Gasteizko tranbiaren hiru geltoki berriak martxan dira dagoeneko, 1,4 kilometroko ibilbidea eraiki ondoren. Orain tranbia unibertsitate campuseraino heltzen da.

Histeriatik gertu dagoen erreakzioa eragin du Errioxako sor-markan eta, handik harago, Errioxako agintarien artean ere ABRA Arabako Errioxako upategi txikien elkarteak bultzatu duen Arabako Mahastiak zigiluak. Espainiako aldizkari ofizialean da jadanik sor-marka proiektua, Eusko Jaurlaritzak bide eman ondoren, eta Europako administrazioan egin beharreko urratsen zain. Arabako Mahastiak eratzeko upategi txikiek duten eskubidea defendatu du Gasteizko gobernuak —Arabako Aldundiaren jarrera ofizialetik aldenduz—, eta horrek erreakzio gogorra eragin du Errioxako sor-markan; hedabide batzuk buru-belarri daude azken asteetan Arabako Errioxako upategi txikien aurkako kanpaina gogor batean, eta haien azken albistea da ABRAko zazpi upategik utzi egin dutela elkartea ez daudelako ados zigilu berria sortzearekin. 110etik gora kide daude ABRAn.

«Egon nahi dutenak daude Errioxako sor-markan», esan zuen atzo jatorri izen horretako presidente Fernando Salamero arabarrak. Berretsi zuen ABRAk ez duela esan Errioxako sor-marka utzi nahi duenik. Errioxan zabaldu den urduritasunak eragindako galdera izango zen, oso urrun baitaude sor-markaren aterkia utzi nahi izatetik, Bastida, Samaniego, Guardia, Elvillar, Mañueta eta Arabako Errioxako beste herrietako upategi txikiak. Beste zigilu bat izan arte behintzat.

Baina ABRAko mahastizainek eta ardogileek sarritan azaldu dute Errioxako jatorri izena gobernatzen duten upategi handien mende ez dutela gerorik, haien bideragarritasuna kalitatea baita, eta Errioxan kantitatearen apustua ari baita gailentzen aspaldian. Horregatik bultzatu dute Arabako Mahastiak zigilu berria, beren arauez lehiatu ahal izateko.

Baina horrelako azalpenek ez dute lekurik ardoa, politika eta enpresen interesak nahasten diren auzi horretan. «Arabarrek modan jarri nahi dute, eta desberdinagoak izan», esan du Errioxako presidente Concha Andreuk asteon, Arabako Mahastiak gutxietsi nahian. Errioxako ozeanoan desberdintzea da, ordea, txikien flotagailua aspaldian.

Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan lan hitzarmena duten alor pribatuko langileen %86,6k lurralde horietara egokitutako itunak dituzte. Datua CCOO sindikatuak eman zuen atzo, eta, Garbiñe Espejo sindikatu horretako EAEko ekintza sindikaleko arduradunaren arabera, batezbesteko horrek garbi uzten du ez dagoela arazorik «lan hitzarmenen estatalizazioarekin», eta hori sindikatu batzuek —abertzaleek— haizatzen duten «mamu» bat dela.

Sindikatuak ordezkarien bilera bat antolatu zuen Bilbon, eta hura baliatu zuen 2019an Araba, Bizkai eta Gipuzkoan eginiko negoziazio kolektiboen balantzea helarazteko. Espejoren ustez, «urte oso positiboa» izan zen iazkoa, sindikatuen kalkuluen arabera %14,4 handitu baitzen bere lan baldintzak hitzarmen kolektibo baten arabera arautuak dituzten langileen kopurua. Igoera hori 2018koa halako bi da —%7,25—, eta, gaur egun, langileen %61,1 daude lan hitzarmen baten menpe. Hazkunde horren arrazoia hiru hitzarmen sektorial dira: ikastolena, itunpeko irakaskuntzarena eta Bizkaiko metalgintzarena.

Espejok, halaber, Espainiako negoziazio kolektiboari egotzi zion Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako soldatak %2,25 igo izana 2019an. Azaldu zuenez, Espainia mailako lan hitzarmenetako soldata igoera %2,86 izan zen; Araba, Bizkai eta Gipuzkoara mugatzen direnena, berriz, %1,78. Datuak Lan Harremanen Kontseilutik bildu ditu sindikatuak.

Loli Garcia CCOO Euskadiko idazkari nagusiak ere datuen bere analisia egin zuen: «Lan hitzarmen kolektiboa da erreminta bakarra sektore bateko langile guztiek baldintza duinak dituztela bermatzeko», eta, haren hitzetan, baldintza horiek enpresa mailako itunenak baino «hobeak» izaten dira. Idazkariak goratu zuen «mobilizazioei» eta «plataforma bateratuei» esker egin zirela lorpen horiek. Elkarrizketa sozialaren garrantzia nabarmendu zuen, eta aurreratu zuen 2020n, hauteskunde urtea izanda ere, lanean jarraituko dutela industriako lanpostuen alde eta soldata arrakalaren aurka. CCOO elkarrizketa sozialerako mahaian dago UGTrekin, Confebaskekin eta Jaurlaritzarekin batera. ELAk eta LABek, aldiz, ez parte hartzea erabaki dute.

Pozik aldaketarekin

Mari Cruz Vicente CCOOren Espainia mailako akzio sindikaleko arduradunak nabarmendu zuen Espainiako Gobernuan izandako aldaketak onurak ekarri dituela. «Elkarrizketa sozialean sinesten duen gobernu bat dugu, eta uste dugu enpresariek ere arreta jarri behar dutela lan baldintzen hobetzean. Elkarrekin aurrera egin dezakegula uste dut, eta horren eredu da 2020an gutxieneko soldata igotzeko lorturiko akordioa».

2020ra begira, CCOOk negoziazio mahai gainean jartzeko asmoa duen hainbat puntu zenbatu zituen Vicentek: akordioen ultraaktibitatea, sektore mailako akordioak enpresa mailakoen gainetik egotea, eta langileen arautegiko 42. artikulua eraldatzea. «Hori beharrezkoa da modu esternalizatuan diharduten langile guztiek erreferentziazko hitzarmen bat izan dezaten. Esaterako, hoteletako garbitzaileen arloan aplikatu ahal izango da». Langile azpikontratatuek enpresaren jardun bera egiten badute enpresakoen baldintza berak izatea lortu nahi dute eraldaketa horrekin, eta, jardun hori bera ez bada, gutxienez euren sektoreko lan hitzarmeneko baldintzak izatea.

Eusko Jaurlaritzak otsoa espezie mehatxatuen katalogoaren barruan sartu izana kritikatu du EHNE sindikatuak. Elkarbizitza ezinezkoa dela argudiatu dute.

Gasteizko tranbia hilaren 15etik aurrera iritsiko da unibertsitatera.Zerbitzuari hasiera eman ostean, tranbia linea guztiak ordaindu gabe hartu ahal izango dituzte.

Kontsumorako Prezioen Indizea (KPI) % 1,4 eta % 1,2 igo da EAEn eta Nafarroan 2020ko urtarrilean, hurrenez hurren, Espainiako Estatistika Institutuaren arabera.

TOLOSA. Duela bi urte 3.000 milioi euroren irabaziak izan eta gero, Airbus Europako aeronautika partzuergoak 1.362 milioi euro galdu zituen iaz. Bereziki bi kontuk eragin dute galera: prozesu judizialak saihesteko ezarritako zigorrek eta A400M garraio militarreko hegazkinak eragindako gastuek. Konpainiak iazko emaitzen berri eman zuen atzo, Tolosako (Okzitania) egoitzan.

Airbusek ia 3.600 milioi ordaindu behar izan zituen iaz, kontratuak lortzeko komisioak ordaintzen edo agintzen zituzten bitartekariak erabiltzeagatik jarritako salaketek aurrera egin ez zezaten.

Halaber, Sevillan (Espainia) ekoizten duen hegazkin militarraren produkzioak 1.200 milioi euroren galerak eragin dizkio. % 40 jaitsi da; aldiz, % 32 hazi zen iaz hegazkin komertzialen negozioa (6.358 milioi), eta %11 helikopteroena (422 milioi). Aldi berean, konpainiak 81.200 milioi euroren eskaerak jaso zituen, 2018an baino 55.500 milioi gehiago. Horrek lotura du Airbusek lineako hegazkinetan duen merkataritza martxa onarekin, Boeing —AEBetako aurkaria— bere historiako garairik okerrenean dagoen honetan.

Horiek hala, 6.946 milioiren mozkin operatibo garbia lortu zuen iaz, eta 3.509 milioiko kutxako fluxu librea. 1,80 euro banatuko ditu akzio bakoitzeko.

Behintzat 2021. urtera arte espero du Europako Batzordeak ekonomia haztea eurogunean, eta horrek esan nahi du eremu horretan inoizko hazkunde aldirik luzeena izango dela euroa sortu zenetik. Hala esan zuen atzo Europako Batzordeko Ekonomia komisario Paolo Gentilonik, aurtengo eta datorren urterako aurreikuspenen berri ematean: %1,2 haziko da euroguneko BPGa bi urte horietako bakoitzean, eta %1,4 Europako Batasunean; alegia, azken aurreikuspenei eutsi die Bruselak. «Hazkunde egonkorra baina arina» espero du Europan datozen bi urteetarako.

Batzordeak «arrisku arin» gisa jo zuen koronabirusaren auzia ekonomiarentzat. Uste du ondorioak izango dituela, «batik bat Txinan» eta harekin egiten den komertzioan oro har, baina «ondorio mugatuak» izango direla mundu zabalean. Edonola ere, Gentinoli komisarioaren arabera, «goizegi» da aurreikusteko zenbatekoa izango den koronabirusaren benetako eragina.

Bestalde, Txinaren eta AEBen arteko muga zergen bakea, behin betikoa ez den arren, «lagungarria izan da hein batean» ekonomiarentzako arriskuak arintzeko, Gentilonik esan zuenez. Dena den, enpresek konfiantza lor dezaten «muga bat» da oraindik ere «AEBen merkataritza politikaren inguruan dagoen ziurgabetasun handia».

Beste arrisku arin batzuk ere sartu ditu zerrendan Bruselak: Latinoamerikako gizarte egoera gaiztotua, Ekialde Hurbileko tentsio geopolitikoa, Erresuma Batuaren eta Europako Batasunaren arteko harremanaren inguruko zalantzak, eta baita klima aldaketa ere. Bruselak uste du, dena den, enpleguaren eta soldaten hazkundeak, barne kontsumoak eta inbertsioak nahiko indar izango dutela Batasunaren BPGa handitzeko, nahi baino motelago izango den arren.

Petrolioaren eskaria

Energiaren Nazioarteko Agentziak, berriz, garrantzi handiagoa eman die koronabirusaren gaixotasunaren eraginei; «gogorrak» izaten ari direla dio, eta 2020ko lehen hiruhilekoan behera egingo duela petrolio eskariak. Hala, hamar urte igaro eta gero, munduko herrialdeen petrolio eskaria apaldu egingo da. 2009an gertatu zen azken jaitsiera, finantza krisi globalaren gordinean. 2019ko lehen hiruhilekoarekin alderatuta, aurten eguneko 435.000 upel beheratuko da kopurua. Eguneko 825.000 upel izango da urte osorako hazkundea, uste baino 365.000 upel gutxiago.

Iaz sortu, eta aurten martxan jarri. Finantzen Euskal Kontseiluak aurreneko aldiz erabiliko du ezohiko funtsa lurraldeen arteko desorekak berdintzeko. Arabak eta Gipuzkoak 5,6 milioi euro jasoko dituzte aparteko diru poltsatik, bildutako zergen kopurua kutxa komunera egin beharreko ekarpena baino txikiagoa izan delako. Ezohiko urtea izan da 2019a, erakundeen hitzetan, baina pozik azaldu dira emaitzak onak izan direlako eta kontuek «orekatuta» jarraitzen dutelako.

2019ko zerga bilketaren kontuak ixtea zen Eusko Jaurlaritzaren Ogasun Saila, hiru aldundiak eta Eudel biltzen dituen foroaren atzoko zeregin nagusia. Eta esan daiteke azken urteetako bilerarik lasaiena izan zutela, inoizko bilketarik handiena egin baitute hiru foru ogasunek igaro den 2019an: 15.469,6 milioi euro, hots, urrian kalkulatutakoa baino 83 milioi gehiago (+%3,3).

Zenbaki horrek, ordea, ez die berdin eragin diputazio guztiei. Izan ere, Ekarpen Legea berritu gabe dago oraindik, eta, beraz, ohi bezala, Arabari eta Gipuzkoari behar baino baliabide gutxiago geratu zaizkie Jaurlaritzari egindako ekarpenen ondotik. Egokitzapenerako Funtsetik aparteko finantzaketa bat eskuratu ohi dute bi diputazioek, hori baita lurraldeen arteko oreka bermatzeko finantzen kontseiluak duen tresna: aurten, 64 milioi euro eman zaizkio Arabari, eta 73 milioi Gipuzkoari. Baina horiekin ere aski ez, eta batak 2,5 milioi eta besteak hiru milioi jasoko ditu iaz sortutako aparteko diru poltsatik.

Pedro Azpiazu Eusko Jaurlaritzako Ogasun sailburuaren hitzetan, Ekarpen Legea eguneratzeak «ez du presarik». Izan ere, egungo sistemak eta diru banaketak «ongi» funtzionatzen dute, eta aurtengo baliabideen banaketa ere «arazorik gabe» egin dute. Adierazi du, halere, berandu baino lehen adostu eta proposamena legebiltzarrera eramango dutela. Datarik ez du aurreratu, ordea.

2019an aurrekontuetan kalkulatutakoa baino 216 milioi euro gehiago jaso ditu gobernuak urtea ixtean. Azpiazuk aurreratu du diru hori «inbertsio jasangarriak» egiteko erabiliko dela, eta baimena eskatuko dio Madrili gehigarri horren beste zati bat bestelako inbertsioetarako ere baliatzeko. «Zerbait sobratzen bada, zorra txikitzera bideratuko dugu».

Sozietate zerga, behera

Errenta kanpaina onak izan du eraginik handiena bilketan, urrian aurreikusitakoa gainditu baitu hiru lurraldeetan: espero baino 47 milioi gehiago bildu dituzte denera. Gora egin du BEZ zergatik jasotakoak ere: 78 milioi gehiago, guztira. Behera egin duena, ordea, sozietate zerga da, eta azken bileran ere aurreratutakoa bete da: urrian kalkulatutakoa baino 22 milioi gutxiago bildu dituzte; 2018an baino 173 milioi gutxiago (-%11,6). «Esperotakoa zen», Azpiazuren hitzetan. 2017an egindako zerga erreformari egotzi dio beherakada hori sailburuak, zeinak 2018ko ordainketa batzuk aurreratzera behartu zituen enpresak. «%12ko jaitsiera kalkulatu genuen aurrekontuetan; beraz, esan dezakegu aurreikuspenak bete ditugula».

Bizkaian izan da bereziki beherakada hori, kalkulatu baino 30 milioi gutxiago jaso baitira denera. Unai Rementeriak nabarmendu du, hala ere, zortzigarren urtez handitu dela bilketa lurraldean —%3,3 igo da aurten—, eta datuek berretsi dutela egoera ekonomikoa «nahiko ona» dela. «Oreka eta egonkortasuna bermatzea da erakundeon eginbeharra. 2019. urteko zenbakiek horretan laguntzen dute».

Markel Olanoren iritziz, berriz, «berri ona» da ezohiko funtsa erabili behar izana. «Akordio baten ondorio izan zen, eta bere fruituak eman ditu. Egonkortasuna bermatzen du». Ahaldun nagusiak berretsi du, halaber, Gipuzkoak lehen aldiz gainditu duela «historikoki langa psikologikoa» izan den 5.000 milioi euroko helburua —%3,9 handitu da—.

Ramiro Gonzalezek ere ontzat eman ditu bilketaren datuak; batez ere, «zalantzaz» betetako urtea emaitza onekin amaitu dutelako: «2019a nota onarekin gainditu dugu». Olanoren gisara, Gonzalezek ere begi onez hartu du ezohiko funtsaren erabilera: «Herri akordio bat zen, eta hala izan da: berri ona da». Araban %1,9 egin du gora bilketak denera, eta sozietate zergan izandako gorakada nabarmendu du ahaldun nagusiak —%9,7 handitu da iazko bilketatik—.

Ertzaintza eta udaltzaingoak alokairuko auto txoferdunak (VTC) ikuskatzen hasiko dira. Horregatik, Taxilarien Euskal Federazioak ez du protestarik egingo.