lan eremuan suerta daitezkeen jazarpen eta indarkieria kasuei erantzuteko» dokumentua ondu eta bozkatu zuten erakundeko kideek. Aldeko 439 boto, aurkako zazpi eta 30 abstentzio jasota, aurrera egin du proposamenak.

Dokumentuak langileak babesteko tresna baliagarria izatea du xede, baina hastapenetan dago oraindik, eta estatuen esku dago jasotakoa interpretatzea eta ezartzea. Erakundea osatzen duten 187 herrialdeek dokumentua berretsi behar dute orain, eta hortik urtebetera sartuko da indarrean ituna; betiere, estatu bakoitzak bere errealitatera moldaturiko araudi gisa. «Poztekoa da OITk itun hau adostu izana; batik bat, bete beharrekoa delako eta orain sinatzaileak behartuta daudelako ituna euren araudietan txertatzera».

Oskar Arenas Euskadiko CCOOko nazioarteko arduradunak itunaren balio juridikoa azpimarratu du. Eta Guy Ryderrek, OITko zuzendariak, posible ikusten du ituna egokiro aplikatzea:«Babes neurri hauen aplikazioa da hurrengo fasea; gure xedea da langileentzako lan eremu seguruagoa, hobea eta erosoagoa sustatzea. Herrialdeek neurriok azkar eta era bateratuan berretsiko dituztelakoan nago». Arenasek ohartarazi du OITk «salaketa publikoa» egiteko aukera duela herrialdeek konpromisoa bete ezean. Koldo Saenz LABeko nazioarteko arduraduna, berriz, zuhurragoa izan da itunaren ahalmenari dagokionez. «Prestigio kontu bat da ezer baino gehiago. OITk publikoki sala dezake estatu bat, baina ezin du zigorrik ezarri».

Oreken dantza

Ageri diren eta ageri ez diren zehaztapenak OIT barne eraketaren isla dira, nolabait. Egitura hirukoitza duen entitatea izanik —estatuetako gobernuak, patronatuak eta sindikatuak—, alderdi eta ikuspegi ezberdinak daude ordezkaturik, eta, era berean, herrialde parte hartzaileen auziarekiko iritziak. Ondorioz, balantza orekatzea ez da beti erraza izaten. Horrek, baina, erakundea «asko ez bustitzera» daramala uste du Saenzek, eta ituna iritzien arteko orekaren emaitza dela.

Berri ona da hitzarmena adostu izana. Horretan bat datoz Arenas eta Saenz. CCOsOko ordezkariak dio laneko indarkeriari aurre egiteko edozein urrats dela positiboa, baina deia egin du «hemendik aurrera aferan sakontzen jarraitzeko». Adibide bat ere jarri du: «Jazarpen kasuak egon badaude, eta, salaketa publikoa egitearekin batera, lan ikuskaritzan ere salatu behar dira».

Saenzek jasotakoaren edukian jarri du arreta: «Ezkutuan dauden zenbait jazarpen azaleratzeko aukera ematen du itunak». Prostituzioan ari direnak eta etxeko langileak izan ditu hizpide. Baina hutsunea ere sumatu du LABeko kideak. «Beste kasu batzuetan, ordea, hankamotz geratu da. Itunak ez ditu jaso langileen genero identitatearen eta sexu askatasunaren aurkako indarkeria edo jazarpena». Nazioarteko ituna izanda, Saenz jakitun dago LGTBI kolektiboarekin askotariko jarrerak dituztela OITko parte hartzaileek, eta ohartarazi du hori izan daitekeela aipamenik ezaren arrazoi nagusia. Hutsuneak zor ditzaketen arazoak herrialdeek itunaz egiten duten interpretazioaren esku geratuko dira. «Ituna orokorra da, eta zehaztapenak tokian tokiko araudien esku daude», zehaztu du Arenasek. Ibilbidearen hurrengo fasean ikusiko da itunak zer molde hartzen duen eremu bakoitzean.

Pentsiodunen mobilizazioak Bilbon, Donostian eta Gasteizen, 2019ko uztailaren 8an. EAEko pentsiodunek udaletako hainbat karguk soldatak igo izana salatu dute.