Mercedes martxoaren 14an itxi zuten, eta apirilaren 13an irekitzeko asmoa zuen hasieran, baina orain onartu du ziur aski hilaren 20ra arte itxarongo duela, denbora beharko duelako segurtasun neurri bereziak indarrean jartzeko, eta ez dakielako zenbat langile dauden berrogeialdian. Hori bai, txanda bakar bat izango litzateke.
VWek, berriz, hilaren 27an irekitzeko asmoa du, besteak beste, ez duelako espero auto salmenta berehalakoan suspertzea.
«Aski da!», azaldu du Gipuzkoako EHNEk. «Zertara dator azokekiko horrelako tema?», galdetu du. «Baserritarrok gure produktuak saltzetik bizi gara. Egoera dagoeneko zaila baldin bada, ulergaitza da beste oztopo bat jartzeko tema hori».
Gainera, sindikatu horrek uste du Jaurlaritzak ez duela eskumenik halako erabaki bat hartzeko: «Azokak udal eskumena dira, eta osasun neurriak, une honetan, estatuaren eskumena». Horrela, gogorarazi du azken asteetan baserritarren azokak egin ahal izan dituztela hainbat herritan, «higiene eta protokolo zehatzek agindu bezala». Eskerrak eman dizkie Ordiziako, Villabonako eta Zumarragako udalei, «gauzak nola egin» erakutsi dutelako. Ziurtatu duenez, Katalunian eta beste lurralde batzuetan baimentzen dituzte janari azokak.
Baserritarrentzat azokak ezinbestekoak direla nabarmendu du Gipuzkoako EHNEk, eta tokian tokiko ekonomiarentzat oso mesedegarriak direla. «Azokak, salmenta zuzenak, herrietako elikagai denda txikiak bertako produktuak komertzializatzen direla bermatzen duten guneak dira. Horiek denek tokiko ekonomia indartzen dute, baita herritarren lanpostuak ere».
«Tamalgarria»
Antzeko kritikak egin ditu Enba Euskal Nekazarien Batasunak ere. «Erabakia ulertezina eta tamalgarria da, bai azoketara joaten diren baserritarrentzat eta kontsumitzaileentzat, baita azokak elikagaiak erosteko gune gisa defendatzen ditugun ororentzat ere».
Alarma egoera amaitu eta azokak zabaltzeko debekua kentzen denerako Jaurlaritzak jarritako baldintza «onartezinak» ere salatu ditu Enbak. Horien arabera, pasabide batek banatu beharko ditu postuak, eta sei metro egon beharko dira postutik postura. Gainera, postu baten barruan, saltzaileek gutxienez bi metroko tartea gorde beharko dute beren artean, eta, lekurik ez dagoenean, bakar batek egin ahal izango du lan. Bezeroei dagokienez, gutxienez bi metroko tartea izan beharko da baten eta bestearen artean. Neurri horiek gehiegizkoak direla uste du Enbak, eta «kinka larrian» jarriko dituztela azokak.
Sindikatu horrek ziurtatu du koordinazioa falta dela Jaurlaritzaren barruan, Osasun Sailak azokak debekatu dituen egun berean Merkataritza Sailak merkatuak eta bertako produktuak babesteko kanpaina bat hasi duelako, «hitzez hitz, elikagai fresko eta bertakoez hornitzeko guneek betetzen duten tokia aldarrikatuz».
Eroskiren ekinaldia
Eroskik iragarri du azokak galdu dituzten baserritarretako batzuek aukera izango dutela Eroskiren bitartez saltzeko beren produktuak. Harakai kooperatibak merkaturatutako arkumeak salduko ditu, eta bere barazki hornitzaile nagusiekin akordio bat lortu du inguruko ekoizle txikien produktuak ere bil ditzaten.
Funtsean, herrialdeek pilatuko dituzten zorrei aurre egiteko modu bateratu baten bila ari dira. Hiru proposamen dituzte mahai gainean: 2008ko krisian bezala, ESM euroguneko erreskate funtsa erabiltzea: 240.000 milioi euro inguru; Europako Berme Funtsa sortzea, enpresentzat likidezian 200.000 milioi baino gehiago emateko; eta 100.000 milioi euroko beste poltsa bat, estatuen lanaldi murrizketarako programa bereziak finantzatzeko —Hego Euskal Herrian, aldi baterako lan erregulazioak—. Hori dena maileguen bitartez banatuko litzateke estatu kideen artean; nola finantzatu eta estatu hartzaileei zer baldintza jarri eztabaidatzen ari dira.
Herbehereak eta Italia jokatzen ari dira partida nagusia. Aurrenekoak laguntza horiek ditu herrialde hartzaileentzako baldintza ekonomiko zehatz batzuekin lotu nahi ditu; bigarrenak, aldiz, betebehar horiek ahalik eta gehien arintzea nahi du. Horren inguruko liskarra izan omen da blokeo puntu nagusia. Lehia hori betiereko berdinketan amai ez dadin lanean ari dira beste estatu batzuk. Bilera amaitzean, Frantziako eta Alemaniako ministroek marra gorriak mugitzeko eskatu zieten Herbehereei eta Italiari.
Lagundu bai, erreskatatu ez
«Prest gaude erreskate funtsa osasun gastuetarako erabiltzeko. Baina laguntza ekonomikorako erabiltzen den neurrian, uste dugu [jasotzen duten estatuek] neurri ekonomikoak hartu behar dituztela», adierazi du Wopke Hoekstra Herbehereetako Finantza ministroak. Herbehereen arabera, maileguek bi fase izan beharko lituzkete: lehenengoan, utzitako dirua baldintzarik gabe jasoko lukete hartzaileek; bigarrenean, zaintza sistemak finkatuko lituzkete.
ESM erreskate funtsari dagokionez, blokeoa edozein estatu kidek ezar dezake. Batasuneko gobernu guztien babesa behar du martxan jartzeko, eta estatuek baldintzak jar ditzakete; kide batzuek, gainera, euren parlamentuen oniritzia behar dute.
Italia, gainera, ez dago prest mailegu horiek erreskate baten moduko programa baten bidez jasotzeko: hau da, ez ditu nahi baldin eta horrek aurrekontuetan erreforma eta murrizketa sakonak egitea exijitzen badio, 2008ko krisian besteak beste Greziak egin behar izan zuen moduan.
Erromak ez du Atenas izan nahi, baina, Europaren babesik gabe, zaila izango luke bere zorra finantzatzeko modua aurkitzea, hegoaldeko estatuen artean Italiak baitu arrisku saririk handiena, eta alde nabarmenarekin. Akordiorik ezak, halaber, euroeszeptikoen jarrera indartuko luke, bereziki Italiako Gobernuan egon diren baina egun oposizioan dauden Matteo Salvini eta haren taldekideena.
Koronabonuen aukera da mahai gainean duten beste egitasmoa. Hamar bat herrialdek eskatu dute hori, tartean Italiak, Espainiak eta Frantziak. Baina Herbehereak, Alemania, Austria eta Finlandia zor mutualizatu hori —kide guztien artean partekatua— jaulkitzearen kontra daude. Ez dute nahi beraiek hartu behar izatea ordaintzeko ardura baldin eta estaturen batek ezin badu bere zorra ordaindu. «Uste dugu horrek konponbide baino arazo gehiago sortuko dituela EBrentzat. Beste herrialdeen zorrak bermatu beharko genituzke, eta hori ez da zentzuzkoa. Eurotaldearen gehiengoak, gainera, ez du babesten», adierazi du Hoekstrak.
Berri agentziek kontsultatutako diplomazia iturrien arabera, Parisek eta Madrilek erdibideko beste proposamen bat egin dute zorra jaulkitzeko: zati handi bat EBren aurrekontuari lotzea proposatu dute. Baina horri buruz ere ez dute akordiorik egin.
Adosteko dagoen hirugarren puntua Europako Batzordeak egindako proposamena bat da: lanaldiak murrizteko programak finantzatzeko funts komun bat sortzea, Sure izenekoa. Horrek 100.000 milioi euroko mailegua izango luke.
ESMarekin ez bezala, kasu horretan, maileguak ez lirateke bazkideen presio eta ikuskapen bereziaren mende egongo, Europako Batzordearen babespeko mailegua izango bailitzateke. Bera zorpetuko litzateke herrialde eskatzaileari funtsak mailegatzeko merkatuan. Parte hartu nahi duten estatu kideen babesarekin egingo luke hori, baina ez lukete euren parlamentuaren oniritzirik beharko, eta, akordiorik balego, hori funtsezkoa litzateke blokeoak eragozteko.
Dena den, herrialde batzuek ziurtatu nahi dute funts hori koronabirusaren krisira mugatuko dela, eta ez dela izango mekanismo zabalago baterako lehen pausoa, adibidez Europa osorako langabezia aseguru bat sortzeko.
Beatriz Artolazabal Enplegu eta Gizarte Politiketako sailburuak azaldu duenez, laguntza horiek oinarrizko premiei erantzuteko dira, hala nola behar besteko diru sarrerarik ez duten familientzat edo jantziekin, hezkuntzarekin, prestakuntzarekin eta osasun arretarekin loturiko beharretarako. Ez du eman zehaztasunik, baina azaldu du laguntza eta programa horiek hainbat erakunderekin batera garatuko dituztela: udaletako gizarte zerbitzuekin bereziki, eta gobernuz kanpoko erakundeekin.
Horrekin batera, Jaurlaritzak 76 milioi jarri ditu Lanbideren bitartez autonomoei laguntzeko, Gazteen Bermerako sistemarako eta kontziliaziorako, eta beste 6 milioi udalek gazteak kontrata ditzaten. Halaber, bazterkeria eta pobrezia egoerei aurre egiteko, 10 milioiko funts bat sortuko.
Urkulluren lasaitasuna handituko dute EAEko Justizia Auzitegiak arratsaldean jakinarazitako bi ebazpenek. Batean, auzitegiak dio ez duela gaitasunik kautelazko neurriak ezartzeko, eta, hortaz, ezin duela eragotzi langile batzuk beren lanpostuetara itzultzea. Bigarren ebazpenean, berriz, hiru eguneko epea eman die salatzaileei eta Jaurlaritzari alegazioak egin ditzaten auzitegiaren egokitasunari buruz.
Agiri baten bidez, ELAk eta LABek ziurtatu dute beren ustez auzitegi horri dagokiola «hain erabaki urgente eta beharrezkoa hartzea», beren iritziz, «milaka pertsonaren osasuna eta bizitza arriskuan daudenean, eta korona- birusaren pandemia mugatzeko ordu bakoitzaren balioa izugarria denean». Nafarroako Lan Arloko Auzitegiak oraindik ez du ebazpenik argitaratu.
Atzoko Gobernu Kontseiluaren osteko agerraldian, Urkulluk berretsi zuen Jaurlaritza beharginen segurtasuna eta osasuna bermatzen ari dela. ELAren eta LABen jarrerak arbuiatu zituen, eta adierazi zuen «modu orokor batean» jartzen ari direla zalantzan «enpresa guztien» jarduna, nahiz eta salaketan horietako batzuen izenak ematen dituzten sindikatuek. Urkulluk beste behin adierazi zuen egungo egoeran osasuna eta enplegua «bateragarriak» direla, eta azpimarratu zuen enpresaburuak direla «lehen interesatuak» hori hala izan dadin.
ESK-k ere jarri du salaketa bat, kasu horretan, Reyes Maroto Espainiako Industria ministroaren eta Arantxa Tapia Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuaren aurka, prebarikazioa leporatuta. Igor Merak azaldu zuenez, ministro eta sailburu horiek «ez zegozkien eskumenak» hartu dituzte; ESKren arabera, Osasun ministroari zegokion arriskuen balorazioa egitea, eta, horren arabera, dekretua malgutzea ala gogortzea. «Baina ez zen hori gertatu. Zera gertatu zen: Confebaskek eta EAJk haserre monumentala hartu zutela, eta Pedro Sanchezen gobernua mehatxatzera ere iritsi ziren, dekretua malgu zezan».
ELAk eta LABek ere heldu zioten gaiari atzo, Herrialde Katalanetako CSC eta Galiziako CIG sindikatuekin batera kaleratutako adierazpen batean. Gobernuak «botere ekonomikoen» menpe jokatzen ari direla salatu dute. «[Espainiako Gobernuak] berandu hartu zuen erabakia, eta ezin okerrago kudeatu. 48 ordu igaro ez zirelarik, amore eman zuen botere ekonomikoen presioen aurrean, eta iruzur egin zuen, ikuspuntu demokratiko eta juridiko batetik».
155. artikulua, «zeharka»
Sindikatuok adierazpen bat egin zuten otsailean, agenda sozialaren eta erabakitzeko eskubidearen alde. Atzo kaleratutakoan, berriz, azpimarratu dute egungo egoerak «are eta beharrezkoago» egiten duela agiri horretan jasotzen dena garatzea. Sinatzaileek diote COVID-19ak eragindako osasun krisia «kapitalismoaren krisiaren» emaitza dela, eta agerian uzten ari dela Euskal Herriaren, Galiziaren eta Herrialde Katalanen «burujabetza gabezia».
«Salatu behar dugu COVID-19aren pandemia baliatu dela 155. artikulu bat zeharka sartzeko, gure lurraldeek berez duten autonomia urria indargabetuz», adierazi dute, eta azpimarratu Madril hartzen ari den zenbait neurri «propaganda unionista» indartzeko erabiltzen ari direla, «desfile militar eta guzti». «Haren asmoa ez da osasun krisiari aurre egiteko indarrak biltzea, baizik eta krisia erabiltzea gure nazioetako langileen bizitzarako funtsezko gaietan erabakitzeko eskubidea deuseztatzeko».
Lau erakundeek nabarmendu dute zer «konpromiso zibikoa» erakusten ari diren herritarrak oro har eta bereziki hainbat sektoretako langileak, baina salatu dute behargin horiek lanean ari direla «babesteko bitarteko nahikorik gabe» eta ez dagoela behar beste langilerik eginkizun guztiei aurre egiteko. «Espainiako Gobernua eta gobernu autonomikoak hartzen ari diren erabakiek eskubideak konfinatzen dituzte; berandu datoz, bidegabeak dira, eta motz geratzen dira langile klasearentzat eta kolektiborik zaurgarrienentzat».
