Gobernu Kontseiluak 500 milioiko funts bat sortzea onartu zuen aurreko astean, eta atzo aktibatu zuen laguntza programa hori, Elkargirekin eta Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan lan egiten duten hamabost finantza erakunderekin hitzarmenak sinatuta.
Orain, finantzaketa lerroaren zenbatekoa handitzeko, Jaurlaritzak uste du beharrezkoa dela eskaeren eta zirkulatzailearen beharraren «erradiografia zehatzagoa» egitea. Hala, Elkargiri adierazi dio «nolabaiteko malgutasuna» izateko finantzaketa eskaerak aztertzean, ETEek, mikroETEek eta autonomoek duten «salbuespen ekonomikoko egoera» dela eta. Aldi berean, «zintzotasunerako eta elkartasunerako deia» egin die enpresei, finantzaketa hori «benetan behar duenak» eska dezan, eta banketxeei eskatu die salmenta gurutzaturik ez egiteko, beraientzat «arriskurik ez duen produktu bat» delako.
Koronabirusak eragindako krisiaren aurretik ere, gutxieneko errenta bat ezartzea Espainiako gobernu berriaren agendan zegoen. Larrialdi egoera betean, egitasmoa bizkortzeko borondatea erakutsi dute gobernua babesten duten bi alderdiek, PSOEk eta UP Unidas Podemosek. Inklusio eta Gizarte Segurantza ministerioak martxo amaieran filtratu zuen proposamen bat prestatzen ari zela, Pablo Iglesias lehendakariordearekin batera. Iragan astean iradoki zuten gaurko bileran onar zitekeela, baina azken egunotan indarra galdu du aukera horrek, artean ez dagoelako adostasunik gobernuaren barruan.
UPko ministroek, PSOEko zenbaitzuen eta sindikatuen babesarekin, lehenbailehen jarri nahi dute indarrean, baina ez dute behin-behinekoa izatea nahi. PSOEko ministro liberal eta ortodoxoenak, ordea, uzkurrago daude, ehunka milioi asko beharko dituen neurria baita.
Oraindik ez dago garbi zeinek jasoko luketen, zer baldintzetan, ezta zenbat diru izango den ere —450 euroko hileroko kopurua aipatu dute zenbait hedabidek—. Gainera, ikusteko dago zer neurritan den bateragarria Espainiak sortzen duen laguntza gaur egun Hego Euskal Herrian indarrean daudenekin —DSBE diru sarrerak bermatzeko errenta Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, eta errenta bermatua Nafarroan; Ipar Euskal Herrian antzeko bat dago, RSA izenekoa—.
Beharraren sozializazioa
Egoeraren larriak erraz dezake oinarrizko errenta baten bidea. Hasteko, halakoren bat jasotzeko beharra izango duten pertsonen kopurua nabarmen handitu delako; hau da, beharra sozializatuagoa egongo delako. Gainera, testuinguru berrian onarpen sozial handiagoa izango lukeelako horrelako laguntza batek. Ez dira berdin ulertzen «lanik egin nahi ez duten horiei dirua ematea» eta «birusaren erruz bat-batean lanik gabe, negoziorik gabe gelditu direnei laguntzea». Behin-behinekoa litzatekeen sarrera batek erreparo gutxi izango lituzke oraintxe bertan.
Larrialdiak, beraz, premiazko eta behin-behineko neurriak ahalbidetzen ditu, eta iraganean halako neurrien aurka egondakoen erresistentziak ahultzen ditu. Kasu horien artean agerikoa da Luis de Guindosena. PPren gobernuetako Ekonomia ministro izandakoa eta EBZ Europako Banku Zentraleko oraingo lehendakariordea, ortodoxia alde batera utzi eta «emergentziazko gutxieneko errenta» baten alde agertu berri da.
Beste liberal batek, Toni Roldan ekonomistak eta C’s-eko diputatu ohiak, salbuespeneko beste errenta unibertsal bat proposatu zuen joan den astean. El Pais egunkariko iritzi artikulu batean, proposatu zuen herritar bakoitzari 3.000 euroko «behin-behineko oinarrizko errenta» modukoa ematea berehala —mila euro hileko—. Bere kalkuluen arabera, 38 milioi pertsonari diru hori emateak 114.000 milioi euroko kostua luke, Espainiaren BPGaren %11aren adinakoa.
Aparteko zerga baten sorrera ere jaso du Roldanek. 2019. urtetik 2020ra artean galerarik izan ez duten herritarrek, 3.000 euroak itzuliko lituzkete errenta aitorpenean. Eta beste guztiek errenta galeraren araberako itzulketa egin beharko lukete. Roldanen kalkuluen arabera, bi urteren buruan, errentarekin gastatutakoa Espainiako BPGaren %1ean geldituko litzateke.
Berehalakotasuna, unibertsaltasuna eta sinpletasuna dira, Roldanen iritziz, behin-behineko errenta unibertsal horren abantailak, eta larrialdi egoerak justifikatzen du bere moduko ekonomista liberalek bazterrean uztea oinarrizko errenta unibertsalari orain arte jarritako erreparoak: diru gehiegi zela: mundu guztiari emanda, egiaz behar dutenei ez zitzaiela iritsiko; eta lana desinzentibatzen duela.
Roldanen proposamenak badu zulo nabarmen bat: zer gertatuko litzateke 2019an errenta aitorpenik egin ez dutenekin? Beste batzuk ere aurkitu ditu Borja Barrague ikertzaile donostiarrak, Agenda Publica-n argitaratu zuenez, beharra ez duen jendeari iritsitako helikoptero diru hori, ez litzateke eraginkorragoa berebizikoagoak diren beharretan? Osasungintzan, kaleratuei laguntzen, enpresen iraupenerako…
Berrogeialdiko errenta
Baldintzarik gabeko behin-behineko laguntza orokortuan eta zerga bidezko itzulketan oinarritutako beste proposamen bat ere egin dute Publico egunkarian aspaldian oinarrizko errenta unibertsalaren inguruan ari diren lau ekonomistek: Jordi Arcarons, Francisco Javier Braña, Daniel Raventos eta Lluis Torrens. Berrogeialdiko errenta deitu dute, eta horrela funtzionatuko luke: nahi duen pertsona helduak Internet bidez eskatuko luke, eta kontu korronte zenbaki bat eman. Administrazioak aste bat izango luke eskatzailearen ezaugarriak konprobatzeko, hots, zenbat heldu eta zenbat adingabe bizi diren familia horretan. Behin hori eginda, diruaren transferentzia egingo luke, inolako baldintzarik eskatu gabe, eta ia berehala. Hileroko ordainketa litzateke, mugagabea, eta gutxienez larrialdi egoera amaitu eta hiru hilabete igaro arte.
Oinarrizko errenta horren jasotzaileek 2021ean errenta aitorpena egingo lukete. Oinarrizko errentaz gain beste diru sarrera batzuk izan dituztenek sarrera guztien arabera zergapetuko lituzkete. Soilik oinarrizko errenta jaso dutenek, berriz, ez lukete zergarik ordainduko. Berrogeialdiko oinarrizko errenta 530 eurokoa litzateke familiako lehen kidearentzat, eta horren %50 beste kideentzat.
Zerga bidez berreskuratu
Ekonomista horien kalkuluen arabera, transferentziak hilero 17.153 milioi eurokoak izango lirateke. Sei hilabetez luzatuko balitz, martxotik 2020ko abuztura arte, kostua 103.000 milioi eurora igoko litzateke, baina horren zati handiena zerga bidez berreskuratuko luke administrazioak, horrelako neurri batek izan ditzakeen onurak aintzat hartzen badira.
Aurrerago, aztertu beharko litzateke zenbateraino ez duen merezi oinarrizko errenta hori betikotzea, baldintzarik gabeko oinarrizko errenta unibertsal gisara, eta etxebizitza ordaintzeko laguntzekin osatuta. Arcaronsen, Brañaren, Raventosen eta Torrensen ustez, horrela «indarrak batu beharrean pobre alferrei jazartzen dien burokrazia inkisitibo bat eraikitzen, gizarte justuago, solidarioago eta jasangarriago bat eraikitzera bideratuko lirateke, inor atzean utzi gabe. Dena desberdina izango da; balia dezagun hori hobea izateko».
ELAk eta LABek uste dute administrazio biek oinarrizko eskubideen babesa urratu dutela. «Osasunari, biziari eta integritate fisikoari dagokien eskubidea» da urratu dena, sindikatuen arabera. Jaurlaritzako Ekonomia Garapenerako Sailaren eta Nafarroako Gobernuaren aurka jarri dituzte salaketa judizialak.«Bi gobernuek, martxoaren 31n argitaratutako ohar argigarriekin, lantokietara joatera behartuta dauden langileen osasuna eta bizia arriskuan jarri dituzte, oinarrizkoak ez diren jarduerak egiteko», dio sindikatuok igorritako oharrak. «Bi gobernuek muturreraino malgutu dute oinarrizko zerbitzuaren kontzeptua, errege dekretua urratuz, hau da, oinarrizkoak ez diren jardueren etena; eta oinarrizkoak ez diren beste industria zerbitzu eta jarduerak eskaintzea bideratuz».
ELAk BERRIAri azaldu dio aldagai politikoa ere badela Jaurlaritzaren egitasmoan: «Bere mezu politikoarekin bat datozen enpresak» lagundu nahi izan dituela uste du Pello Igeregi sindikatuko negoziazio kolektiboko arduradunak. Hala, «enpresa zehatzei» egin die mesede Lakuak; izan ere, haren ustez, enpresa horiek «epe laburreko beharrak izateaz gain» aldagai politiko horrek ere markatu ei du Gasteizko gobernuaren ekinaldia. Egunkari honek sindikatuen salaketa-idatzian irakurri ahal izan duenez, sindikatuek enpresa zerrenda bat gaineratu dute, horietan legea urratu delakoan. Besteak beste, Haizea Wind, JAZ Zubiaurre, CAF, Lointek, Tubacex, Lapoxi eta Indaux azaltzen dira.
Alarma egoera, hankaz gora
ELAren eta LABen iritziz, langileak lanpostuan kutsatzeko arriskuan jarri ditu jarduerara bultzatzeak, eta pertsona horiek beste batzuk kutsatzea ahalbidetu du orain; «modu horretan, alarma egoeraren printzipio nagusiak hankaz gora jarri dituzte». Herritarren osasuna eta segurtasuna bermatu, gaixotasunaren garapenari aurre egin eta osasun sistema publikoa indartu: horiek dira alarma egoeraren printzipioak, sindikatuek gogorarazi dutenez.
ELA eta LAB sindikatuen salaketak exijitzen du ebatz dadila «Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak EAEko eta Nafarroako industria sektoreko langileen osasunerako, bizirako eta integritate fisikorako eskubidea urratu dutela». Gainera, gobernuen ohar argigarriak baliogabetu ditzatela nahi dute, legez, eta zigor ditzatela bi gobernuak ebazpen horren edukia argitaratzera, «ohar argigarriak plazaratu zituzten hedabide beren bitartez». Halaber, sindikatuek salaketaren bidez eskatu dute bi ohar argigarriak eten daitezela kautela neurri gisa, 24 orduko epean.
ESK sindikatuak ere iragarri du salaketa jarriko diela Arantxa Tapia Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapenerako sailburuari eta Reyes Maroto Espainiako Industria ministroari. Sindikatu horrek uste du prebarikazioa egin dutela biek ala biek, alarma dekretua «malgutu dutelako».
Aste Santua ate joka dago, baina inork ez du entzuten oporretarako deirik. Turismoarekin lotutako ekonomiak galdu egin du udako sasoiaren atariko emankor hori, egun gutxian jarduera bizia ematen zuena, hala kostaldean nola barrualdean, landa turismo etxeetan esaterako. Oraintxe aditzen den gauza bakarra da egoera zuzentzeko ezintasuna urte osora luzatzeko beldurraren aldaba-kolpea. Euskal Herriko hiri eta herri bisitatuenen kaleak eta plazak bakardade apokaliptiko batek estali ditu, eta isiltasun antzu horretan turismoaz bizi diren milaka euskal herritarrek kezka bat dute jira-biran buruan: Zenbat iraungo du honek? Udako sasoian suspertuko al dira turisten joan-etorriak? Kontsumitzeko gogoak? Aukerak?
«Krisiaren hasi-hasieratik, alarma egoera ezarri aurretik ere, turismoa bete-betean jo du arazo honek. Erreserbak jaisten hasi ziren, eta bidaia agentziak asko nozitzen ari dira egoera. Finean, turismoa izan da kolpea jaso duen lehen sektorea. eta azkena izango da krisitik ateratzen». Eusko Jaurlaritzako Turimo sailburu Sonia Perezek epelkeriarik gabe azaldu dio BERRIAri alorrak bizi duen koma. Bihar bertan batzar telematiko bat egingo du sektoreko patronalekin, muturreko egoera aztertu eta erabakiak hartzeko, betiere «ahal denean» turismoa biziberritzeko erabakiak har daitezen.
Perezek esperantza pixka bat badu ostalaritzari eta komertzioari dagokienez. «Konfinamendua bukatzen denean, badakigu faseka berreskuratu beharko dugula normaltasuna, baina halako euforia bat egon daiteke kontsumitzeko, eta horrek mesede egin diezaioke ostalaritzari». Turismo handiak, ordea, atzerritar jarioarenak, beste zerbait beharko du martxan jar dadin atzera: «Konfiantza giroa berritu».
Izan ere, atzerritik datozen bisitarien emaria eten egin da, eta ez da berehala berreskuratuko. «Kontsumo ohiturak zenbateraino aldatu diren ikusi behar da. Seguruenera, jendeak ez baitu izango buruan bidaia luzeak egitea. Koronabirusaren aurretik eta ondoren muga argi bat ezarriko dela uste dut; segurtasunari begira, esaterako».
Turismoaren garrantzia
Turismoak pisua hartu du azken urteotan Hego Euskal Herriko BPGan, eta dagoeneko %6tik gora ordezkatzen du; Gipuzkoan %7tik gorakoa da, eta %11tik gorakoa Donostian. Lapurdin, are garrantzi handiagoa dauka Miarritze buru dela. Edonola ere, alorrak ez du kalitatezko lanpostu asko ematen, baina enplegu ugari sortzen du, eta begien bistakoa da aurten milaka enplegu galduko direla sektorean; kontuan hartu behar da turismoari lotutako hamar enplegutatik bat bakarrik dela finkoa. Horrek erraztu egingo du enplegu galera.
Hala ere, Perez sailburuak ez du galdutzat eman nahi udako sasoia. «Barrualdeko turismoak, landa gunekoak, adibidez, eduki dezake uda txukun bat. Hiriko hoteletan erreserba asko galdu dituzte, baina landa guneetan ez hainbeste». Azken finean, COVID-19aren arazoaren «iraupenak eta sakontasunak» erabakiko dute sektorearen patua aurten, Perezen arabera. Eta barne kontsumoaren flotagailuari erreparatzen dio berriro: «Gure lurraldean barna mugitzen bagara, eta gertu daudenak gehiago etortzen badira, baliteke udatik aurrera pixka bat piztea sektorea, eta ostalaritzak eta komertzioak nabaritu dezakete hori».
Sailburuak mezu baikor bat ere eman nahi die atzerriko turismoarekin lotutako zerbitzuei; esaterako, hotel handiei: «Ez dira bertan behera utzi bidaia guztiak. Bidaien datak aldatzeko bonua ideia ona izan da, eta oraindik ikusteko dago zer gertuko den, irailean, esaterako».
Baina gaur-gaurkoz zerraldo daude. hala hotelak nola ostalaritza, Bizkaiko Ostalaritza Elkarteko kudeatzaile nagusi Hector Sanchezek aitortu duen moduan. «Bagenekien konfinamendua luzatuko zutela, eta aurretik esanda dago: jarduera zero izango da Aste Satuan». Eta udan zer? Bada, Sanchezek aukeraren bat ikusten du urratsak egiteko, baina erantzunik gabeko galdera asko daudela dio. «Italiak ostalaritza jarri du azken lekuan neurriak bertan behera uzten hasten direnerako. Badakigu zer datorkigun hemen ere. Azkenak izango gara jarduera berreskuratzen». Ahal duenean, jendeak gogo bizia izango du kontsumitzeko, Sanchezen ustez, baina horrek ez die egingo mesede denei: «Tabernek nabarituko dute, baina jatetxeek erronka handiagoa dute, bazkari handiak-eta igual ez direlako hain erraz egingo. Ikusteko dago, gainera, udazkenean birusa berrindartu daitekeen ala ez, eta zuhurrak izan behar dugu har daitezkeen neurri berriekin».
Enplegu galera handia
Okerretik okerragorako bidaia horretan, Hector Sanchezek hotelak jarri ditu azken geltokian. «Konfinamendua kendu eta bidaiatzeko baimena dagoenean, hotelek okupaziorik ez dute izango, erreserbarik gabe kasik, eta ikusi beharko da atzerrira bidaiatzea libre izango den, gainera. Nazioarteko turismoa aurten goitik behera eroriko da, argi dugu». Sanchezek uste du jendea, oro har, ez dagoela prest psikologikoki bidaia luzeak egiteko. «Gutako zenbat joango gara aurten Txinara, Thailandiara eta abar? Bada, atzerritarrek berdin-berdin. Herrialde bat segurua dela esaten badigute ere, ez gara hain erraz joango». Atzerritar asko etxean geldituko direla uste du Bizkaiko ostalarien bozeramileak, eta egin beharreko bidaia hori ez dutela egingo amesgaiztoa erabat pasatu dela ikusi arte.
Barruko turismoaren eboluzioa aztertzen hasita, Perez Turismo sailburuaren iritzi berekoa da Sanchez. «Egoera honek kalte egingo du, hein batean, baina udako sasoian agian piztuko da zerbait».
Eta horrek guztiak zer ekarriko duen negozioen bilakaerari begira? Begien bistakoa dena: asko eta asko itxi egingo direla, jarduerarik ezak diru sarrerak etengo baititu. «Etorkizuna oso iluna da epe motzera eta ertainera. Hondamendia izan daiteke egoera azaltzeko hitzik egokiena. Suspertzea zaila izango da, eta administrazioak laguntza handiak eman beharko ditu sektoreak zutik euts diezaion gutxiengo egitura bati. Garbi baitago krisia hasi aurretik sei langile zituen negozioak agian birekin egin beharko duela aurrera, jarduera izugarri txikituko delako». Hori gertatuz gero, aldi baterako erregulazioen bidez emandako laguntzak itzuli egin beharko dituzte enpresa txikiek, eta muturreko egoera ugari izango direla uste du Sanchezek.
Baina sektorearentzat lehen-lehenena da oraingo itxialdia atzean uztea, «eta lehenbailehen». Zenbat eta gehiago iraun orduan eta zailagoa izango baita negozioak bideragarri izatea gero. «Nahiko nuke huts egin aurreikuspenean, baina hoteletan ere enplegu asko dago zintzilik, eta aldi baterako erregulazioen ostean, bestelako erregulazioak ikusiko ote ditugun zalantza handia dago oraintxe bertan».
Bigarren etxebizitzak
Baikortasunerako arrazoi gutxi dago, beraz, baina bat edo beste bada udari begira. Kostaldeko udalerri turistikoetan ezin da baztertu jarduera handia egotea; oso urriti joan gabe, bigarren etxeak dituztenek egun gehiago egingo baitituzte Euskal Herrian. Bakioko (Bizkaia) alkate Amets Jauregizarrek aldagai hori nabarmendu du. «Guk ez dugu herrian hotel handi askorik, baina bigarren etxe asko daude; Bilbotik eta ingurutik etortzen dira, eta udan espazio publikoan ibiltzeko gura handia egongo dela uste dugu». Bakioko Udalak bilerak egingo ditu merkataritza txikiarekin, sektorearen ezinegona jasotzeko eta ahalik eta ondoen bideratzeko martxan jarriko diren ekimenak, sektorea biziberritu dadin lehenbailehen.
Bakioko bizilagunek osasun krisia dela-eta dituzten arazoetan jarri du lehentasuna Jauregizarrek, eta onartu du «zaila» dela aurreikuspenak egitea, «baina Bakioko turismoa etxekoa» dela. 2.700 biztanle ditu Bizkaiko herri horrek, eta udan, berriz, 12.000 biztanlera igotzen da kopurua. «Ez dira alemanak, eta aurtengo udan ere jende uholde horren zati handi bati eutsiko diogun esperantza daukagu». Onartu du 2020koa ez dela uda ona izango, baina espero du ostalaritzarentzat ez izatea desastrea ere.
Bakioren adibideak balio dezake Zarautz, Lekeitio, Hondarribia, Donibane Lohizune eta beste hainbat eta hainbat udalerrirentzat. Den-denak ez du zertan txarra izan, turismoaren koadroan beltza den arren kolore nagusia.
Handizkako tour agentziek oso ondo dakite zein den egoera Aste Santuaren atari honetan. «Oraintxe gure lan nagusia da eroritako bidaia askoren gorabeherak konpontzea», dio Cristina Hermosillak, Catai handizkako bidaia agentziaren penintsula iparraldeko ordezkariak. «Guk urrutiko bidaiak saltzen ditugu: Laponiara, Polinesiara, Afrikako safarietara, Japoniara… Horrelako bidaiak tarte handiz prestatzen dira, eta oraintxe geldirik dago dena». Catai da Txinara turista gehien bidaltzen duen konpainia Euskal Herrian. Hegaldiak eten direnetik jokoz kanpo geratu dira, noski. «Etortzen diren turistekin gogoratzen gara beti, eta ez kanpora joaten direnekin. Bada, aberastasun handia sortzen dugu negozio horrekin, bidaia agentzien bidez, esaterako. Orain arriskuan daude asko eta asko».
Hala ere, Hermosillak badu arrazoi bat baikortasunerako, eta itxialdiak eragin dezakeen hausnarketa batekin dauka zerikusia. «Arazo ekonomiko bat daukagunean, oporrak dira baztertzen diren gauzen artean lehenetako bat, ados; baina, bidegurutze sakon batera iristen garenean, adibidez heriotza bat edo antzeko zerbait, ohartzen gara zein garrantzitsua den ametsak betetzea, beti egin nahi izan dugun hori egitea, alegia. Bada, uste dut itxialdi honek horrelako efektu bat eduki dezakeela jendearengan, sakona baita gertatzen ari dena». Eta horrek jendea bultzatuko luke bidaia luzeak egitera, edota beti gerorako gorde dituen proiektu horiek betetzera; kontsumitzera, alegia.
Ahal denean, noski. Errebote fektuaz ari baita Cataiko ordezkaria; badaki luze joko duela abagunea irekitzeak amets zahar horiek bete daitezen. Aurtengo udaren hondarra aipatu du, dena den, bidaia agentziak martxan jartzeko sasoi gisa. « Udazkena hor dago, eta ikusiko dugu nola gauden ordurako, baina ezin da baztertu gutxika pizten joatea».
Ezkortasunerako arrazoiak, ordea, gaur-gaurkoz gehiago dira arrazoi baikorrak baino turismoarentzat, dena baita ziurgabea.
Haatik, kolpea are handiago da. Koronabirusa hedatu aurretik, motelaldian zen Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ekonomia, baina perspektiba onak zituen urte honetarako: oraingoaren aldean, oso onak. Azken batean, Jaurlaritzak azaroan egin zituen aurreikuspenetan kalkulatu zuen aurten ekonomia %1,9 haziko zela eta 15.000 lanpostu sortuko zirela. Ondorioz, gobernuak espero zuenaren eta azkenik gerta daitekeenaren aldea are handiagoa izango da, ekonomia orotara %5,5 jaitsiko baita, eta bidean 32.000 lanpostu galduko baitira. Nafarroako Gobernuak oraindik ez ditu berrikusi 2020rako aurreikuspenak, baina, ehuneko zehatzak gorabehera, kolpea handia izango dela espero daiteke.
825 milioiko erantzuna
Horrek guztiak, jakina, ondorio zuzena izango du kontu publikoetan, eta, horregatik, Aspiazuk nabarmendu du 2017tik hona superabitak izan dituztela Jaurlaritzak eta euskal administrazio publikoko erakunde nagusiek. Egoerari erantzuteko, hiru ildo nagusi jaso ditu Jaurlaritzak. Hasteko, 300 milioi euroko funts berezi bat antolatu du, COVID-19 izenekoa —beste 200 milioi finantzatzeko aukerarekin—. Gainera, 525 milioi euroko finantzaketa lerro bat aktibatu da, interesik gabekoa, enpresek gastu arruntei aurre egiteko likidezia izan dezaten. Azkenik, zor eta defizit mugak altxatu dira. «Altxortegian eragin handia izango du datozen hilabeteetan, eta hori dena kudeatu egin beharko da», esan du Aspiazuk.
Normalean erabili ohi dituzten aldagaiez harago, kalkulu hauek egin dituzte konfinamendurako: herritarren konfinamendua martxoaren 15ean hasi zen, baina Jaurlaritzak oinarri gisa hartu du martxoaren 29ko dekretua, funtsezko jarduerak izan ezik gainerako jarduera geratzeko agintzen duen hura, eta hilabete iraungo duela neurtu du; halaber, uste du normaltasunera itzultzeko ondorengo fasea pixkanakakoa izango dela, eta «45 eta 60 egun artean» iraungo duela.
Alberto Alberdi Jaurlaritzako Ekonomia, Finantza eta Aurrekontu sailburuordearen arabera, «aurrekaririk gabeko krisi bat» da. Haren hitzetan, egoerak ez du eskatzen «muturreko neurriak hartzea» irtenbide gisa: «Erabateko geldialdiak hondamendi ekonomikora garamatza. Halaber, ez dago erabateko erlazio zuzenik konfinamendu neurrien eta erantzun ekonomikoen artean». Ondorioz, Alberdik uste du konfinamendu osoa ez dela neurririk eraginkorrena, eta Hego Korea jarri du adibide gisa: «Ez ditu oso neurri zorrotzak ezarri konfinamenduan, baina arrakasta handia izan du».
Jordi Campa Ekonomia eta Planifikazio zuzendariaren arabera, bi kolpe handi eman dira ekonomian: bata, eskarian, sendien kontsumoan batik bat; bestea, produkzioan. Camparen arabera, analisia zorrotz egiterakoan kontuan hartu behar da ekonomiaren bi funtsezko aldagai horietan zer jarduera berreskuratu daitezkeen aurrerago, eta zenbat galduko den. Izan ere, zenbait kasutan, konfinamenduak berak itzulezinezko galerak eragingo ditu.
Kontsumoari dagokionez, sendien kontsumoak behera egingo du nabarmen; batik bat kalte egingo du kulturaren, kirolaren, aisialdiaren eta ostalaritzaren alorretan. «Hori ez da berreskuratuko; ez da gero itzuliko». Aitzitik, altzari, ibilgailu, arropa eta bestelako erosketak bai, egin daitezke aurrerago. «Berreskuratuko da, baina ez osorik», dio Campak.
Errebotearen intentsitatea
Produkzioaren atalean gauza bera gertatuko dela deritzo: «Produkzioaren zati bat galdu egingo da, eta beste zati bat ekoitzi ahal izango da konfinamendu garaia amaituta eta apurka normaltasunera itzulita». Kontsumoaren eta produkzioaren errebotearen indarrak markatuko du ondorengo susperraldiak «U itxura duen —pixkanakakoa— ala V itxura —berehalakoa—».
Erorketa orokorraren erdian, administrazio publikoak tira egingo du ekonomiatik, eta gastu publikoak nabarmen egingo du gora, osasun beharrei erantzuteko eta gizarte laguntzei eta politika antiziklikoei aurre egiteko. Sendien eta enpresen inbertsioa, berriz, «gelditu» egingo da, eta aurrerago berreskuratu daiteke, «konfinamenduaren iraupenaren eta enpresek ondoren izango duten konfiantzaren arabera». Gainera, pandemiak nazioarteko merkataritzan ere eragingo du, eta kanpo eskaria %0,6 jaitsiko da.