Milaka eta milaka dira Huawei telefono bat dutenak Euskal Herrian, eta kezka handi batek harrapatu ditu beren gailuaren erabilgarritasunaren inguruan. Goiz da jakiteko zenbateko kaltea egingo dien Trumpek Txinako konpainiaren aurka emandako aginduak, baina kaltea egingo diela garbi dago; arazo handiena da Googlek sortu eta kudeatzen dituen zerbitzuak arriskuan daudela gaurdanik Huaweiren erabiltzaileentzat, eta horrek jokoz kanpo utz ditzakeela gailu horiek.

GOOGLE PLAY

Huaweiren erabiltzaileek ez dute alde handirik nabarituko epe motzean, Google Play dendan jaitsitako aplikazioak erabiltzea libre izango baitute, momentuz. Google Play Protect segurtasun atalarekin beste hainbeste gertatuko da. Areago, aplikazio berriak ere jaitsi ahal izango dituzte, betiere bere sistema operatibora egokiturik badaude. Arazoa iritsiko da aplikazio horiei gaurkotzeak egiten dizkietenean. Hobekuntzak ez dira izango Huawei telefonoentzat, eta bateriari edo segurtasunari eragin ahal diezaieketen abantailak ez dituzte izango.

ANDROID

Benetako arazoa sistema operatiboarena da. Batetik, telefonoen arima den sisteman egiten diren gaurkotzeak ez dira izango Huawei gailuentzat. Bestetik, aurrerantzean saltzen diren Huaweietan —ez stockean daudenak— soilik kode irekiko Android bertsioak aurkitu ahal izango dira, egokitzapen zaharkituak, alegia. Horrek esan nahi du Google Playko aplikazioak Android sistema operatibo berrienetara egokiturik jartzen dituztenean ezingo dituztela jaitsi Huawei baten erabiltzeek. Ezta kode libreko Android sistema zahar bat daukatenek ere. Alegia, telefono horiek zaharkiturik geratuko dira, aplikazio berriak ezingo dituztelako erabili; eta, kasu beltzenean, Huawey berrietan —akaso Android zahar batekin— ez dituzte izango YouTube, Gmail edota Maps.

WHATSAPP

Edozein aplikaziok balio dezake adibide gisa, baina WhatsAppekin argi ikus daiteke gertatutakoak Huawei baten erabiltzaileari egin ahal dion kaltea. Gutxienez, Android 4.0.3 sistema operatiboa eskatzen du WhatsAppek telefonoan martxan jartzeko. Huaweik bertsio hori gainditzen duten egokitzapenak baliatzen ditu, baina berriak sortzen direnean ezingo ditu erabili, eta halako batean, WhatsAppek eta beste aplikazio askok eskatuko dute Huaweik eskaini ezingo duen bertsio bat. Noiz iritsiko den zahartzea, hortxe dago gakoa. Zenbat eta Huawei berriagoa eduki, orduan eta arrisku handiagoa izango du erabiltzaileak kaltea nozitzeko.

Guztira 3.830 pertsonak eman dute izena EAEko Udaltzaingoaren hirugarren lan eskaintza publikoan, Estefania Beltran de Heredia Segurtasun sailburuaren arabera.

Lan-istripuak: Bi hildako Gipuzkoan. Zestoan, langile bati mozten ari zen zuhaitza gainera erori zaio. Zarautzen, 31 urteko behargin bat garabi batetik erori da.

Langile bat hil da Zarautzen garabi batetik behera erorita 2019ko maiatzak 20ean: Istripuan, gainera, garabia ere erori da, eta beste langile bat zauritu du.

1 Jarri al dizute sistemaren bat lanaldia erregistratzeko? Oraindik ez, baina hasi dira batzuk esaten sakelakoaren bidez egingo dugula, aplikazio bat baliatuta.

2 Eta enpresak telefono bat emango dizue langile denei? Bai zera! Norberaren telefonoa baliatu nahi dute horretarako. Kontua da ez dagoela batere argi legezkoa ote den.

3 Zergatik? BYOD esaten dioten praktikaren araberakoa litzatekeelako. Bring your own device (ekarri zerorren gailua) praktika da langileek beren sakelakoak, tabletak edota ordenagailu pertsonalak erabiltzea lanerako. Langileen oinarrizko eskubideak arriskuan jartzen ditu praktika horrek: adibidez, deskonexio digitalerako eskubidea, datu pertsonalen babesa, intimitatea, komunikazioen sekretua eta askatasun informatiboa.

4 Ba, esango nuke oso hedatua dagoela norberaren telefonoa lanerako ere erabiltzea. Zure telefonoa ez da enpresarena, eta jakin behar duzu lanerako erabiltzen baduzu enpresak aurreztu egin duela telefono bat erostea, hura konpontzea matxuratu denean, eta ez duela gailu horren ardurarik hartu. Gainera, langilearekin bat egiteko modu zuzena, erraza eta azkarra du, haren intimitatean edozein unetan barneratuta.

4 Euskal Herian ez da askorik entzun praktika horren arazoen inguruan. AEBetako justiziak aztertu du gehien, eta han ikertu da gehien. Langileen gailuak baliatzen dituzten enpresen artean, 313 eurotik 1.478 eurora arteko aurreztea lortzen dute behargineko, urtero. 2020. urterako, AEBetako enpresen %45ek BYOD baliatuko dute maila batean edo bestean, Gartner aholkularitzaren arabera.

5 Baina zer dio legeak hemen? Ez du muga argirik jartzen langileek bere gailuak lanerako erabiltzearen inguruan, justiziak kasu gutxi aztertu behar izan dituelako orain arte. Hala ere, deskonexio digitalerako arautegiak iradokitzen du zenbait praktika ez liratekeela legezkoak izango.

6 Eta Espainiako justiziak ez du kasu bat bera ere aztertu? Bai, eta sona handikoena da Telepizzarena. Enpresa horrek kontratuan jaso zuen langileek beren gailuak erabili behar zituztela aplikazio bat jaitsi eta geokokatuak egon zitezen. Epaitegiek kontratuaren klausula hori kentzera behartu zuen, kontratuak argi esaten baitzuen langileak bere sakelakoan aplikazioa jaisteari uko eginez gero kaleratua izango zela.

6 A ze masa Telepizzarena, ezta? Bai, gogorra benetan, baina ez pentsa, batzuk masa sotilagoarekin egin dezakete bekatu beren langileekin.

7 Zer esan nahi duzu? Helbide elektroniko bat eskatzea langileari edo haren telefono zenbakia, hori ere BYOD izan daitekeela, eta Espainiako Auzitegi Gorenak ebatzi duela langileak bere oniritzia eman behar duela.

7 Zergatik? Arriskua dagoelako lanaldia behar bezala ez pagatzeko, bizitzaren eta lanaren arteko kontziliazioa oztopatzeko, sakelakoan nahasten baitira biak, eta lan osasuneko arazo bat sor daitekeelako: teknoestresa.

Negoziazioetan dagoen beste lan hitzarmen handietako bat da Gipuzkoako papergintzakoa. Eta Bizkaiko metalgintzan bezala, akordioak urrun dirudi. Atzo izan zuten beste bilera bat Adegik eta ordezkaritza duten sindikatuek, LHK Lan Harremanen Kontseiluaren egoitzan. Patronalak beste proposamen bat egin zuen, baina motz geratu dela erantzun diote ELA eta LAB sindikatuek.

«Ez da nahikoa», ziurtatu du ELAk, eta mobilizaziorako deia egin die langileei, «lan itun duin bat» lortu ahal izateko. LABek, berriz, nabarmendu du orain arteko protestek eraman dutela Adegi bere eskaintza hobetzera, baina jarraitzen duela onartezina izaten. «Sindikatuen proposamenetan jasotako hainbat gai ez ditu jasotzen, eta jasotzen dituen gai asko legeak ezarritakoak besterik ez dira», esan du LABek. Asteazkenean bilduko dira sindikatuak.

Hemeretzigarren aldiz bildu ziren atzo, baina hogeigarrenez ere batu beharko dute sindikatu eta patronalek Bizkaiko metalgintzako ituna lortu nahi badute. Ekainaren 3an dute hurrengo hitzordua bi aldeek, baina tartean greba egun batekin. Datorren ostegunerako lanuztea egingo baitute sektorean ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuek. Deialdia mahai gainean zegoela bildu ziren FVEM Bizkaiko metaleko patronalarekin atzo, 2011tik iraungita dagoen hitzarmena lortzeko, baina ez zen halakorik egon. Areago, «itun orokor bat» nahi izanez gero, greba deialdia bertan behera uzteko eskatu zien patronalak.

Aurreko hemezortzi bileretan ez bezala, sindikatuak bat eginda joan ziren atzoko bilerara, eta mobilizatzeko agenda partekatu batekin, gainera. Hilaren 23ko lanuzteaz gain, ekainaren 6, 7, 20 eta 21ean ere grebara deitu dute Bizkaiko metalean. Joan den ostiralean, lau sindikatu nagusiak biltzen dituen plataforma bat eratu zuten, bezperan Jose Luis Gil FVEMeko presidenteak adierazpen hauek egin ostean: «Guk ere akordioa nahi dugu, baina, gaur-gaurkoz, sindikatuak ez dira ados jartzen hurrengo bileraren eguna zehazteko ere».

LABek ohar bidez esan zuenez, patronalak hilabeteak zeramatzan sindikatuei plataforma eta aldarrikapen bateratuak eskatzen. Hori eratuta ere, ezer ez. «Ez dio plataforma bateratuari erantzunik eman, eta argipenak eskatu ditu, eskari batzuk onartezinak direla esatera mugatuz». Patronalak bidalitako oharrean, berriz, proposamenari erantzuna ekainaren 3ko bileran emango diela jakinarazi zuen.

Lau sindikatuek osatutako plataformaren eskaerak argiak dira: 2018ko urtarriletik pilatutako atzerapenak ordain diezazkietela; itun posiblearen kontura aurreratutako ordainketak itzuli beharrik ez izatea, ordainketa haiek itunak jasotzen dituenak baino handiagoak diren kasuetan; KPI+%2ko igoera tauletan, eta KPI+%1ekoa soldata errealetan, itunaren indarreko urte bakoitzeko. FVEMen arabera, eskaera horietan «enpresen lehiakortasunari eta enplegua sortzen jarraitzeko baldintzei zuzenean eragiten dieten eskaera batzuk daude». Beraz, zaila dirudi pentsatzea hurrengo bileran akordiorik lortuko denik.

Are gehiago, ELAren arabera, patronalak «inolako proposamenik» egin ez duenean. Sindikatuaren ustez, «presarik ez daukate akordio bat lortzeko, eroso baitaude egungo blokeo egoeran, non sektoreko enpresak, irabaziak pilatzen dituzten testuinguru batean dauden». Datorren asteko greba deialdiak zein eragin izango duen ikusi beharko da, beraz.

Zauria sendatzeko legealdia izan da Europan 2014tik 2019rakoa, krisi ekonomiko handiak eragindako zauria osatzekoa. Datozen bost urteetako legealdia; beraz, gakoa izango da Europako Batasunaren eta eurogunearen iparra zein den jakiteko: zauria itxi eta orbaintzeko bosturtekoa izan daiteke, edo itxi gabekoa zoldu eta zauri berriak sortzekoa.

Legealdi arantzatsua izan da igarotakoa, 2008ko krisiaren kalteen kudeaketari migratzaileen krisiarena, brexit-arena, Donald Trumpen merkataritza gerrarena eta eskuin muturraren igoerarena gehitu zaizkielako. Ez ditu arantza gutxiago izango uztailaren 2an Europarlamentuan abiatuko den bosturtekoak.

KONBERGENTZIA ZANTZUAK

Ezberdinen Europa

Europako sei egunkarik asteon aldi berean argitaratu duten Angela Merkelen elkarrizketan, Alemaniako kantzilerrak sutsu defendatu du Irlandan, Espainian, Portugalen eta Grezian ezarritako austeritatea, baina aitortu du herritarrek garesti ordaindu dutela: «Ez daukat zalantzarik ikaragarria izan dela herritarrek jasan duten zama».

Ongizate estatua argaltzen eta desberdintasun sozialak handitzen ikusi dituzten europar askok haserrez begiratzen dute Bruselara —euroeszeptikoek Europarlamentuaren heren bat kontrola dezakete—, eta gakoa izango da suspertze ekonomiko ahul baina jarraitua ongizate estatua indartzera eta desberdintasun sozialak txikitzera bideratzea, batasuna bera kolokan ez jartzeko.

Nahi izanez gero, aurki daitezke datu ekonomiko batzuk esateko 2019ko EBko ekonomia 2014koa baino bateratuagoa dela. Hainbat aldagai aintzat hartuz gero, azken urteetan ekialdeko estatu kideek aldea txikitu dute mendebaldekoekiko; baita euroguneko periferiako estatuek ere iparraldekoekiko. Mendebaldeak mendebalde jarraitzen badu ere, eta iparraldeak iparralde, agertu dira konbergentzia joera batzuk bederen.

Aldeak txikiagoak dira orain 2014an baino inflazio tasari, langabezia tasari eta hazkunde tasari dagokienez. Halaber, per capita BPGa (barne produktu gordina biztanleko), erosteko ahalmena kontuan hartuta, ekialdeko herrialdeetan eta euroguneko periferian hazi da gehien 2014tik 2017ra —infografian ikusgai—: esate baterako, Irlanda, Errumania, Letonia, Zipre, Polonia, Lituania, Eslovenia, Txekia, Estonia eta Espainian. Aldiz, per capita BPGa apaldu egin da bost urteotan Luxenburgon, Frantzian, Suedian, Austrian, Herbehereetan, Belgikan, Alemanian, Eslovakian, eta, jakina, Grezian.

Nahiz eta erpinen arteko aldea txikitzeko joera erakutsi, muturrek mutur diraute. Izan ere, BPG per capita BPGak gora egin duenen taldean denek jarraitzen dute, Irlandak salbu, EBko batezbestekotik behera —askok, gainera, dezente beherago—; alderantziz, azken bost urteetan pobretu diren herrialdeek, Eslovakiak eta Greziak salbu, batez besteko aberastasunetik gora jarraitzen dute —batzuek dezente gorago—.

EUROGUNEA

Etengabeko konponketan

2008ko krisi ekonomikoak gogor jo zuen eurogunearen bihotza, euroa: batasunak bost herrialde erreskatatu zituen —Grezia, hiru aldiz—, haien banku pribatuak erortzen ez uzteko, eta trukean, Bruselak, austeritate politikak ezarri zituen. Nahiz eta eurogunea haustear egon den —ez da ahaztekoa Wolfgang Schaeublek eta Gianis Varufakisek, Alemaniako eta Greziako finantza ministro zirela, 2015eko udaberrian izandako duelua—, osorik atera da diru batasuna.

Naufragioa saihesteko, instituzio eta lege berriak sortu ditu EBk urteotan, eta datorren legealdiko eztabaida izango da ea zer egin eurogunea suspertzeko balio izan duen azpiegitura horrekin: dagoenean eutsi ala indartu, batasun ekonomikoaren konbergentzian sakontzeko.

IKUSPEGI EZBERDINAK

Berlin-Paris ardatza, motz

Arlo askotan dago burutu gabe harmonizazioa: diru batasunean, zerga sisteman, bankarenean, langabezia aseguruetan, lan merkatuetan… Ikuspegi eta interes ezberdinak biltzen dira Bruselan, eta are gehiago bilduko dira aurrerantzean. EBren pausoen erritmoa zehazterakoan funtsezkoa izan da Paris-Berlin ardatza; inoiz ez da izan erraza bien arteko sintonia lortzea eta blokean nagusitzea, baina aurrerantzean zailago bihur daiteke, Alemania-Frantzia ardatza dagoeneko ez delako nahikoa.

Europako Parlamentuan indarra har dezakete harmonizazio fiskal eta ekonomikoaren kontrako indarrek, izan euroeszeptiko, izan eskuin mutur, izan Hansako Liga berria deitutakoa. Baltikoko herrialdeei deitzen die prentsak Hansako Liga berria; Jeroen Dijsselbloem eurotaldeko buru ohi herbeheretarraren kordakoak dira, zeinak Europa hegoaldeko herrialdeei egotzi baitzien iparraldekoei «laguntza» eskatzea, «diru guztia edaritan eta emakumetan gastatu eta gero».

Emmanuel Macron Frantziako presidenteak asmo handinahiak agertu zituen bere legealdi hasieran EBrako: eurogunerako aurrekontua, eurogunerako Finantza superministroa, EBko armada… Angela Merkelek galga jarri dio, eta urardotu dizkio asmo batzuk, baina iaz Meseberg gazteluan adostu zuten 2021erako euroguneko aurrekontuak sortzea eta ESM erreskate funtsa Europako NDF bilakatzea. Beste kontu bat da hori lortzeko behar adina aliatu lortzen ote dituzten, eta ez ote diren asmoak bidean usteltzen. Eurotaldean asteon hasi dira eztabaidatzen nondik atera dirua euroguneko balizko aurrekontua osatzeko.

ZERGA SISTEMA

Eskandaluak, isunak eta promesak

Zergei dagokienez eskandaluen legealdia da igaro berria, horren lekuko Panamako Paperen eta Lux Leaksen auziak. Argi geratu da, halaber, Interneteko eta teknologia berriko multinazional handiek ihes egiten dietela EBko zergei: Applek 13.000 milioi euro ordaindu behar izan ditu Bruselak aginduta, eta Dublinen borondatearen kontra.

Egon da ahalegin bat Interneteko erraldoiei diru sarreren %3ko tasa bat jartzeko EB osoan, baina porrot egin du saialdiak. Eskandinaviarren eta beste herrialde batzuren ezetzak proposamena trabatu du, eta Bruselak bigarren ahalegin bat egin beharko du datorren bosturtekoan. Berlinek eta Parisek prest nahi dute zerga 2020rako, baldin eta lehenago OCDEk ez badu enpresa digitalak zergapetzeko formula bateraturik sortzen.

KANPO MERKATARITZA

Trump, Txina eta ‘brexit’-a

Susperraldi ekonomikoa hauspotzen nahikoa ez, eta nazioartetik ekaitza gerturatu da, berriro, EBren zerura. Mario Draghik erruz bota du erregaia EBZren galdara gelara: zeroren pareko interes tasen aro luzeak eta zorra erosteko plan erraldoiak EBko ekonomiak hazten jarraitzea ahalbidetu dute, arnasketa lagunduarekin bada ere. Hazkundea motela da halere, Alemania eta Italiaren pattalaldiarekin.

Bien bitartean, ugaritu egin dira mehatxuak merkataritza harremanetan: Mendebaldetik, Trumpen AEB protekzionistak —muga zergak jarri dizkiete EBko altzairuari eta aluminioari, eta mehatxu egin dute autogintzari ere jartzeko—; ekialdetik, Txinaren Zetaren Bide berria ate joka dauka Erroman; eta, azkenik, etxe barrutik, Londresen dibortzio gogor batek trabatu egin dezake EBren hazkundea.

Ez da garai errazena nazioarteko merkataritza itunentzat: Kanadarekin CETA sinatu du Bruselak, baina ezin izan du TTIPa sinatu Etxe Zuriarekin, eta berriz hasi nahi du negoziatzen.

INDUSTRIA

Lankidetza eta kanpoko inbertsioen kontrola

Merkatu globalean Txinako konpainia erraldoiak hainbat sektoretan lortzen ari diren nagusitasunari aurre egiteko, Alemaniak eta Frantziak lankidetza sustatu nahi dute sektore estrategikoetan. «Europako erraldoi industrialak» bultzatu nahi dituzte, esaterako, puntako teknologietan. Horretarako, EBko lehia legedia ere moldatu beharko litzateke, bazkideen adostasunarekin. Horrez gain, EBk legedia gogortu du Txinaren inbertsioak mugatzeko. Norabide horretan, pauso gehiago eman ditzake batasunak datorren bosturtekoan.

AURREKONTUAK

NPB, adosteko

Datozen hilabeteetarako beste patata bero bat 2021-2027rako EBko aurrekontuak adostea izango da, tartean NPB Nekazaritza Politika Bateratuaren erreforma onartuta, eta Erresuma Batuaren agurraren ondorioz aurrekontuetarako egongo diren diru sarrera txikiagoetara moldatuta.

ELA, CCOO, LAB eta UGT sindikatuek Bizkaiko metalaren sektoreko bost greba egunekin jarraitzea erabaki dute gaur patronalarekin bildu ostean.

Greba Osakidetzako Lehen Arreta zerbitzuan, 2019ko maiatzaren 17an. Eusko Jaurlaritzak 46 plaza berri iragarri arren, sindikatuek deialdiari eutsi diote.