Koronabirusa: Gipuzkoak eta Arabak errenta aitorpena atzeratu dute. Neurriak errentaren kanpainan aurkezten diren aitorpenen % 20ri eragiten die.

Janari dendak eta botikak ez; eta bankuak eta aseguruak ere ez; garraio publikoa ez da geldituko; baina gainerako denda eta negozio guztiei ixteko agindu die Italiako Gobernuak. Gutxienez bi aste iraungo du neurri horrek. Taberna eta jatetxeei ere ateak ixteko esan die, baina etxeetara janaria partitzen utziko diete. Lehendik, eskola eta unibertsitateak itxita daude Italian, eta baita museoak eta antzerki eta kontzertu aretoak ere. Astelehenean, berriz, herritarren mugikortasuna mugatzea erabaki zuten. Lantegietan ere ari dira sentitzen egoera: Fiat Chryslerrek lau lantegi gerarazi ditu. 12.000 kutsatu baino gehiago ditu Italiak: 827 hil dira orain arte.

Ezohiko egoera bati aurre egiteko ezohiko politikak indarrean jarriko dituzte Europako Batasuneko gobernuek. Eta EBn, azken urteetako politika izan da aurrekontuak bai ala bai orekatu egin behar zirela eta defizita ahal bezainbat txikitu. Politika horren bultzatzaile nagusia, Angela Merkel Alemaniako gobernuburua, gerrikoa askatzeko prest azaldu zen atzo. «Ez diogu geure buruari egunero galdetuko zer ondorio duen geure defiziterako. Egoera ezohikoa da, eta beharrezkoa den guztia egingo dugu».

Italiako Gobernua jarri da eskuzabaltasun hori baliatzeko lehen lerroan. Atzo eskatu zion Europako Batzordeari defizita %2,2tik %3,3ra handitu ahal izateko, 25.000 milioi euro erabili nahi baititu koronabirusaren aurkako borrokan. Espero da EBk luze gabe onartuko dituela eskaera hori eta beste kide batzuek egindakoa —datorren aste hasieran Ekofinek bilera du—. Oztoporik ez du espero Merkelek berak: «Nik uste dut Egonkortasun Itunak nahiko malgutasun baduela ezohiko egoeretarako. Horrek esan nahi du ezin diogula Italiari ezezkorik esan bere osasun sisteman dirua inbertitu nahi badu, soilik zor aldetik arau batzuk ditugulako. Egoera berezia da».

Alemaniako Gobernuak joan den igandean aurkeztu zuen plan bat, baina nahiko apala. Kurzarbeit politika zabaldu nahi du, hau da, enpresei laguntzak ematea langileen lanaldia murriztu ditzaten, langileak kaleratu gabe.

Merkelek erabilitako hitzek gogora ekarri dute 2012an Mario Draghi Europako Banku Zentraleko orduko presidenteak 2012an esandakoak, zorraren krisiaren ondorioz eurogunearen beraren iraupena kolokan zegoenean. «Beharrezkoa den guztia egingo dugu, eta, sinets iezadazue, nahikoa izango da», agindu zuen Draghik; merkatuak lasaitu zituen, eta egoera onbideratzeko sustraiak jarri zituen.

Antzeko egoera batean legoke orain eurogunea eta Europako Batasun osoa, ekonomista askok ohartarazi dutenez. Oharra egin dutenen artean dago Christine Lagarde EBZko presidentea. Astearte gauean larrialdi dei bat egin zien EBko gobernuei. «Premiazko neurriak eta koordinatuak» eskatu zizkien, halakorik orain hartu ezean «2008ko krisiaren antzeko egoera bat» izan bailiteke Europan. Hau da, sektore guztiei eragingo liekeen krisi luze eta gogor bat. Lagardek uste du erantzun egokia emanez gero kolpea aldi baterako bakarrik izango dela.

EBZk gaur bertan du aukera borroka horretan bere ekarpena egiteko. Ezin du egin Erreserba Federalak joan den astean eta Ingalaterrako Bankuak atzo egindakoa, hau da, interes tasa ofizialak puntu erdi jaitsi, eurogunean interesa %0n baitago 2016az geroztik. Banku zentralak har ditzakeen neurrien artean gehien aipatu dira likidezia lerro gehiago irekitzea bankuentzat enpresa txikiak finantza ditzaten, zorra erosteko programa zabaltzea —azaroaz geroztik 20.000 milioi euroren zorrak erosten ditu hilero—, eta bankuek dirua EBZn gordetzearen truke ordaintzen duten %0,4ko interesa %0,5era igotzea.

Europako Batzordeak asteartean iragarri zuen 25.000 milioi euroren funts bat sortuko zuela krisiaren kalteei erantzuteko. AEBetan, Donald Trumpek beste bide bat hartu nahi du: urtea amaitu arte eten nahi du errenta zergaren ordainketa. Ikusteko dago Kongresuak onartzen ote duen, hauteskundeei begirako neurritzat dute eta.

Euskal Herrian ere bai

Gobernuak neurriak hartzeko prestatzen ari dira Euskal Herrian ere, baina oraindik ez dute neurri zehatzik hartu. Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakariak jakinarazi zuen atzo 300 milioi euroren funts bat prestatzen ari direla osasun eta hezkuntza arloetan izango diren gastu gehigarriak ordaintzeko. Halaber, familiei, enpresei eta enpleguari laguntzeko dirua izango da.

Nafarroako Gobernuak ere jakinarazi du neurri batzuk prestatzen ari dela. Ezer iragarri aurretik, ordea, «egoeraren bilakaera» aztertu nahi dutela azaldu du Izaskun Goñi Enpresa Politikako zuzendari nagusiak.

Bastidak (Araba) bi deitura ditu: ardoa eta turismoa. Ardoaren turismoa esanda lot daitezke biak, baina egunotan erabat erori da bi hanka horietako bat: turismoa. Ez da giro Arabako Errioxako mendebaldeko mugan, herritarrek nahi gabe ere koronabirusaren protagonista bihurtu baitzaie herria, eskolak ixtera derrigortuak izan ondoren. Gasteizen ere neurri gogor hori bera hartu dute, hileta elizkizun baten jatorria duen kutsatze handi baten ostean; baina Bastida da lehen herri txikia COVID-19ak hain gogor jo duena. Atzo, berriz, Arabako eskola guztiak ixtea erabaki zuen Eusko Jaurlaritzak, eta Bastida izan daiteke datorrenaren adierazgarri aurreratu bat.

«Kasu gutxi batzuk baino ez daude herrian, eta Gasteizekin eta Madrilekin batera atera gara argazkian, egunkarietan», dio Ana Albanchezek, haserre. Osante landa turismoko etxearen jabea «oso kezkaturik» dago hedabideetan marraztu duten irudiarekin: «Ezin dut sinetsi: erreserba guztiak bertan behera geratu zaizkit, eta gu normal ari gara tragoak hartzen tabernetan. Egia da jende gutxi dabilela herrian, batez ere adineko jendearekin kontu handia eduki behar delako. Baina egiten ari zaigun kaltea izugarria da».

Zuhurtzia edo psikosia?

Bastidaren motorra turismoa dela azpimarratu du, eta ate joka dutela zubi bat. «Galdutzat ematen dugu denok, ostalariok, tabernariok eta bisitariei esker diru sarrerak handitzen dituzten komertzio txikikook ere bai». Esperantza guztia Aste Santuarekin dauka Osante landa turismoko etxearen jabeak. «Ulertzen dut beldurra, baina psikosi honek ez du oinarririk, eta kolpe handia izango da herriarentzat». Atzerriko turismoa ere galdu egin dela esplikatu du, eta Osantek hartzen dituen europarrak eta amerikarrak ez direla azalduko ardoak erakarrita aurtengo lehen erdialdean. «Ahal duenak eutsiko dio, ahal duen moduan. Krisi latza etorri zaigu, eta jendeari esan behar diegu Bastidara etortzeko, ez dagoela beste edozein lekutan baino arrisku handiagoa».

Bastidako plazan dago Ultramarinos Belen, Jasokundearen eta Kristo Santuaren eliz ikusgarrien itzalpean. Udako bero sapari aurre egiteko toki fresko bat da plazako izkina hori; alboko farmaziaren termometroan 35 gradutik gora ageri dira sarritan uztail-abuztuetan, plazako terrazak turistaz lepo daudenean. Baina orain behar lukeen baino hotz handiagoa dago Ebro ibaiaren eta Toloño mendiaren arteko Erdi Aroko kaleetan, mahasti maindirea beti bezain polita dagoen arren.

«Telebistan agertzeak kalte handia egin digu. Oso kasu gutxi daude herrian, baina argazkian atera gara, eta kito», dio Belen Egiluz jabeak. Bastidako plazan «normaltasuna» dago, baina onartu du jendeak «beldur handia» duela. Aurrez aurre dituen tabernak, jatetxeak, hotelak… sufritzen ari direla azaldu du, eta minduta dago. «Ez da horrenbesterako, benetan; badakit beldurra librea dela, baina Aste Santurako normaltasuna lortu behar dugu; bestela…».

Bestela, 1.500 biztanle dituen herri horretako ekonomiaren oinarriak urteko diru sarreren zati handi bat galduko du, eta Bastidaren arnasa astunagoa bihurtuko da geroa irabazteko borrokan. «Asteburuetan etor daitezela etxeak dituztenak, zubiko oporrak normal-normal egin ditzatela, hemen ez baitago beste edonon baino arrisku handiagorik». Gogoratu du Ebroren beste aldean dagoela arazorik handiena, Haron (Errioxa). Han dozenaka dira koronabirus kasuak.

Bastida, datorrenaren isla

Ultramarinos Belen eta Osante landa turimoko etxetik aurrera eginda, Ariño jatetxe preziatuaren atera iristen da, El Frontin kale ederrean. Gaizka Garcia da haren jabea, eta lur jota dago. «Erreserba guztiak erortzen ari zaizkigu. Beteta geneukan astebururako eta datorren zubirako, eta, domino efektu batez, deika eta deika dabil jendea bazkariak eta afariak bertan behera uzteko. Desastre hutsa da». Gehiegizko psikosia dela uste du, eta prentsak ez diola inolako mesede egin Bastidari. «Jatetxeko hainbat produktu ekartzen dizkigutenak ere huts egiten hasi dira, ez dutelako hona etorri nahi. Pentsa, galdara konpontzera etorri behar dute, eta ez dugu lortu teknikaria ekartzea, ez duelako etorri nahi. Erotu egin gara denok».

Bastidaren motorra turismoa dela azpimarratu du Garciak, eta herriaren irudia gehiago zaindu behar dela. «Ikusiko dugu zer gertatzen den Aste Santuan. Nahiz eta guk esan bisitariei herrira lasai etor daitezela, beldurra librea da, eta badakigu aurretik borroka handia dugula normaltasuna berreskuratzeko».

Jatorrena hotel-jatetxea da Bastidako beste zentro turistiko garrantzitsu bat. Martxoko zubirako irekitzeko prestatzen ari dira, baina, erreserbak erortzen ari direla ikusita, ez daukate oso garbi zer egin. «Lehenak izan garenez eskolak ixten, ministroaren ahotan atera gara, eta kalte handia egin digu horrek», dio Soraya Urkidi arduradunak. «Bastidaren izena garbitzea nahi dugu, beste inon baino azkarrago aritu garelako, eta kutsatu gutxi ditugulako». Aste Santua ere ia galdutzat eman du Urkidik, baina «lehen gauza osasuna da, horrek argi geratu behar du».

Luze gabe, Bastidan hartutako tenperatura izan dezakete herri askok Araban, eta beste lurraldeetan ere bai, neurri zorrotzagoak badatoz.

Koronabirusa dela eta, Hezkuntzako eta EHUko langileak lanera itzuli dira “derrigortuta”, baina ez dute greba bertan behera utziko. 2020ko martxoaren 11a.

Ertzaintzako eta udaltzaingoko plazak betetzeko hautaketa prozesua atzeratu dute. Ia 6.000 pertsonari jakinaraziko diete azterketa noiz egingo den.

Adeccoren txostena telelanaren datuei buruzkoa, 2019ko laugarren hiruhilekoan EAEn eta Espainian. EAEko landunen % 6,8k telelana erabili zuen aldi horretan.

LAB sindikatuak Bassirou Dione 24 urteko langilea hil zeneko istripua «ezkutatzen saiatzea» egotzi dio Zorroza Gestion de Residuos Murgako (Araba) zabor birziklatze enpresari. Sindikatuaren arabera, enpresako kudeatzaileak langile zauritua mugitzeko agindu zien beste langileei, eta «behartu» egin zituen Dione lantokiko bere postuan zauritu zela deklaratu zezaten. Are gehiago, LABek jakin duenez, gutxienez inputatu bat dago kasuan, eta hori Dione mugitu zuen langileetako bat da. Estaltze delitua egotzi diote.

Dione otsailaren 29an hil zen, Zorroza Gestion de Residuos enpresak Murgan duen biltegiko teilatutik erorita. Kudeatzaileak igotzeko agindu zien Dioneri eta beste hiru langileri hodi bat konpon zezaten. Hori ez zen euren jarduna enpresan —hildakoak astebete baino gutxiago zeraman bertan—, eta segurtasun neurririk gabe igo ziren. Lan horretan ari zela, teilatu zati bat puskatu egin zen, eta Dione erori egin zen.

LABek azaldu duenez, eta, behin lurrean zela, enpresako kudeatzaileak langile batzuk behartu zituen Dione mugitu eta lantokiko bere postura eraman zezaten, eta agindu zehatzak eman zizkien larrialdi zerbitzuak eta Ertzaintza iristen zirenerako: «Badakizue zer esan behar duzuen, ez? Zintatik erori dela… Zintatik erori dela!». Lekukoek diote oraindik bizirik zegoela. Era berean, eta sindikatuak jakin duenez, Ertzaintzak gutxienez pertsona bat inputatu du kasuarengatik, eta hori langile bat da. Hari ustezko estaltze delitua egozten diote. Sindikatuak ez daki inputatu gehiago dagoen. BERRIA Osalanekin eta epaitegiekin harremanetan jarri zen atzo, baina ezin izan zuen baieztatu bakarra den ala ez.

Osalanen eta lan ikuskaritzaren txostenak ez daude eginda, baina sindikatuek aurrerapen txiki bat jaso dute. Horren arabera, teknikariak joan zirenean, hurrengo goizean, Dione erori zen teilatuko zuloa konponduta zegoen. Erorikoaren altueraren inguruko datuen inguruan ere bi bertsio daude. Dione hasieran artatu zuten larrialdi zerbitzuek lau metrotik erori zela jaso zuten, baina Osalanek 8,7 metrotik izan zela jaso zuen txostenean.

«Langileen Guantanamo»

Luli Eraso LABen lan osasun arduradunak eta Lucas Pasandin Aiaraldeko ordezkariak eman zituzten xehetasunak. Pasandinen hitzetan, Zorroza «lan eskubideen Guantanamo» bat da. Hori argudiatzeko lan baldintzen berri eman zuen: hamar orduko nahitaezko lanaldiak, hitzezko tratu txarrak, eraso fisikoren bat, material eskasa, soldata txikiak, garbiketa falta… Horiez gain beste irregulartasun deigarri bat salatu zuten. Istripua baino hilabete batzuk lehenago, enpresako buruak hiru aldiz ukatu zien sarrera lantokia ikuskatzera joan ziren udaleko zerbitzu teknikoei; azkenean, Ertzaintzak lagunduta sartu ziren. Aurretik, Aiarako Udalak espedientea ireki zion Zorrozari.

Astelehenean bere balioaren %24 galdu ondoren, Brent upelaren prezioak ia %10 egin zuen gora atzo, eta 37,7 dolarrean salerosten zen gauaren hasieran.

Oso litekeena da, ordea, gutxi irautea erreboteak, Saudi Arabiak iragarri baitu bere ekoizpena 2,5 milioi upel handituko duela datorren hilean, 12,3 milioi upeleraino. Hori lortzeko, putzuak ahalik eta gehien ustiatuko ditu, eta erreserba batzuk erabili. Merkatua petrolioz gainezka jarrita zigortu nahi du Errusia, uko egin ziolako joan den astean proposatutako murrizketari. Moskuk, baina, erronkari eutsi dio, eta erantzun du milioi erdi upel handituko duela ekoizpena. Petrolio merkeak AEBetako fracking bidezko ekoizleak hondoratzea espero du.

Eusko Jaurlaritzaren hitzetan, euskal enpresak ez dira nozitzen ari COVID-19aren eragina, «momentuz». Arantxa Tapia Ekonomiaren Garapeneko sailburuak esan du gaur-gaurkoz ez dela horniketa arazorik enpresek «bide alternatiboak» bilatu dituztelako. Beraz, azpimarratu du «goizegi» dela aparteko neurriak martxan jartzeko. Hala ere, gobernuak aitortu du arazo batzuk sor daitezkeela salgaien alorrean batez ere, eta horiei aurre egiteko hainbat neurri prest ditu: horien artean, enpresei finantzaketa lerroak erraztea. Borondatea azaldu du gastu gehigarriei aurre egiteko, iaz bildutako superabita baliatuta, baina baita zor publikoa handituta ere.

Birusa ekonomian izaten ari den eragina aztertzeko bilera egin zuen Eusko Jaurlaritzak eragile ekonomiko eta sozialekin atzo, Gasteizen. Lan, Enplegu, Ogasun, Ekonomia Garapenerako eta Turismo sailetako ordezkariak patronalekin eta merkataritza ganberekin elkartu zen. Mahaiaren bueltan izan ziren ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuak ere. Astero elkartzea adostu zuten ordezkari guztiek.

Pedro Azpiazu Ogasun sailburuaren arabera, mehatxu nagusiak «kanpotik» datoz oraingoz, baina osasun krisia luzatzeak «konfiantza krisia» ekar lezake, eta baliteke horrek nabarmen handitzea gaitzak ekonomian izan dezakeen eragina. Horiek horrela, Azpiazuk adierazi du iaz iragarritako %1,9ko hazkunde tasa aldatu egingo dutela «ziurrenik». Datozen egunetan berrikusiko dute datu hori.

Ekonomia sailburuak nabarmendu du kontu publikoak «egoera erosoan» daudela egun, eta, horri esker, Jaurlaritza prest da diru sarreretan eta gastuetan gerta daitezkeen ustekabekoei aurre egiteko. Bete egingo ditu Osasun Sailak izan ditzakeen beharrak, eta aurre egingo dio DSBE diru sarrerak bermatzeko errentaren jasotzaileen balizko igoera bati.

Baina, horiez gain, enpresek izan ditzaketen finantzaketa arazoetan laguntzeko prest ere azaldu da gobernua. Izan ere, sailburuak aitortu du birusaren eraginez «atzerapenak» izan daitezkeela zerga ordainketetan. Bada, halakorik gertatuz gero, Azpiazuk esan du enpresei finantzaketa erraztuko diela: «Kreditua murriztuz gero, krisi garaian martxan jarri ziren finantzaketa lerroak berriz irekitzea aztertu beharko litzateke». Iazko kontuetan izandako superabitaren zati bat ekonomia suspertzeko inbertsioetarako erabiliko luke, halaber, gobernuak.

Patronalak begi onez hartu ditu proposamenak. Eduardo Zubiaurreren hitzetan, horrek «konfiantza» ematen die enpresei etor daitekeenari aurre egiteko. Confebaskeko buruak esan du birusaren eragina «oso mugatua» dela ekonomian oraingoz, baina aitortu du zenbait sektoretan hasi direla ondorioak nozitzen, hala nola autogintzan, garraioan, aeronautikan eta turismoan. Hala ere, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako jarduera ekonomikoa moteltzea espero du patronalak, eta ez atzeraldian sartzea, «batik bat lehen hiruhilekoan».

Tapiak nabarmendu du «goizegi» dela neurriak hartzeko, eta ez dagoela kezkatzeko moduko arrazoirik oraingoz. «Proposamenak etor daitekeenari aurre egiteko baino ez dira». Sailburuak gogoratu du lan arloko erabaki gehienak Espainiako Gobernuari dagozkiola, eta horiek «zorrotz» aztertu ondoren erabakiko dutela neurri horiei lotutako «osagarriak» jarri edo ez.

Sindikatuak, gustura ez

Sindikatuak ez dira bileratik gustura atera. Alferrikako bilera izan da ELAren eta LABen iritziz, eta «argazkia egiteko baino ez» du balio izan. Ohar bidez salatu dute administrazioa «eskuak poltsikoan dituela» joan dela bilerara, eta ez duela birusari aurre egiteko inolako neurririk eta ekinaldirik aurkeztu, ez behintzat lan arloari dagokionez. Iñigo Urkulluren gobernuari egotzi diote «aurreikuspenik gabe, gaizki eta berandu» jokatu izana. Sindikatuen ustez, lan zentroetan ekin behar zaio birusaren prebentzioari lehenik, eta, haien hitzetan, Osalan eta Osasun Saila «desagertuta daude» lantegietan.