Nafarroako VW zuzendaritza enpresa batzordearekin elkartu zen atzo, langileen ordezkariei jakinarazteko zeintzuk diren Wolfsburgeko egoitza zentralaren asmoak eta eskaerak. «Eskatutako produktibitate helburuak betetzea» da eskaera nagusia; hau da, egunean auto gehiago egitea. 2018an, egunero 1.408 ibilgailu egin zituzten, eta orain 1.438ra igo nahiko luke Alemaniako zuzendaritzak.
Eskaera hori betetzeko, langileek ahalegin handiagoa egin beharko dute. 2016an, T-Cross modeloa lortze aldera, lanaldia luzatzea eta langile sartu berriei gutxiago ordaintzea onartu zuten, besteak beste.
Aurtengo otsailean, berriz, sei urterako lan ituna sinatu zuten zuzendaritzak eta langile batzordean gehiengoa duten sindikatuek —UGTk, CCOOk eta CCPk—. Itunetik kanpo geratu ziren ELA, LAB eta CGT. Martxoaren erdialdera egindako hauteskunde sindikaletan, langileek ildo hori babestu zuten, bi ordezkari gehiago eman zizkietelako sinatzaileei (orain hogei dira) eta bi gutxiago kritikoei (zortzi).
Hitzarmen luze bat lortzea zen baldintzetako bat Landaben hirugarren modelo baterako lehian sar zedin, taldeko ekoizpen eta logistika zuzendari Andreas Tostmannek onartu zuenez. Itun horrekin, KPIz gorako soldata igoerak izango dituzte 2023ra bitarte, errelebo kontratua erabiliko dute lan taldea gaztetzeko, eta zuzendaritzak malgutasun handiagoa izango du lanaldia antolatzeko.
Wolfsburgoko zuzendaritzak ez du artean jakinarazi zer neurri hartu nahi dituen produktibitatea handitzeko, baina atzo UGT sindikatu nagusiak iragarri zuen prest dagoela proposamena aztertzeko. Izan ere, sindikatu horrek uste du Landabenek derrigorrezkoa duela modelo hori. «Argi dago hirugarren modeloa ez dela kapritxo edo luxu bat, baizik eta beharrezkoa dela, auto elektrikorako trantsizioaren atarian baikaude, eta horrek zalantzaz betetako etorkizuna dakar». UGTren arabera, hiru modelo egitea «funtsezkoa da epe ertainera, aukera handiak izango lituzkeelako auto elektrikorako norabidean». Oraingoz, VWek erabaki du teknologia elektriko guztia Alemanian biltzea, eta argi utzi du epe ertainean Iruñean ez dutela halakorik egingo.
Aurki erabakiko dute
UGTk ziurtatu du aurki egingo dela hirugarren modeloaren adjudikazioa, eta horregatik eskatu die sindikatuei eta Landabengo zuzendaritzari akordio bat egiteko aste honetan edo hurrengoan.
Modeloa CUV bat izango litzateke, hau da, Crossover Utility Vehicle, edo noranahiko itxurako auto bat. Azken urteetan asko handitu da horien eta SUV (Sport Utility Vehicle) deitutakoen eskaera eta eskaintza, eta iaz Europako Batasunean saldutako autoen heren bat dira dagoeneko. CUV berri horren ekoizpenak Poloren zati bat ordezkatuko duela espero da, orain salgai dagoen modeloa 2017koa baita, eta haren salmenta apaltzen ari delako autoa zahartu ahala.
Hori bai, Lana, familia eta norbere bizitza kontziliatzeari buruzko inkestaren datuekin Eustatek plazaratu duen txostenak erakusten du oraindik ere tartea badagoela etxetik kanpora lan egiten duten emakumeek eta gizonezkoek zaintzara ematen duten denborarekin. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoko emakume landunek egunean batez beste 4,7 ordu egiten dituzte 15 urterik beherako seme-alaben zaintzan; egoera berean dauden gizonezkoek, berriz, 3,3 ordu. Emakume landunek egunero batez beste 2,4 ordu egiten dituzte beren kargura dituzten eta menpekotasuna duten pertsonak zaintzen; gizonezkoek ordu bat gutxiago, 1,4 ordu. Etxeko lanetan batez beste 1,4 ordu egiten dituzte gizonezkoek egunean; emakumezkoek, berriz, 2,1 ordu.
Batez bestekoetatik harago, emakume landunen erdiek baino gehiagok (%53,4) bost ordu edo gehiago pasatzen dituzte egunero seme-alaben arreta ematen. Zeregin horretan denbora tarte hori igarotzen duten gizonezko landunak, berriz, laurdenak baino gutxiago dira (%23,1).
Etxeko lanetan ere desberdintasunak daude ehunekoetan. Gizonezko landunen hamarretik bederatzik (%89,5) bi ordu baino gutxiago egiten dituzte egunean etxeko lanetan; emakume landunen laurdenak baino gehiagok (%27), hiru ordutik gora.
Dena den, emakumezko eta gizonezko landunek etxeko lanetan egindako denboran zegoen aldea murriztu egin da 2010. urteaz geroztik: lehen, emakumeek gizonek baino ordubete gehiago egiten zuten zeregin horietan; orain, gizonek baino 0,7 ordu gehiago.
Asebetetzea
Desoreka horien ondorio bat izan daiteke emakumeen %19,5 ez daudela batere pozik etxeko lanetan bikotekideak edo ezkontideak lankidetzarako duen jarrerarekin. Lau gizonezkoetatik hiru (%74,5), berriz, oso pozik daude bikotekideak edo ezkontideak etxeko lanetan emandako denborarekin.
Besteekikoak baino orekatuago dago norberak etxeko lanekiko duen asebetetze maila: etxeko jardunei eskainitako denborarekin oso asebeteta daude gizonezkoen %44,3 eta emakumezkoen %43,5.
Zaintza lanetan, berriz, emakumezkoen asebetetzea handiagoa da gizonezkoena baino. Emakume landunen %58 daude gogobeteta seme-alabak zaintzen eta %41,9 menpekotasuna duten pertsonen zainketarekin. Gizonezkoetan, berriz, %53 daude gogobeteta umeak zaintzen eta %37 menpekotasuna duten pertsonak artatzen.
Soldata arrakala handiagoa da andreak gehiengo diren lanbideetan
Sara de la Rica Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia katedradunak izan du azterlana egiteko ardura. Harekin batera aritu dira Lucia Gorijon eta Ainhoa Vega ikerlariek ere. Txostena osatzeko oinarri izan dute 2016ko Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako Pobrezia eta Gizarte Ezberdintasunen Inkesta. Atzo aurkeztu zuten ikerketa, Gasteizen.
Ikerketa, hala ere, iazko azaroan martxan jarritako plan estrategikoari lotuta egin da, soldata arrakala murrizteko aurkeztutako bide orriaren barruan. Helburutzat jarri zuten orduan 2030. urterako ordainen arteko ezberdintasuna Europako apalenen artean ezartzea. Horretarako, 283 milioi bideratuko zituela adierazi zuen Eusko Jaurlaritzak, eta tartean, enpresetan ikuskapenak egingo zituela ere iragarri zuen.
Hiru arrakala mota
Lan merkatuko genero arrakala neurtzeko unean, hiru arlotan banatu dute ikerketa. Izan ere, soldata arrakalaz gain, «beste arrakala batzuk» ere badaude, Sara se la Rica ikertzailearen hitzetan. Laneratzeko aukera da horietako bat, eta esparru horretan gertatzen da aurreneko diferentzia: ordainpeko lanean ari diren gizonak gehiago dira emakumeak baino. Aldeak nabarmen egin du behera azken urteetan, halere: hamar puntu jaitsi da 2008. urtetik, zehazki. Egun, %7koa da koska.
Aldaketa horretan eragin nabarmena izan du hezkuntzak. Izan ere, ikasketa maila handiagoa den heinean, sexuaren araberako desberdintasuna nabarmen txikitzen da. «Unibertsitate edota lanbide heziketako ikasketei erreparatzen badiegu, egun ez dago ia desberdintasunik». Bada, De la Ricak azpimarratu du andreei lan munduratzzea erraztu diela ikasketa mailak handitzeko egindako «ahalegin handiak».
Bigarren desberdintasuna ordu kopuruari dagokio. Andreek, batez beste, bost ordu gutxiago egiten dute lan astean, eta, beraz, gutxiago kobratzen dute. Baina zergatik? Ikerketaren arabera, lanean dauden hiru emakumetik batek lanaldi partzialeko kontratua dauka; aldiz, gizonen kasuan, ehunetik zazpik soilik. Emakumeen dagokionez, baina, ez dira borondatez ari lanaldi murriztuan, zaintza lanen ardura dutelako baizik. Eta hori da arrakala eragiten duen faktoreetako bat, De la Ricaren iritziz. «Emakumeek eta gizonek ordu kopuru bera egingo balute lan, %11 litzateke ordainen arteko diferentzia».
Koska txikiagoa izanagatik ere, nabarmena litzateke oraindik aldea soldatari dagokionez. Izan ere, soldatak txikiagoak dira emakume gehiago dauden lanbideetan, eta progresiboki egiten du gora lanbidean andreen kopurua hazten den heinean: gero eta emakume gehiago egon, orduan eta handiagoa da soldata diferentzia.
Hain zuzen, soldata arrakala eragilerik nabarmenena da sexu araberako bereizketa okupazionala, De la Ricak azaldu duenez. Etxeko langileak eta eraikuntza dira alde banatan dauden bi alorrak: lehenengoan emakumeak dira ia denak; bigarrengoan denak dira gizonezkoak. Soldatak handiagoak dira, halere, gizonezkoen eta emakumezkoen kopurua orekatua duten lanbideetan.
Egun, hileko soldatari dagokionez, gizonezkoek emakumezkoek baino %24 gehiago irabazten dute lanaren ordainetan, batez beste. Orduko irabazietan dagoen aldea, aldiz, %11koa da. Hots, lan egiten duten ordu bakoitzeko %11 gehiago irabazten dute gizonek andreek baino. Hor dago hirugarren desberdintasuna.
Kasu horietan hezkuntzak ere zeresan handia du. Izan ere, orduko soldata arrakala handiagoa litzateke baldin eta emakumeek ez balituzkete gizonek baino goragoko ikasketarik eskuratuko: ordainen arteko aldea, %11tik %14,7ra igaroko litzateke, ikerlarien arabera. Hau da, hezkuntza maila handiagoa den heinean, lanean emandako orduen araberako soldata arrakala are eta txikiagoa da.
Hala ere, bada gizonen eta emakumeen arteko soldata arrakala arrazoitu ezin duen zenbateko bat. De la Ricak nabarmendu du «diskriminazio zuzena» dela horren atzean dagoena; izan ere, «zuzeneko diskriminazioa ez da behatu daitekeen den datu bat».
Curriculum anonimoak
Soldata ezberdintasunari aurre egiteko hainbat neurri proposatu ditu ikerlariak. Alde batetik, funtsezkoa da, haren ustetan, emakumeen lan merkatuko parte hartzea handitzeko neurriak hartzea. Horretarako, iradoki du lan kontratu partzialak lanaldi osokoak izatera igarotzea, baita sexuaren araberako ordu kopurua arrazionalizatu eta orekatzea ere. Horretarako baina, kontziliazioari erraztuko luketen neurriak galdegin ditu De la Ricak. Ordutegi malguagoak ezartzea eskatu du, eta amatasun eta aitatasun baimenak parekatuak eta besterenezinak izatea.
Horrez gainera, curriculum anonimoak sustatu beharko lirateke lan merkatuan, hots, adina, sexua eta arrazari buruzko xehetasunik ematen ez dituztenak. Horrek nabarmen eragingo luke kontratazioan, De la Ricaren hitzetan, meritua lehenetsiko litzatekeelako. Azkenik, enpresetan genero berdintasunaren alde hartzen diren neurriak ikusgarri egin beharraz ere ohartarazi du. Horretarako, berdintasun planak aintzat hartzen dituzten enpresen erregistro bat sortzea iradoki du.
2018ko apirilean aurkeztu zuten EAJk eta PSE-EEk DSBEa aldatzeko proposamena, azken urteetan «laguntzaren kudeaketan sortu diren disfuntzioak zuzentzeko» eta oraingo egoera soziekonomiko «egokitzeko». Proposamen horrek gaur egungo baldintza nagusiei eutsi zien. Hala, errenta kobratzen hasteko gutxieneko adina 23 urtean itzi nahi zuen, eta onuradunak EAEko udalerri batean gutxienez hiru urte erroldatuta egotea.
Aldaketa sakonagoa egin nahi zuten DSBEaren kalkuluan. Gaur egun, Espainiako gutxieneko soldataren arabera kalkulatzen dute, baina, horren ordez, gutxieneko gastuen adierazle bat sortu nahi zuten (455 euro), eta horri osagarri ekonomiko batzuk gehitu, elkarbizitza unitateak duen izaeraren arabera. Pertsona batek, gehienez ere, 659 euro kobratuko lituzke.
Haurrak dituzten elkarbizitza unitateak saritu nahi zituen moldaketak, gaur egun pobrezia arrisku handiena halakoek dutela iritzita. Aldiz, etxea partekatzen duten bikoteak zigortuko zituen bereziki. Oro har, etxebizitza bakoitzean unitate bakarra egotea aurreikusten zuen proposamenak. Kontrolari dagokionez, hatz marka aipatu gabe, testuak zioen sistema biometrikoak erabiliko zirela zerbitzuko «erabiltzaileak eta laguntzen onuradunak» identifikatzeko.
EAJ-PSEren proposamenak «DSBEa murrizteko egitasmoa» dela ziurtatu du ELAk, eta ziurtzat jo du PPren babesa jasoko duela.