Sindikatuek Sopelako (Bizkaia) Troquelmain XXI lantegiaren itxiera eta 80 langileen kaleratzea salatu dute. Lantegiak Kantabrian dauka bere egoitza.

Ohiko irudia izan da azken egunetan Hego Euskal Herriko dendetan, enpresa txikietan, bulegoetan eta beste hainbat lantokitan: langileak orri batean idazten zer ordutan sartu diren lanera eta zer ordutan aterako diren. Beste lantoki batzuetan sistema modernoagoak erabili dituzte, hala nola hatz marka digitala, espresuki prestatutako aplikazio informatikoak edo, enpresa handiagoetan, lanaldia neurtzeko ohiko sistema, fitxatzeko makina. Baina era batera ala bestera, milaka lantokitan nola edo hala betetzen ari dira igandeaz geroztik indarrean dagoen lanaldiaren nahitaezko erregistroaren legea. Aparteko orduak beltzean ez ordaintzea eta gehiegizko lanaldiak murriztea da helburua, Espainiako Gobernuaren arabera. Sindikatuek eszeptizismoz ikusi dute neurria, eta patronalak ere ez daude oso pozik. Arauak badu sorburuko akats bat: «Gehiegizko orduen arazo puntuala eta ezohikoa» konpondu nahi du «jende guztiak bete beharreko arau orokor batekin», Francisco Javier Azpiazu Cebek Bizkaiko enpresaburuen elkarteko idazkari nagusiaren hitzetan.

Bilbon atzo egindako agerraldian, Cebekek denbora gehiago eskatu zuen lanaldiaren nahitaezko erregistroa bete ahal izateko. Onartu egin zuen enpresak «galduta» daudela eta zalantza asko dituztela, eta eskatu zion Lan Ikuskaritzari «irizpide batzuk» emateko legea betetzeko moduei buruz.

Azpiazuk azaldu zuenez, «zaila» da lanaldia erregistratzeko modu bakar bat jartzea, lan egiteko modu oso desberdinak daudelako orain. «Araua ohiko lanpostu bati dagokio, leku batean mugitu gabe egiten zeneko horri, baina hori dagoeneko ez da ohikoena zerbitzuetan». Lan «tipologia desberdinak» erregistratzeko moduak asmatzeko denbora eskatu zuen Azpiazuk.

Malgutasuna

Cebekeko presidente Iñaki Garcinuñok, berriz, ukatu egin zuen Magdalena Valerio Espainiako Lan ministroak esandakoa, hau da, enpresek ez dutela «serio hartu» erregistroarena: «Serio hartu dute, baina bi hilabete gutxi dira indarrean jartzeko».

Ministroak ildo horri eutsi zion atzo. «Gauzak beste baterako uzteko joera dugu», esan zuen, baina enpresa batzuek dagoeneko erregistroa sortu dutela gaineratu zuen. Nabarmendu zuen enpresei askatasuna eman diela erregistratzeko sistemak erabakitzeko. «Ez gaude denei fitxatzeko sistema zurrun bakar bat ezartzeko bezain eroak[…] Badakigu pertsona batzuk ez daudela egun osoa beren lanpostuan».

Malgutasun hori da sindikatuek salatzen duten puntuetako bat. «Ateak zabalik uzten dizkie iruzurrari eta manipulazioari. Adibidez, eskuz eginez gero, langile prekarioenek ezin diote aurre egin, ez dutelako aukerarik benetan egindako lanaldia agerrarazteko», salatu du LABek. Agiri baten bidez, sindikatu horrek tresna digitalak eta elektronikoak eskatu ditu lanaldia erregistratzeko, «patronalak bere onerako manipulatu ezin dituenak».

Eusko Jaurlaritzak, Josu Erkoreka bozeramailearen bidez, babesa eman dio lanaldia derrigorrean erregistratzeari —«zentzuzkoa da»—, eta erregistratzeko moduak sindikatuekin adosteko eskatu die enpresaburuei.

EBko justiziaren epaia

Kasualitatea izan ala ez, garaiz iritsi da Espainiako Gobernuak bultzatutako erregistroa. Izan ere, atzo zabaldutako epai batean, Europako Batasuneko Justizia Auzitegiak ebatzi zuen «derrigorrezkoa» dela langileen lanaldia «sistema objektibo, fidagarri eta eskuragarri baten bidez» erregistratzea. Espainiako Auzitegi Nazionalak eskatutako argibidea eman du horrela Luxenburgoko Auzitegiak. CCOOk lehenik eta UGTk gero Deutsche Banken aurka jarritako salaketa bat zuen oinarrian Auzitegi Nazionalaren eskaerak. Epaia txalotu dute bi sindikatu horiek.

BAIONA. Frantziako trantsizio ekolokigo eta solidarioaren ministerioak argindar hornitzaile ofizial gisa identifikatu du Enargia enpresa. I-Ener kooperatibaren ildotik sortua, %100 berriztagarria den argindarra proposatu die hemendik aitzina Ipar Euskal Herriko herritarrei. Heldu den udan abiatuko dute zerbitzua.

Urte hasieran Beasaingo CAF tren konpainiako langileek zuzendaritzari eskatutakoa erabaki du Frantziako Alstom konpainiako zuzendaritzak: ez du parte hartu nahi Jerusalemgo tranbiaren linea berria eraikitzeko lanetan, eta, beraz, ez da aurkeztuko lanetarako lizitazio publikora. Electronicintifada.net atariak argitaratu duenez, Israelgo Dan eta Electra konpainiek eman diote Alstomen erabakiaren berri Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroari, herenegun bidalitako gutun baten bidez. Maco kazetaren arabera, Israelgo bi konpainiak Alstomen kontrako salaketa jartzea ari dira aztertzen.

Tranbiaren linea berria egiteko proiektua dago jokoan. Linea berriarekin, Israelek Zisjordaniako eta Jerusalem ekialdeko lurralde okupatuak lotu nahi ditu. Nazioarteko legediak Israeli aitortzen ez dizkion lurraldeetan egin nahi du azpiegitura, eta Mendebaldeko herrialdeetako gero eta tren konpainia gehiago ari dira uko egiten proiektuan parte hartzeari.

CAFeko langileek lehia uzteko eskatu zioten zuzendaritzari urtarrilean; aho batez hartu zuten erabakia, ondorengo argudioarekin: «Ez dugu nazioarteko legezkotasunaren aurka doazen lanetan parte hartu beharrik». Alstomen zuzendaritzak ere argudio bera erabili du lizitaziora ez aurkezteko, lanak egiteko sortutako partzuergoko bere bi bazkide israeldarrek —Danek eta Electrak— Netanyahuri azaldu diotenez.

«Ostiralean harriduraz jaso genuen Alstomen jarrera ofiziala, zeinarekin ez baitie lizitazio publikora aurkezten uzten Electrari eta Dani, eta bihar da aurkezteko azken eguna», diote Israelgo bi konpainiek Netanyahuri bidalitako eskutitzean. Azaldu diote Frantziako konpainiak atzera egin izanaren arrazoia «Israelen eta Palestinaren arteko gatazka» dela, eta uste duela «begi bistakoa dela [tranbiaren proiektua] giza eskubideen kontrakoa izan daitekeela». Alstomek bere bi bazkideei azaldu dienez, Jerusalemgo tranbiaren proiektuan parte hartzea «Frantziako legediaren aurkakoa» ere izango litzateke, nazioarteko legediaren kontrakoa den heinean.

Lehiakideak, erdira

Hasi baino lehen ere, sekulako zailtasunak izaten ari da Jerusalemgo tranbia handitzeko proiektua. Alstom ez da proiektuan parte hartzeari uko egin dion bakarra, eta, gainera, haren ezezkoak beste batzuk ere parte hartu ezinik lagako ditu: esate baterako, Bartzelonako Moventia konpainia, zeina Alstomek, Electrak eta Danek osatzen duten partzuergo bereko kide baita.

Alstomek baino lehen, joan den astean beste partzuergo batek ere lizitazioan ez parte hartzea erabaki zuen; Kanadako Bombardier zen partzuergoko bazkide nagusia. Australiako Macquarie inbertsio funtsak atzera egin eta gero baztertu zuen bere burua Bombardierrek.

Alemaniako Siemensek gidatutako beste partzuergo batek ere adierazi du ez duela parte hartuko tranbiaren lizitazio publikoan, «Israelgo okupazioari lotutako arriskuengatik».

Zalantzan dago CAFek Israelgo Shafir markarekin sortutako partzuergoaren parte hartzea ere, Beasaingo konpainiako langileek argi utzi baitute ez dutela nahi proiektu horretan parte hartu. Palestina Askatzeko Erakundeak esker ona adierazi zien CAFeko langileei, erakutsitako jarrerarengatik. Airean dago, halaber, Greziako GEK Terna konpainiaren eta Stasy enpresa publikoaren partzuergoaren parte hartzea ere, finantzaketa arazoengatik.

Horrela, hasieran proiektuaren lanak bere gain hartzeko lehiaketara aurkezteko zortzi hautagai edo gehiago bazeuden ere, baliteke bi edo lau baino ez aurkeztea, Calcalist Israelgo kazeta ekonomikoaren arabera.

Lehiakideak erori ahala, Txinako CRRC trengileak aukera handiagoa izan dezake Jerusalemgo tranbiaren proiektua eraikitzeko lanak bereganatzeko. Arazoa da Txinako konpainia Iranen ere hainbat trenbide azpiegitura egiten ari dela, Israelen etsairik minenarekin elkarlanean. Gainera, AEBak Israel estutzen ari dira Txinaren inbertsioak neur ditzan, Washington beldur baita segurtasun eta espioitza arrazoiengatik.

Osakidetzako Lehen Arreta zerbitzuko lan-gatazka. Mahai Sektorialaren bilera inolako akordiorik gabe amaitu da eta sindikatuek greba deialdiari eustea erabaki dute.

Lan erregulazioko espedientea: 3.700 lanpostu deuseztatzeko eta 1.150 bulego ixteko asmoaren berri eman die Santander bankuak sindikatuei. 2019ko maiatzak 14.

BILBO. Autoa erosteko Jaurlaritzaren Renove plana baliatu nahi duenak azken egunak ditu, funtsaren %81 ahitu baita jada. EEE Energiaren Euskal Erakundeak esan du 4,08 milioi euro baliatu direla erosketak egiteko, eta milioi bat baino gutxiago geratzen dela. 1.969 operazio egin dira gaur arte, bakoitza 2.075 eurorekin lagunduta, batez beste.

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak Gipuzkoako kamioientzako bidesari sistema bertan behera uzteko agindua eman zuen iazko apirilean; ordutik, Foru Aldundia erlojuaren aurka aritu da bidesari sistema berritu eta atzera martxan jartzeko, auzitegiak jarritako eragozpenei izkin eginez. Tarifak aldatu dira, eta arku batzuen kokapena ere bai. Alderik handiena da A-15eko zatia zergapetuko duen arkua Astigarragan dagoela orain, eta hark kudeatuko duela tarte hori, ez Irungo arkuak. Andoaingo zatiaren truke orain arte pagatu duten kopurua halako bi ordainduko dute kamioilariek aurrerantzean. Aldaketa guztiak egin dituzte justiziak bere ebazpenean nabarmendutako bidesariaren izaera baztertzailea saihesteko; alegia, kamioilari atzerritarrek eta bertakoek, hau da, Gipuzkoa barruan ibiltzen direnek, ekarpen orekatuagoak egin ditzaten N-1 errepidea erabiltzearen truke.

Hamasei hilabete iraun du Gipuzkoak kamioilarientzat martxan jarritako lehen bidesari sistemak. Espainiako Auzitegi Gorenak haren legezkotasunaren inguruan ebatzi behar du oraindik, baina iragana da jadanik, Foru Aldundiak sistema berritu baitu legezkoa izan dadin. Gaurdanik, lau dira kamioilariek pagatuko dituzten tarteak N-1ean eta A-15ean, eta bi arku berri izango ditu sistemak; Astigarragan bat, eta Andoainen bestea (bigarrena). Ordainketa berri horiekin, sistemaren aurkako edozein salaketak aurrera egin dezan eragotzi nahi du aldundiak.

Hiru arku nagusi

Atzo arte indarrean egon den bidesarien sistemaren %75 aldatu da. 10,8 milioi euroko bilketa egin du sistemak azken urtean, eta erakundea ez dago prest diru sarrera horiek galtzeko, errepide sare bera mantentzeko ekarpen garrantzitsua baita.

Bidesari egokituak lau arku izango ditu: Etzegaraten, Andoainen (bi) eta Astigarragan. Hala, Andoain-Andoain (2,2 km) eta Idiazabal-Etzegarate (7,4) tarteak ordainduko dira, batetik; 0,48 edo 0,62 zentimo pagatuko dituzte kamioilariek Andoaingo tarte txikiaren truke —hamabi tonatik beherako edo gorako kamioiak diren—. Astigarragatik Etzegaratera joateagatik, berriz, 4,24 eta 5,32 euro ordainduko dira. Horrek esan nahi du Gipuzkoa gurutzatzen duten atzerriko kamioilariek 1,3 eta 1,5 euro arteko kopurua aurreztuko dutela sistema zaharrarekin alderatuta.

Sistema egokituan tarte berri bat dago, gainera, Astigarragako arkutik (A-15) AP8ko lotunera artekoa, Astigarragan bertan. Hala, ordainpeko barneko tarteak luzatu egin dira, 2,2 kilometrotik 5,37ra, Andoaingo arkuak kobratzen duenaren kasuan. Baina Gipuzkoa zeharkatu ahal izango da 4,24 euroren truke, edo 5,32ren truke, kamioi handienekin bada. Atzo arte, 5,56 eta 6,89 euro ziren. Aldundiak kalkulatu du egunero 30.000 kamioi pasatzen direla batez beste arkuetatik.

Europako Batzordearen oniritzia dauka AT bidesari sistema berriak, baina Espainiako Auzitegi Gorenarena beharko du, sistema berria ere salatu baitute garraiolarien patronalek. Sistema zaharraren eta berriaren inguruan erabaki behar du auzitegiak.

Bakea gertu izatetik elkarri erabateko gerra komertziala deklaratzera igaro dira AEBak eta Txina. Pekingo gobernuak 60.000 milioi dolarren AEBetako inportazioei %10 eta %25 arteko muga zergak jarrita erantzun zion atzo Washingtonek ostiralean ezarritakoei. Donald Trumpek ez zuen asko itxaron bere apustua bikoizteko, eta iragarri zuen orain arte tarifa berezirik ordaindu beha r ez zuten kontsumoko ondasunei ere muga zergak jartzeko prozesua abiaraziko duela. Bi potentzien arteko merkataritza gerraren gogortzeari kezkaz begiratzen diote munduko beste herrialdeek, ekonomia globalari kalte egingo dion beldur.

Astelehen goizean, Trumpek ohartarazi zion Txinako Gobernuari «oso kalte handiak» izango zituela baldin eta AEBen muga zergei erantzutera ausartzen bazen. Espero zenez, hizkera horrek ez zituen kikildu Pekingo agintariak, eta, bi ordu geroago, «AEBen aldebakartasunari eta protekzionismoari» odolkiak ordainetan eman zizkion. Muga zerga ordaindu beharko duten 2.500 produktuen artean dago gas naturala, Texasen eta Oklahomaren errepublikanoetatik irteten dena.

Hori bai, negoziaziorako aukera zabalik utzi zuen Txinak, jakinarazi baitzuen tarifak ekainaren 1ean jarriko direla indarrean; gutxi gorabehera orduan hasiko dira aplikatzen AEBetako azken tarifak ere, dagoeneko bidean zeuden produktuei ez jartzea hobetsi baitzuen Washingtonek —Txinatik AEBetara doazen produktuen %90 itsasontziz garraiatzen dituzte—.

Kontsumoko ondasunak

Muga zergei dagokienez, botikaren neurrian dago bi aldeen arteko desberdintasuna: ostiralaz geroztik, Txinak AEBetara esportatzen dituen 250.000 milioi dolarreko produktuek ordaindu behar dute ezohiko %25eko muga zerga. Txinaren arazoa da ezin duela maila horretara heldu, AEBei erosten dizkien produktuak ez baitira 200.000 milioira iristen. Funtsean, hori da arazoaren muina:Trumpek uste du Txinaren inportazio handiek milaka industria eta milioika lanpostu lapurtu dizkietela AEBei. Tarifen bitartez merkataritza harremana orekatzeko ametsa du Trumpek: Txinako produktuak garestitzen dituztenez, inportatzaileak bultzatzen ditu produktuak AEBetan edo beste leku batzuetan erostera, baita ekoizpena Txinara eraman duten AEBetako enpresak itzultzera ere.

Ikusi beharko da zer gertatzen den Trumpek bere mehatxuak bete eta Txinaren inportazio guzti-guztiak zergapetzen dituenean. Orain arte tarifarik ordaindu ez duten inportazioak—300.000 milioi dolarrenak— zergapetzeko lehen urratsa eman zuen atzo. Horien artean ohiko kontsumo produktuak daude: sakelako telefonoak, gailu elektronikoak, jostailuak, bizikletak eta halakoak. Nahita salbuetsi ditu orain arte, haien prezioaren igoerak herritarrak haserre ez zitzan, baina arrisku hori hartzeko nahiko indarrarekin ikusten du bere burua AEBetako presidenteak: ekonomia sendo hazten ari da; langabezia azken hamarkadetako txikiena da; burtsa gora doa; eta Txinarekin gogor jokatzeak babes politiko handia dauka, baita demokrata gehienen aldetik ere.

Muga zergak Txinako esportatzaileek ordaintzen dituzten zerga gisa aurkeztu ditu Trumpek, baina errealitatea da nagusiki inportatzaileek pagatzen dituztela; hots, AEBetako saltokiek eta osagarriak behar dituen AEBetako industriak. Orain arte, inportatzaileek Beren irabazi tartea txikituta egin diete aurre muga zergei, baina, %25era heltzen direnean, derrigorrean kontsumitzaileen bizkar jarriko dituzte kostu gehigarri horiek.

Trumpen aholkulari ekonomikoak, Larry Kudlowk, onartu egin du merkataritza gerra ez zaiela doan aterako estatubatuarrei: «Bi aldeek ordainduko dute; bi aldeek sufrituko dute». Edonola ere, sufritzea merezi duela ziurtatu du Kudlowk, «Txina behartzen badugu AEBak hobeto tratatzera».

Moldaketak besterik ez

Trumpen administrazioak zabaldu duen kontakizuna da Txinak «tranpa» egin diela estatubatuarrei, eta sistema bere onerako baliatu duela. Neurri batean, irakurketa hori bere egin du Xi Jinping Txinako presidenteak, saiatzen ari baita gaur egungo arkitektura mantentzen, moldaketa txiki batzuekin. Izan ere, ukaezina da Txinak jakin duela etekina ateratzen nazioarteko merkatu irekiei eta globalizatuei. Azken bi hamarkadetan, bere fabrika handietan ekoitzitako produktuez bete du mundua, eta, horrela, gai izan da ehunka milioi txinatar miseriatik ateratzeko. Munduko potentzia nagusia izateko helburua duenez, Xik ez du arrazoirik norabide horretatik ateratzeko.

Bizkaiko Forul Aldundiak ireki egin ditu Mamarigako (Santurtzi) tuneleko bi hodiak, Bilboko Portura sarbidera ematen dutenak, 2019ko maiatzaren 13an.