CAFek jakinarazi du 43 milioi euroren irabaziak lortu dituela 2018an, eta horrek esan nahi du %2ko hazkundea baizik ez duela izan —milioi euro bat gehiago—, baina emaitza hori erabat baldintzatu du Solaris autobus konpainiaren erosketak. Hura CAFen egituran sartzeak desitxuratu du urtea. Emaitzen beste kopuruei begiratzea besterik ez dago. Hasteko, %39 igo ditu salmentak, 2.049 milioi euroraino —1.887 milioi lirateke Solaris gabe, %28 gehiago—, eta urteko kontratazioa %92 igo da, 1.514 milioitik 2.902 milioiko kontratazio errekorrera. EBITDA marjina ia %10ekoa izan da.

Bestalde, altxortegiak beherakada nabarmena izan du, eta zirkulantea asko jaitsi da, %84 hain zuzen, 247 milioi eurotik 40ra. Begien bistakoa da CAF egiten ari den inbertsio ahalegin handiaren eragina dela, Solarisen erosketaz gain Galesko Newport fabrika berria ere martxan jarri baitu 2018. urtean.

Eskaera zorro deigarria

Dena den, CAFen emaitzen zenbakien artean batek pizten du arretarik handiena. Beasaingo konpainiak errekor bat hautsi zuen 2017an eskaera zorroari dagokionez, 6.265 milioi euroko kontratuei esker; bada, 2018an birrindu egin du marka hori, %23ko igoerari esker. Gipuzkoako trengileak 7.716 milioi euroko eskaera zorroa zuen 2018ko abenduaren amaieran. Hori da CAFek bere geroa eraikitzeko duen bermerik handiena.

Horretan ere, ordea, Solarisen bat egiteak badu zerikusirik, Poloniako autobus konpainiaren ekarpenik gabe 7.049 milioi eurokoa bailitzateke eskaeren poltsa; kopuru txikiagoa litzateke, baina inoizko handiena hori ere. Alegia, ia 700 milioi euroko ekarpena egin dio Solarisek zain dauden kontratuen zorroari.

Eskaera horien %88 nazioarteko merkatuan lortutakoak dira; bakarrik %12k dute jatorria Iberiar penintsulan. Salmenta gehienak Europan egiten jarraitzen du CAFek, eta Erresuma Batua da fakturazioaren zati handienaren jatorria (%23). Halaber, trengintza izan da salmenta gehien eragin duen negozioa: 1.315 milioi euro (+%41). Horrez gain, zain dauden kontratu guztien %91 trengintzaren negozioari lotuak dira, eta %9, autobusari lotuak.

Inoiz izan duen eskaera zorrorik handienari erantzuteko prestatzen ari da CAF, baina erantzun horrek ez du enplegu hazkunde nabarmenik izango. 7.700 milioi eurotik gorako kontratuekin bete du poltsa Beasaingo konpainiak, eta orain erakutsi behar du mundu zabalean dituen akordioak zorrotz betetzeko gihar nahikoa duela, hala ekoizpen esparruan nola finantza arloan. Trengilearen lan zentroen gaitasuna %100etik gertu egongo da datozen urteetan, Beasaingo iturriek BERRIAri esan diotenez; iturri horiek onartu dute, ordea, jardueraren hazkundeak ez duela zertan ekarri enplegu hazkunderik. Langile berriak sartzen ari dira azken urteetan Gipuzkoako industria enpresa handienean, «bai tailerrean, bai ingeniaritzan», baina erretiroa hartutakoak ere ez dira gutxi. Beraz, lan kargaren errekorrak enpleguaren egungo kopuruei eusteko emango luke datozen urteetan; baina horretarako baizik ez.

Langile batzordeak, aldiz, egunkari honi esan dio helburu hori ere ez dagoela bermaturik Euskal Herriko plantetan. Aitor Martinez LABeko ordezkariak salatu du zuzendaritzak eman dien abisua: «Behin-behineko langileentzat urte amaierara arte baizik ez omen dago lana Beasainen. Eta Irunen ere finkoak ez diren beharginak soberan daudela esan digute». 130 lanpostu arriskuan leudeke informazio horren arabera. «Mehatxu hori hor dago», dio Martinezek.

2017an, 7.950 langile zeuden konpainiaren taldean, urtebete lehenago baino 465 gehiago, baina 2014an 8.000 langilek baino gehiagok osatzen zuten lantaldea, mundu zabalean. Errentagarritasuna agindu zuen Andres Arizkorreta presidentearen taldeak, eta eraginkortasuna izango da aurrerantzean ere helburu hori lortzeko leitmotiva. CAFek argi eta garbi jasota dauka 2020. urte arterako estrategian: «Helburu nagusia taldearen hazkundea modu errentagarrian lortzea da. Teknologia eta eraginkortasuna etengabe hobetzeko apustuan jasota dago helburu hori».

Nazioarteko konpainia bat

Beasaingo konpainia jakitun da arrakastak ere ito dezakeela konpainia bat, eta bere egiturak kontratu eskaera erraldoi baten ardurari erantzuteko prestatu ditu azken hilabeteetan. Kontratuak eskuratzen trebezia eta lehiakortasun izugarria erakusten ari da trengile gipuzkoarra azken urteotan, eta munduko merkatu oso desberdinetan, gainera. Aurtengo lehen bi hilabeteetan, 720 milioi euroren eskaera berriek eman diote segida iazko amaiera oparoaren abiadurari, hala Espainian nola planetaren antipodetan —Australian— eta Saudi Arabian ere; baina orain eskaera handi horri erantzuteko gaitasuna erakutsi beharko du CAFek, eta ekoizpenaren lokomotorra dena emanda jarri beharko du aurrez aurre duen erronka modu egokian gainditzeko.

Kontua da lokomotor horrek adar batzuk dituela Euskal Herritik kanpo, eta LABeko kide Aitor Martinezek nahiko luke adar horiek taldearen bihotza sendotzeko baliatzea. «Taldearen bihotza eta arima Euskal Herrian dago; zuzendaritzak ezin du hori ahaztu sekula». Filipinetarako eskaera bat Mexikoko lan zentroan (Huehuetola, Mexikoko Estatua) egingo dela azaldu du, merkeago ateratzen zaiolako enpresari. Galesko (Newport) egiturak ere asko indartzen ari direla dio, Erresuma Batuko merkatu gero eta oparoagoari erantzuteko, «eta, esaterako, Linaresen [Jaen, Espainia] kontratazio gehiago egiten ari dira, soldata merkeagoak direlako han».

Nazioartekotzeko ahalegin sendoak eraman du CAF gaur egun duen bidegurutzera. Brasilen (Hortolandia, Sao Paulo), AEBetan (Elmira, New York) eta Bidasoaren beste aldean ere (Bigorra, Okzitania) baditu fabrikak, Galeskoarekin eta Mexikokoarekin batera. Mundu osoan zehar zabaldu ditu bulego komertzialak: Australia, Argentina, Turkia, India, Alemania, Qatar… Bada, bidegurutze horretan inoizko hazkunderik handienera daraman norabidea hartzea litzateke ekoizpen zentro guztiei zukua behar bezala ateratzea; baina langile batzordeak nahi du enpresaren euskal «bihotzak eta arimak» bere pisua edukitzea ariketa horretan. CAFen arrakastak badakar arazorik, bistan denez, baina gustura hartuko lituzkete horrelako buruko minak hainbat eta hainbat konpainiak.

Ez dira bakarrik trenak

Badira, dena den, lan kargaren hazkundea eta enpleguarena bat ez etortzeko beste aldagai batzuk. «Kontratazioa historikoa da, baina eskaera asko mantentze lanak egiteko dira, adibidez, edota trenaz besteko hainbat egitura eraikitzeko, proiektu asko giltza eskuan motakoak baitira orain», azaldu du langile batzordeko LABeko kideak. «Beste eskaera batzuk autobusaren alorrekoak dira, Solarisenak eta Vectiarenak. Hau da, eskaera zorroa inoizko handiena da, baina eskaera horiek guztiak ez dira trenak egiteko». CAFek ez ditu bakarrik merkatuak dibertsifikatu, alegia; negozioa bera ere esparru gehiagotara zabaldu du azken urteetan, eta horrek enpleguaren sorkuntzari ere eragiten dio haren kokaguneari dagokionez.

Bada beste datu argigarri bat Beasaingo trengileak azken hamarkadan izan duen eraldaketa erakusten duena. Eskaera zorroak halako bi izateko gutxi falta du hamar urteren ondoren, baina kontratuen %90 inguru mundu zabalean lortzen ditu konpainiak orain, eta 2008an, berriz, Espainian eta Euskal Herrian zuten jatorria 4.137 milioi euroko poltsaren %63k.

Enpleguak izan dezakeen eboluzioaz aritzeko aukera izango dute CAFeko Langile Batzordeak eta zuzendaritzak aurki, lan ituna berritzeko negoziazioak hasiak baitira. Aldeen arteko lehen bilera martxoan izango da. 2018an bukatu zen azken itunaren indarraldia, eta urtebeteko ultraaktibitatean dago gaur egun. Hilabete batzuen buruan itun berria egitea dute helburu.

Greba: Lanuzteak 2019ko martxoaren 12, 13, 14 eta 15ean; apirilaren 1, 2, 3 eta 4; eta maiatzaren 8 eta 9an izango dira itunpeko ikastetxeetan.

Epsilon auzia: Arabako Auzitegiak Julian Sanchez Alegria EAEko teknologia-parkeetako presidente ohiaren aurkako auzia artxibatu du. Erabakia irmoa da.

EAEko ikastetxe publikoetako kudeaketa zuzeneko eskola-jantokietako langileak martxoaren 20, 21 eta 22an greba egitera deitu ditu ELA sindikatuak.

BILBO. Lantegi Batuak-eko langileek hirugarren greba eguna dute gaur, eta orain arteko erantzunarekin «gustura» azaldu dira deitzaileak. «Arrakastatsua izaten ari da, eta esan dezakegu gehiengo baten babesa jaso dugula». Luis Alvarez langile batzordeko presidenteak, ordea, ez zuen zenbatekorik eman. Iazko abenduan ere greba egun bat egin zuten langileek lan itun bat eskatzeko, baina, erantzunik jaso ez dutenez, mobilizatzen jarraitzea erabaki dute: «Zuzendaritzatik jaso dugun azken proposamena urrikoa da, eta oso xuhurra da».

Lantegi Batuak-ek 2.200 behargin inguru ditu, eta horientzako itun berri bat negoziatu nahi dute. Izan ere, azken sei urteetan izan dituzten bi hitzarmenetan erosteko ahalmena galdu dutela azaldu zuen Alvarezek, atzo, Bilbon egin zuten manifestazioan. Lehen hiru urteetan soldatak izoztuta izan zituzten langileek, eta hurrengo hiruretan %1en igoerak izan zituzten, «baina KPIaren araberako inolako loturarik gabe».

Zuzendaritzarekin mahaiaren bueltan esertzen direnerako euren proposamena argi aurkeztu zuen: KPIaren araberako soldata igoerak, eta zenbateko lineal bat «orain arte galdutako erosteko ahalmenaren zati bat berreskuratzeko». Langile batzordeko kideak esan zuen presio egiten jarraituko dutela negoziazio mahaian eseri ezean, eta aurreratu zuen martxorako beste hiru eguneko grebara deitua dutela. Larunbat honetan ere manifestazioa egingo dute Bilbon.

Denboraren pertzepzioa aldatu zaio Espainiako Lan ministroari astebetean. «Oraindik badauzkagu egunak», zioen Magdalena Valeriok joan den martitzenean, iradokiz PSOEren gobernuak azken bi Ministro Kontseiluak erabiliko zituela PPren garaiko pentsioen erreformaren eta lan erreformaren neurri gakoak aldatzeko errege dekretu bidez. Baina atzo, zortzi egun geroago, kontrakoa aitortu zuen Valeriok, Pedro Sanchezen gobernuak ez dituela PPren pentsioen erreforma eta lan erreforma aldatuko dekretu bidez eta «alde bakarrez» etziko Ministroen Kontseiluan, martxoaren 5ean Espainiako Kongresua eta Senatua desegin aurreko azken gobernu bileran.

Joan den astean egingarri iruditzen zitzaiona gertagaitza begitantzen zaio asteon. Espainiako Gorteetarako hauteskundeetara apirilaren 28rako deitzeak erlojuaren kontrako lasterketa legegile bat abiatu du, baina agortzen ari dira denborak, eta arrazoia argia da: praktikan hauteskunde kanpainan sartuta daude alderdi politiko guztiak, eta oso zaila da adostasunak lortzea. Hala, Mariano Rajoyren 2013ko pentsioen erreforma eta 2012ko lan erreforma ez dituzte legealdi honetan aldatuko. «Gobernuak ez dauka borondaterik erreformen moldaketak alde bakarrez onartzeko», azaldu zuen Valeriok.

Diputazio Iraunkorra

CCOO eta UGT sindikatuek presio egin zioten joan den astean PSOEren gobernuari, bi erreformen aldaketak lehenbailehen onar zitzan martxoaren 5a baino lehen. Horrelakorik egin ezean mobilizazioak egingo zituztela ere iragarri zuten. Atzo, ordea, presioa arindu zioten Madrilgo gobernuari, ikusirik dekretuok ez luketela izango babes politiko nahikorik. Jose Alvarez UGTko idazkari nagusiak esan zuen «denbora pixka bat gehiago» beharko dela.

Denbora, nolanahi ere, ez doa aldaketaren alde, kontra baizik. PSOEk zigilu banarekin aldatu nahi zituen erreformak: Toledoko Ituneko alderdien adostasunarekin pentsioena, eta elkarrizketa sozialerako mahaiarenarekin lan erreformarena. Baina bi foroek egin diote kale. Gainera, CEOE patronala ere presio egiten ari da alderdi politikoei, esanez legerik ez egiteko «erlojuaren kontra».

Gakoa Espainiako Kongresuaren Diputazio Iraunkorreko indar korrelazioan dago. Behin ganberak deseginda, Diputazio Iraunkorrari dagokio «beharrizan premiatsuko» dekretuak berrestea edo atzera botatzea. Diputazio Iraunkorra Kongresuko 65 diputatuk osatzen dute, eta 33 boto behar dira gehiengoa lortzeko: PPk, Ciudadanosek eta UPNk 32 ordezkari dauzkate, gainontzeko 33ak Pedro Sanchez zentsura mozioarekin gobernura eraman zuten alderdien batura da. Halere, zentsura mozioaren gehiengoa errepikatzea oso zaila da orain, hauteskundeen atarian.

PPren bi erreformak aldatzeko dekretu izarrik gabe, Lan ministroak beste neurri batzuk eramango ditu etziko gobernu bilerara, lan merkatuari lotutakoak: besteak beste, emakumeen eta gizonen arteko soldata arrakala txikitzeko dekretua, zeinak enpresak langileen soldatak erregistratzera behartuko baititu; eta amatasun eta aitatasun baimenak «parekatzeko» neurrien dekretua ere onartuko du bilerak.

Hiriko auto elektrikoaren proiektuaren bultzatzaileek zigor batekin nahikoa dutela erabaki du Arabako Probintzia Auzitegiak. Artxibatu egin du lau enpresabururen aurkako auzibide penala, Gasteizko Merkataritza Auzitegiak jada zigortu dituela iritzita. Gainera, «delitu bat egin zuten arrasto nahikorik» ez dagoela uste dute epaileek, Efek aurreratutako ebazpenak dioenez.

2017ko abenduan, Gasteizko Merkataritza Arloko 1. Auzitegiak Hiriko-ren proiektuaren porrotaren erruduntzat jo zituen Jesus Etxabe, Iñigo Antia, Jose Luis Bengoetxea eta Fernando Atxaerandio enpresaburuak. Afypaida enpresaren lau administratzaileak ziren, hau da, Hiriko auto elektrikoa bultzatzen zuen elkartearen arduradunak.

Hiriko-k 17 milioi eurotik gorako laguntza publikoak jaso zituen, batez ere Espainiako Gobernuaren aldetik, eta fiskalak diru horretaz jabetzeko engainua leporatu zien. Epaileak, ordea, ez zuen bat egin tesi horrekin, eta eragiketa bakarra iruditu zitzaion zigortzeko modukoa: Epsilon prototipo bat erosi izana. Operazio horrek Hiriko-ren porrota bizkortu zuela iritzita, hartzekodunei 530.000 euro ordaintzera zigortu zituen lau enpresaburuak.

Ibilgailu elektriko bat eta hiri mugikortasunerako proiektu bat garatzea zen Hiriko-ren helburua, eta Euskal Herrian osorik ekoiztea. Horretarako, lau sustatzaileek Afypaida irabazi asmorik gabeko elkartea sortu zuten. Auto elektrikoak etorkizunean pisu handia izan zezakeela ikusten zen Hiriko bultzatu zutenean, 2010. urtean, eta administrazioek proiektua babestu zuten. Diru gehien, 14,7 milioi euro, Espainiako Gobernuak jarri zuen, PSOEk eta EAJk lortutako aurrekontu akordioei esker. Antia EAJko zinegotzia izan zen, eta alderdi horretatik gertu dago Etxabe ere.

Baina babes publikoa ez zen nahikoa izan Hiriko-k aurrera egiteko, eta 2013an porrot egin zuen saioak, prototipoa artean homologatzeko zegoela.

Finantzaketa ia osorik publikoa izan zenez, akusatuek oso diru gutxi jarri zutenez eta autogintzan esperientzia ez zutenez, diru laguntza publikoak jasotzeko amarru bat zela ondorioztatu zuen fiskaltzak, eta sei delitu leporatu zizkien auzi penalean. Estatuaren abokatuak 6,4 milioi eurora mugatu zuen desbideratzea; defentsek, berriz, deliturik ez zela izan esan zuten. Arabako auzitegiak ebatzi du delitu zantzuak badaudela, baina ez direla nahikoa inputazioei eusteko, eta «ahulak» direla akusatuen aurkako frogak.

Lan eskaintza publikoak: Osakidetzaren hautaprobak aztertzeko eta eredu berri bat proposatzeko lantaldea sortu du Eusko Legebiltzarrak. 2019ko otsailak 26.