46 urteko langile bat hil da Loiun izandako lan istripu batean. Behargina harrapatuta geratu da garabi batean, Aceros Olarra konpainian.

Gipuzkoako jantzien sektoreko enpresa ezagunetako bik batzea erabaki dute: Arrasateko Ternua Groupek eta Donostiako Loreak enpresak (lehen, Loreak Mendian). Fusio horren bitartez, bi enpresek «aurrea hartu diote moda eta outdoor arropa uztartzeko fenomenoari», Ternuak agiri baten bidez azaldu duenez.

Kirol jantzietan espezializatutako taldea da Ternua Group. Duela 29 urte sortua, Ternua bera, Lorpen eta Astore markak erabiltzen ditu, eta bere jantziak eskaintzen ditu Europako, Asiako eta Ameriketako 50 herrialdetako 1.200 saltokitan. Gaur egun, 200dik gora langile ditu Arrasateko taldeak.

Loreak Mendian, berriz, Donostian sortu zuten, 1995. urtean. Lore baten irudia zuten elastikoekin ospe handia lortu zuten Euskal Herrian, eta, ondoren, beste eremu batzuetara hedatu ziren, batez ere Espainiara eta Kataluniara. 2017. urtean galdu zuen Mendian abizena.

Sinergiak baliatu

Bi enpresen arteko batuketa «bat egite» gisa azaldu du Ternua Groupek, baina aurrerantzean Loreak Arrasateko taldearen barruan izango da. «Loreak Ternua Group taldean gehitzeak konpainiaren hazteko estrategiari erantzuten dio, baina, modu organiko batez ez ezik, garapen korporatiborako aliantzak bilatuz ere egin nahi du, era horretan modu errentagarri eta bereizi batean hazi ahal izateko», azaldu du arropa taldeak ohar batean. Uste duenez, azken urteetan modako arropak eta kirol jantziak uztartzen dituen merkatu bat sortzen ari da, eta hazteko ahalmen handia du. Hor kokatu nahi du bere burua, «sinergiei esker, kalitate handiko arropa eta osagarriak eskainiko dizkio merkatu berriari».

Talde berrituari ekarpen desberdina ekarriko diote bere osagaiek. Ternuak jarriko ditu gaitasun operatiboa —hiru logistika zentro eta ekoizpen eta erosketa arloak ditu hiru kontinentetan— eta nazioarteko presentzia; Loreak-ek, berriz, «modaren negozioaren berezko dinamismoa eta sormena» eta txikizkako merkataritzan duen esperientzia.

OCDE Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak iragarri du munduko ekonomiaren hazkundea hamarren bat motelduko dela aurten, eta %3,2ko erritmoan hedatuko dela BPG barne produktu gordina. Geldotzea gerra komertzialak eragindako ziurgabetasunari egotzi dio erakundeak. «Munduko ekonomia ez dago ondo, eta okerrera egingo du, baldin eta ez badira baretzen tentsio komertzialak», adierazi zuen atzo Angel Gurria OCDEren idazkari nagusiak. «Tentsio komertzialak munduko ekonomia ahula ezegonkortzen ari dira». Hala ere, euroguneko hazkunde aurreikuspena bi hamarren handitu du 2019rako, %1,2ra.

AEBen eta Txinaren arteko merkataritza gerraren gudu zelai gordinena bilakatu da teknologiarena, eta Etxe Zuriak Huawei bakartzeko hartutako neurriak aro berri bat ireki du bi potentzia nagusien arteko norgehiagokan. Googlek Huaweiri Android sistema eragilearen hornidura etengo diola eta beste hainbat konpainia estatubatuarrek txipak saltzeari utziko diotela iragarri eta biharamunean, Donald Trumpen gobernuak hiru hilabeteko su-etena iragarri zuen atzo. Alferreko keinua, Txinako konpainiaren ustez mina egina dagoelako, eta AEBen «jazarpen» estrategia agerian geratu delako. Trumpen jokaldiak bizkortu egingo du Androiden ordezko sistema eragilearen sorrera: AFPren arabera, HongMeng izena du Huaweiren sistema eragile berriak, 2012tik garatzen ibili denak; udazkenerako merkatuan egotea espero du —AEBen 90 eguneko menia aprobetxatuta—, eta bateragarria izango da Androiderako balio duten aplikazioekin.

Mundu teknologikoa bi erraldoiren artean zatitzeko aukera gero eta handiagoa da, eta AEBetako prentsak berak Gerra Hotzaren garaiarekin parekatu du Huaweiren kontrako betoarekin zabaldu berri den aroa, esanez altzairuzko oihala eraikitzen hasi dela.

Huaweik, gainera, irudi kolpe batekin erantzun dio Washingtoni: telefono modelo berria aurkeztu zuen atzo Londresen, izen aproposenarekin, Honor 20. Hori bai, modelo berriak ere Googleren Android sistema eragilea darabil.

Bi bloke bizkarra emanda

Sakelako telefonoentzako sistema eragileen artean erabateko nagusitasuna dauka Androidek —haren atzetik dago Appleren iOS, eta indar gutxiagorekin Windows Phone eta Blackberry OS, adibidez—. Googlek Huaweiri telefono berrietan Android erabiltzea galaraziko dionez, txinatarrak bere sistema eragile propioa jarriko du martxan: HongMeng. Beraz, merkatua bi bloke handitan bereiz daiteke.

Aldaketa globala dakarren mugimendua bada ere, Washingtonen eta Pekinen arteko talka honek bi herrialde horietako kontsumitzaileei eragingo die gutxien. Izan ere, txinatarrek ia ez dute erabiltzen Google, eta estatubatuarrek ere ez Huawei —%1etik beherako merkatu kuota dauka AEBetan—. Txinan «ziberekosistema» propioa daukate: bilatzaile gisa Baidu erabiltzen dute, Googleren ordez; WeChat Whatsappen ordez; Tencent QQ Gmailen ordez; Youku YouTuberen ordez… Huaweik Txinan saltzen ditu sakelakoen erdiak, eta Androiden bertsio moldatu bat erabiltzen du sistema eragile gisa, baina Googleren aplikazio nagusirik gabe (GoogleMaps, Gmail eta Youtube). Hiru hilabete barru Huaweik Android erabili ezin badu, HongMeng erabiliko luke.

Galera handia izan daiteke Googlerentzat, besteak beste erabiltzaileen datuak direlako haren negozio ereduaren oinarria, eta erabiltzaile asko gal ditzakeelako HongMeng sartuz gero. Munduan Txina da Internet erabiltzaile gehien daukan herrialdea: 772 milioi 2017an, AEBetako 287 milioiak baino ia hiru aldiz gehiago.

Huaweik Etxe Zuriari ohartarazi dio «gutxiesten» ari dela Asiako konpainiaren indarra, eta «erantzuna» izango duela AEBen «jarrera txarrak».

Ternua Group eta Loreak markek bat egin dute, eta horrela, kirol jantzietatik kanpo diharduko du Arrasateko enpresa taldeak, eta moda munduan sartuko da.

Haur-hezkuntzaren lehen zikloko haurtzaindegi pribatuetan greba deitu zuen CCOO sindikatuak. Lanuzteak jarraipen desberdina izan du Euskadin. 2019ko maiatzak 21.

Gipuzkoako zahar etxeetako langileak Foru Aldundiaren egoitzan sartu dira protesta egitera, 2019ko maiatzaren 21ean. Lan-hitzarmen duina aldarrikatzen dute.

Milaka eta milaka dira Huawei telefono bat dutenak Euskal Herrian, eta kezka handi batek harrapatu ditu beren gailuaren erabilgarritasunaren inguruan. Goiz da jakiteko zenbateko kaltea egingo dien Trumpek Txinako konpainiaren aurka emandako aginduak, baina kaltea egingo diela garbi dago; arazo handiena da Googlek sortu eta kudeatzen dituen zerbitzuak arriskuan daudela gaurdanik Huaweiren erabiltzaileentzat, eta horrek jokoz kanpo utz ditzakeela gailu horiek.

GOOGLE PLAY

Huaweiren erabiltzaileek ez dute alde handirik nabarituko epe motzean, Google Play dendan jaitsitako aplikazioak erabiltzea libre izango baitute, momentuz. Google Play Protect segurtasun atalarekin beste hainbeste gertatuko da. Areago, aplikazio berriak ere jaitsi ahal izango dituzte, betiere bere sistema operatibora egokiturik badaude. Arazoa iritsiko da aplikazio horiei gaurkotzeak egiten dizkietenean. Hobekuntzak ez dira izango Huawei telefonoentzat, eta bateriari edo segurtasunari eragin ahal diezaieketen abantailak ez dituzte izango.

ANDROID

Benetako arazoa sistema operatiboarena da. Batetik, telefonoen arima den sisteman egiten diren gaurkotzeak ez dira izango Huawei gailuentzat. Bestetik, aurrerantzean saltzen diren Huaweietan —ez stockean daudenak— soilik kode irekiko Android bertsioak aurkitu ahal izango dira, egokitzapen zaharkituak, alegia. Horrek esan nahi du Google Playko aplikazioak Android sistema operatibo berrienetara egokiturik jartzen dituztenean ezingo dituztela jaitsi Huawei baten erabiltzeek. Ezta kode libreko Android sistema zahar bat daukatenek ere. Alegia, telefono horiek zaharkiturik geratuko dira, aplikazio berriak ezingo dituztelako erabili; eta, kasu beltzenean, Huawey berrietan —akaso Android zahar batekin— ez dituzte izango YouTube, Gmail edota Maps.

WHATSAPP

Edozein aplikaziok balio dezake adibide gisa, baina WhatsAppekin argi ikus daiteke gertatutakoak Huawei baten erabiltzaileari egin ahal dion kaltea. Gutxienez, Android 4.0.3 sistema operatiboa eskatzen du WhatsAppek telefonoan martxan jartzeko. Huaweik bertsio hori gainditzen duten egokitzapenak baliatzen ditu, baina berriak sortzen direnean ezingo ditu erabili, eta halako batean, WhatsAppek eta beste aplikazio askok eskatuko dute Huaweik eskaini ezingo duen bertsio bat. Noiz iritsiko den zahartzea, hortxe dago gakoa. Zenbat eta Huawei berriagoa eduki, orduan eta arrisku handiagoa izango du erabiltzaileak kaltea nozitzeko.

Segundo bakoitzeko zazpi sakelako telefono saltzen ari zen Huawei txinatarra aurtengo lehen hiruhilekoan, eta gutxi geratzen zitzaion munduan gehien saltzen zuen telefonia konpainia izateko —%19ko merkatu kuota dauka, IDC kontsulta etxearen arabera—, Apple estatubatuarra hirugarren postuan lagata baitzeukan (%11,7) eta Samsung korearra gainditzear baitzegoen (%23,1). Nagusitasunerako igoera bizkorra eten nahi zuen Donald Trump AEBetako presidenteak, eta joan den asteazkenean herrialdeko konpainiei debekatu egin zien Huaweirekin harreman komertziala izatea, segurtasun nazionala argudiatuta. Google izan da agindua betetzen lehena, eta iritsi da kolpe handia: Android sistema operatiborik gabe utziko du Huawei. Hornitzaile gakorik gabe, ataka larrian geratuko da telefoniaren merkatuan. Washingtonen eta Pekinen arteko gerra komertzialaren testuinguruan jarrita, SaxoBankeko kapital estrategiaburuaren iritziz, Googleren betoak aro baten hasiera iragartzen du, «teknologiaren Gerra Hotzaren aroarena».

Aurrerantzean, Huawei telefonoek ezingo dituzte eguneratu Android sistema —kode irekikoekin izan ezik—, haren segurtasun neurriak eta hura erabiltzen duten aplikazioak. Gainera, Txinako markaren telefono berriek —stockekoek bai— ezingo dituzte instalatu Googleren aplikazioak, hala nola Gmail, Google Maps, Play Store eta YouTube.

Betoak ez du ustekabean hartu Txinako konpainia. Azaldu du «urteak» daramatzala txarrenerako prestatzen, hornitzaile nagusirik gabe geratzen bazen ere, gertatu den bezala. Huaweik ziurtatu du bere kasa eguneratuko dituela orain funtzionatzen ari diren telefonoak, eta «software ekosistema segurua eta jasangarria» sortzen jarraituko duela.

Alabaina, Google ez da hornidura katea eten dion bakarra. Telefonoen prozesatzaileen ekoizle estatubatuar nagusiek ere iragarri dute Huawei hornitzeari utziko diotela: besteak beste, Intelek, Qualcommek, Xilinx Incek eta Broadcomek.

Boikota Appleri?

Washingtonek telefoniaren negozioan eman dio kolpe handia Huaweiri, baina hesi sanitarioa jarri izanaren atzeko arrazoi bakarra ez da telefoniarena. Etxe Zuriak galga jarri nahi dio Txinak G5 sare ultralasterraren arloan daukan nagusitasunari.

Baina kolpea propio eman dio telefonoaren merkatuan. Huaweik iaz %21 handitu zuen fakturazioa, 95.000 milioi euroraino, eta diru sarreren erdiak telefonoen salmentari esker lortu zituen, 203 milioi sakelako salduta —erdiak Txinatik kanpo—. Orain, software (Android) eta hardwareen (txipak) hornitzaile nagusiak galduta, sakelako berriak ekoizteko eta, batez ere, saltzeko arazoak izan ditzake Txinatik eta Asiatik kanpo. AEBen betoak ez die hainbesteko kaltea egingo kontsumitzaileei, merkatuan telefono ekoizle ugari daudelako —Apple, Nokia, Samsung, Xiaomi, eta abar—; min handia Huaweirentzat izan daiteke, litekeena baita merkatu kuota galtzea eta diru sarrerak txikitzea.

Edozelan ere, ez da gutxietsi behar Applek nozitu dezakeen bumeran efektua ere. Gerra komertzialaren harira gero eta haserreago daude Txinako kontsumitzaileak AEBekin, eta Appleren produktuen kontrako boikota indartu daiteke. Burtsan beldur dira, eta sagarraren markak %4rainoko galerak izan zituen atzo Wall Streeten. Boikotaren joera lehenagotik dator, IDCren arabera iazko azken hiruhilekoan %23,3 jaitsi baitziren Appleren salmentak Txinan, eta %19,9 hazi Huaweirenak.

Europa, «merkatu irekia»

Sakelakoen merkatuan ez bezala, G5 sare ultralasterraren instalazioan (antenak) Huawei da teknologia puntakoenaren jabe, eta bi lehiakide nagusi baino ez dauzka, Ericsson eta Nokia. Europan, esaterako, Txinako konpainiaren esku daude sareen %40. Konpainia sakelakoen merkatuan bakartu eta ahultzeak berekin ekar dezake sareen merkatua geldiaraztea eta, hala, Mendebaldeko konpainiei espazioa irabazteko denbora ematea.

Washingtongo eta Pekingo merkataritza eta teknologia gerraren erdian, Europak ez lerratzea erabaki du, eta Txinako konpainiak hornitzen jarraituko du. Europako Batzordeak nabarmendu du Europa «merkatu irekia» dela, eta herrialde bazkide bakoitzaren eskubidea dela konpainiaren bati hornidura etetea segurtasun arrazoiengatik.