Zorpetzea beste erremediorik ez da izango krisitik ateratzeko, Confebasken ustez. Krisiaren aurretik aurreikusi zen gastu publikoa eta «euskal gizarte osoak aurrera egin dezan hartu beharko diren aparteko neurri guztiak finantzatzeko» balio beharko du zor horrek. Gastu hori finantzatzeko, errenta eta sozietate zergak igotzea proposatu dio patronalak Jaurlaritzari, «beti gehien eman dezakeenak gehien emateko printzipioari jarraituz». Proposamena «herrialdearekiko eta pertsonekiko konpromiso zintzo bati dagokio, jabetuta ahaleginek krisia ondoen jasaten ari direnen bizkar egon behar dutela, enpleguak eta mozkinak mantentzen dituztenen eta errentarik handienen bizkar».

Errekarguak «behin-behinekoak eta finalistak» izango lirateke, hots, zuzenean Jaurlaritzaren kutxara joango lirateke, hark krisiaren faktura ordaintzeko jaulki beharko duen zorra eta hartu beharko dituen maileguak itzultzeko. Confebaskek azaldu du ez dela horrelako neurri bat hartzen den lehen aldia —1983ko uholdeen kalteei aurre egiteko zerga igoera gogoan—, eta Europako beste herrialde batzuetan egin izan direla horrelakoak, hala nola Alemania batu zenean.

Proposamen zehatzak

Confebaskek, Adegik, Cebekek eta SEAk elkarrekin Jaurlaritzari bidalitako agiriak finantzatu beharrekoak aipatu dituzte. Batetik, «eusteko» neurriak leudeke: likidezia lerroak enpresa txikientzat eta autonomoentzat, eta errentak kalterik handiena izan duten kolektiboentzat. «Suspertzeko» neurriak ere proposatu ditu: «Akuilatzea tokiko kontsumo ondasunen euskal barne eskaria eta inbertsioa Euskadin»; enpresen nazioartekotzea sustatzea, eta zailtasunak dituzten enpresa bideragarriak erreskatatzea.

Osasungintzarako eta biozientzien sektoreetarako tokiko hornikuntza katea garatzea, eta langabezian eta erregulazioetan daudenen kualifikazioa «malgu eta arinak» onartzea.

La patronal Confebask ha propuesto al Gobierno Vasco subir temporalmente el IRPF y el Impuesto de Sociedades para salir de la crisis provocada por el coronavirus.

Euskal ekonomiak % 7,3ko beherakada izango du aurten, koronabirusaren krisiaren ondorioz, baina % 5,8 egingo du gora 2021ean, BBVAren txosten baten arabera.

Bilbok 15 milioi bideratuko ditu ekonomia, kultura eta gizarte kohesioa suspertzeko. 50 neurri biltzen dituen Larrialdi Sozial, Ekonomiko eta Kulturalerako Plana.

Euskal Herriko lantegi handietan ere bueltatzen ari dira jardunera, baina beharginek gero eta gertuago ikusten dute etxera itzultzeko eguna. Produkzioan dituzten gabeziei erantzuteko, enpresa horietako batzuek iragarri dute berriz ere aurkeztuko dituztela aldi baterako erregulazioak. Era berean, Espainiako Gobernua eragile ekonomikoekin negoziatzen ari da alarma aldirako erregulazio mota horren araudian gehitu zituen puntu batzuk; bereziki, erregulazioak luzatu ahal izateko eta horiek amaitzean egon daitezkeen kaleratze gehienak eragozteko.

Hego Euskal Herrian, lau langiletik bat dago lan erregulazioan, eta bi enpresatik batek indarrean du neurria oraindik. Amaitua duten hainbat lantegitan aurkeztu dituzte horiek berritzeko proposamenak —oraingoan, ekoizpen arazoak argudiatuta—, baina sindikatuek abisatu dute ez dutela inposiziorik onartuko. Hala adierazi zuten atzo ELAk eta LABek, Arcelor Mittalek bere planta guztietarako iragarri dituen erregulazioei buruz —Siderurgia arloko multinazionalak zortzi lantegi ditu Euskal Herrian—.

Sindikatuek azaldu dutenez, herenegun eginiko bilera akordiorik gabe amaitu zen, eta enpresak bere planteamenduekin aurrera egitea erabaki du —ez du langile batzordeen babesa behar horretarako—. Salatu dute zuzendaritzak ez duela inolako konpromisorik eskaini, besteak beste, enpleguari eta inbertsioei eusteko, eta jarduera gehiago ez azpikontratatzeko. Enpresak, halaber, %75erainoko bermea aplikatu du kontzeptu guztietan, ekoizpen sarian eta aparteko ordainsarian izan ezik, eta erabaki du erregulazioan dauden langileek ez dituztela opor egunak sortuko.

ELAk zuzendaritzaren jarrera kritikatu du, eta nabarmendu aurreko erregulazioan ezarritako baldintzak «nabarmen okertu» dituela. Haren ustez, COVID-19aren ondorioak «langileek ordaintzea» nahi du zuzendaritzak.

LABentzat ere argi geratu da enpresak ez duela frogatu koronabirusaren ondorioz lan erregulazioa behar dela: alegia, ez duela azaldu pandemiak zer eragin duen enpresaren egoera ekonomikoan eta produktiboan. Horrekin batera, salatu du zuzendaritzaren helburua ez dela erregulazioaren bidez enplegua bermatzea, «kaleratzeekin mehatxatzea baizik».

Horiek hala, ELAk administrazioei eskatu die esku hartzeko eta «zorrotz» zaintzeko «enplegua eta etorkizuneko susperraldia arriskuan jar ditzaketen enpresen planteamenduak». LABek hitzarmen kolektiboen garrantzia nabarmendu du, eta gaineratu du irtenbidea ez dela etorriko «multinazionalaren neurrira sinatutako enpresa hitzarmenen bidez». Azpimarratu du ezinbestekoa dela sindikatuek «indarrak batzea», langileen «beharrak» agendan sartzeko.

Michelinen, lau hilabetekoa

Arcelor Mittalen ez ezik, Michelinen ere iragarri dituzte aldi baterako erregulazioak lantegi guztietan —bi Euskal Herrian: Gasteizen eta Lasarte-Orian (Gipuzkoa)—. Gurpilak produzitzen dituen multinazional horrek sindikatuen esku utzi du dosierra aurkezteko memoria, eta erregulazioa aplikatzeko epea zein izango litzatekeen azaldu die: lau hilabete —maiatzaren 18tik irailaren 15era—. Enpresak langileen ordezkariei azaldu dienez, enplegua mantentzeko konpromisoari eutsiko lioke, baina hori eta beste xehetasun batzuk ez ditu oraindik argitu.

Volkswagen auto ekoizle alemaniarrak, berriz, jakinarazi du Iruñean duen lantegian astebete atzeratuko dutela bigarren txandako langileen itzulera —maiatzaren 22an hasiko dira—. Apirilaren 27an itzuli ziren lehen txandako beharginak.

Enpresek ba al dute eskubiderik langileei COVID-19aren immunitate testak egiteko?

Bai, LAPL lan arriskuen prebentzioari buruzko legean oinarrituta. Izan ere, enpresaburuak bere langileei osasuna zaintzea bermatu behar die, lanarekin zerikusia duten arriskuak aintzat hartuta. Halaber, ez da ahaztu behar Espainiako Gobernuak lan istripuarekin berdinetsi dituela COVID-19ak langileei begira eragindako bakartze eta kutsatze aldiak, aldi baterako ezgaitasunak eratorritako prestazioei dagokienez. Bada, horrek enpresaburuaren kostuak gehitzen ditu, gaixo baimenaren laugarren egunetik hamabostera arteko prestazioak bere gain hartu beharko dituelako. Hori horrela izanda, are zorrotzago jokatuko dute enpresaburuek, langileen artean gaitza heda ez dadin.

Frantziako Gobernuak ezetz dio, ezin dituztela egin. Frantziako Lan ministroak dio sekretu medikoa dagoela hor.

Kontuan hartu behar da Europako Batasunaren 89/391/EEE zuzentarauak estatu kide bakoitzaren legeriaren esku utzi dituela langileen osasuna behar den moduan zaintzeko neurriak. Orobat, zuzentarauak dio estatu bakoitzak hartu beharreko neurriok ahalbidetu behar dutela langile bakoitzak duen eskubidea bere osasuna denbora tarte erregularretan zaindua izan dadin. Halatan, erregela orokorra langileen borondatearen aldekoa da. Baina posible da estatu bakoitzaren legediak erregela horri salbuespenak ezartzea, langileen osasuna eta segurtasuna bermatze aldera. Esaterako, hori gertatzen da Espainian. Intimitatearena beste kontu bat da. Egin-eginean ere, argiro bereizi behar dira osasun zaintza, langilearen intimitatea eta osasun zaintzaren ondoriozko datu pertsonalak tratatzea.

Orduan, posible da oniritzirik gabe testak egitea?

Bai, baldin eta legeriaren baldintzak betetzen badira. LAPLak enpresaburuei ahalbidetzen die zenbait kasutan nahitaezko azterketak egitea, betiere, aldez aurretik langileen ordezkariek txostena eginda —nahiz eta azken hori loteslea ez izan—. Kasu horien artean dago, ulerbidez, bizi dugun egoerarekin bat datorrena, alegia, langile baten osasun egoera langile horrentzat, gainerakoentzat eta enpresari lotutako beste pertsona batzuentzat arriskutsua den egiaztatzeari buruzkoa.

Zein dira bermeak intimitatea, datu pertsonalak babesteko?

Lehendabizi, langileen osasuna zaintzeko eta kontrolatzeko neurriak bete behar ditu egiaztatutako eskumen teknikoa, prestakuntza eta gaitasuna dituzten osasun langileek. Bigarrenez, lortutako informazioak izaera pertsonala du, eta horren berri izan dezakete soil-soilik osasun langileek eta langileen osasunaren zaintzaz arduratzen den osasun agintaritzak. Gainera, informazio horren berri ezin zaie eman enpresaburuari eta beste pertsonei, langilearen esanbidezko adostasunik gabe. Hirugarrenez, langileei gauzatutako azterketen ondorioak jasoko dituzte soil-soilik enpresaburuak eta enpresako prebentzio arloan ardurak dituzten pertsonek eta organoek. Ondorio horien xede bakarra izan behar da jakitea langileak zenbaterainoko gaitasuna duen lanpostuan aritzeko eta, hala denean, lanpostua langileari egokitzea posible ote den, babes zein prebentzio neurriak ezarrita edo hobetuta. Laugarrenez, osasunari buruzko datuek kategoria bereziaren izaera dute datu pertsonalak tratatzeari dagokionez. Horrek esan nahi du xede jakin batzuetarako eta zorrotz araututako irizpideekin bat etorriz bakarrik baliatu ahal izango direla. Adibidez, posible da osasun agintaritzek azterketa zientifikoak gauzatzea, ukitutakoen adostasunik gabe, osasun publikorako garrantzi handiko eta larrialdiko salbuespeneko egoeretan.

Enpresek langileen segurtasuna bermatu behar dute.

Langile guztiei testak egitea ere neurri kolektibo moduan har daiteke, eta neurri kolektiboek lehentasuna dute beti banakako neurriei begira, babeserako jantziei eta maskarei begira, kasurako. Telelangileei ere testak egitea beharrezkoa litzateke, lan egiten jarraitzen dutelako. Bada, enpresaburuak horien segurtasuna eta osasuna babesteaz gain, telelangileak bere etxekoak kutsatzea saihestu behar du, bizi dugun egoeran lantokia eta bizilekua uztartuta baitoaz.

Ez da logikoagoa testak soilik osasun zerbitzuek egitea?

Espainiako Gobernuak lan istripuarekin berdinetsi baditu COVID-19ak jotako edo isolatutako langileen egoerak, zentzuzkoa da enpresaburuek testak egitea, osasun-zaintzako neurri gisa.

Enpresa batzuk hasiak dira langileei test serologikoak egiten, jakiteko ea gaixo dauden, gaixotasuna gainditu duten eta, beraz, immunitaterik duten gaitzaren aurrean. Siemens Gamesa da horietako bat; langileen ordezkariei jakinarazi die 3.500 test erosi dituela ahalik eta behargin gehienei probak egiteko.

Hego Euskal Herrian, dena den, oraintxe bertan ez dira asko testak egiten dabiltzan konpainiak, testak urriak direlako merkatuan, besteak beste. Baina erosteko ahalmen gehiago duten enpresa handiek jada erakutsi dute testak egiteko asmoa: BBVAk testak ditu aurreikusita bere plangintzetan, eta Iberdrolak ere modu mailakatuan langile guztiei egin nahi dizkie antigorputzen probak.

Inor gutxik jartzen du zalantzan test masiboak giltzarri izango direla pandemiari aurre egiteko. «Hori da testen balio nagusia, gaixotasunari aurre egitea», uste du Pello Igeregik, ELAko Lan Osasuneko arduradunak. Horregatik, dio, testekin «osasun publikotik egiten diren azterketa epidemiologikoen arabera aritu beharko da, eta ez enpresen beharrei erantzuteko».

ELAren ustez, «ona da langileei testak egiteko aukera ematea, betiere aurretik funtsezko zerbitzuetarako test nahikoa badago. Hori bai, bermatuta gelditu behar du langileen intimitaterako eskubideak ere. Beraz, borondatezko proba bat izan behar du, osasun agintariek kontrakorik esan ezean».

Xabier Ugartemendiak, LABeko ekintza sindikaleko arduradunak ere argi dauka test masiboen garrantzia, baina ez du uste enpresek egin behar dituztenik, osasun sistema publikoak baizik. «Funtsezko zerbitzuetatik hasi eta pixkanaka beste sektore ekonomikoetan ere. Baina gure apustua da test horiek, enpresek ordainduta ere, arlo publikotik egitea».

Intimitatea

Frantzian, astelehenean, Muriel Penicaud Lan ministroak esan zuen preseski debekatuta dagoela enpresek euren kabuz test serologiko orokorrak egitea. Enpresak ez duela zertan izan langilearen egoera medikoaren berri. «Laneko medikuak jakin dezake, langileak kontatzen badio, baina hori ere sekretua da».

Hego Euskal Herrian legeak dio halako azterketak —eta test serologiko horiek—, prebentzio zerbitzuek egin behar dituztela; enpresek ez dute eskubiderik langilearen osasun egoerari buruzko informaziorik izateko. Salbuespen bat dago: lan jakinekin harreman zuzena izan dezaketen gaixotasunak.

Baina ELAko Igeregik azaldu du zenbait enpresak agertu dietela langileei probak eurek zuzenean egiteko asmoa. «Kasu horietan, eta arauak aldatzen ez diren bitartean, langileek eskubide osoa dute informazioa ez emateko».

Fidagarritasuna

Intimitatearen eta datuen pribatutasunaren gainetik badaude eragozpen handiagoak immunitate pasaporte moduko bat ezartzeko. Horietako bat, eta ez da txikia, test horien fidagarritasuna da. Presazko garapenarekin, test serologikoetako gehienen fidagarritasuna %80tik azpikoa da, eta %60koa askotan.

Igeregik hori azpimarratu du. «Osakidetzan une honetan langileei egiten ari zaizkien testen fidagarritasuna %60koa da, eta, karga biralaren arabera, fidagarritasun hori murritzagoa izan daiteke. Guk badakigu Osakidetzako langile batzuek positiboa eman zutela bere garaian eta orain negatiboa eman dutela. Horrek erakusten du probak ez direla behar bezalakoak».

Fidagarritasun gutxirekin halako probak ez lirateke baliagarriak pasaporte moduko baterako, ez herritarrentzat ezta langileentzat ere. OME Osasunaren Munduko Erakundeak berak ere hori uste du. Test bizkorrek negatibo faltsuak eta positibo faltsuak eman ditzakete, «eta bi akatsek ondorio larriak izan ditzakete, eta kalterako eragin gaitzaren kontrolean». Aurrerago, denbora lagun, test fidagarriagoak irits daitezke, baina oraingoz OMEk ez die baliagarritasunik aitortzen pasaporte modurik ezartzeko.

Zer immunitate?

Hala ere, beste ezeren gainetik, immunitate pasaporte batentzako eragozpen nagusia zera da: ez dagoela argi ea gaitza gainditzeak COVID-19aren kontrako immunitaterik ematen duen, eta jakiteko ere denbora beharko da. Hori da OME immunitate pasaportearen kontra agertzeko beste arrazoi nagusia: «Oraindik ez dago ebidentziarik erakusten duenik pertsona batek bigarrenez ez infektatzeko babesa duenik COVID-19a gainditu eta antigorputzak edukitzeagatik». Horregatik, uler daitezke Frantziaren erreparoak, bai eta herritarrei halako pasaportea ezartzeko Alemaniaren asmoak oraingoz apal batean gelditu izana ere.

Pasaporte baten kontrako beste eragozpen bat dira halakoen kontura sor edo eragin daitezkeen diskriminazioak. Immunitaterik ez duen langilea bota, immunitatea (ustez) duen bat kontratatzeko? Lan bila larri, gaitzaz kutsatzeko prest leudekeen pertsona zaurgarriak… Arrisku horiek badaude, eta immunitate pasaporte baten etikotasunaren eta arriskuen inguruko kezkak gero eta ozenagoak dira munduan, bai gizarte mailan, baita lan munduan ere.

Pasaporteak ez, baina testak bai, beraz. Hori bai, «testak ezin daitezke aitzakia izan enpresek beste neurriak malgutzeko», uste du Igeregik. «Enpresek langileen osasuna bermatzea da distantzia sozialak bermatzea, EPIak izatea, prebentzio neurriak… Testak izan daitezke balio erantsia. Baina immunitaterik ziurtatzen ez den neurrian ezin dute ondoriorik izan beste prebentzio neurrietan».

Ugartemendiak uste du lantegietako prebentzioa ezin dela testetan soilik oinarritu. Neurri higienikoak, neurri prebentiboak eta antolaketa neurriak hartu behar dira langileen osasuna babesteko. «Testak ere hor sartu beharko lirateke, baina beste guztiekin konbinatuta».

Michelinek aldi baterako lan-erregulazio plana ezarri nahi du bere lantegi guztietan, Gasteizko eta Lasarteko zentroak barne, maiatzaren 18tik irailaren 15era.

ArcelorMittalek ez du sindikatuekin akordiorik lortu aldi baterako lan-erregulazioaren negoziazioa. Sindikatuen arabera, % 40ko murrizketa ekarriko du.

Koronabirusa: Opor garaian lan-txandak adostu beharko direla esan du Tapiak. Errekuraperazioak Nike logoaren itxura izango du: erorketa sakona eta irteera motela.