Autobus elektrikoen eskaria osatzeko asmoz, Irizarrek jada badu beste ibilgailu bat prest: Irizar Ie Truck du izena, eta kamioi elektriko bat da. Zaborrak biltzeko, garbiketarako edo hiriko beste zerbitzuetarako ez ezik, industriarako ere erabil daitekeela ziurtatu du Irizarrek, «moldakortasun eta malgutasun» handia duelako.

Irizar Ie Truck joan den astean aurkeztu zuten, Bilbon, hirigintza jasangarriari buruzko SUM kongresuan. Enpresako iturriek BERRIAri baieztatu diotenez, lanean hasi aurretik azken homologazioak jaso behar ditu prototipo bat aurkeztutakoa. Gaur egun beste prototipo bat ere ari dira prestatzen. Espero dute «hilabete gutxi barru» hasi ahal izango direla seriean ekoizten. Enpresa askoren interesa jaso dute dagoeneko, baina ez dute eskaririk baieztatu.

Irizar Ie Truck Adunako lantegian (Gipuzkoa) egiten dute, autobus elektrikoekin batera. Iazko maiatzean inauguratu zuten fabrika hori, eta orduan jada iragarri zuten 2019 hasierarako aurkeztu nahi zutela kamioi elektrikoa.

FCC Espainiako eraikuntza eta zerbitzu enpresa handiarekin batera garatu du ibilgailua Irizarrek. Izan ere, FCCk ematen duen zerbitzuetarako erabil daitekeen kamioia da, hala nola garbiketarako, zaborra biltzeko edo ureztatzeko. «Ez du inolako kutsadura atmosferikorik eta akustikorik sortzen. Ateratzen duen zarata txikia dela eta, gauez lanean aritzeko egokia da, eta zirkulazio handieneko orduetan trafikoa murriztea ahalbidetzen du», nabarmendu du Irizarrek. Baina kooperatibak ez du horretara mugatzea nahi. «Gaur egun existitzen diren karrozeria guztiak instalatzea baimentzen du, ia-ia egokitzapenik egin gabe».

Irizar Ie Truck-ek kooperatiba gipuzkoarrak autobus elektrikoetarako garatutako teknologia propioa erabiltzen du. Harenak dira trakzioa, energia biltzeko sistemak, kontrol elektronikoa, ibilgailua kargatzeko azpiegiturak… «Zerbitzu osoa emateko onena da guk geuk dena egitea, hornitzaileen menpe egon gabe», azaldu zuen Jose Manuel Orcasitas Irizarreko zuzendariak, iazko maiatzean Adunako lantegia aurkeztu zutenean. Fabrikak dituen 18.000 metro koadroetatik 3.000 gorde dituzte kamioiak egiteko.

Kabina hirian ibiltzeko diseinatu dute, eta igotzeko eskailera maila bakarra du gidariari eta laguntzaileei segurtasuna emateko. «Igotzeko altuera txikiena duen merkatuko ibilgailua da», azaldu du Irizarrek. Lau lagunentzako lekua du.

Bilbon aurkeztu zuen modeloa zortzi metro luze zen, eta hemezortzi tona garraiatzeko gaitasuna zuen. Badu beste berezitasun bat: hirian modu elektrikoan ibiliko da, baina autonomia handitzeko aukera ematen duen erreketa motor bat ere badauka, gas naturalarekin funtzionatzen duena. Bertsio guztiz elektrikoak ere prestatzen ari da Irizar.

ELAk bakarka bi greba egun deitu ditu 2019ko martxoaren 13 eta 28rako, ikastetxeetako jantokien sukaldari eta garbitzaile publikoen sektorean.

Espainiako Gobernuak onartutako presazko neurrien artean daude errentaren igoera KPIra mugatzea eta estatu mailako salneurrien indize bat sortzea.

Espainiako Ministroen Kontseiluak lege dekretua onartu du gaur aitatasun baimena 16 asteraino luzatzeko hiru urteren buruan, EBko estatuen batez bestekora iristeko.

BILBO. Bizkaiko Foru Aldundiak ia milioi erdi jarduera egin zituen iaz iruzur fiskalari aurre egiteko. Hau da, batez beste, egunero 1.978 jarduera egin zituen iruzurraren aurka, eta, horien bidez, egunero 1,9 milioi euro berreskuratu. Denetara, 2018an, Ogasunak egindako jarduera horiei guztiei esker 488,3 milioi euroko iruzurra azaleratu zuten, 2017an baino %2,26 handiagoa. Berreskuratutako diruaren erdia baino gehiago BEZean egindako iruzurrari dagokio: 279,5 milioi euro.

Datu horien berri eman zuten atzo Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak eta Jose Maria Iruarrizaga Ogasun eta Finantza diputatuak, Batuz programa aurkezteko egindako agerraldian. Zerga iruzurrari aurre egiteko programa bat da, eta 2021. urtetik aurrera martxan egongo da. Sistema informatiko horren helburua argia da: jarduera ekonomikoak egiten dituzten zergadunek —pertsona fisiko eta juridikoek— euren jarduerari buruzko zerga informazioa eskainiko diote aldundiari. Informazio horrekin guztiarekin, Bizkaiko enpresa eta autonomoen 100.000 zergadunen errenta aitorpenak egingo ditu aldundiak, gaur egun pertsona fisikoen gehiengoak jasotzen duen proposamenaren antzera.

Horrela, zerga iruzurraren aurka borrokatzeko beste tresna bat izango du foru ogasunak. 2019ko abenduan proba aitzindari bat jarriko dute martxan, eta 2021ean zabalduko dute.

Volkswagenen zuzendaritza nagusiak badu Landabengo plantari eskatu ziona: egonkortasuna. Maiatz aldean erabakitzekoa da Iruñeko lantokian hirugarren modelo bat ekoitziko den ala ez, baina taldeko ekoizpen eta logistika zuzendari Andreas Tostmannek aurreko astean jada argi azaldu zuen zerk lagunduko lukeen lan karga handitzen: lan hitzarmen luze bat, «adibidez, bost urtekoa».

Ez da bost urtekoa izan, seikoa baizik. Iruñeko Volkswagenek akordioa egin du UGTrekin eta CCOOrekin ituna berritzeko; langileen batzarrak onartuz gero, sei urte iraungo luke itun horrek. «Gure eskaeren eta proposamenen zati handi bat lortu dugu», aldarrikatu zuen atzo Alfredo Moralesek, langile batzordeko presidenteak (UGT). Azaldu zuen hitzarmenaren lehen lau urteetan, 2018tik 2021era, KPIa gehi %0,5 igoko dietela soldata VWeko ia 4.500 langileei: 2022an eta 2023an, berriz, KPIa gehi %0,4.

Lantaldea berritzeko neurriei ere garrantzia eman zieten sindikatu sinatzaileek. Errelebo kontratu berria erabiliko dute, eta horretan parte hartzen duten langile berriek kontratu mugagabea izango dute. Erretiroa hartu behar duen langileak erreleboaren hasieran pilatuko ditu lanegunak, hartara goizago erretiroa hartzeko.

CCOOko ordezkari Eugenio Duque «harro» azaldu zen akordioaren aurrekoaz, soldata igoera «garrantzitsuak» dakartzalako, eta «hirugarren modelo bat egiteko aukera ematen duelako». Joan den udaz geroztik, Polo modeloa ez ezik, SUV motako T-Roc modeloa ere egiten dute Landabenen. Hirugarren modeloa CUV motako bat litzateke; Crossover Utility Vehicle horrek SUV baten ezaugarriak eta coupe batenak nahastuko lituzke.

Auto elektrikorik ez

Akordioaren sinatzaileek gehiengo osoa dute Nafarroako VWen: UGT da sindikatu nagusia, 11 ordezkarirekin, eta atzetik du CCOO, zazpirekin. Launa ordezkari dituzte LABek eta CGTk, bi ELAk, eta bakarra CGCk. Martxoaren 14an egingo dituzte berriro hauteskunde sindikalak.

Langile batzordeko presidentearen ustez, lan hitzarmen berriak «enplegua bermatzen duen industria proiektu bat» islatzen du. Hirugarren modeloak lan karga handituko luke, noski, baina automatizazioak gero eta pisu handiagoa dauka Landabenen. Esaterako, 2001. urtean baino langile gutxiago daude Nafarroako plantan gaur egun, baina auto gehiago ekoizten dituzte.

Landabenen, bestalde, etorkizunak ez du loturarik izango auto elektrikoarekin, Andreas Tostmannek esan zuenez. Argi utzi zuen Landabenen errekuntza motorren autoak ekoitziko zirela, Polo eta T-Cross modeloak oraingoz. Diesel eta gasolina merkatua «2040 edo 2050era arte» luzatuko dela uste du VWen zuzendaritza nagusiko kideak. Beraz, baztertu egin zuen Nafarroan modelo elektrikoren bat ekoiztea datozen urteetan.

Euskal konpainia gehienek haizea alde daukate, eta hori berretsi dute atzo argitaratutako hainbat emaitzak. Hazkundearen eta irabazien belak hauspotuta iritsi dira 2019ra, Europan eta Euskal Herrian hazkundea moteltzea espero den urtera. 2017. urtean baino irabazi handiagoak lortu dituzte batzuek, eta galerak atzean uztea beste batzuek:

EUSKALTEL

Irabaziak, ia %27 gehiago

Derioko (Bizkaia) konpainiaren negozioa %10,7 hazi zen joan den urtean, 674 milioi euroren salmentak izateraino. Euskaltelek nabarmendu du EBITDA marjina portzentajeko 42 puntu igo dela azken urtean, eta emaitzak izan duen hazkundea loturik dagoela konpainiak bere produktuak sorta moduan saltzeko hartu duen erabakiarekin. Euskaltelen bezero bakoitzak, batez beste, 3,6 produktu kontratatu ditu 2018an. Horiek horrela, 62,8 milioi euroren mozkinak lortu ditu, %26,6 gehiago.

Hala, zuzendaritzak akzio bakoitzeko 0,31 euroko dibidendua proposatu du, CNMVri jakinarazitako emaitza horiek kontuan hartuta. Edonola ere, akziodunen batzarrak onartu beharko du dibidendu horren banaketa. Bestalde, konpainiaren zorra 74,4 milioi euro txikiagoa da, azken urtean egindako ahalegina tarteko.

Euskaltelek hedapen prozesu sendo bat abiarazi du, eta 2019an hainbat lurraldetara iritsiko da: esate baterako, Kantabriara, Leonera, Errioxara eta Kataluniara, eta, gainera, zabaltzen jarraituko du Nafarroan. Iaz sartu zen Euskaltel Nafarroan: Iruñerrian eta beste herri nagusi batzuetan hasi zuen hedapena, eta etorkizun hurbilerako jarritako helburuen artean dauka lurralde horretako merkatuaren %20 eskuratzea 2022rako.

Bestetik, Euskaltelen lema eskuz aldatzeko aukerak indarra hartu du urte hasieraz geroztik. Erresuma Batuko Zegona funtsak berretsi egin du Euskaltelen akzioak erosiko dituela merkatuan, akziodun handiena bihurtzeko, eta horrek zuzendaritza aldaketa eragin lezake.

Badago arriskua, beraz, Euskaltelen erabakigunea Euskal Herritik aldentzeko. Hori dela eta, Eusko Jaurlaritzak ez du baztertu Euskaltelen akzioak erostea konpainiaren euskal jatorria sendotzeko, Arantxa Tapia Eusko Jaurlaritzaren Ekonomiaren Garapeneko sailburuak BERRIAri esan zionez joan den otsailaren 2an.

TUBACEX

Irabaziak, eta hedapena

2017an ia 20 milioi euroren galerak izan zituen Laudioko konpainia tutugileak (Araba), petrolioaren sektorean izandako krisiak eraginda. Baina iaz egoerari buelta ematea lortu zuen, 17,4 milioi euroren mozkinak lortu baitzituen, 2017ko emaitzak %168,2 hobetuz.

Hala eta guztiz ere, Tubacexek oraindik zor handia dauka pilatuta, 254,5 milioi euro, azken urtean milioi bat gehiago pilatu ondoren. Enpresak azaldu du eskaerak egin ahala ekoizten duela, eta zorra estuki loturik dagoela zirkulatzailearekin. Altxortegi hori 222 milioi eurorena da, 2017an baino 29,2 milioi gehiago.

Kutxa horren bolumen gehiena «dagoeneko salduta» dagoela azaldu zuen atzo Jesus Esmoris kontseilari ordezkariak, eta zati hori zorraren %86 dela. Esmorisek uste du konpainia «indarturik» atera dela «sektoreko krisi luzeenetik», eta konbentzituta dago Tubacexek badituela egiturak datozen urteetarako aurreikusitako hazkundea bere alde jartzeko.

Esmorisek konpainiaren helburuetako bat zehaztu du, gainera: munduko lehen hornitzaile bihurtzea aleazio handiko hodietan. 2020. eta 2021. urteetarako «hedapen handia» iragarri du, eta inbertsioak ere egingo dituela hori horrela gerta dadin.

ITP AERO

69 milioi euroren irabaziak, 2017an baino %9,2 gutxiago

Zamudioko aeronautika konpainiak 880 milioi euro fakturatu zituen iaz, 2017an baino %6 gehiago, baina zergak ordaindu eta gero, 69 milioi euroren irabazi garbiak izan ditu, aurreko urtean baino %9 gutxiago. Egoitza nagusia Bizkaian izan arren, Rolls Royce britainiarra da jabea, 2016an Getxoko Senerri konpainia osoa erosi zionetik.

Carlos Azola ITP Aeroren zuzendariaren esanetan, aurten konpainiaren salmentek bi digituko hazkundea izango dute. Irailean planta berri bat jarriko du martxan Derion, eta 14,2 milioi euroko inbertsioa egingo du bertan.

Halaber, Alvarezek esan du «goizegi» dela jakiteko zer eragin izango duen konpainian Airbusek erabaki izanak ez duela A380 modeloko hegazkin gehiago egingo —ITPk turbinak egiten ditu horientzako—, «baina gai izan beharko genuke ezer berezirik egin gabe moldatzeko».

ESKUIN

Barne merkatuaren bultzadaz, gora

Emaitza onak eman dituzte Burdineriako eta Industria Hornikuntzako Eskuin klusterreko bazkideek ere. Iaz, 369 milioi eurora iritsi zen klusterreko bazkideen ekoizpena: 2017an baino %3,1 gehiago.

Gorakada horri barne merkatuak eman zion bultzadarik handiena, salmentak %4,78 igota; esportazioek ere gora egin zuten iaz, baina indar txikiagoarekin, %1,3 hazi baitziren. Ekonomiaren desazelerazio arrastoak sumatzen hasi arren, Eskuineko presidente Cesar Sainzek azaldu du 2019rako «itxaropena» daukala: «Espero dugu ekoizpenean eta esportazioan azken bost urteetan bezala hazten jarraitu ahal izango dugula».

VISCOFAN

123,7 milioiren irabaziak

Viscofan talde nafarrak %1,4 handitu zituen irabaziak joan den urtean, 123,7 milioi euroraino. Negozio zifra garbia ere %1 handitu zuen taldeak iaz, 786 milioi euroraino. Zorra 41,1 milioi eurotik 79,6 milioira handitu du urtebetean.

1.050 hektarea pinuk oxido kuprosoaren tratamendu esperimentala jasoko dute Euskadin, banda marroia izeneko gaixotasunari aurre egiteko. 2019ko otsailak 28.

Euskaltelek 62,8 milioi euro irabazi ditu 2018an, aurreko urtean baino % 26,6 gehiago, 2017an 49,6 milioi euro lortu baitzituen, Euskaltelek jakinarazi duenez.

«Diak geneetan darama prekaritatearen DNA». Haizea Solagurenbeaskoa LABeko ordezkariak gogor kritikatu zuen, atzo, Dia supermerkatu katearen jarrera, Donostian, katearen denda baten atarian: alde batetik, langileen «esplotazioa eta prekaritatea» salatu zuen, eta, bestetik, zuzendaritzak joan den astean aurkeztutako lan erregulazio espedientea, zeinarekin 2.100 langile kaleratu nahi baititu Hego Euskal Herriko eta Espainiako dendetan. Diako langileek greba egin zuten atzo Bizkaian eta Gipuzkoan, ELAk eta LABek deituta. Sindikatuak pozik agertu dira bi lurraldeetan grebak izandako erantzun zabalagatik. Gaur bigarren egunez egingo dute greba.

Dia Twins konpainiak —Dia eta Twins Alimentacion enpresek osatutako taldeak— joan den astean jakinarazi zien sindikatuei enplegua erregulatzeko espediente bat aurkezteko asmoa daukala. 2018an 352 milioi euroren galerak pilatu zituen konpainiak —101 milioi euroren irabaziak izan zituen 2017an—, eta kostuak murrizteko estrategia bat aurkeztu du zuzendaritzak.

«Aipatutako kaleratzeak Espainiako Estatuko 2.100 langileri eragingo diete», azaldu dute sindikatuek, zehaztu gabe kaleratzeek zenbateko eragina izango luketen Hego Euskal Herrian. Ehundik gora izan daitezke kaleratuak, soilik Bizkaian eta Araban 530 behargin inguru baititu kateak.

Greba mugagaberantz

Donostian ez ezik, Diak Bilboko Sarriko auzoan langileentzat daukan denda eskola aurrean egin zuten grebalariek elkarretaratzea atzo. Langileen ordezkariek kaleratzeen espedienteari buruzko informazioa eskatzeko agiri bat eman nahi izan zioten bertako arduradunei, baina jaso ere ez zuten egin dokumentua.

Haserre, grebalariek manifestazioa egin zuten Eusko Jaurlaritzaren Kale Nagusiko ordezkaritzara. «Jaurlaritzari azaldu diogu ehunka langileri eragingo dion kaleratze espediente bat daukagula eta ez digutela informaziorik ematen, babes gabe gaudela», azaldu dute LABeko iturriek.

Gaur berriro egingo dute greba, eta datorren martitzenean berriro, martxoaren 5ean. Eta kaleratzeen dosierra atzera bota ezean, ELAk eta LABek greba mugagabea hasiko dute Bizkaiko eta Gipuzkoako Diako supermerkatuetan martxoaren 11tik aurrera.

Konpainiak Madrilen osatu du negoziazio mahaia, CCOO, UGT eta Fetico sindikatuekin. ELA eta LAB ez daude, ez dutelako gainditzen estatuko %10eko gutxieneko ordezkapen maila. Negoziazio mahaia euskal lurraldeetara ekartzea eskatu dute bi sindikatu abertzaleek.

Kaleratzeen mehatxua baino lehen, urrian ere lanuzteak egin zituzten Diako langileek, lan baldintza txarrengatik: aipatu zituztenen artean daude, besteak beste, ordutegi aldaketak, langile falta, lan karga handiak, ordezkapenik eza eta gaixotasun baimena hartzeko beldurra, kaleratuko dituztelakoan.