Osakidetzako Lan Eskaintza Publikoan ustez izan diren irregulartasunak ikertzen ari den epaileak maiatzaren 29rako deitu du deklaratzera Maria Jesus Mujika.

Bidaiarien kopuruak gor egin du Bilbo, Donostia, Gasteiz eta Iruñeko aireportuetan 2019ko lehen lau hilabeteetan. Iruñekoak izan du gorakada handiena.

Hilabete amaieran kontu korrontera sartzea, eta ikustea 560 euro jaso dituzun jakinarazpena iritsi zaizula. Eta jakitea ez duzula ezer egin behar izan errenta hori jasotzeko. Horrela bizi izan dira Finlandiako 2.000 herritar bi urtez. Oinarrizko errenta unibertsala ezartzeko esperimentu bat egin baitute herrialde horretan 2017. eta 2018. urteen artean. Gaur egun ez dute jasotzen gisa horretako soldatarik, baina galdetegiak betetzen aritu dira hilabetero diru hori eskura eduki izanak sortu dizkien ondorioen inguruan. Izan ere, Finlandiako Gobernuak jakin nahi du zer onura dituen gisa horretako errenta batek. Esperimentu bat izan da, baina, era berean, baliagarria izan da oinarrizko errenta unibertsala defendatzen dutenentzat kontua mahai gainean jartzeko. «Komunikazio kanpaina erraldoi bat» egin da horri esker, Julen Bollainek dioenez; gai horri buruzko ikerlaria da EHUn. «Asko hitz egin da gaiari buruz, eta, besteak beste, errenta unibertsalaren aldeko jarrerak zabaltzeko balio izan digu».

Gaiari buruz zenbat eta gehiago hitz egin, «orduan eta jende gehiagok babesten du» errenta unibertsalaren sistema. Suitzaren adibidea aipatu du Bollainek. 2016ko ekainaren 5ean, erreferenduma egin zuten oinarrizko errenta unibertsala ezarri ala ez erabakitzeko, eta, alde nabarmenarekin ezezkoa atera bazen ere, kanpainak iraun zuen bitartean aldeko jarrerak nabarmen egin zuen gora. Erreferendumaren inguruko kanpaina hasi aurretik, biztanleen %10 zeuden oinarrizko errentaren alde, eta, bozketa egunean, botoa eman zutenen %24k eman zuten baiezkoa. «Erraza da gai horrekin demagogia egitea, baina gaiari buruz zenbat eta gehiago hitz egin, orduan eta jende gehiagori gustatzen zaio eredua», Bollainen arabera. Horregatik dio Finlandiaren adibideak balio izan duela mundu osoan gaiari buruz hitz egiteko.

Esperimentutik atera diren behin betiko emaitzak urte bukaeran argitaratuko dituzte, baina oraingoz behin-behinekoak atera dituzte. «Aurreikus zitezkeen atera dituzten ondorio horiek», Bru Lain Red Renta Basica plataformako kideak dioenez. Emaitza partzial horiek eskuan, Finlandian bi urtez ezarritako oinarrizko errenta unibertsalak ondorio hauek utzi ditu: estres maila jaitsi egiten da soldata hori jaso dutenen artean, loaren kalitatea hobetu egiten da, oinarrizko lehengaiak eskuratzeko zailtasunak jaitsi egiten dira, ongizate subjektibo hobea daukate eta, ondorioz, zoriontsuagoak ere badira. «Tira, hilean 560 euroko errenta bat bermatuta, badaukazu lasaiago bizitzea; aurreikus daitekeen zerbait da. Horregatik, emaitza horiek espero genituen».

Ondorio horiek ateratzeko ez zen esperimentu hori egin beharrik, Lainen arabera. «Baina, hala ere, ez da gutxietsi behar bertatik ateratako emaitzak». Orain arte munduan egin den esperientziarik handiena izan da Finlandiakoa: lurralde osoan sakabanatutako 2.000 pertsonaren artean banatu dute errenta; ez zuten elkar ezagutzen, eta bi urteko epean jaso dute dirua. «Hori da daukan alde ona: bertatik atera diren emaitzak inoiz egin den esperientzia zabalenaren parte direla».

Finlandian egin zen esperimentua ez zen hasieran espero zenaren parekoa izan. Oinarrizko errenta unibertsalaren inguruko proba egingo zela jakinarazi zutenean, ausaz aukeratutako 2.000 herritarren artean banatuko zela esan zuen gobernuak. Baina, presioak zirela eta, 2016ko azaroan aurkeztu zuten proiektuan langabeak bakarrik hartu zituzten kontuan. Hau da, langabezia saria jaso beharrean oinarrizko errenta jasoko zutela bi urtez 2.000 pertsonak. «Horregatik, emaitzak ezingo dira gizarte osoan aplikatu, kolektibo bati eragin dien ondorioak direlako; hala ere, interesgarria da jakitea zer bilakaera izan duten dirua jasotzen dutenek».

Errentak ez du inor alfertzen

Oinarrizko errentaren inguruan sortzen diren esamesen artean askotan errepikatzen da argudio hori: dirua jasotzen duen jendea alfertu egiten dela, eta herritar denek jasoko balute inork ez lukeela lanik egingo. Finlandiako esperientziak erakutsi duenez, errenta jaso duten pertsonek ez diote utzi lan egiteari. Diru sarrera hori izan ez zuten beste langabe batzuekin alderatu zituzten jaso zutenen bilakaera. Errentadunek batez beste 49,64 egun egin zituzten lan 2017an, eta diru sarrerarik gabekoek, berriz, 49,25 egun. Hau da, aldea txikia izan arren, oinarrizko errentarekin lan gehiago egin zuten lan finkorik gabeko herritar horiek.

Datua normaltzat hartu du Lainek. «Jasotzen den diru kopurua ez da oso handia, are gutxiago Finlandian, eta, beraz, hilabete amaierara iristeko lan egin behar da». Lan merkatura sartzean ez zen ezberdintasun handirik egon, baina diru sarrera bermatuta edukitzeak lasaitasuna ziurtatu die pertsona horiei, eta «azken batean, hori da garrantzitsuena». Hala ere, gehiago sartuko lirateke lan merkatura herritar guztien artean zabaltzen bada, Lainen ustez: «Okerren daudenei eman zaie errenta, eta, zaurgarritasun horretatik, dirua zuloak estaltzeko erabiltzen da lehenik eta behin: alokairua ordaindu, zorrak kitatu… Gizarteko sektore baxuenekoen artean banatu dute errenta, eta hala ere laneratze tasa hobetu egin dute». Horregatik dio esperimentua gizarte osoan egin izan balitz emaitzak interesgarriagoak izango zirela.

Lanaldi partzialen tasak, bestalde, %17 egin zuen gora errenta jaso zuten herritarren artean, jaso ez zutenekin alderatuz gero. «Eta hori kontuan izanda Finlandian garrantzi handia ematen zaiola enpleguari, eta lanaldi partzialak ez daudela ondo ikusita», Lainen arabera. Diru sarrera bermatuta, beraz, herritarrek bestelako lanak egiteko aukera izango lukete, dioenez: zaintza lanak edo borondatezkoak. «Horretarako baliagarria da oinarrizko errenta».

Denak alde, denak kontra

Finlandian bi urtez egin den esperimentua oinarrizko errenta unibertsalarena izan dela zabaldu da, baina hertsiki ezin da esan hala izan denik. Hori uste du Lainek: «Kontraesana dago terminoetan: unibertsala dela baitio, baina dirua denbora jakin batez pertsona kopuru bati bakarrik ematen bazaio, hori ez da unibertsala». Bollainek bat egin du berarekin: «Pilotoa den proba bat inoiz ez da izango unibertsala». Alegia, oinarrizko errenta unibertsala guztiz ezartzen ez bada, ezin dela esperimenturik egin. Areago doa Bollain: «Oinarrizko errenta unibertsala ezarri beharko balitz, zerga erreforma bat egin beharko litzateke, eta halakorik gabe aplikatu da Finlandian». Errenta horren beste eztabaidagai nagusietako bat hori baita: finantzaketa.

Berezia da, hala ere, oinarrizko errenta unibertsalarekin gertatzen dena: ezkerreko eta eskuineko ideologo ugari daude errentaren alde, baina baita kontra ere. «Berezia ere izan daiteke paradigma hori, baina oso ezberdinak dira alde batak edo besteak defendatzen duen oinarrizko errentaren ereduak; alde nabarmenak daude». 2016an bertan, Davosko Foroan, herritar denek jaso beharreko ordain bat bermatuko zuen sistema ezartzea eztabaidatu zuten. Digitalizazioak lanpostu ugari suntsituko lituzkeela aurreikusten da, eta errentarekin bermatu egingo litzateke pertsona orok erosteko ahalmenari eustea. «Baina, errenta horren truke, ongizate estatua pribatizatu egin beharko litzateke; hau da, osasuna eta hezkuntza ez lirateke publikoak izango; hori izango litzateke sistema horrek trukean eskatuko lukeen ordaina», azaldu du Bollainek. Hori horrela balitz, oihaneko legea gailenduko litzateke, Lainen ustez.

EHUko ikerlariak dio, ordea, ezkerretik proposatzen duten sistemak «ongizate estatuan beste oinarri bat ezarriko» lukeela; hau da, osasuna eta hezkuntza bermatuta edukitzeaz aparte, hileroko errenta bat ere jasoko luke pertsona orok. «Hori finantzatzeko, zerga erreforma progresista bat ezarri beharko litzateke; aberatsenek ere jasoko lukete errenta hori, baina, zergen bidez ordaindu beharko luketenarekin alderatuz gero, galtzen aterako lirateke». Baina eredu horrekin gizarte guztiak irabaziko lukeela dio, «aberastasuna banatu egiten delako».

Lainek defendatu du Finlandiako esperientzia interesgarria izan dela helburu hori lortzeko bidean: «Erakutsi du errealitate izan daitekeela, eta eztabaida hori gizarteratzen lagundu du; baina baita ezberdintasun sozialak gainditzen ere».

Pentsiodunen manifestazioak hasi zirenean, duela urte eta erdi baino gehiago, pentsiodunek ohartarazi zuten prest zeudela iraupen luzeko proba baterako, eta ordutik erakusten ari dira egia zela. Atzo berriro atera ziren kalera Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan eta Eibarren, apirilaren 28ko hauteskunde kanpainaren lehen larunbateko mobilizazioaren parekoa egiteko eta politikarien arreta eskuratzeko egunotako hauteskunde kanpaina betean. «Konpromisoak» eskatu zizkieten politikariei, «eta ez promesak», pentsio sistema publikoa bermatzeko, eta pentsioak «duinak» izan daitezen.

Bilbon milaka pertsona joan ziren Diego Lopez Haroko kale nagusian barna udaletxeko plazaraino, eta alderdi politikoen hautagaiei erreparatu zieten bukaeran: «Esan dezatela gure erreibindikazioak bere egiten dituzten edo ez». Europako hauteskundeak ere badirenez, Europari begira ere jarri ziren: «Pentsioen sistema publikoen aurkako haizeak jotzen du gero eta gehiago Europan. Pribatizazioaren alde egiten dute lobby ekonomiko eta finantzarioek». Hori dela eta, esan zuten Europako Parlamenturako hautagai guztiei proposatuko dietela beren aldarrikapenekin bat egiteko.

1.080 euro eta 1.200 euro

Beste hainbatean egin duten antzera, mobilizazioaren presioari eutsiko diotela agindu zuten, eta biharko beste elkarretaratze batera deitu zuten, astelehenero egiten denera.

Gasteizen ere pareko mezuak helarazi zituzten goizean. Artiumetik abiatu zen martxa, eta, erdiguneko kaleak zeharkatu ondoren, Foruen plazan bukatu zen. «Espero dugu hauteskunde orokorren emaitzak lagungarriak izatea gure erreibindikazioak betetzeko, baina promesa asko daude betetzeke», esan zuen Armando Aulestiartek, Arabako Pentsionistak plataformako bozeramaileak. Jasangarritasun faktorea desagerrarazteko eskaerak ere hortxe jarraitzen du. Bizi itxaropen handiagoa dela eta, 2023. urtetik aurrera, pentsioak nabarmen murrizteko tresna dela gogoratu zuen bozeramaileak.

Armando Aulestiartek gaineratu zuen pentsiodunek eskatzen duten gutxieneko pentsioak (1.080 euro) alboan behar duela 1.200 euroko gutxieneko soldata. «Ez gara promesekin konformatuko; neurri zehatzak nahi ditugu».

1 Leloa ez al zen Divide et impera (zatitu eta garaitu)? Bai, baina Siemensen kasuan, garaipena irautea izango da.

2 Hain larri dabil? Ez, 6.120 milioi euro irabazi zituen iaz, baina Joe Kaeser taldeko buruak (irudian) uste du enpresa taldea, Europako handiena, zatitu egin behar dela etorkizunean arazoak nahi ez baditu. «Dinosauro bat da», haren hitzetan, eta denek dakigu zer gertatu zitzaien. «Dinosauroak handienak ziren, baina zerbait egingo zuten oker, gaur egun ez baitira existitzen. Tamaina ez zen arazoa, baizik eta historiaren baldintzetara ez egokitzea», azaldu du Kaeserrek.

3 Eta nola zatitu daiteke dinosauro bat? Motozerra handi batekin eta pazientzia izugarriarekin. Siemens zatitzea errazagoa da, nahikoa da haren adarrekin enpresa independenteak eratzea. Kaeserren asmoa da epe erdira soilik Smart Infraestructure eta Digital Industries atalekin geratzea, hots, industria eta Internet lotuko dituzten adarrekin. Aurretik saiatu zen trengintza adarra Alstomekin batzen, baina Bruselaren betoaren ondoren, orain Siemens beraren muina izan zen negozioa atera nahi du taldetik, argindarrarena, Gas & Power izenekoa.

5 Zer egiten du adar horrek? Batez ere argindarra sortzeko turbina erraldoiak egiten ditu, gero mundu osoko zentraletan erabiltzen direnak. Arazoa da energia berriztagarrien hedakuntzarekin motor handi horien eskaria asko jaitsi dela: industriak 400 egin ditzake urtean, baina azkenaldian nahikoak dira 80. Eta kontratu horiek lortzeko lehiak prezioak jaitsi dituenez, Siemens Gas & Powerren irabaziak 12.500 milioi eurotik 377 milioira jaitsi dira 2014tik 2018ra.

6 Euskal Herrian badu eraginik? Bai, eta asko, gainera. Batetik, Siemensen gasa erretzen duten motorretako batzuk Zumaian (Gipuzkoa) egiten dituzte, lehen Guascor eta orain Dresser-Rand izena duen fabrikan. Bestetik, Gas & Power erakargarri egiteko, eta behar dezakeen likidezia emateko, enpresa berriari batuko dio energia berriztagarrien adarra.

7 Gamesaz ari zara? Bai. Gaur egun han duen parte hartzea (%59) sartuko du talde berrian. Ez, ordea, gainontzeko %41, Iberdrolaren esku dagoen %8 eta burtsan kotizatzen duen %33.

7 Horrek zer ondorio izango du hemen? Ikusteko dago. Lasai egoteko eskatu du Marcus Tacke Siemens Gamesako buruak, egoitzak Zamudion jarraituko duela eta enpresa independente gisa kudeatuko dutela. Baina auskalo zer gerta daitekeen funts batek edo beste lehiakide batek Gas & Powerren kontrola hartuz gero. Siemensen asmoa da hasieran %25 eta %50 artean gordetzea.

Usurbilgo Ingemar enpresako langile batzordeak Auzitegi Nazionalean inpugnatuko du EEEa. Marmol eta granito fabrikako langileek manifestazioa egin zuten atzo.

Sektoreko lan hitzarmena negoziatzeko, hemezortzi bilera egin dituzte sindikatuek FVEM Metalgintzako Enpresen Bizkaiko Federazioarekin, baina ez da akordiorik lortu. ELA, CCOO, LAB eta UGT sindikatuen ustez, «patronalak ez du interesik izan sektoreko lan baldintzak hobetzeko edukiak negoziatzeko». Ondorioz, patronalaren aldetik «negoziazioa blokeatuta» dagoela ikusita, elkarrizketa mahaian ordezkaritza duten sindikatu guztiek bat egin dute bost greba egunera deitzeko, eta lanuzteetara deitu dituzte metalgintzako Bizkaiko langile guztiak.

Lau sindikatuen arabera, «sektoreko enpresetan urte askotan hainbat langilek ez dute soldata igoerarik izan, ezta lan baldintzen hobekuntzarik ere». Maiatzaren 23an egingo da lehen greba, eta, gauzak aldatu ezean, ekainean beste lau greba egun izango dira, hilaren 6an, 7an, 20an eta 21ean. 50.000tik gora beharginek egiten dute lan Bizkaiko industriarik garrantzitsuenean, eta ez dute hitzarmen berriturik; 2011koa da sektoreko azken ituna.

FVEM patronalaren ustez, sindikatuek egindako deialdia «atzerapausoa da akordioa lortzeko bidean». Federazioak ukatu egin du negoziazioa blokeatua duela, eta zehaztu du 2018ko otsailean negoziazioak berriz abiatu zirenetik «bost soldata proposamen» egin dizkiela sindikatuei, «aldi bakoitzean aurrekoa hobetuz». Azken eskaintza urtarrilean egin zuen: 2018. urterako KPI+%1,75, (%2,85); 2019rako KPI+%0,25; eta 2020. urterako KPI+%0,25.

Enpresa elkartearen aburuz, «argi gelditu da FVEM une oro prest egon dela soldata taulen igoera duina negoziatzeko eraginpeko langile guztientzako». Soldata igoerez gain, beste zenbait gai «giltzarrietan» ere eskaintzak egin dituela esan du patronalak, hala nola, lan istripuen eta lan gaixotasunen aldi baterako ezintasunen osagarrietan, berdintasunean, ultraaktibitatean eta ituna ez betetzeko aukerari uko egitearen inguruan.

Mahaiko sindikatu guztien deialdi bateratuari buruz, patronalak esan du sindikatuen aldetik «negoziazio guztian ez dela izan eragintasun orokorreko hitzarmena posible egiten zuen proposamenik». Hain zuzen, asteazkenean sindikatuei leporatu zien ez zirela ados jartzen «ezta negoziazio mahaiaren hurrengo bilera zehazteko ere».

Plataforma bateratua

Bada, grebara deitzeaz gain, lau sindikatuek Bizkaiko metalgintzako hitzarmenerako plataforma bateratua ere erregistratu dute Lan Harremanen Kontseiluan, euren eskakizun nagusiekin. Besteak beste, 2018ko urtarriletik pilatutako atzerapenak ordain diezazkieten nahi dute; bai eta itun posiblearen kontura aurreratutako ordainketak itzuli beharrik ez izatea ere, haiek itunak jasotzen dituenak baino handiagoak diren kasuetan. KPI+%2ko igoera eskatzen dute tauletan, eta KPI+%1ekoa soldata errealetan, itunaren indarreko urte bakoitzeko.

Subrogazio eskubidea eta lan erreformatik blindatzeko neurriak ere nahi dituzte: tartean, mugagabeko ultraaktibitatea eta klausula bat, non enpresak uko egingo dion hitzarmena ez aplikatzeko aukerari. Zortzi orduko lanaldi murrizketa, aldi baterako kontratuak eta ABLE aldi baterako lan enpresak kontratatzeko aukera mugatzea, eta genero berdintasuna areagotzeko neurriak dira beste eskaera batzuk.

Munduko ekonomia dardaraz daukan AEBen eta Txinaren arteko merkataritza gerra gogortu egin da. Liu He Txinako lehen ministrordeak Washingtonera egindako bidaiak ez du balio izan negoziazioak bideratzeko, eta Donald Trump AEBetako presiden- teak bete egin du bere mehatxua: muga zergak %10etik %25era handitu dizkie Txinatik inportatutako hainbat gairi. Txinak «kontraneurriekin» erantzungo du.

Trumpek 200.000 milioi dolar balio duten salmentak zergapetuko ditu, Txinak urtean AEBetara egiten dituen esportazio guztien heren bat gutxi gorabehera. Ostiral gauerditik, muga zerga handiagoak dituzte ia 5.000 produktuk: adibidez, konputagailuetako zirkuituek, xurgagailuek, altzariek, ehunek, eraikuntza materialek eta produktu kimikoek.

Gainera, iragarri du prest dagoela oraingoz muga zergarik ordaintzen ez duten produktuei ere jartzeko —beste 325.000 milioiren inportazioak—. Kontsumo produktuak dira horiek —tresna elektronikoak, jostailuak, jantziak…—, eta ez industriak darabiltzanak produkziorako, orain arteko moduan. Hau da, kontsumitzaileek berehala antzeman dezaketela produktu horien garestitzea, eta ez zeharka, orain bezala.

Bidean daudenei, ez

Liu Pekinera itzuli zen atzo iluntzean, baina horrek ez du esan nahi negoziazioak guztiz amaitu direnik. Izan ere, %25eko tarifen igoera ez zaie ezarriko orain AEBetarako bidean dauden salgaiei, atzodanik Txinako portuetatik ateratakoei baizik —merkataritza gehiena itsasoz egiten dute—. Horrek ados jartzeko oraindik hiruzpalau asteko tartea ematen die negoziatzaileei. Edonola ere, Trumpek ziurtatu du ez dagoela «presarik», eta tarifekin «txinatarrei» bildutako dirua nekazariei laguntzeko baliatuko duela. Muga zerga horiek, ordea, ez dituzte nagusiki txinatar esportatzaileek ordaintzen, AEBetako inportatzaileek baizik.

Lanaldiaren nahitaezko erregistroak ez du galaraziko erabat lan merkatuan ohikoa bihurtu den aparteko orduen gehiegikeria; argi esan dute sindikatuek, eta, ñabardura batzuekin, Lan Ikuskaritzak berak; baina eraginkorra izango ote den alde batera utzita, enpresek zorrotz bete beharko dute erregistroaren lege berriak dioena, igande honetan bertan hasita: behargin guztien lanaldien hasiera eta bukaera orduak jasotzea.

Espainiako Gobernuak martxoaren hondarrean onartu zuen dekretua, eta Kongresuko Diputazio Iraunkorraren tramitea gainditu ondoren, heldu da hura aplikatzeko eguna. Lanaldien erregistroaren datuak eskuragarri egongo dira lau urteko epe batez Lan Ikuskaritzarentzat eta langileentzat eurentzat (eta haien ordezkarientzat, sindikatuentzat), lan kontratuek jasotakoarekin bat datozen ala ez aztertzeko.

Erregistro horiek egoera errealak islatuko dituzte, ala ez, ordea. Zergatik? Espainiako Gobernuaren legeak ez duelako derrigortu erregistro sistema zurrun bat; negoziazio kolektiboaren esparruan enpresak eta sindikatuek adosten dutenari eman dio lehentasuna. Adostu daiteke, esaterako, lanaldien erregistroa fitxatzeko sistema fisiko baten bidez egingo dela, edota beste sistema baten bidez, adibidez, langileek orri batean sinaturik maiztasun jakin batekin. Gakoa da akordiorik ez badago, enpresarien esku utzi duela erabakitzeko gaitasuna PSOEren dekretuak. Eta enpresak, noski, gehien komeni zaiona ezarriko du, izan ala ez komenigarria beharginen interesentzat, haien aparteko orduak direla eta.

Alegia, erregistro horren derrigortasunari izkin egiteko aukera handiak egon daitezkeela. Ostalaritzako zerbitzari batek onartu badu lau orduko kontratuarekin sei inguruan aritzea, nekez pentsa daiteke halako egoera onartzera eraman duen beldurra gaindituko duela, orri batean bere sinadura jartzea eskatzen diotenean. Orri horretan, jakina, azalduko da kontratuarekin bat datorren lanaldia, egia izan ala ez. Hori dela eta, tramite huts bihur daiteke erregistroa.

Zigorra ala orduak pagatu

Lege berriak zigor ekonomikoak jasotzen ditu lanaldiaren erregistroa egiten ez duten enpresentzat, lege hauste larritzat jotzen delako. Baina isunaren kopuruak malguak dira, 626 eurotik 6.250 eurora artekoak, eta sindikatuek aurreikusi dute hainbat enpresak nahiago izango dutela isunak ordaindu, merkeagoa aterako zaielako.

«Ordu estrak ez ordaintzea erabat zabaldurik dago, eta langile gehienek beldur diote hori salatzeari», dio ELAko negoziazio kolektiboko arduradun Pello Igeregik. «Langile asko daude beren lanordu mordo bat doan ematen dituztenak, eta egoera hori ez da aldatuko lege berri honengatik». Igeregiren arabera, eremu batzuetan oso orokorra da «lanaldi partzialeko kontratuak egin, eta gero ordu gehiago egin beharra». Krisiaz geroztik, izugarri handitu dira lanaldi partzialeko enpleguak, «eta ez da kasualitatea».

LAB ere gogorra da bihar indarrean sartuko den legearekin. «Ez dute arautu nola egin; ez dute esan digitalki egin behar dela, adibidez, eta nahi duenak iruzurrean jarraitzeko formulak izango ditu», dio LABeko Ekintza Sindikaleko idazkari Xabier Ugartemendiak. Sindikatuko kideak uste du «langileek ordutegiak paper batean sinatzearekin» nahiko izango dutela enpresek legea betetzeko, eta ohartarazi du «ostalaritzan, adibidez», arrisku handia dagoela horrela egiteko.

Denborak esango du sistema hori gehiegikeriei muga jartzeko balio duen ala ez.

Laguntzak eskatu dituzte Euskotren, CAF eta Bilboko, Madrilgo eta Bartzelonako metroko langileek Beasainen egindako manifestazioan,2019ko maiatzaren 19an.