EAEn gutxienez 3.592 erizain gehiago behar dira Europako mailara…
Erizainen nazioarteko egunaren atarian, SATSE sindikatuak gogora ekarri du EAEn gutxienez 3.592 erizain gehiago behar direla Europako mailara iristeko.
LABek agerraldia egin zuen atzo Bilbon, Euskal Herriko industrian langileek bizitzen ari diren «prekarizazio basatia» salatzeko eta horren aurrean negoziazio kolektiboak duen garrantzia azpimarratzeko. Hain zuzen, sindikatuak azaldu du industriaren kasuan patronalak krisi ekonomikoa erabili zuela egiturazko aldaketak egiteko; «adibidez, negoziazio kolektiboari eraso egiteko».
Horren ondorioz, testuinguru ekonomikoa hobetu denean, enpresaburuen egoera aldatu egin da, «azken urteetan irabazi handiak metatu dituztelako». Hazkunde ekonomikoa egon da, errentagarritasuna igo egin da, eta «2019rako aurreikuspenak oso onak dira», dio sindikatuak, enpresa horiek biltzen dituzten klusterrek emandako datuak oinarri hartuta.
Aldiz, «negoziazio kolektiboaren erreforma onartu zenetik» industria sektoreko langileak egoera «larrian» daudela salatu du LABek; «prekarizazioa, prekarizazioa eta prekarizazioa baino ez da egon euskal langileentzako».
Prekaritateak sektorean izan duen hazkundearen erakusgarri, industria alorreko langabeen kopurua azpimarratu du sindikatuak. Hego Euskal Herrian, apirileko datu ofizialen arabera, 27.902 langabe zenbatu ziren industria sektorean, «datu larri bezain gordina», LABen aburuz. Horri gehitu behar zaio euskal industrian sortzen diren enplegu berrien izaera ere; «egiten diren kontratuen %92 behin-behinekoak dira». Errealitate horretan, LABek «patronala pozik eta eroso eta instituzioak itsu, mutu, gor» ikusten ditu.
Egoera horri begira eta industria sektoreko langileen egoera nabarmen okertuko luketen estatu mailako itunetatik babesteko, azken urteetan negoziazio eremu guztiak defendatu dituela gogoratu du LABek, guztietan egin duela borroka, haiek «estatuko erreformatik blindatuz eta bertako eremu propioa aldarrikatuz».
Jokaera horren adibide, azken hilabeteetan 95 enpresa hitzarmen sinatu dituela nabarmendu du sindikatuak, baita «sektoreko hitzarmen ezberdinetan egiten ari garen borroka eta dugun negoziazio konpromisoa» ere. LAB negoziatzen ari den sektoreko itunen artean daude Gipuzkoako papergintzakoa eta arte grafikoetakoa, eta Bizkaiko eta Arabako metalgintzako itunak.
«Beti esan dugu enpresa esparrutik ezin dela bermatu langile guztien negoziazio kolektiborako eskubidea. Horregatik tokian toki egindako borroka eta lorpenez gain, sektoreko hitzarmenak berreskuratu behar ditugu», esan du sindikatuak. LABen ustez, «sektoreko hitzarmenak, langile guztiei oinarrizko eskubideak aitortzeko baliagarriak izateaz gain, estatalizazioari muga jartzeko ezinbesteko tresnak dira».
Mehatxua
Sindikatuak azaldu du gero eta gehiago direla estatuko hitzarmenen menpe edo mehatxupean dauden industriako langileak, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako datuei begira, industria sektoreko 114.947 langile daude, itunik gabe, estatalizazioaren mehatxupean, hots, langileen %70. «Eta 13.384 dira euren lan baldintzak estatalizatuak dituzten langileak». Nafarroan ere, kimikako eta arte grafikoetako langile gehienek —58.000 langiletik gora— Espainia mailako ituna dute.
Sindikatuaren ustez «gaur eta orain, beharrezkoa da Lan Harremanetarako Euskal Esparru Propioa, langileen eskubideak babesteko industrian. Gehiengo sozial bat badago horren alde».
Sindikatuak uste du patronalaren bidea argia dela: «Gastuak murriztuko dituen industria eredua nahi dute, prekaritatea, azpikontratazioa eta pobrezia ekarriko duena». Baina sindikatuak ere argi dauka. «Industria aurreratua ezin da eraiki aurreko mendeko baldintzekin».
Aurrez aurre izan dira oposizioa eta gobernua. Eztabaida beroa izan dute bi aldeek legebiltzarrean, hauteskunde kanpaina hasi aurreko orduetan. Eta ez soilik eztabaidagai zutenaz, baita nor-norekin bozkatzen ari zenaz ere. Oposizioak Merkataritza Legea aldatu nahi du; zehazki, legearen 13. artikulua: saltoki handiak ezarri eta balizko hedatze batean bete behar diren gehieneko eremuaren mugak zehazten dituena. Iritzi diote gobernuaren «utzikeria» baten ondorioz arautu gabe dagoena arautu nahi dutela. Gobernuak, aldiz, «kontsentsua» nahi du erabaki bat hartu baino lehen.
Lurraldeko plan sektorialak arautzen ditu baldintzok egun, baina, saltoki txikien elkartearen iritziz, legeak berak adierazi beharko lituzke betebehar horiek aurrena. Oposizioko alderdiak bat datoz horretan. Aurkeztutako proposamenaren arabera, saltoki gune handiek ezingo dute 15.000 metro koadro baino gehiago izan hirigune handietan, 10.000 metro koadro erdi mailako hiriguneetan, eta 2.000 gainerakoetan.
2015ean, Espainiako Auzitegi Gorenak bertan behera utzi zuen orduko plan sektoriala, argudiatuz ezin zaizkiela mugarik jarri saltoki handiei txikien mesedetan. Donostiako Garbera eta Basauriko (Bizkaia) Bilbondo merkataritza guneek jarri zuten salaketa orduan. Eusko Jaurlaritzak erretiratu egin behar izan zituen gehieneko eremuari zegozkien mugak, eta, beraz, arautu gabe egon dira ordutik.
Bada, zenbait saltokik legearen «hutsune» hori baliatu dute «azalera bikoiztuko» luketen proiektuak aurkezteko, Iker Casanova EH Bilduko bozeramaileak adierazi duenez. «Jarrera proaktiboa» izatea egotzi die EAJ eta PSE-EEri: «Batzuek ez dute denbora alferrik galdu; batez ere, Gipuzkoan. Egoera onartezina da».
PPk ere iritzi bera du Gipuzkoako egoeraz. Mari Carmen Lopez de Okarizek uste du baldintzak arautu gabe egoteak «kaosa» eragin duela, eta ekimena onartu beharraz ohartarazi du: «Lurralde oreka bat beharrezkoa da».
Elkarrekin Podemosek, bestalde, gobernuaren «kontrolik eza» gaitzetsi du. Saltoki handiek babesten duten lan ereduaz ohartarazi du Edurne Garcia bozeramaileak: «Lan prekarioa sustatzen dute, eta herrien jasangarritasuna zalantzan jarri. Egungo kontsumo ereduak ziklo itxietara eboluzionatu behar du, eta neurriak hartu behar dira horretarako. Paradigma aldaketa bat behar da».
Berme juridikorik ez
Jaurlaritza ez dago ados proposamenarekin. Ez du kontrakorik bozkatu; abstentziora jo dute bai EAJk eta bai PSE-EEk, bide parlamentarioan «kontsentsua» bilatzeko intentzioz. Baina gobernuko kideek argi dute oposizioak aurkeztutakoa ez dela nahikoa. Bi alderdiek ohartarazi dute ez duela «berme juridikorik», eta udalek isun handiak ordain ditzaketela ondorioz. «Saltoki handien eta txikien arteko oreka defendatu dugu beti, eta beharrezkoa iruditzen zaigu hori arautzea. Baina testu honek juridikoki hutsune nabarmenak ditu, eta, bermerik gabe, udalek ordainduko dituzte gabezia horiek», azpimarratu du Luke Uribe-Etxeberriak. Jeltzaleek EH Bilduri egotzi diote Jaurlaritzaren lana oztopatzeko PPrekin bozkatu izana.
Susana Corcuera sozialistak, halaber, «ardura» eskatu die oposizioko legebiltzarkideei. Haren hitzetan, testuak ez ditu betetzen Gorenak eskatzen dituen gutxiengoak mugak legezkotzat jotzeko. «Ingurumen edo lurralde antolamenduari lotutako argudioak behar dira, eta ez daude. Edozein legek ez digu balio».
Dendari txikien ordezkariak legebiltzarrean izan dira eztabaida jarraitzen. Pozik atera dira, baina arauen beharraz ohartarazi du Bitor Lizarribar elkarteko kideak: «Merkatu honetan lehiatu behar badugu, horretarako bidea emango duten legeak behar dira».
Izan ere, Donald Trumpek mehatxu egin du ostiraleko lehen orduan muga zergak %10etik %25era igotzearekin Txinako produktuen 200.000 milioi dolarren inportazioei. Tarifa handiagoak ordaindu beharko dituzten produktuen artean daude Interneterako router-ak, konputagailuetako zirkuituak, xurgagailuak eta altzariak. Gaur egun muga zergak ordaintzen ez dituzten produktu batzuetan ere %25eko tarifa ezartzeko aukera aipatu du AEBetako presidenteak, hala nola sakelako telefonoetan, konputagailuetan, jostailuetan, telebistetan eta bideo jokoentzako aparailuetan. Herritarrek zuzenean erosten dituzten produktuak dira horiek, eta nahita salbuetsi ditu Trumpek.
Atzo, AEBetako presidenteak esan zuen Xi Jinping Txinako presidenteak «gutun polit» bat bidali diola eta telefonoz hitz egiteko asmoa zutela. Akordio baterako aukera badagoela azaldu zuen, baina «primerako alternatiba» dutela; hots, muga zergak.
Txinako Merkataritza Ministerioko bozeramaile Gao Fengek azaldu zuen prest daudela AEBei antzeko zi gorrekin erantzuteko —orain 110.000 milioiren esportazioak zigortzen ditu—, baina gatazka konpontzeko borondatea dutela gehitu zuen: «Liuren bidaia zintzotasun eta ardura keinu bat da, baina akordio batek bi aldeen ahalegina eskatzen du».
Asmo on horiek AEBetako Gobernuarentzat sinesgarriak izateak zehaztuko du Liuren agenda. Robert Lighthizer AEBetako merkataritza gaietarako ordezkariarekin eta Steven Mnuchin Altxorreko idazkariarekin biltzekoa zen atzo, 23:00etan —Euskal Herriko ordua—, baina ez dago garbi Etxe Zurian ere hitzordua izango ote duen, aurrekoetan izan duen moduan. «Gizon ona da», esan zuen asteazkenean Trumpek Liuri buruz, «baina akordioa hautsi dute». Pekinek ez dio erantzun salaketa horri.
Abstraktua eta zehatza
Hartutako konpromisoetan atzera egin izana aurpegiratu diote estatubatuarrek txinatarrei, eta horrek eraman ditu ahotsa altxatzera eta muga zerga gehiagorekin mehatxu egitera.
Aurreko astean prest zuten akordioaren zirriborroa, 150 orrialdetan eta zazpi ataletan banatua, eta guzti-guztietan hizkera aldatzeko eskatu zuten asteburuan Txinako negoziatzaileek. Liuk hitzartutakoa «nahiko hizkera abstraktuan» zegoela esan diote AEBetako gobernuko iturriek New York Times-i. Washingtonek, berriz, nahi du akordioaren testuak argi eta garbi zehaztea Txinak zer agindu duen eta zer lege aldatu behar dituen bi aldeen arteko merkataritza harremanak onbideratzeko.
Pekinek, ordea, uste du nahikoa dela administrazioaren zenbait agindu eta arau aldatzea, legeak ukitu gabe, prozesu luzea eta korapilatsua delako. «Onartezina» da jarrera hori, Trumpen administrazioak esan duenez, eta Pekini leporatu dio ohitura bihurtzea hitzartutakoa ez betetzea.
Besteak beste, honako gai hauek ari dira aztertzen: AEBetako jabetza intelektualaren lapurreta, teknologiaren derrigorrezko transferentzia, dibisen manipulazioa, finantza zerbitzueta- rako sarbidea eta lehia politika.
Tentsioa nekez joango da
Txinarekiko harremanak lehia politikorako erabili ditu Trumpek. Asteazkenean, negoziazioak luzatu nahi izatea egotzi zien Pekingo agintariei, txio baten bidez: «Txinak atzera egitearen eta merkataritza ituna berriz negoziatzeko saioaren atzetik dago espero dutela Joe Bidenekin edo beste demokrata oso ahulekin negoziatu ahal izango dutela, eta horrela jarraituko dutela hurrengo urteetan ere AEBei lapurreta egiten (500.000 milioi dolar, urtean)». Egiatan, Bidenek eta beste hautagai demokratek ez dute merkataritza gerra askorik aipatu nahi, jakin baitakite bere hautesleetako asko ados daudela Trumpek Txinaren aurka duen jarrera oldarkorrarekin. Baina AEBetako presidenteak berak badaki asko duela jokoan, eta aukeratu egin beharko duela zer nahiago duen, akordio errealista bat lortu ala gogor plantak egiten jarraitu.
Edonola ere, hainbat analistak nabarmendu dute Trumpek eta Xik hitzartu dezaketenak balio dezakeela tentsioak baretzeko, baina nekez desagerraraziko dituela. Izan ere, Washingtonen eta Pekinen artean XXI. mendeko nagusitasun globala dago jokoan, eta inork ez du amore emateko arrazoirik: potentzia nagusia izaten jarraitu nahi dute AEBek, eta disimulurik gabe haren lekua nahi du Txinak.
Horrela, Trumpen taldearen benetako helburua Txinaren ibilbide estrategikoa aldatzea da, hau da, Made in China 2025 plana bertan behera uztea. Plan hori, ordea, Xik bere buruari eman dion misio historikoaren laburpena da. Egitasmoaren xedea da 2025erako Txinak gainditzea hamar arlotan Mendebaldearekiko duen atzerapena, eta prest egotea aurrez aurreko lehia baterako.
Espainiako auzitegi horrek egindako galdera bati erantzunez eman zuen ebazpena, atzo, EBko Auzitegi Nagusiak. Gaztela eta Leongo herritar batek inpugnatu egin zuen Gizarte Segurantzak bere pentsioa zehazteko egindako kalkulua; auzitara jo zuen, argudiatuz zeharkako sexu diskriminazioko kasu bat zela berea, lanaldi partziala duten langileek eta lanaldi osoko langileek tratu ezberdina jasotzen dutelako pentsioaren kalkulua egiterakoan, eta lanaldi partzialean diharduten behargin gehienak emakumeak direla.
Gaztela eta Leonek du hitza
Gaztela eta Leongo Justizia Auzitegi Nagusiak ontzat eman zuen salatzailearen argudioa, aitortuz Espainiako legediak zeharkako sexu diskriminazioa dakarrela emakumeen kaltetan. INEren 2017ko datuen arabera, Espainian lanaldi partziala zeukaten langileen %75 emakumeak ziren. Nolanahi ere, auzitegiak Luxenburgora igorri zuen kontsulta.
Pilota berriz ere Gaztela eta Leongo auzitegiaren gainean jarri du Luxenburgok, adieraziz hari dagokiola ebaztea ea zeharkako sexu diskriminaziorik badagoen ala ez. Edonola ere, EBren irizpideak argi utzi dizkio: legez kontrakoa da «itxura batean neutroa dirudien irizpide batek» sexu jakin bateko pertsonak desabantaila egoeran uztea. Eta zehaztu du desabantaila egoera hori gertatzen dela «araudi batek proportzionalki nabarmen kalte handiagoa egiten dienean sexu jakin bateko pertsonei».
EBren irizpide argiak
Luxenburgoko auzitegiak gogora ekarri du araudiaren helburua sistema kontributiboan oinarritutako gizarte segurantza bermatzea dela; beraz, kalkulua egiterakoan lanaldiaren partzialtasuna aintzat hartuta erretiro pentsioa «behar baino gehiago murriztea» ezingo da «objektiboki justifikatu».
Zuzeneko zein zeharkako sexu diskriminazioa detektatzeko irizpideak zeintzuk diren azaldu eta gero, Luxenburgoko auzitegiak uste du Gaztela eta Leongoari dagokiola ebaztea ea «balekoak, adierazgarriak eta esanguratsuak» diren errekurtsoa aurkeztu duen herritarrak aurkeztutako datu estatistikoak, zeintzuek erakusten baitute zer proportziotan ari diren lanaldi partzialean gizonezkoak eta emakumeak.
Luxenburgok gaineratu du ezen, Gaztela eta Leongo auzitegiak ondorioztatzen badu Espainiako legediak emakumeak diskriminatzen dituela, EBko araudiaren aurkakotzat jo beharko duela, «baldin eta ez badago objektiboki justifikatuta».
2018ko balantzea egin zuen Urgoitik, atzo, Bilbon. Han nabarmendu zuen Gaztenpresaren balio bereizgarria zein den: ekintzailetzaren ziklo osoan laguntzen duela: bideragarritasun azterketan, negozio planean, tramiteetan, diru laguntzetan, finantzaketan eta finkapenean.
Lau programa
Gaztenpresak lau programa ditu ekintzailetzaren fase guztiak laguntzeko, Inma Ramos zuzendariak azaldu duenez. Sortzeari dagokionez, 1994az geroztik fundazioak 5.325 enpresa sortzen lagundu du, eta enpresa horien bidez 9.566 lanpostu sortu direla.
Finantzaketari dagokionez, Ramosek esplikatu zuen 2018an 13,5 milioi euroren maileguak eman zituela, eta 2018ra arteko maileguen kopuru metatua 152 milioi euro dela. Bestalde, 2018ko datuen arabera, enpresa berriak abian jartzeko egindako batez besteko inbertsioa 70.452 euro izan zen. «Zenbatekoen erdia ekintzaileen baliabide propioen bidez bete da, eta gainerakoa, banku finantzaketaren bidez».
Negozioa finkatzeko Gaztenpresak Consulting Pro zerbitzua eskaintzen du: iaz 432 kontsulta artatu zituen, eta 75 tailer eta mintegi antolatu.
Laugarrenik, Mentoring programak 27 harreman formal ezarri zituen 2018an. Programa horren bidez, Gaztenpresak plan pertsonalizatua egiten du laguntza behar duten proiektuei laguntzeko. «Ekintzailetzan eta enpresa kudeaketan esperientzia duen profesional aditu batek lagundu, egiaztatu eta erabakiak hartzeko indarra ematen dio ekintzaileari bere kudeaketa trebetasunak hobetzeko».